Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Opłaty i odszkodowanie za mieszkanie żony lub męża w domu czy mieszkaniu

Kodeks rodzinny i opiekuńczego w art. 23 określa prawa i obowiązki małżonków wskazując w pierwszej kolejności, iż małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie, są obowiązani do wspólnego pożycia, wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, która przez swój związek założyli.

Natomiast zgodnie z art. 27 kro oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

Przepisy kodeksu rodzinnego nie wskazują zasad rozliczeń między byłymi małżonkami pozostającymi w ustroju rozdzielności majątkowej ani w trakcie, ani po rozwiązaniu małżeństwa. W takim układzie stosunków do rozliczenia zastosowanie znajdą więc reguły ogólne, w tym przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, które realizują ogólną zasadę, że nikt nie powinien się bogacić bezpodstawnie kosztem drugiego ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2014 r., V CSK 488/13, baza Lex nr 1537568, czy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2007 roku, I CSK 458/06, baza Lex nr 253397). W orzecznictwie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu wskazywanie są jako jedna z dróg prawnych przeprowadzenia rozliczeń majątkowych między osobami pozostającymi w związku nieformalnym i wspólnie gospodarującymi ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1970 roku, III CZP 62/69, baza Lex nr 6659, wyroki tego Sądu z dnia 26 czerwca 1974 roku, III CRN 132/74, baza Lex nr 7537, z dnia 16 maja 2000 roku, IV CKN 32/00, OSN 2000/12/222, z 6 grudnia 2007 roku, IV CSK 301/07, OSNC 2009/2/29). Istnienie odrębnych mas majątkowych małżonków pozostających w ustroju rozdzielności majątkowej zbliża rozważany problem do zagadnień stanowiących przedmiot przytoczonych orzeczeń i uprawnia do odwołania się do zajętego w nich stanowiska również w odniesieniu do korzyści uzyskanych przez jednego z małżonków pozostających w ustroju rozdzielności majątkowej, kosztem drugiego, jeżeli świadczenie takie nie miało lub utraciło podstawę prawną. Co do zasady zatem, jeżeli jeden z małżonków pozostających w ustroju rozdzielności majątkowej swoją aktywnością i zaangażowaniem finansowym i faktycznym współtworzył odrębny majątek drugiego małżonka, może domagać się rozliczenia i przywrócenia równowagi ekonomicznej na podstawie art. 405 i nast. Kc ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 4 lutego 2016 roku, I ACa 512/15, LEX nr 1998957). Zgodnie z powołanym przepisem kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Dla rozstrzygnięcia niniejszego problemu kluczowe znacznie ma bowiem art. 281 kro który wskazuje, iż jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przedmiotów urządzenia domowego. Stosunek łączący małżonków, będący podstawą zamieszkiwania w obrębie jednej nieruchomości, nie znajduje źródła w zawartej przez strony umowie, lecz ma podstawę ustawową i jest konsekwencją założenia przez strony rodziny.

Prawo do korzystania z mieszkania jest niezależne od ustroju majątkowego , jaki istnieje pomiędzy małżonkami. Może więc być uznane za element przyjętego przez ustawodawcę reżimu podstawowego, regulującego stosunki majątkowe między wszystkimi małżonkami – por. M. N., w: System Prawa Prywatnego…, 2014, s. 446-447, nb 329). Przepis art. 281 kro ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Dlatego nie jest możliwe wyłączenie jego zastosowania na mocy umowy pomiędzy stronami (np. w umowie majątkowej małżeńskiej) lub ograniczenie albo zmodyfikowanie uprawnień przysługujących małżonkowi na podstawie omawianego artykułu.

Przykład sprawy sądowej

A.K. oraz F. K. zawarli w dniu 7 grudnia X roku związek małżeński. W zawartej umowie określili, iż w ich małżeństwie będzie obowiązywał ustrój rozdzielności majątkowej ( okoliczność bezsporna). Jeszcze przed ślubem małżonkowie zamieszkali w budynku przy ul. (…) w W..

W początkowym okresie trwania małżeństwo funkcjonowało zgodnie i prawidłowo. F. K. uzyskiwał wyższe niż jego małżonka dochody z tytułu pełnionej funkcji i posiadanych udziałów w Przedsiębiorstwie (…) sp. z o.o. (nr KRS (…)). Należności związane z utrzymaniem nieruchomości przy ul. (…) w W. w roku były uiszczane z rachunku bankowego F. K. ( potwierdzenia przelewów k. 17 – 57).

A.K. także pracowała zawodowo w Przedsiębiorstwie (…) sp. z o.o., w której prezesem zarządu jest F. K. i która ma siedzibę przy ul. (…) w W.. Od dnia 9 września roku pełniła funkcję kierownika działu wydawnictw ( pismo k. 141). Dodatkowo zajmowała się pracami w gospodarstwie domowym, polegającymi na sprzątaniu, praniu, gotowaniu i robieniu zakupów. A. K. zajmowała tylko małą część mieszkania, tj. nieogrzewaną garderobę oraz ogrzewana małym grzejnikiem sypialnię. Z kolei F. K. miał do dyspozycji pozostałą część mieszkania, przy czym część pomieszczeń była zamykana na klucz i całkowicie niedostępna dla pozwanej.

Z czasem relacje pomiędzy małżonkami zaczęły się psuć, czego przejawem stały coraz częstsze kłótnie, spory i niezwykle emocjonalne konflikty. Małżonkowie zaczęli się kontaktować ze sobą za pośrednictwem pism, w których starali się ustalać wzajemne relacje i zasady funkcjonowania w związku ( fotografie k. 97 – 104, 110, k. 112 – 115, 117 – 126; pismo k. 106, k. 111; okoliczność bezsporna). Nie przyniosły one jednak żadnego skutki i ostatecznie pod koniec sierpnia roku F. K. złożył do Sądu Okręgowego  pozew o rozwód.

W piśmie z 10 listopada roku F. K. zażądał od swojej małżonki uiszczenia na jego rzecz kwoty 4.000 złotych, tj. po 500 złotych miesięcznie, za utrzymanie w/w nieruchomości w okresie od maja do grudnia roku ( pismo k. 14). Żądanie to podtrzymywał w kolejnych pismach ( pismo k. 75, 77 – 78, 82 – 83). A. K. w swoich pismach nie wyrażała zgody na partycypowanie w wydatkach związanych z utrzymaniem nieruchomości i wskazywała na swój osobisty wkład w utrzymanie gospodarstwa darmowego. Korespondencja potwierdzała, iż między nimi istnieje silny konflikt osobisty, który dotyczył m.in. wypłaty wynagrodzenia dla A. K. ( pismo k. 76, 79 – 80, 89 – 90).

Z czasem spór i nieprozumienia osiągnęły takie rozmiary, że na początku roku A. K. wyprowadziła się z domu przy ul. (…) w W. i zamieszkała w R. w mieszkaniu przy ul. (…). A. 1/12 należącym do córki A., gdzie zameldowała się w dniu 12 stycznia roku (akt notarialny k. 86; zeznania A. K. k. 151 – 152).

Do dnia chwili obecnej małżeństwo A. K. i F. K. nie zostało rozwiązane przez rozwód, choć trwa już obecnie proces rozwodowy. W stosunku do A. K. i F. K. nie została także orzeczona separacja ( okoliczność bezsporna).

Jak ustalono w niniejszej sprawie budynek, w którym zamieszkiwali wspólnie małżonkowie K., jest własnością F. K., a w małżeństwie stron została ustanowiona rozdzielność majątkowa. Rodzaj ustroju majątkowego panującego w małżeństwie nie mógł jednak być poczytany jako okoliczność wpływająca na obowiązki i uprawnienia małżonków wynikających z przepisów kro.

W realiach niniejszej sprawy, na podstawie ustalonego stanu faktycznego oraz treści przytoczonych przepisów Sąd doszedł do przekonania, iż roszczenie powoda nie jest zasadne. Zamieszkiwanie przez strony w jednej nieruchomości nie nastąpiło na podstawie umowy najmu ani jakiejkolwiek innej umowy cywilnoprawnej, ale było konsekwencją zawarcia przez nie związku małżeńskiego. Natomiast przepisy kro regulujące prawa i obowiązki małżonków, nie przewidują roszczenia o charakterze regresowym przysługującego jednemu małżonkowi względem drugiego w zakresie zaspokajania potrzeb rodziny . Postępowanie dowodowe wykazało, iż pozwana wywiązywała się ze swoich obowiązków małżeńskich poprzez zajmowanie się w większym stopniu niż mąż pracami w gospodarstwie domowym, polegającymi na sprzątaniu, praniu, gotowaniu i robieniu zakupów. Przez cały czas trwania związku małżeńskiego pracowała ona zawodowo i nie sposób przyjąć, by w jakikolwiek sposób naruszała obowiązki wynikające z art. 27 kro.

Nie ulega wątpliwości, iż pozwana miała prawo zamieszkiwać we wspólnym domu. Jako żona powoda uprawniona była do korzystania z domu w celu zaspokojenia potrzeb rodziny (art. 281 kro). Z uwagi jednak na to, iż pozwana wykonywała uprawnienie przysługujące jej na mocy art. 28 1 kro, nie naruszała praw powoda, była posiadaczem w dobrej wierze, a tym samym – zgodnie z art. 224 § 1 kc – nie była obowiązana do płacenia powodowi wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z zajmowanych pomieszczeń (identyczne stanowisko z analogicznej sprawie zajął Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 22 stycznia X roku, I ACa 624/13, LEX nr 1422382).

Brak jest zatem podstaw dla uznania, że powodowi przysługuje roszczenie przeciwko pozwanej o zwrot części kosztów utrzymania zamieszkiwanej wspólnie nieruchomości. Nie wchodziły też przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej względem powoda gdyż jej zamieszkanie w w/w nieruchomości miało podstawę prawną w art. 28 1 kro. Mając na względzie powyższe rozważania oraz treść przytoczonych przepisów Sąd uznał, iż powództwo jest całkowicie bezzasadne, co znalazło odzwierciedlenie pkt I wyroku w którym oddalił powództwo.

Powyższe rozważania wskazują, iż powództwo nie zasługuje na uwzględnienie co do zasady. Tym niemniej nawet gdyby teoretycznie przyjąć, iż zachodziła odmienna sytuacja, to i tak powództwo podlegałoby oddaleniu z uwagi na brak wykazania wysokości roszczenia. Powód dochodził pozwem kwoty 4.000 złotych, co stanowić miało część kosztów utrzymania mieszkania w okresie od maja do grudnia X roku. Twierdził on, iż pozwana powinna ponosić 1/3 tych kosztów – a więc kwotę 500 złotych.

W ocenie Sądu w/w „wyliczenie” przedstawione przez powoda nie ma jakiejkolwiek podstawy faktycznej ani prawnej, a przyjęty przez powoda współczynnik nie ma jakiekolwiek racjonalnego uzasadnienia. Ponadto nie przestawiono rozliczenia kosztów utrzymania nieruchomości w X roku. Na okoliczność ewentualnej wysokości tych wydatków, które miałaby obciążać pozwaną, nie zgłoszono także żadnych wniosków dowodowych – np. z opinii biegłego. Tym samym kwota w wysokości 500 złotych miesięcznie, żądana przez powoda od pozwanej, nie została w żaden sposób wykazana czy udowodniona. Nie uszedł uwadze Sądu fakt, iż wszystkie dołączone przez powoda do pozwu potwierdzenia przelewów dotyczą X roku ( k. 17 – 57). Tymczasem okres objęty pozwem dotyczył miesięcy maj – grudzień X roku. Tym samym potwierdzenia przelewów w ogóle nie odnoszą się do czasokresu będącego przedmiotem badania Sądu w niniejszej sprawie. Zatem także i choćby z tego względu powództwo podlegałoby oddaleniu.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu