Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Opieka i władza rodzicielska nad dziećmi po rozwodzie

Stosownie do przepisu art. 58 § 1 k.r.o. koniecznym elementem wyroku orzekającego rozwód jest rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem. Zmiana tego przepisu wprowadzona nowelą z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 12 grudnia 2008 r. Nr 220, poz. 1431) stworzyła podstawę do uwzględnienia przez sąd porozumienia małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka.

Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, ale może też pozostawić tę władzę obojgu rodzicom na ich zgodny wniosek, jeżeli jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka (art. 58 § 1a K.r.o.).

Porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie w praktyce sprowadza się do dostosowania przez sąd swojego orzeczenia, w postaci wyroku, do ustaleń dokonanych przez rodziców.

Przesłankami koniecznymi dla pozostawienia pełnej władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom jest ich zgodny wniosek w tym przedmiocie oraz wystąpienie okoliczności uzasadniających oczekiwanie, że będą oni współdziałać w sprawach dziecka. Ponadto niezbędne jest ustalenie przez sąd, że pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom będzie zgodne z dobrem dziecka.

Dopuszczalnego w obecnym stanie prawnym pozostawienia pełni władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom w wyroku rozwodowym nie można jednak traktować jako reguły. Rozstrzygnięcie tego rodzaju wymaga uprzedniego ustalenia, że relacje pomiędzy rodzicami oraz inne okoliczności, a przede wszystkim ich dotychczasowy stosunek do dziecka oraz wzajemne kontakty w tym zakresie, zapewniają szansę zgodnego wykonywania przez oboje rodziców władzy rodzicielskiej w sposób odpowiadający dobru małoletniego.

Przewidziana wskutek wprowadzonej nowelizacji omawianych przepisów możliwość uzgodnienia przez rozwodzących się małżonków kwestii związanych ze sposobem wykonywania władzy rodzicielskiej w drodze porozumienia nie oznacza automatycznego niejako transponowania zawartych w tym porozumieniu ustaleń do wyroku. Od oceny sądu zależy, czy uzna porozumienie za mogące stanowić podstawę orzeczenia, a tym samym, czy uzasadnione jest powierzenie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom. Orzeczenie sądu musi być zatem, w ramach dopuszczalnych rozwiązań prawnych, dostosowane do okoliczności konkretnej sprawy.

Opieka i władza rodzicielska nad dziećmi po rozwodzie Poznań

Opinia biegłych psychologów

Gdy rodzicie się nie porozumieją co do formy sprawowania władzy rodzicielskiej albo kontaktów, to sąd musi dopuścić dowód z Opiniodawczego Zespołu Specjalistów Sądowych (dalej OZSS) albo biegłego psychologa.  Organ ten decyduje również o zakresie przeprowadzonego badania, a w konsekwencji – sporządzonej na jego podstawie opinii. W zakresie jego kompetencji pozostaje bowiem określenie tezy dowodowej. Organ zlecający decyduje zatem o przydatności danego środka dowodowego dla potrzeb konkretnego postępowania.

Opinia OZSS, tak jak dowód z opinii biegłego, podlega ocenie sądu przy zastosowaniu art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, zwanego dalej K.p.c., na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków (postanowienie SN z dnia 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001, nr 4, poz. 64, uzasadnienie wyroku SN z dnia 15 listopada 2002 r., V CKN 1354/00). Prawidłowość realizacji przez sąd wyrażonej w powołanym przepisie zasady swobodnej oceny dowodów podlega kontroli w toku instancji, stąd też popełnienie uchybienia przy jej stosowaniu strona postępowania może podnieść w formie zarzutu, wnosząc określony środek odwoławczy. Dlatego aktualne rozwiązania prawne dostarczają niewątpliwie mechanizmów proceduralnych pozwalających na skontrolowanie opinii sporządzonej przez OZSS, co – poza innymi niezbędnymi czynnikami – ma istotne znaczenie dla zapewnienia należytego poziomu merytorycznego tych opinii.

Opieka i władza rodzicielska nad dziećmi po rozwodzie Poznań

Ważną niewątpliwie kwestią pozostaje udoskonalenie rozwiązań gwarantujących poprawność i rzetelność opiniowania, ale i sprawność działania w tym zakresie, mającą wpływ na szybkość postępowań sądowych w sprawach, w których sąd dopuścił dowód z opinii. Niewątpliwie w sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej czas trwania postępowania ma istotne znaczenie dla kształtowania wzajemnych relacji pomiędzy dzieckiem a rodzicami.

Należy podkreślić, że czas trwania postępowań sądowych zależy od wielu czynników. Przede wszystkich wyznacza go rodzaj, charakter i stopień zawiłości danej sprawy. Nadto przyczynami ich przedłużania się są rozwiązania proceduralne utrudniające szybkie rozpoznawanie spraw, niestawiennictwo stron, świadków i biegłych, zakres prowadzonego postępowania dowodowego, długotrwałe oczekiwanie na sporządzenie opinii przez biegłych sądowych czy też inne bariery, jak chociażby wadliwość dokonywanych przez pocztę doręczeń.

Długotrwałość rozpoznawania spraw może być także wynikiem występowania braków formalnych w pismach procesowych sporządzanych zarówno przez strony, co skutkuje niezbędnością wydawania odpowiednich zarządzeń, jak też konieczności rozpoznawania wniosków i zażaleń w kwestiach incydentalnych, dotyczących chociażby ubiegania się przez strony o zwolnienie z kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu czy udzielenie zabezpieczenia.

Opieka i piecza naprzemienna

Piecza naprzemienna jest związana z władzą rodzicielską wykonywaną wspólnie przez oboje rodziców. Polega ona na tym, że dziecko przebywa na przemian u każdego z rodziców. Taki podział pieczy jest dopuszczalny w obecnym stanie prawnym w odróżnieniu od podziału w czasie władzy rodzicielskiej, która nie może być sprawowana przemiennie.

Miejsce pobytu dziecka jest okolicznością faktyczną i w razie jednomyślności rodziców nie wymaga ustalenia z mocy ustawy lub orzeczenia sądu. Jeżeli nie toczy się sprawa rozwodowa lub opiekuńcza i rodzice zgodnie postanowią, że dziecko będzie przebywać u nich naprzemiennie, to przepisy prawa nie stoją temu na przeszkodzie. Warunkiem jest wspólne wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Warunki do sprawowania pieczy naprzemiennej mogą też wystąpić w razie pozostawienia wspólnej władzy rodzicielskiej w wyroku rozwodowym lub postanowieniu wydanym na podstawie art. 107 K.r.o.  Obowiązujące przepisy art. 58 § 1 zd. 2 i § 1a zd. 2 K.r.o. oraz art. 107 § 2 zd. 2 K.r.o. przewidują możliwość pozostawienia pełnej władzy rodzicielskiej obojgu rozwiedzionym małżonkom (lub małżonkom żyjącym w rozłączeniu) na ich zgodny wniosek. Skuteczność wniosku, o którym mowa, została uzależniona od przedstawienia sądowi porozumienia rodziców dotyczącego sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej (i kontaktów z dzieckiem) po rozwodzie oraz zgodności tego porozumienia z dobrem dziecka, a także jest uwarunkowana istnieniem pozytywnej prognozy, że oboje rodzice będą współdziałać w sprawach dziecka. W takim przypadku zasady sprawowania pieczy naprzemiennej muszą być określone w porozumieniu. W porozumieniu rodzice powinni wskazać, kiedy dziecko będzie przebywać u każdego z nich (dwa miejsca pobytu), oraz uzgodnić dla celów formalnych jedno miejsce zamieszkania dziecka, którym powinno być miejsce zamieszkania któregoś z rodziców.

Opieka i władza rodzicielska nad dziećmi po rozwodzie Poznań

Nie oznacza to jednak, że model pieczy naprzemiennej jest preferowanym modelem sprawowania pieczy nad dzieckiem po rozstaniu rodziców. W orzecznictwie sądów znajduje odzwierciedlenie zasada jednego centrum życiowego dziecka. Poszukując w tej sytuacji najbardziej korzystnego rozwiązania dla dziecka, nie można wykluczyć a priori, że niekiedy piecza naprzemienna byłaby takim rozwiązaniem. Niedopuszczalne byłoby jednak, aby wskazana repartycja pieczy była rozwiązaniem konfliktu między rodzicami z pominięciem dobra dziecka i – nawet w razie jednakowych kompetencji wychowawczych rodziców – wynikała z mocy samego prawa. Takie rozwiązanie byłoby tylko wyrazem formalnie pojmowanego prawa do dziecka i służyłoby przede wszystkim zaspokojeniu ambicji rodziców. Oczywiście sprzeczne z dobrem dziecka byłoby bowiem takie rozstrzygnięcie, że każde z rodziców sprawuje wyłączną władzę rodzicielską w czasie powierzonej mu pieczy nad dzieckiem i podejmuje w tym czasie samodzielne decyzje, które nie byłyby zgodne z wcześniejszymi czy późniejszymi decyzjami drugiego rodzica. W wypowiedziach psychologów zajmujących się tzw. pieczą naprzemienną podnosi się, że ˝podstawowym warunkiem zastosowania opieki naprzemiennej jest wystąpienie takich warunków, które pozwalają antycypować zgodną współpracę rodziców we wszystkich aspektach wychowawczych (…). A zatem orzekanie opieki naprzemiennej w sytuacji nasilonego konfliktu między rodzicami stanowi skrajny przykład rozwiązania służącego racjom rodziców i spokojowi sądu, ale sprzecznego z dobrem dziecka˝.

We wspomnianym piśmiennictwie wskazuje się także, że warunkiem pieczy naprzemiennej jest współdziałanie rodziców. Aby opieka naprzemienna mogła stać się korzystnym rozwiązaniem, spełnione muszą być szczególne warunki. Wymaga zatem poprawnej i bezkonfliktowej relacji między rodzicami, a więc w każdej sytuacji stawiania potrzeb dziecka na pierwszym miejscu w stosunku do ewentualnych personalnych animozji między rodzicami; zostawienia za sobą przeszłości; samokontroli; dobrej komunikacji na temat dziecka i w obecności dziecka. Niezbędna jest także bardzo sprawna organizacja: precyzyjny i przewidywalny plan zapewniający jednak łatwą reorganizację w przypadku potrzeby modyfikacji; systematyczne i zrównoważone monitorowanie postępów szkolnych przez oboje rodziców; dowożenie dziecka na zajęcia szkolne i pozaszkolne. Nie bez znaczenia jest również sytuacja finansowa rodziny, jako że opieka naprzemienna oznacza utrzymywanie dwóch domów, w których pełnoprawnym mieszkańcem jest dziecko (pokój dziecka, podwójny 'komplet’ rzeczy codziennego użytku dla dziecka). Pomocna może być również niewielka odległość między domami rodziców – im bliżej, tym większa szansa, że dziecko – obok krzepiących kontaktów z rodzicami – będzie miało bliskie i stabilne relacje w jednym środowisku rówieśniczym.

Opieka i władza rodzicielska nad dziećmi po rozwodzie Poznań

Wymienione warunki niezbędne dla poprawnego funkcjonowania opieki naprzemiennej ustawiają rozwodzącym się rodzicom wysoko poprzeczkę, którą nie wszystkim uda się osiągnąć. Ponadto raz przyjęte rozwiązanie w sferze opieki rodzicielskiej powinno być bacznie obserwowane, ponieważ z upływem czasu nowe lub dotąd nieaktywne czynniki mogą zmienić dynamikę relacji pomiędzy członkami rodziny, ujawnić inne potrzeby, powodując konieczność redefinicji – być może nawet radykalnej – dotychczasowych zasad.

Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie wykluczają obecnie instytucji pieczy naprzemiennej. Z tego względu wydaje się, że nie tylko nie zachodzi potrzeba dokonywania zmian ustawowych umożliwiających stosowanie pieczy naprzemiennej, lecz także że taka zmiana byłaby niewskazana, gdyż nie jest ona adekwatnym środkiem do zlikwidowania konfliktu między rodzicami. Rozwód jest konsekwencją konfliktu między rodzicami. O ile to możliwe, należy dążyć do zapewnienia warunków do wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej, ale błędem jest założenie, że zawsze można to osiągnąć. W każdej sprawie ze stosunków między rodzicami a dziećmi miarodajną przesłanką rozstrzygnięcia musi być dobro dziecka, które powinno być głównym wyznacznikiem zachowania rodziców i jest podstawową zasadą działania sądu opiekuńczego.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu