Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zwrot wydatków, nakładów, kosztów, pieniędzy na budowę, remont czy rozbudowę mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości męża, żony, teściów, rodzeństwa, dziadków, rodziny, która następnie została sprzedana, przeniesiona albo darowana

Zgodnie zaś z treścią art. 45 § 1 krio każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Pojęcie nakładów i wydatków, o których mowa w art. 45 KRO, zdefiniował Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 15 września 2004 r., III CZP 46/04, OSNC 2005, nr 9, poz. 152, stwierdzając, że obejmują one „wszystkie przysporzenia na rzecz jednej masy majątkowej, dokonane z uszczerbkiem dla drugiej masy majątkowej”. W uzasadnieniu postanowienia z dnia 2 października 2008 r., II CSK 203/08, Sąd Najwyższy wskazał, że: „Kodeks rodzinny i opiekuńczy posługując się w art. 45 pojęciami „nakładów” i „wydatków” nie określa ich desygnatów. W piśmiennictwie przyjmuje się, że nakłady i wydatki w rozumieniu tego przepisu, obejmują wszystkie przysporzenia na rzecz jednej masy majątkowej, dokonane z uszczerbkiem dla drugiej masy majątkowej. Podstawą przysporzenia może być czynność faktyczna, jak i jakiekolwiek inne zdarzenie”. Nakładami są koszty poniesione na zachowanie, eksploatację lub ulepszenie rzeczy już istniejącej w majątku, natomiast wydatkami są koszty związane z nabyciem danego przedmiotu (K. Pietrzykowski w: K. Pietrzykowski, Komentarz…, nb 4 do art. 45). Rozróżnienie tych dwóch kategorii nie ma jednak kluczowego znaczenia, gdyż zwrot wydatków i nakładów następuje według takich samych zasad.

Zwrot wydatków, nakładów, kosztów, pieniędzy na budowę, remont czy rozbudowę mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości męża, żony, teściów, rodzeństwa, dziadków, rodziny, która następnie została sprzedana, przeniesiona albo darowana Poznań Warszawa

Wynika stąd, że nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek odrębny jednego z małżonków nie są składnikiem tego majątku, ale elementem zewnętrznym w stosunku do tego majątku, a ich zwrotu dokonuje się przy podziale majątku, a nie w jego ramach. Pomijając literalne brzmienie przepisu art. 45 § 1 KRO do takich samych wniosków prowadzą same założenia postępowania o podział majątku wspólnego i charakter nakładów, jako dobrowolnego użycia własnych dóbr majątkowych na rzecz innej osoby bez względu na jej wolę, a więc wszelkich inwestycji utrzymujących rzecz w należytym stanie lub ulepszających ją.

Nakłady dokonane z majątku wspólnego na majątek osobisty nie wchodzą do majątku wspólnego i nie podlegają podziałowi, ale zwrotowi w zasadzie jako wierzytelność pieniężna (a ściślej zazwyczaj udział 1 w takiej wierzytelności) jednego z małżonków w stosunku do drugiego. O ile zatem dopuszczalne i możliwe jest dokonanie podziału wszelkich wierzytelności pieniężnych małżonków przysługujących im wobec osób trzecich, w tym również z tytułu nakładów dokonywanych na nieruchomości takich osób (choć w piśmiennictwie wyrażono pogląd o podziale takich wierzytelności ex lege bez konieczności dokonania ich umownego, czy też sądowego podziału), to trudno wyobrazić sobie dokonanie podziału wierzytelności małżonków z tytułu nakładów czynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty. W związku z tym przyjmuje się, że jakkolwiek o zwrocie nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków orzeka się z urzędu, to jednak roszczenia o ich zwrot nie uwzględnia się przy ustaleniu składu majątku wspólnego podlegającego podziałowi i – jak wynika z art. 45 § 1 KRO i art. 567 § 1 KPC – rozstrzygnięcie o zwrocie tych wydatków i nakładów jest w sprawie o podział majątku wspólnego orzeczeniem dodatkowym (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2008 roku, III CZP 148/07, OSNC rok 2009, nr 2, poz. 23).

W świetle przepisu art. 45 § 2 KRO zwrotu wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków i poczynionych z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek wspólny dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, a więc orzeczenie w tym zakresie nie ma charakteru orzeczenia działowego, rozstrzygającego o tym co jest zasadniczym przedmiotem postępowania, ale z uwagi na potrzebę zapewnienia realizacji postulatu kompleksowości, przybiera postać orzeczenia akcesoryjnego. Konsekwencją tego unormowania jest art. 567 § 1 KPC, według którego w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga m.in. o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego jednego z małżonków i odwrotnie podlegają zwrotowi. Tak w doktrynie jak i w orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że sąd orzeka o zwrocie wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny tylko na wniosek (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 października 1997 r., II CKN 395/97). Na to, że o zwrocie wydatków i nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty sąd orzeka bez osobnego wniosku, wskazuje natomiast będący przepisem prawa materialnego art. 45 § 1 KRO, według którego „każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty (…)” (zdanie pierwsze) i „może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swego majątku osobistego na majątek wspólny” (zdanie drugie).

Zwrot wydatków, nakładów, kosztów, pieniędzy na budowę, remont czy rozbudowę mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości męża, żony, teściów, rodzeństwa, dziadków, rodziny, która następnie została sprzedana, przeniesiona albo darowana Poznań Warszawa

Z przeciwstawienia „powinności zwrotu” z „możnością żądania zwrotu” wynika, że o ile w drugim wypadku zwrot jest uzależniony od zgłoszenia żądania (wniosku), to w pierwszym wypadku jest on obowiązkiem małżonka, którego realizacja nie wymaga inicjatywy ani tego, ani drugiego z małżonków. Uzasadnia to także orzekanie z urzędu o zwrocie wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków, pomimo że – jak już wcześniej wskazano – roszczenia o ich zwrot nie uwzględnia się przy ustaleniu składu majątku wspólnego podlegającego podziałowi i – jak wynika z art. 45 § 1 KRO i art. 567 § 1 KPC – rozstrzygnięcie o zwrocie tych wydatków i nakładów jest w sprawie o podział majątku wspólnego orzeczeniem dodatkowym (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2008 roku, III CZP 148/07, OSNC rok 2009, nr 2, poz. 23).

Przyjąć więc należy, że z jednej strony w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd ustala wartość nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków bez względu na inicjatywę dowodową uczestników postępowania, z drugiej zaś sąd nie jest związany podaną przez uczestników postępowania kwalifikacją określonych nakładów jako podlegających rozliczeniu w ramach właściwego zastosowania przepisu prawa materialnego art. 45 § 1 zd. 1 KRO.

Roszczenie o zwrot nakładów jest natomiast roszczeniem o charakterze obligacyjnym. Z samej istoty tzw. roszczeń wyrównawczych (art. 224-231 KC) da się bowiem wyprowadzić wniosek, że dotyczą one bezpośredniego stosunku między właścicielem (uprawnionym) windykującym rzecz (prawo) a posiadaczem. Wyraziście wynika to z uregulowania zawartego w art. 227 KC, w myśl którego samoistny posiadacz może – przywracając stan poprzedni – zabrać przedmioty, które połączył z rzeczą, choćby stały się jej częściami składowymi. Taką ewentualność trudno byłoby usprawiedliwić w odniesieniu do nabywcy rzeczy obciążonej nakładami, który działał w zaufaniu do zbywcy (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2006 r., III CZP 11/06, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997 roku, II CKN 57/96, OSNC rok 1997, nr 6-7, poz. 92).

Trzeba przy tym podkreślić, że roszczenie o zwrot wartości nakładów poniesionych na rzecz przysługuje przeciwko osobom, które były współwłaścicielami w czasie dokonywania tych nakładów, również wtedy, gdy osoby te zbyły swoje udziały nieodpłatnie (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2008 roku, III CZP 144/07, OSNC rok 2009, nr 2, poz. 22).

Zwrot wydatków, nakładów, kosztów, pieniędzy na budowę, remont czy rozbudowę mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości męża, żony, teściów, rodzeństwa, dziadków, rodziny, która następnie została sprzedana, przeniesiona albo darowana Poznań Warszawa

Stosownie do treści art. 405 KC., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przesłankami bezpodstawnego wzbogacenia są zatem: uzyskanie korzyści majątkowej bez podstawy prawnej, wymierna wartość tej korzyści (to jest wartość możliwa do określenia w pieniądzu, na przykład prawo własności lub inne prawo majątkowe, nabyta rzecz, nieodpłatne korzystanie z cudzych usług, zaoszczędzenie wydatków) oraz fakt uzyskania tej korzyści kosztem innej osoby, oznaczający istnienie równoległego powiązania między wzbogaceniem po jednej stronie a zubożeniem po drugiej. Wzbogacenie jednej osoby jest zawsze następstwem zubożenia innej osoby. Istnieje więc w istocie współzależność między uzyskaniem korzyści majątkowej wzbogaconego a umniejszeniem majątku, bądź braku korzyści u zubożonego.

Powołany przepis wskazuje na cztery przesłanki powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, którymi są: wzbogacenie jednego podmiotu, zubożenie drugiego podmiotu, związek między wzbogaceniem a zubożeniem i bezpodstawność wzbogacenia. Jak wyjaśnił w swoim wyroku Sąd Najwyższy wartość bezpodstawnego wzbogacenia jest ograniczona dwiema wielkościami, a mianowicie wartością tego, co bez podstawy prawnej ubyło z majątku zubożonego i wartością tego, co bez podstawy prawnej powiększyło majątek wzbogaconego. Wartości te nie muszą być równe, a w wypadku nierówności niższa kwota określa wartość bezpodstawnego wzbogacenia (wyrok z dnia 2002.03.19 w sprawie IV CKN 892/00 opublikowany).

W tym miejscu przywołać należy przepis art. 409 KC., zgodnie z którym obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba, że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. W orzecznictwie i w doktrynie powinność liczenia się z obowiązkiem zwrotu utożsamia się ze złą wiarą (por. np. wyr. SN z 7.8.2001 r., I PKN 408/00, OSNAPiUS 2003, Nr 13, poz. 305; W. Serda, Nienależne świadczenie, s. 253 i n.; E. Łętowska , Bezpodstawne wzbogacenie, s. 135; krytycznie S. Wójcik , Recenzja książki E. Łętowskiej, s. 97). Wzbogacony powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu przede wszystkim wtedy, gdy wie, że korzyść mu się nie należy, a zatem gdy zna wadliwość podstawy prawnej świadczenia.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Niezależnie od omawianych powyżej kwestii zwrócić przy tym należy uwagę, że Sąd Rejonowy dokonał błędnej kwalifikacji nakładu opisanego w punkcie I. podpunkt 1 litera „d”, przyjmując że nakład na założenie sadu jabłoniowego na nieruchomości stanowiącej działkę o numerze (…) położonej na W. został dokonany z majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika na jej majątek osobisty wnioskodawczyni. Okolicznością bezsporną w sprawie było, że nakłady na urządzenie sadu jabłoniowego na tej nieruchomości zostały dokonane przez wnioskodawczynię i uczestnika wiosną, a zatem w okresie, w którym wyłączną właścicielką nieruchomością położonej w miejscowości W., stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (…) była matka wnioskodawczyni M. J. Wnioskodawczyni nabyła tę nieruchomość w drodze umowy darowizny zawartej ze swoją matką dopiero w dniu 8 lutego.

Zwrot wydatków, nakładów, kosztów, pieniędzy na budowę, remont czy rozbudowę mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości męża, żony, teściów, rodzeństwa, dziadków, rodziny, która następnie została sprzedana, przeniesiona albo darowana Poznań Warszawa

Pomimo zatem zbycia wskazanej nieruchomości przez M. J. na rzecz jej córki – uczestniczki postępowania I. J. w drodze umowy darowizny, nie ma podstaw do żądania zwrotu tych nakładów w sprawie o podział majątku wspólnego. Wskazane przez Sąd Rejonowy nakłady stanowią bowiem nakład z majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika na nieruchomości osoby trzeciej, stanowiący składnik majątku wspólnego i podlegający podziałowi w ramach postępowania o podział majątku wspólnego (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 1970 r. III CZP 18/70, OSNC rok 1971, nr 2, poz. 18, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 1976 roku, III CRN 36/76). Z tego względu Sąd Okręgowy uchylając rozstrzygnięcia zawarte w punkcie pierwszym podpunkt 2. i 3 zaskarżonego postanowienia, dodał jednocześnie w punkcie I. podpunkt 2, ustalając że w skład majątku wspólnego wchodzi wierzytelność w stosunku do M. J. z tytułu zwrotu nakładu dokonanego z majątku wspólnego I. J. i S. U. na nieruchomość położoną w miejscowości W. stanowiącą działkę o numerze (…), dla której w Sądzie Rejonowym prowadzona jest księga wieczysta (…), będącą w chwili czynienia nakładów w postaci nasadzeń drzew jabłoni własnością M. J. Postanowienie Sądu Okręgowego w Kielcach II Ca 1350/16

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu