Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Nagranie głosu, rozmowy, audio i wideo męża lub żony jako dowód w sprawie o rozwód

Sąd powinien dopuścić każdy dowód, którego przedmiotem są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie tj. taki, który stanowi źródło wiedzy o faktach. Powyższe kryterium pozwala sądowi pominąć przerobione i podrobione dokumenty oraz zmanipulowane nagrania (fragmentaryczne, nieoddające całego kontekstu, uzyskane pod wpływem podstępu, groźby czy przymusu) jako niemające istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Odmowa oparcia rozstrzygnięcia na danym dowodzie powinna nastąpić dopiero po dokonaniu merytorycznej oceny przydatności danego dowodu dla rozstrzygnięcia.

Problem tzw. dowodów bezprawnych jest aktualny i istotny w postępowaniach sądowych, gdyż coraz częściej przedstawiane są takie środki dowodowe, które mogą budzić wątpliwości co do zgodności z prawem ich uzyskania oraz zgodności z prawem ich wykorzystania przez sąd. W postępowaniu cywilnym dowody są uzyskane w sposób sprzeczny z prawem, jeżeli zostały zabrane bez wiedzy lub zgody osoby zainteresowanej, a nawet wbrew jej woli (skradzione), jeżeli zawierają informacje, które są ustawowo chronione, a osoba ta korzysta z prawa odmowy ich przedstawienia.

Koncepcja tzw. owoców zatrutego drzewa i zakazu przeprowadzenia dowodów uzyskanych nielegalnie wywodzi się z postępowania karnego i dotyczy dowodów uzyskiwanych z naruszeniem prawa przez organy państwowe i funkcjonariuszy publicznych na potrzeby postępowań karnych. Sądy są bowiem związane przepisami ustawy, a procedura cywilna nie reguluje zagadnienia dopuszczalności dowodów uzyskanych w sposób sprzeczny z prawem, w szczególności nie formułuje choćby w ogólny sposób zakazu korzystania z dowodów sprzecznych z prawem.

Decyzja o dopuszczeniu dowodu uzyskanego „sprzecznie z prawem powinna więc uwzględniać szczególne okoliczności konkretnej sprawy, które w jednym przypadku mogą usprawiedliwiać danie pierwszeństwa dążeniu do rozpatrzenia sprawy zgodnie z prawdą materialną, a w innym przypadku danie pierwszeństwa prawu do ochrony tajemnicy komunikowania się. Bardziej rygorystyczne stanowisko należałoby stosować do nielegalnych podsłuchów rozmów prowadzonych przez osoby trzecie, czy tego typu nielegalnych działań, jak przejmowanie cudzej korespondencji czy hakerskie włamanie do skrzynki odbiorczej poczty elektronicznej, zaś mniej stanowcze do nagrywania rozmowy w sytuacji, gdy osoba nagrywająca jest jednocześnie odbiorcą informacji, a więc w tych przypadkach, w których jeden z uczestników dokumentuje w ten sposób treść ich wypowiedzi.

Nagranie głosu, rozmowy, audio i wideo męża lub żony jako dowód w sprawie o rozwód Warszawa Poznań

W obecnym stanie prawnym nie ma podstaw do stwierdzenia niedopuszczalności tzw. dowodów bezprawnych w procesie cywilnym. Praktyka sądów wskazuje na dopuszczanie szerokiego katalogu dowodów – również tych, które budzą wątpliwości co do sposobu ich uzyskania. Może to świadczyć o niestwierdzeniu przez sądy podstawy prawnej do oddalenia wniosku dowodowego w przypadku tzw. dowodów bezprawnych albo też z samego dążenia do ustalenia faktów zgodnie z prawdą i wydania na ich podstawie rozstrzygnięcia. Nie istnieje więc przepis, który wprost przesądzałby, że sąd cywilny powinien oddalić wniosek dowodowy, w którym wskazano dowód naruszający dobra osobiste np. prawo do prywatności. Należy bowiem podkreślić, że istotą spraw o rozwód, czy ogólniej spraw rodzinnych jest roztrząsanie szczegółów życia rodzinnego. Nie jest możliwe rozpatrzenie tego rodzaju spraw cywilnych bez ujawnienia i dokonania przez sąd oceny zachowań danych podmiotów. Oczywiste jest zatem, że szczegóły te dotyczą pewnej sfery intymności i prywatności. Nie można również uznać za naruszenie dóbr osobistych samego wydania przez sąd takiego rozstrzygnięcia, które nie jest zgodne z wolą drugiej strony, twierdzącej, że zapadło ono z uwzględnieniem dowodów ujawniających szczegóły życia rodzinnego, prywatności. W wielu wypadkach uzyskanie wiedzy o faktach z kilku źródeł może się okazać niemożliwe, a jedynym lub zasadniczym środkiem dowodowym potwierdzającym dany fakt będzie jedynie nagranie. Dowód ten, jak łatwo zauważyć, pojawia się coraz częściej w sprawach rozwodowych, zdarza się, że jako jedyny potwierdzający fakt zdrady małżeńskiej.

Nagranie rozmowy

Brak jest w prawie definicji dowodów dopuszczalnych, a ponadto brak jest przepisów zakazujących nagrywania własnych rozmów. Nagranie dialogu z rozmówcą nie stanowi podsłuchu i utrwalenia rozmowy przez osobę trzecią. Takie działanie należałoby uznać za naruszające dobre obyczaje, a nie za sprzeczne z prawem. Ponadto, nie może powoływać się na naruszenie dobrych obyczajów ten, kto sam narusza obyczaje albo prawo. Wykluczenie wykorzystania takiego nagrania mogłoby prowadzić (również w innych sprawach) do nieuzasadnionej ochrony osób, które same naruszają prawo. Mogłyby zostać naruszone dobra osobiste i majątkowe drugiej strony w imię ochrony tajemnicy komunikowania się, która nie zawsze może mieć pierwszeństwo.

Wyroki Sądów

W orzecznictwie sądowym tylko sporadycznie spotyka się wypowiedzi odnoszące się do tej kwestii. W uzasadnieniu wyroku z dnia 25 kwietnia 2003 r. (IV CKN 94/01) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że nie ma zasadniczych powodów do całkowitej dyskwalifikacji kwestionowanego przez pozwaną dowodu z nagrań rozmów telefonicznych, nawet jeżeli nagrań tych dokonano bez wiedzy jednego z rozmówców, skoro strona pozwana nie zakwestionowała skutecznie w toku postępowania autentyczności tego materiału. Wyrok ten wydano w sprawie o rozwód, przy czym – jak wynika z uzasadnienia – nagrania rozmów telefonicznych nie stanowiły w tej sprawie jedynego dowodu, na podstawie którego przypisano stronie przyczynienie się do rozkładu pożycia małżeńskiego.

Z kolei w wyroku z dnia 10 stycznia 2008 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu (I ACa 1057/07) zajął stanowisko, zgodnie z którym dowody uzyskane w sposób sprzeczny z prawem nie powinny być co do zasady dopuszczone, uznając, iż podstępne nagranie prywatnej rozmowy godzi w konstytucyjną zasadę swobody i ochrony komunikowania się (art. 49 Konstytucji RP).

Natomiast w wyroku z 28.6.2012 r. SN przyjął, że w postępowaniu cywilnym dowody są uzyskane w sposób sprzeczny z prawem, jeżeli zostały zabrane bez wiedzy lub zgody osoby zainteresowanej, a nawet wbrew jej woli (skradzione), jeżeli zawierają informacje, które są ustawowo chronione, a osoba ta korzysta z prawa odmowy ich przedstawienia (art. 248 § 2, art. 293, art. 308 § 2, art. 309 KPC).

Nagranie głosu, rozmowy, audio i wideo męża lub żony jako dowód w sprawie o rozwód Warszawa Poznań

W dniu 30.1.2014 r. Sąd Okręgowy w Lublinie wydał wyrok po rozpoznaniu apelacji strony pozwanej, w której podniesiono m.in. zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC poprzez dopuszczenie dowodu z nagrania wykonanego przez pozwanego w braku wiedzy powoda w tym zakresie. Sąd Okręgowy wskazał, że zarzut ten był nieuzasadniony, gdyż nagranie zostało wprawdzie zarejestrowane bez wiedzy pozwanego, ale nie ma podstaw do przyjęcia, żeby tylko z tego względu dowód ten nie mógł zostać wykorzystany w procesie. Sąd Okręgowy podkreślił, że koncepcja tzw. owoców zatrutego drzewa i zakazu przeprowadzenia dowodów uzyskanych nielegalnie wywodzi się z postępowania karnego i dotyczy dowodów uzyskiwanych z naruszeniem prawa przez organy państwowe i funkcjonariuszy publicznych na potrzeby postępowań karnych. Zauważył, że w poglądach doktryny istnieje tendencja do rozciągania obowiązywania wskazanej koncepcji także na postępowanie cywilne, jednak podglądy te należy traktować jedynie jako postulaty. Sądy są bowiem związane przepisami ustawy, a KPC nie reguluje zagadnienia dopuszczalności dowodów uzyskanych w sposób sprzeczny z prawem, w szczególności nie formułuje choćby w ogólny sposób zakazu korzystania z dowodów sprzecznych z prawem, jak to ma miejsce np. w art. 170 § 1 pkt 1 KPK czy art. 75 KPA. Dlatego uznał, że nie ma podstawy, aby automatycznie stosować taki zakaz w postępowaniu cywilnym  czy rodzinnym. Sąd Okręgowy zauważył, że w KPC brak choćby definicji dowodów dopuszczalnych, a ponadto brak jest przepisów zakazujących nagrywania własnych rozmów. Wskazano ponadto, że skarżący nie oznaczył, jakie przepisy miałyby zostać naruszone – wskazano jedynie art. 233 KPC dotyczący w istocie swobodnej oceny dowodów, która może mieć miejsce dopiero po dopuszczeniu danego dowodu.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że podziela pogląd Sądu Apelacyjnego w Białymstoku wyrażony w wyroku z 31.12.2012 r., którego teza zakłada, że dopuszczalne jest przeprowadzenie dowodu z nagrań dokonanych osobiście przez osoby występujące w charakterze stron, które będąc uczestnikami rozmowy nie naruszają przepisów chroniących tajemnicę komunikowania (art. 49 Konstytucji RP). Z kolei, w przypadku naruszenia innych praw o charakterze bezwzględnym (dóbr osobistych, prawa do prywatności), brak bezprawności wynika z realizacji prawa do sądu (art. 45 Konstytucji RP). Sąd Apelacyjny zauważył, że sądy orzekające często spotkają się z konfliktem pomiędzy wartościami konstytucyjnie chronionymi w przypadku dowodu z nagrań. Z jednej bowiem strony, wartością chronioną jest prawo do sprawiedliwego, a więc i zgodnego z prawdą rozpatrzenia sprawy przez sąd (art. 45 Konstytucji RP), z drugiej strony natomiast, istnieje prawo do wolności i ochrony komunikowania się (art. 49 Konstytucji RP). Dlatego też trudno wskazać ogólną, uniwersalną dyrektywę, która rozstrzygałaby omawiany problem. W konsekwencji powyższych rozważań SA uznał, że w rozpoznawanej sprawie nie występowała podstawa do niedopuszczenia dowodu z nagrania.

Nagranie głosu, rozmowy, audio i wideo męża lub żony jako dowód w sprawie o rozwód Warszawa Poznań

Tajemnica komunikowania się a prawo do Sądu

Dopuszczalne jest przeprowadzenie dowodu z nagrań dokonanych osobiście przez osoby występujące w charakterze stron, które będąc uczestnikami rozmowy nie naruszają przepisów chroniących tajemnicę komunikowania (art. 49 Konstytucji RP). Z kolei, w przypadku naruszenia innych praw o charakterze bezwzględnym (dóbr osobistych, prawa do prywatności), brak bezprawności wynika z realizacji prawa do sądu (art. 45 Konstytucji RP). Dyskwalifikowanie w postępowaniu dowodowym w procesie cywilnym wszystkich dowodów naruszających dobra osobiste, np. prawa do prywatności, jest wnioskiem zbyt daleko idącym i nieuzasadnionym. W przypadku wielu środków dowodowych, w szczególności nagrań, wydruków rozmów, fotografii czy filmów, może pojawić się kwestia konfliktu, a więc i konieczności wyboru, która wartość konstytucyjnie chroniona zostanie uwzględniona przez sąd. Z jednej strony, może to być prawo do wolności i ochrony komunikowania się (art. 49 Konstytucji), z drugiej natomiast prawo do sprawiedliwego, a więc i zgodnego z prawdą, rozpatrzenia sprawy przez sąd (art. 45 Konstytucji RP). W konsekwencji sąd rozpoznający sprawę w procesie cywilnym powinien kierować się dążeniem do wydania rozstrzygnięcia zgodnego z prawdą, a nie wydawać orzeczenia z nią sprzeczne ze względu na próbę ochrony prywatności lub wolności komunikowania się jednej ze stron.

Zawieszenie postępowania

W przypadku wątpliwości co do zgodności z prawem uzyskania dowodów, sąd cywilny może też zawiesić postępowanie cywilne do czasu ukończenia postępowania karnego. Czyli Sąd może zawiesić postępowanie, jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej. Ustawodawca nie przewidział zatem koniecznego zawieszenia postępowania przez sąd w omawianym przypadku.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu