Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Rozdzielność majątkowa i intercyza z datą wsteczną z powodu strachu małżonka o majątek, kredyty oraz długi

Wprowadzając wspólność dorobku, jako ustawowy ustrój majątkowy, ustawodawca miał na celu umocnienie rodziny i zapewnienie jej ustabilizowanej bazy materialnej. Dlatego też zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej przez sąd może nastąpić – z mocy art. 52 § 1 KRO – jedynie z ważnych powodów, zaś art. 52 § 2 KRO umożliwia zniesienie tej wspólności z datą wcześniejszą od daty zgłoszenia żądania, jeżeli ważne powody istniały już w tej dacie. Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia ważnych powodów. Przyjmuje się – na ogół powszechnie – że powody te, to sytuacje, w których dalsze trwanie wspólności majątkowej pociąga za sobą poważne zagrożenie – lub tym bardziej naruszenie – interesu majątkowego małżonka żądającego zniesienia wspólności. Ważne powody muszą mieć charakter majątkowy, choć źródłem konfliktu w sferze majątkowej, którego wyrazem jest żądanie zniesienia wspólności, mogą być rozdźwięki natury osobistej między małżonkami, co może wskazywać na związek tych powodów z rozkładem pożycia (np. z separacją). Tak rozumiane ważne powody, ze swojej natury, mają również to znaczenie, że wspólność majątkowa przestaje służyć dobru założonej przez małżonków rodziny.

Rozdzielność majątkowa i intercyza z datą wsteczną z powodu strachu małżonka o majątek, kredyty oraz długi

Zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie dość zgodnie przyjmuje się, że dopuszczalne jest uznanie za ważny powód zniesienia (także z datą wcześniejszą) wspólności majątkowej małżeńskiej, faktu prowadzenia, a nawet samej możliwości prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego, jeżeli przemawia za tym dobro rodziny lub dobro współmałżonka dłużnika, szczególnie wówczas, gdy małżonkowie od dłuższego czasu pozostają w faktycznej separacji. O przyjęciu takiego stanowiska świadczą m.in. uchwały Pełnego Składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1976 r. III CZP 46/75 (OSNCP 1976, z. 9, poz. 184), a także z dnia 27 marca 1972 r. III CZP 69/70 (OSNCP 1973, z. 2, poz. 20), która w tym zakresie zachowała aktualność.

Nie znaczy to jednak, że inne okoliczności są bezprzedmiotowe lub nieistotne. Znaczenie może mieć tutaj bowiem rodzaj egzekwowanego długu, jego wysokość i przyczyna powstania, związek z charakterem i rozmiarami działalności gospodarczej, zwłaszcza prowadzonej nie tylko za wiedzą, ale i za zgodą współmałżonka, dochody uzyskiwane z tej działalności i ich przeznaczenie, wysokość i przeznaczenie oraz sposób wykorzystania kredytu, a także podmiot, który go zaciągnął, w szczególności zaś, czy była to spółka, a jeśli tak, to jaka (w zeznaniach powódka wspomina o „spółce”, zaś pozwany w swoich zeznaniach posłużył się określeniem „firma”), czy sam pozwany, itp. okoliczności.

W wielu nie publikowanych orzeczeniach Sądu Najwyższego z ostatniego okresu, wydanych w sprawach o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej, występowało zagadnienie znaczenia niepowodzeń i długów w działalności gospodarczej jednego z małżonków, dla zasadności żądania takiego zniesienia. Tak np. w wyroku z dnia 24 maja 1994 r. I CRN 61/94 Sąd Najwyższy stwierdził, że rodzina korzystająca z dochodów związanych z działalnością gospodarczą jednego z współmałżonków musi też ponosić ujemne skutki takiej działalności; dlatego niepowodzenia współmałżonka w działalności gospodarczej i zamiar uniemożliwienia wierzycielom egzekucji do majątku wspólnego, nie mogą stanowić ważnego powodu do zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej w rozumieniu art. 52 § 1 KRO. W innym wyroku z dnia 24 maja 1994 r. I CRN 50/94 (wyrok ten został zamieszczony w OSNCP 1994, z. 12, poz. 246) Sąd Najwyższy przyjął, że w sprawie o zniesienie wspólności ustawowej obowiązkiem sądu jest również zbadanie, czy powództwo nie zmierza przede wszystkim do pokrzywdzenia wierzycieli jednego z małżonków. W wyroku z dnia 22 września 1994 r. III CRN 30/94 Sąd Najwyższy stwierdził, że zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej nie może służyć ochronie korzyści majątkowych uzyskiwanych z przestępstwa związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Rozdzielność majątkowa i intercyza z datą wsteczną z powodu strachu małżonka o majątek, kredyty oraz długi Poznań Warszawa

Przed egzekucją, w której dłużnikiem jest jeden z małżonków, skierowaną do majątku wspólnego, drugi z nich może bronić się bądź wniesieniem powództwa o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej (art. 52 KRO), bądź przez zgłoszenie w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności (art. 787 KPC) żądania ograniczenia wyłączenia możliwości zaspokojenia się z majątku wspólnego, jeżeli ze względu na charakter wierzytelności albo stopień przyczynienia się małżonka będącego dłużnikiem do powstania majątku wspólnego – zaspokojenie z tego majątku byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 41 § 3 KRO), bądź wreszcie – gdy chodzi o grzywny i zrównane z nimi należności – przez wniesienie powództwa przewidzianego w art. 1252 KKW.

Te trzy sposoby obrony małżonka nie wyłączają się wzajemnie, a ich przesłanki nie są identyczne (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 1979 r. II CR 394/79 – OSNCP 1980, z. 9, poz. 166 oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 1972 r. II CZP 69/70 – OSNCP 1973, z. 2, poz. 20). Również uwzględnienie żądania małżonka dłużnika ma w każdym z tych trzech przypadków inny zakres: znaczenie generalne ma zniesienie wspólności, natomiast obrona małżonka dłużnika przewidziana w art. 41 § KRO i w art. 1252 KKW odnosi się jedynie do konkretnych długów. Najbardziej radykalne jest zniesienie wspólności z datą „wsteczną” w stosunku do czasu powstania wierzytelności. Zniesienie takie działa niejako mechanicznie i odnosi się do wszystkich długów powstałych po dacie zniesienia wspólności, bez względu na ich charakter; „ofiarą” padają również wierzytelności, do których art. 41 § 3 KRO nie mógłby mieć zastosowania. Może to prowadzić do pokrzywdzenia wierzycieli. Sąd Najwyższy, preferując w wymienionej uchwale z dnia 9 czerwca 1976 r. znoszenie wspólności majątkowej małżeńskiej z datą „wsteczną”, nie miał tego na uwadze.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu cytowanego wyroku z dnia 24 maja 1994 r. I CRN 61/94 trafnie zauważył, że posłużenie się przez małżonka dłużnika środkiem obrony przewidzianym w art. 41 § 3 KRO jest wystarczające dla ochrony interesu rodziny w odniesieniu do majątku wspólnego, bez potrzeby sięgania do instytucji z art. 52 § 1 KRO.

Jeśli zatem małżonek dłużnika żądanie zniesienia wspólności małżeńskiej z datą „wsteczną” uzasadnia potrzebą obrony przed konkretnym długiem drugiego z małżonków, a brak innych powodów (w rozumieniu art. 52 § 1 KRO) do takiego zniesienia, sąd przy ocenie zasadności powództwa powinien uwzględnić również przesłanki wymienione w art. 41 § 3 KRO ma to miejsce szczególnie wówczas, gdy małżonek dłużnika w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności nie zgłaszał zarzutów z art. 41 § 3 KRO lub postępowanie takie jeszcze się nie toczyło.

Rozdzielność majątkowa i intercyza z datą wsteczną z powodu strachu małżonka o majątek, kredyty oraz długi Poznań Warszawa

Dla wykładni pojęcia „ważnych powodów”, w rozumieniu art. 52 § 1 KRO, i oceny żądania zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej z datą „wsteczną” nie bez znaczenia pozostaje też kwestia rozumienia pojęcia zarządu majątkiem wspólnym.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego w ostatnim okresie znalazł wyraz pogląd dotyczący szerokiego rozumienia pojęcia zarządu majątkiem wspólnym (np. uchwały z dnia 10 kwietnia 1991 r. III CZP 76/90 – OSNCP 1991, z. 10-12, poz. 117 i z dnia 9 lipca 1993 r. III CZP 94/93, „Monitor Prawniczy” 1994, z. 1, str. 22, oraz uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1994 r. III CZP 182/93 – OSNCP 1994, z. 7-8, poz. 146). Jednocześnie Sąd Najwyższy opowiedział się za rozszerzeniem znaczenia pojęcia czynności zwykłego zarządu. W uzasadnieniu powołanej uchwały z dnia 25 marca 1994 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że rozszerzenie to wymuszają zmiany występujące w obrębie stosunków społeczno-gospodarczych, a zwłaszcza rozrastająca się sfera prywatnej działalności gospodarczej małżonków, ich udziału we wzrastającym obrocie i potrzeba korzystania, ale również i udzielania przez nich gwarancji bezpieczeństwa obrotu. Im wyższa aktywność gospodarcza małżonków i związany z tym poziom ich zamożności, tym szerszy zakres czynności zwykłego zarządu powinien być im przypisany. Sąd Najwyższy stwierdził również, że postulat szerokiego rozumienia czynności zwykłego zarządu nie powinien uchodzić za wymierzony przeciwko interesom rodziny. Regułą jest bowiem obdarzanie się przez małżonków wzajemnym zaufaniem, a jeżeli nieodpowiedzialność małżonka w kwestiach majątkowych powoduje utratę zaufania, drugi z małżonków może, w celu ochrony swoich interesów, zwrócić się do sądu (art. 40 KRO).

Ten kierunek wykładni może mieć znaczenie dla oceny, czy – w konkretnych okolicznościach w sprawie o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej – działalność gospodarcza jednego z małżonków prowadzona była za zgodą drugiego z małżonków.

W sprawie o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej nie można oprzeć rozstrzygnięcia wyłącznie na uznaniu powództwa lub przyznaniu okoliczności faktycznych (art. 431 KPC w zw. z art. 452 KPC). Sąd powinien każdorazowo przeprowadzić postępowanie dowodowe, a w razie uznania powództwa – ustalić przyczyny, które skłoniły do tego stronę pozwaną (art. 432 i 441 KPC w zw. z art. 452 KPC). Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 22 listopada 1994 r. II CRN 131/94

Rozdzielność majątkowa i intercyza z datą wsteczną z powodu strachu małżonka o majątek, kredyty oraz długi

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Powód nie wykazał, aby brak dalszej zgody na istnienie między stronami wspólności majątkowej, wynikał z okoliczności o których wcześniej nie wiedział. Powód nie zdołał wykazać, że pozwana zaciągała zobowiązania finansowe, dokonywała rozporządzeń wspólnym majątkiem, czy trwoniła wspólny majątek. Za niewystarczające dla takiego rozstrzygnięcia należy uznać jedynie ogólnikowe twierdzenia powoda o ewentualnym podejmowaniu przez pozwaną czynności, które mogłyby odnieść negatywne skutki z sferze materialnej powoda. Powód nie wykazał jakie pozytywne dla niego skutki miałoby wydanie orzeczenia o rozdzielności majątkowej z dniem 4 maja 2014 r. Należy również podkreślić, iż w sprawie rozwodowej I C 1150/14 toczącej się pomiędzy stronami przed Sądem Okręgowym, strony nie wykazywały, aby problemy natury finansowej lub niewłaściwe gospodarowanie majątkiem były przyczyną rozkładu pożycia pomiędzy nimi. W okolicznościach sprawy obiektywnie zatem nie zaistniały podstawy do ustanowienia rozdzielności majątkowej małżonków zgodnie z żądaniem powoda. Brak jest więc podstaw do przyjęcia, że w sprawie zachodzi wyjątkowy wypadek, o którym mowa w art. 52 KRO (ciężar wykazania powyższych okoliczności zgodnie z regułą art. 6 KC spoczywał na powodzie).

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu