Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Przekazanie gospodarstwa rolnego następny, ziemi, gruntu, nieruchomości mężowi lub żonie, przez rodziców, mam czy tatę

Problematyka kwestii odnoszącej się do zaliczenia gospodarstwa rolnego nabytego drogą umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy do majątku wspólnego czy osobistego (odrębnego) wywołuje liczne kontrowersje orzecznicze w praktyce.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 32 § 1 stanowił, że dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Z art. 33 pkt 2 KRO wynika zaś, że ustawodawca uczynił wyjątek od reguły z art. 32 § 1 w zakresie przedmiotów nabytych przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, które wchodziły do majątku odrębnego (obecnie osobistego) małżonka – spadkobiercy, zapisobiercy lub obdarowanego, chyba że spadkodawca lub darczyńca zdecydował, że mają one wejść do majątku wspólnego małżonków.  Wobec takiego uregulowania zawartego w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym rozstrzygnięcie, czy gospodarstwo rolne przekazane jednemu z małżonków wchodziło do majątku wspólnego następcy i jego współmałżonka, uzależnione zostało od oceny charakteru prawnego umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy.

Przekazanie gospodarstwa rolnego następny, ziemi, gruntu, nieruchomości mężowi lub żonie, przez rodziców, mam czy tatę Poznań Warszawa

Przez przekazanie gospodarstwa rolnego rozumie się nieodpłatne przeniesienie posiadania, a jeżeli rolnik jest właścicielem – także własności gospodarstwa na rzecz następcy, a jeżeli rolnik nie ma następcy spełniającego warunki określone w ustawie albo następca odmówił przejęcia gospodarstwa – odpłatne lub nieodpłatne przeniesienie posiadania, a jeżeli rolnik jest właścicielem – także własności gospodarstwa na rzecz dowolnej osoby fizycznej albo prawnej stosownie do przepisów Kodeksu cywilnego, z wyjątkiem zamiany na inne gospodarstwa rolne albo wydzierżawienie gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego osobie niebędącej małżonkiem, zstępnym, małżonkiem zstępnego rolnika i nie pozostającej z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym, na podstawie umowy dzierżawy zawartej co najmniej na okres dziesięciu lat. Przekazanie gospodarstwa rolnego następcy albo innej osobie następuje w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego, a przekazanie gospodarstwa rolnego przez rolnika będącego tylko posiadaczem lub przekazanie gospodarstwa przez wydzierżawienie następuje w drodze umowy sporządzonej przez odpowiedni organ administracji.

Przekazanie gospodarstwa rolnego następcy dokonywane jest w drodze zawarcia nieodpłatnej umowy przeniesienia własności. Skoro zaś mamy do czynienia z umownym przeniesieniem własności gospodarstwa rolnego pod tytułem nieodpłatnym, należy przyjąć, że do umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy należy stosować w drodze analogii przepisy Kodeksu cywilnego i innych ustaw o umowie darowizny. Chodzi przy tym nie tylko o art. 888 i nast. KC, ale również pozostałe przepisy Kodeksu cywilnego, w których mowa jest o darowiznach (np. przepisy księgi czwartej). Należy także, konsekwentnie, stosować do analizowanej umowy przepisy dotyczące darowizn zawarte w innych aktach zawierających regulacje stosunków cywilnoprawnych, w tym uregulowania zawarte w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Analiza treści przepisów ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140) w powiązaniu z treścią kodeksu rodzinnego i opiekuńczego prowadzi do poglądu, iż gospodarstwo rolne, przekazane na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140) następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, należy do majątku wspólnego małżonków. Pogląd jako wynik wieloletniej ugruntowanej dyskusji orzeczniczej znalazł odzwierciedlenie w uchwale 7 sędziów SN z dnia 25 listopada 2005 r. w sprawie III CZP 59/05 publ. LEX 159049 w odpowiedzi na zagadnienie prawne i z racji rangi nadanej mu poprzez formę i skład sądu należy traktować go ze szczególną uwagą. Zadaniem uchwały SN jest usuwanie rozbieżności orzeczniczych występujących w praktyce sądowej, podczas gdy orzeczenie w jednostkowej sprawie wiąże tylko sąd, który wydal zaskarżony wyrok czy postanowienie.

Przekazanie gospodarstwa rolnego następny, ziemi, gruntu, nieruchomości mężowi lub żonie, przez rodziców, mam czy tatę Poznań Warszawa

Problem w istocie rzeczy sprowadza się do oceny charakteru prawnego umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy. W świetle art. 43 ust. 1 w związku z art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140), w związku z art. 31 i 33 pkt 2 k.r.o. Gdyby przyjąć, że umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy, pozostającemu w chwili jej zawarcia we wspólności majątkowej małżeńskiej, mogła być uznana za umowę darowizny, to prostą tego konsekwencją byłoby powiększenie majątku osobistego następcy. Odmienne następstwa wiążą się z zapatrywaniem, że umowa przekazania umową darowizny nie jest.

Umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy zawarta na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140), nie jest tożsama z umową darowizny. Jeżeli stroną umowy był tylko małżonek-następca w rozumieniu powołanej ustawy, przedmiot przekazania nie może stać się składnikiem jego majątku osobistego, wchodzi do majątku wspólnego obojga małżonków.

Przynależność nabytego gospodarstwa rolnego, do majątku wspólnego lub do majątku osobistego ustala się według obecnie obowiązujących kryteriów. Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. nowelizująca z dniem 20 stycznia 2005 r. przepisy działu III tytułu I kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w ust. 2 art. 5 statuuje zasadę, że jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy stosunki majątkowe małżonków podlegały wspólności ustawowej, składniki majątków istniejące w tym dniu zalicza się do majątku wspólnego albo majątków osobistych, stosownie do przepisów ustawy. Wymieniony przepis, wzorem art. VIII p.w.k.r.o., wyraźnie zatem odsyła do zmienionych przepisów regulujących ustrój majątkowy małżonków, co w rozważanym przypadku oznacza odesłanie do art. 31 i 33 k.r.o w ich obecnym brzmieniu. Według art. 31 § 1 k.r.o., majątek wspólny obejmuje przedmioty nabyte w okresie pozostawania małżonków we wspólności majątkowej bez względu na to, czy nabywcami byli oboje, czy jeden z nich. Nie należą do majątku wspólnego przedmioty majątkowe, które każdy z małżonków nabył przed powstaniem wspólności (art. 33 pkt 1 k.r.o.) albo nabył je wprawdzie w czasie pozostawania we wspólności, ale ze źródeł szczególnych (art. 33 pkt 2-10 k.r.o.) i nie są to przedmioty zwykłego urządzenia domowego nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, służące do użytku obojga małżonków (art. 34 k.r.o.). Przynależność nabytych przedmiotów do majątku osobistego małżonka sprowadza się zatem do wyczerpująco wymienionych wyjątków. Nabyte w wyniku przekazania gospodarstwo rolne podlegałoby zaliczeniu do majątku osobistego, gdyby skutek omawianej umowy przekazania mieścił się w katalogu zdarzeń, o których mowa w art. 33 k.r.o

W znowelizowanym art. 31 k.r.o. ustawodawca zachował zatem – jako ustawowy – ustrój wspólności majątkowej małżonków. Zasadą jest, że wszelkie zaistniałe w tym okresie przysporzenia powiększają majątek wspólny. Wszystkie przedmioty nabyte w okresie małżeństwa pozostającego w ustroju wspólności ustawowej wchodzą do majątku wspólnego niezależnie od ich charakteru i sposobu nabycia, a więc niezależnie od tego, czy oboje lub jeden tylko małżonek je nabył oraz czy nabycie nastąpiło na nazwisko obojga małżonków lub tylko jednego z niech, przynależność nabytych składników majątkowych do majątków osobistych małżonków ma charakter wyjątkowy. Według art. 33 pkt 2 k.r.o., do majątku osobistego małżonka należą m.in. przedmioty nabyte w drodze darowizny, to jest umowy jednostronnie zobowiązującej, stypizowanej w kodeksie cywilnym, na podstawie której darczyńca zobowiązuje się spełnić, kosztem swego majątku, świadczenie pod tytułem darnym na rzecz obdarowanego, ten zaś oświadcza, że darowiznę przyjmuje. Z porównania tej umowy i umowy przekazania, zawartej na podstawie art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym, wynika, że jedyną cechą wspólną obu umów jest nieodpłatność świadczenia. Dla oceny charakteru prawnego umowy darowizny nie ma natomiast znaczenia cel dokonanego przysporzenia. Ustawa z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym uzależnia natomiast zawarcie umowy od spełnienia szeregu przesłanek, przy czym zasadniczy cel, to uzyskanie przekazującego świadczeń ubezpieczeniowych. Rolnik- zbywca rolne doznaje przy tym daleko idącego ograniczenia w wyborze następcy, co nie dotyczy darczyńcy. Wszystko to przemawia za odrębnością umowy przekazania, zachowującej wprawdzie cechy umowy prawa cywilnego, ale różnej od umowy darowizny.

Przekazanie gospodarstwa rolnego następny, ziemi, gruntu, nieruchomości mężowi lub żonie, przez rodziców, mam czy tatę Poznań Warszawa

Ze wszystkich powyższych względów i omówionych różnic, umowa przekazania gospodarstwa rolnego nie może zostać zaliczona do wyjątkowych źródeł przysporzenia o jakich stanowi art. 33 kro. Konsekwencją powyższego jest uznanie, że gospodarstwo rolne nabyte przez jednego z małżonków – następcę – w okresie pozostawania we wspólności ustawowej podlega zaliczeniu do majątku wspólnego na podstawie art. 31 § 1 k.r.o czyli objęcie tej umowy skutkami wynikającymi z reguły zaliczania przedmiotów nabytych w czasie trwania małżeńskiej wspólności ustawowej do majątku wspólnego. Nie ma znaczenia, czy w czynności nabycia uczestniczył jeden z małżonków, czy oboje.

Wypada zaznaczyć na zakończenie, że gdyby ustawodawca chciał włączyć przedmiotową umowę do katalogu wyjątków prowadzących do przysporzenia na rzecz majątku osobistego nabywcy miał po temu znakomitą możliwość przy przywołanej wyżej nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Niejednokrotnie przecież zmiana w obrębie określonego unormowania prawnego wywołana zostaje doniosłością społeczną zagadnienia związaną z problematyką interpretacyjną obowiązującego w tym względzie rozwiązania prawnego. Skoro ustawodawca niej zajął się tą kwestią, najwidoczniej uznał, iż nabycie gospodarstwa rolnego należy interpretować zgodnie z zasadą przynależności przedmiotów nabytych w czasie trwania małżeńskiej wspólności ustawowej do majątku wspólnego.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

W pierwszej kolejności należało ustalić, czy gospodarstwo rolne, które otrzymał pozwany K. K. (1) w drodze zawartej w dniu 31 sierpnia 1990 r. w formie aktu notarialnego umowy o przekazanie własności gospodarstwa rolnego następcy – w trybie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 268 ze zm.) – wchodziło w skład majątku wspólnego małżonków, czy też był to majątek osobisty pozwanego. Kluczowe znaczenie zatem dla rozstrzygnięcia oznaczonego wyżej problemu miało ustalenie charakteru prawnego umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego następcy, zawartej na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Sąd orzekający nie podziela stanowiska pełnomocnika pozwanych H. P. i L. J. wskazującego, że umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego na podstawie tej ustawy jest zbliżona w swej konstrukcji do umowy darowizny tak dalece, iż należy w jej przypadku stosować przepisy dotyczące darowizny, a tym samym iż umowa ta wchodzi do katalogu z art. 33 pkt 2 k.r.i.o.

Wobec ustalenia, że sporne gospodarstwo rolne należy do majątku wspólnego małżonków J. i K. K. (1) dalej należało rozważyć o ważności umowy darowizny dokonanej przez K. K. (1) na rzecz jego sióstr L. J. i H. P..

Podział majątku przekazanego gospodarstwa rolnego następcy, nieruchomości, ziemi do majątku wspólnego lub osobistego męża lub żony Poznań Warszawa

Zgodnie z art. 36 § 2 k. r. i o. każdy z małżonków może wykonywać samodzielnie zarząd majątkiem wspólnym. Jednakże zgodnie z art. 37 § 1 pkt 1 k.r. i o. zgoda drugiego małżonka wymagana jest do dokonania m.in czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, zaś art. 37 § 2 k. r. i o. określa, iż ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Umowa darowizny nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego K. K. (1) i jego żony J. K. zawarta przez małżonka K. K. (1) bez zgody drugiego małżonka jest dotknięta sankcją określaną jako bezskuteczność zawieszona. Jest to tzw. czynność prawna niezupełna. Jeżeli małżonek potwierdzi taką umowę, staje się ona ważna już od chwili jej zawarcia ( art. 63 § 1 zd. drugie KC). Druga strona może także wyznaczyć małżonkowi, któremu zgoda jest wymagana odpowiedni termin do potwierdzenia umowy, staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu ( art. 37 § 3 k. r. i o.). Jeśli natomiast małżonek odmówi jej potwierdzenia to umowa darowizny zawarta bez zgody współmałżonka będzie bezwzględnie nieważna już od chwili jej zawarcia, a tak jest w rozpoznawanej sprawie, bowiem J. K. wnosząc pozew o uzgodnienie treści księgi wieczystej przeciwko K. K. (1), L. J. i H. P. w sposób wyraźny oświadczyła swoją odmowę potwierdzenia zawarcia umowy darowizny. Oznacza to, że umowa darowizny zawarta pomiędzy pozwanymi jest umową bezwzględnie nieważną – art. 37 § 2 k. r. i o.

Niezasadny jest zarzut pozwanych H. P. i L. J., że zawierając z bratem umowę darowizny chroniła je rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych. Zgodnie z art. 6. ust. 1 i 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych albo dokonanych na rzecz nabywcy działającego w złej wierze, to jest tego, kto wie, że treść księgi wieczystej jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym, albo ten, kto z łatwością mógł się o tym dowiedzieć. Rękojmia nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych a zatem zarzut pozwanych w tym zakresie, należy uznać za chybiony.

Dodatkowo należy stwierdzić, iż pozwane H. P. i L. J. działały w złej wierze, bowiem wiedziały o fakcie, że ich brat jest skonfliktowany z żoną, że toczy się postępowanie rozwodowe między K. K. (1) i J. K., a celem tej czynności było uniemożliwienie J. K. ujawnienie swoich praw do nieruchomości wynikających z ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej.

W tym miejscu odnieść się należy także do tego, iż pozwani wskazywali, że umowa darowizny pomiędzy nimi zawarta nie miała tak naprawdę charakteru nieodpłatności, co miałoby oznaczać, że stanowiła ona pozorną ukrytą czynność prawną odpłatną. Pozwani wskazali bowiem, że przyczyną darowizny nieruchomości były problemy K. K. (1) ze spłatą pożyczki zabezpieczonej na tej nieruchomości, zaś jego siostry zdawały sobie sprawę z zadłużenia i przejęły na siebie obowiązek jego regulowania spłat pożyczki w zamian za co otrzymały własność nieruchomości.

Pozwani wskazując na rozprawie, iż umowa darowizny była tak naprawdę ukrytą odpłatną czynnością prawną przeniesienia własności nieruchomości nie udowodnili tego faktu. W uprzednio składanych pismach nie wskazywali na pozorność umowy darowizny, lecz stanowczo twierdzili, iż to wskutek tej umowy nastąpiło przeniesienie własności. Spłacone zadłużenie z tytułu umowy pożyczki było znaczne niższe, aniżeli wartość nieruchomości będącej przedmiotem darowizny (…) zł według treści aktu notarialnego darowizny.

Ponadto nawet gdyby przyjąć za prawdziwe twierdzenia pozwanych, iż pod pozorną darowizną, ukryta była inna odpłatna czynność prawna przeniesienia własności nieruchomości w zamian za spłatę długów hipotecznych wobec banku. To ukryta odpłatna czynność prawna przeniesienia własności nieruchomości w zamian za spłatę długów nie została zawarta w formie aktu notarialnego – art. 158 KC w zw. z art. 73 § 2 KC lecz w formie ustnej lub pisemnej, co powoduje jej nieważność z powodu braku zachowania formy aktu notarialnego dla przeniesienia własności nieruchomości. Podobnie wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 października 2001 r. V CKN 631/00 „Ukryta pod pozorną darowizną umowa sprzedaży nieruchomości nie czyni zadość wymaganiu formy aktu notarialnego ( art. 158 zdanie pierwsze KC) dla umowy sprzedaży także wtedy, gdy w formie tej nastąpiła pozorna darowizna. Umowa taka jest zawsze nieważna ( art. 73 § 2 zdanie pierwsze KC)”.

Podział majątku przekazanego gospodarstwa rolnego następcy, nieruchomości, ziemi do majątku wspólnego lub osobistego męża lub żony

Wobec powyższego uznać należy, iż istnieje w niniejszej sprawie podstawa prawna do uwzględniania żądania powódki w świetle art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece. Niezgodność, o jakiej mowa w tym przepisie, zachodzi wówczas, gdy treść wpisu nie odzwierciedla rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości, przez który należy rozumieć stan zgodny z prawem materialnym, co miało miejsce w niniejszym postępowaniu. Wobec czego, Sąd orzekł o wykreśleniu z działu II księgi wieczystej L. J. i H. P. i wpisaniu w dziale II księgi wieczystej J. K. i K. K. (1) na zasadach wspólności majątkowej małżeńskiej. Wyrok Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 29 września 2015 r. I C 84/15

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu