Obowiązujące przepisy nie posługują się pojęciem osób upośledzonych umysłowo. Artykuł 13 § 1 Kodeksu cywilnego wskazuje jedynie na chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomanię, jako przesłanki konieczne do orzeczenia wobec danej osoby ubezwłasnowolnienia. Ubezwłasnowolnienie może mieć różne stopnie, co przejawia się całkowitym bądź częściowym brakiem zdolności do czynności prawnych.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami każda osoba fizyczna z chwilą osiągnięcia pełnoletności nabywa pełną zdolność do czynności prawnych i zachowuje ją do czasu swojej śmierci (uznania za zmarłego, stwierdzenia zgonu). Osoba taka może tę zdolność utracić jedynie w razie ubezwłasnowolnienia całkowitego bądź też doznać jej ograniczenia z powodu ubezwłasnowolnienia częściowego. Utrata zdolności do czynności prawnych pociąga za sobą niezwykle doniosłe konsekwencje, bowiem czynność prawna dokonana przez taką osobę jest nieważna (z wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego).
W myśl postanowień art. 13 Kodeksu cywilnego osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską. Z kolei osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.
W obecnym stanie prawnym banki nie posiadają możliwości powzięcia informacji o fakcie, że wniosek o zawarcie umowy czy też dokonanie innej czynności bankowej składany jest przez osobę ubezwłasnowolnioną. W konsekwencji brak jest instrumentów prawnych umożliwiających dokonania przez bank prawidłowej oceny statusu prawnego potencjalnego klienta banku, za wyjątkiem przypadków, gdy stopień upośledzenia psychofizycznego jest na tyle znaczący, że jest możliwy do zweryfikowania w trakcie kontaktu osobistego, co niewątpliwie należy do przypadków niezwykle rzadkich. Jednocześnie wskazać należy, iż nawet w przypadku powzięcia przez bank wobec danej osoby uzasadnionych wątpliwości odnośnie istnienia choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego bank nie jest uprawniony do odmowy dokonania czynności prawnej. Decydujące jest bowiem orzeczenie wobec takiej osoby ubezwłasnowolnienia.
Zgodnie z poglądami wyrażonymi w tym zakresie w orzecznictwie choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy nie wpływa bezpośrednio na zdolność do czynności prawnych. Aktualność zachowało stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy, że osoba pełnoletnia nieubezwłasnowolniona ma pełną zdolność procesową, choćby nawet była chora psychicznie (postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 26 sierpnia 1970 r. I CZ 84/70 ˝Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 1960 r. – głosząca, że osoba pełnoletnia nieubezwłasnowolniona ma pełną zdolność procesową, choćby nawet była chora psychicznie (I CO 35/60 – OSN z 1961 r., z. II, poz.32) – zachowała aktualność pod rządem obowiązującego obecnie Kodeksu postępowania cywilnego˝ (OSNCP 1971 nr 5, poz. 90, Legalis).
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
