Przepisy Kodeksu rodzinnego nie wskazują zasad rozliczeń między byłymi małżonkami pozostającymi w ustroju rozdzielności majątkowej ani w trakcie, ani po rozwiązaniu małżeństwa. W takim układzie stosunków do rozliczenia zastosowanie znajdą więc reguły ogólne, w tym przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, które realizują ogólną zasadę, że nikt nie powinien się bogacić bezpodstawnie kosztem drugiego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2014 r., V CSK 488/13, baza czy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2007 r., I CSK 458/06, baza). W orzecznictwie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu wskazywanie są jako jedna z dróg prawnych przeprowadzenia rozliczeń majątkowych między osobami pozostającymi w związku nieformalnym i wspólnie gospodarującymi (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1970 r., III CZP 62/69, baza wyroki tego Sądu z dnia 26 czerwca 1974 r., III CRN 132/74, baza z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 32/00, OSN 2000/12/222, z 6 grudnia 2007 r., IV CSK 301/07, OSNC 2009/2/29).
Istnienie odrębnych mas majątkowych małżonków pozostających w ustroju rozdzielności majątkowej zbliża rozważany problem do zagadnień stanowiących przedmiot przytoczonych orzeczeń i uprawnia do odwołania się do zajętego w nich stanowiska również w odniesieniu do korzyści uzyskanych przez jednego z małżonków pozostających w ustroju rozdzielności majątkowej, kosztem drugiego, jeżeli świadczenie takie nie miało lub utraciło podstawę prawną. Co do zasady zatem, jeżeli jeden z małżonków pozostających w ustroju rozdzielności majątkowej swoją aktywnością i zaangażowaniem finansowym i faktycznym współtworzył odrębny majątek drugiego małżonka, może domagać się rozliczenia i przywrócenia równowagi ekonomicznej na podstawie art. 405 i nast. KC.
Należy przy tym pamiętać, że z chwilą zawarcia małżeństwa, niezależnie od łączącego małżonków ustroju majątkowego powstaje obowiązek przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny (art. 27 KRO). Kodeks rodzinny nie definiuje zwykłych potrzeb rodziny. Przyjmuje się, że należą do nich powtarzające się przeciętne potrzeby dotyczące przede wszystkim mieszkania, wyżywienia, ubioru czy ochrony zdrowia członków rodziny. W granicach tych potrzeb mieści się niewątpliwie zaspokajanie potrzeb każdego z małżonków i wspólnych dzieci. Nie można domagać się zwrotu wydatków i nakładów związanych z dopełnieniem tego obowiązku.
Zatem czy istnieją podstawy do rozliczenia wartości świadczonej przez małżonka robocizny przy wznoszeniu domu? Nie można bowiem kwestionować, że duży wkład pracy własnej małżonka w realizację tak istotnego przedsięwzięcia gospodarczego, jakim jest wzniesienie domu, nie może być utożsamiany i zrównany z codzienną pracą, jaką zazwyczaj wkładają osoby pozostające w związku małżeńskim w prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego i zaspokajanie potrzeb rodziny. Świadczenia takie na ogół nie są wykonywane tylko w celu zaspokojenia codziennych potrzeb, ale celem pomnożenia majątku i licząc na trwanie małżeństwa i rodziny oraz osiąganie wspólnie z małżonkiem wymiernych korzyści ze współposiadania domu. Z chwilą ustania wspólnego pożycia i małżeństwa jedne z małżonków nie mógłby już tego celu osiągnąć, a jednocześnie drugi małżonek, jeśli została wzbogacona o wartość świadczenia pierwszego małżonka, powinna się rozliczyć, także z tego wzbogacenia, które wiązało się z jego robocizną przy wznoszeniu domu. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku – I Wydział Cywilny z dnia 4 lutego 2016 r. I ACa 512/15
Z kolei nieodpłatne wykonywanie pracy przez jednego z małżonków na rzecz drugiego, skutkuje jego bezpodstawnym wzbogaceniem o wartość majątkową, jaka z jego majątku nie wyszła, i jako uzyskana bez podstawy prawnej korzyść, co do zasady podlega zwrotowi (art. 405 KC). Przyjęcie, że nakład pracy jednej ze stron na rzecz drugiej został zrównoważony przez korzyść wynikającą z zamieszkiwania przez nią w cudzym domu jest uzasadnione w sytuacji, gdy rozmiar poczynionych przez tę stronę nakładów na rzecz właściciela domu nie był znaczny (vide wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 9 kwietnia 2010 r. I ACa 222/10, opubl. OSAW).
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
