Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Rozwód z małżonkiem przebywającym, żyjącym, pracującym czy mieszkającym poza granicą Polski

Wiele osób zastanawia się, czy mieszkając poza granicami Polski mogą przeprowadzić sprawę o rozwód czy separację w Polsce. Na pewno do sądów polskich nie należą sprawy pomiędzy obywatelami państw obcych mających miejsce zamieszkania i zwykłego pobytu poza granicami Polski. Osoby takie nie mogą zatem załatwić w Polsce swojej sprawy małżeńskiej (np. uzyskać rozwiązania małżeństwa przez rozwód) podczas doraźnego pobytu w Polsce (np. pobytu turystycznego) ani przyjechać do Polski tylko w celu uzyskania rozwodu. Należy więc przypomnieć, że sprawy o rozwód i separację rozpoznaje Sąd Polski w następujących wypadkach, które nie muszą zostać spełnione łącznie.

Właściwość rzeczową sądu w sprawach o rozwód określa przepis art. 17 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Wynika z niego, że sprawy o rozwód, prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe, oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia, pozostają w zakresie właściwości sądu okręgowego.

Właściwość miejscową sądu w sprawach o rozwód określa przepis art. 41 K.p.c. Stanowi on, że powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.

Jeżeli zatem małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania w okręgu tego samego sądu, sąd ten jest właściwy niezależnie od tego, czy mieszkali oni wspólnie, czy mieli oddzielne miejsca zamieszkania, pod warunkiem, że przynajmniej jedno z nich ma nadal w okręgu tego sądu miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu.

W sytuacji gdy żadne z małżonków nie ma miejsca zamieszkania ani miejsca zwykłego pobytu w okręgu sądu ostatniego miejsca zamieszkania ich obojga, jak również gdy małżonkowie nigdy nie mieli miejsca zamieszkania w tym samym okręgu sadowym, właściwy jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego mający w tym wypadku charakter sądu wyłącznie właściwego.

W przypadku gdy o właściwości sądu decyduje miejsce zamieszkania powoda, a powód nie mieszka w Polsce, znajdzie zastosowanie art. 45 K.p.c., który stanowi, że jeżeli na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego nie można w oparciu o okoliczności sprawy ustalić właściwości miejscowej sądu, Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym oznaczy sąd, przed który należy wytoczyć powództwo. Zakresem tym objęte są m. in. sytuacje, gdy niemożliwe jest ustalenie właściwości wyłącznej w sprawach, które poddane są tego rodzaju właściwości, jak ma to miejsce w sprawach o rozwód. Niemożność ustalenia sądu właściwego zachodzi wtedy, gdy nie sposób ustalić okoliczności wyznaczającej jego właściwość bądź gdy w konkretnej sytuacji brak takiej okoliczności.

Warunkiem wstępnym wyznaczenia na podstawie art. 45 K.p.c. sądu, przed który należy wytoczyć powództwo, jest istnienie jurysdykcji krajowej (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 września 2003 r., III AO 8/03). Zgodnie z art. 1103 K.p.c. i art. 11031 § 1 K.p.c. jurysdykcja fakultatywna sądów polskich w sprawach małżeńskich, czyli m.in. w sprawach o rozwód, istnieje zawsze, jeżeli wystąpi co najmniej jedna z następujących równorzędnych przesłanek:

1. Pozwany małżonek ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Polsce (niezależnie od obywatelstwa małżonków i miejsca zamieszkania lub miejsca zwykłego pobytu małżonka – powoda).

2. Oboje małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu (niekoniecznie wspólne) w Polsce, pod warunkiem że jedno z nich nadal ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w Polsce (niezależnie od tego, jakie mają obywatelstwo).

3. Małżonek – powód (cudzoziemiec) co najmniej od roku, licząc od daty wniesienia pozwu, miał miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Polsce (bez względu na obywatelstwo małżonków i miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu drugiego małżonka, przy czym zwykły pobyt należy tu rozumieć jako pobyt, który trwa nieprzerwanie przez rok).

4. Małżonek – powód ma obywatelstwo polskie i co najmniej przez pół roku, licząc od daty wniesienia pozwu, miał miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w Polsce (bez względu na obywatelstwo drugiego małżonka i jego miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu, przy czym zwykły pobyt musi trwać nieprzerwanie co najmniej 6 miesięcy).

4. Oboje małżonkowie mają obywatelstwo polskie – bez względu na to, gdzie mają miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu – (T. Ereciński [w:] ˝Kodeks postępowania cywilnego…˝, red. T. Ereciński, 2009, s. 77).

Jurysdykcja sądów polskich w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących małżeńskich stosunków majątkowych ma charakter wyłączny wówczas, gdy jednocześnie zachodzą trzy przesłanki, a mianowicie oboje małżonkowie są obywatelami polskimi, mają miejsce zamieszkania oraz miejsce zwykłego pobytu w Polsce. Wyłączność jurysdykcji krajowej sądów polskich w danej kategorii spraw oznacza, że wyrok sądu zagranicznego lub orzeczenie innego zagranicznego organu nie zostanie w Polsce uznane (art. 1146 § 1 pkt 2 K.p.c.). Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości – z upoważnienia ministra  na interpelację nr 9435 w sprawie właściwości miejscowej sądu rejonowego w sprawie rozwodowej obywateli polskich przebywających nieprzerwanie ponad pół roku poza granicami kraju.

Miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego

Sąd Polski jest właściwy w sprawie o rozwód czy separację, gdy oboje małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli jedno z nich nadal ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej.

Sąd polski ocenia według prawa polskiego, czy małżonkowie mieli miejsce zamieszkania na terenie Polski. Małżonek ma miejsce zamieszkania na terenie Polski, jeżeli na tym terenie faktycznie przebywa z zamiarem stałego pobytu. Można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania. Faktyczne przebywanie na terenie Polski to fizyczna (rzeczywista) obecność na tym terenie. Zamiar ten należy oceniać na podstawie faktycznego zachowania, nie zaś ukrytych intencji. Świadczy o tym zamiar ześrodkowania na tym terenie działalności życiowej (osobistej i majątkowej). Małżonek przebywa na terenie Polski bez zamiaru stałego pobytu, jeżeli zamierza w oznaczonym czasie albo z oznaczonej przyczyny wyjechać z Polski.

Problem z oceną „zwykłości” pobytu powstaje wówczas, gdy dana osoba przebywa zwykle także na terenie innego państwa, a zatem jeżeli działalność życiowa danej osoby jest ześrodkowana równomiernie na terenie kilku państw. Jeżeli jedno z nich znajduje się na terenie Polski, zachodzi jurysdykcja krajowa sądów polskich.

Użycie sformułowania „oboje małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu” nie oznacza, że miejsce to musi być wspólnym miejscem zamieszkania albo zwykłego pobytu.

Jeżeli jedno z nich nadal ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej nie dotyczy pozwanego. Sytuacji pozwanego dotyczy bowiem art. 1103 KPC, a zatem osobę, która zamieszkuje albo zwykle przebywa w Polsce, zawsze można pozwać przed sąd polski, niezależnie od jakichkolwiek dodatkowych warunków.

Obywatelstwo Polskie obydwu małżonków

Sąd Polski jest właściwy w sprawie o rozwód czy separację, gdy oboje małżonkowie są obywatelami polskimi. Jeżeli jedno z małżonków albo oboje nie są obywatelami polskimi, ale uzyskają to obywatelstwo przed wydaniem postanowienia o odrzuceniu pozwu, jurysdykcja powstaje. Na istnienie jurysdykcji krajowej nie ma wpływu utrata obywatelstwa polskiego przez jedno z małżonków albo oboje po wytoczeniu powództwa.

Sprawy o rozwód czy separację rozpoznaje zawsze Sąd Polski, jeżeli oboje małżonkowie są obywatelami polskimi oraz mają miejsce zamieszkania i miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej. Właściwość ta zachodzi więc, gdy żadnego z małżonków nie łączy z państwem obcym obywatelstwo ani pobyt (zamieszkanie).

O tym, czy dana osoba fizyczna jest obywatelem polskim, rozstrzyga prawo polskie, a w szczególności ustawa z 2.4.2009 r. o obywatelstwie polskim (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 161 ze zm.). Obywatelstwo polskie nabywa się:

1) z mocy prawa;

2) przez nadanie obywatelstwa polskiego;

3) przez uznanie za obywatela polskiego;

4) przez przywrócenie obywatelstwa polskiego.

Obywatelstwo polskie małżonka będącego powodem musi istnieć w chwili wytoczenia powództwa. Utrata obywatelstwa polskiego następuje przez jego zrzeczenie się. Obywatel polski, który zrzeka się obywatelstwa polskiego, traci obywatelstwo polskie po uzyskaniu zgody Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.

Osoba fizyczna posiadająca więcej niż jedno obywatelstwo, w tym obywatelstwo polskie, jest obywatelem polskim. Osoba nieposiadająca żadnego obywatelstwa nie jest obywatelem polskim. Bezpaństwowiec jest cudzoziemcem.

Ustala się obywatelstwo osoby zamieszkałej lub przebywającej w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie posiadanych przez nią dokumentów, w szczególności:

1) dowodu osobistego, paszportu lub stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego, wydanych przez organ polski;

2) paszportu lub innego dokumentu tożsamości wydanego przez organ państwa obcego;

3) karty stałego pobytu lub karty czasowego pobytu albo karty pobytu wydanej po dniu 1.7.2001 r.;

Pojęcie bezpośrednio przed wszczęciem postępowania oznacza, że zamieszkanie lub zwykły pobyt muszą trwać nieprzerwanie przez okres roku do chwili wytoczenia powództwa. Niedopuszczalne są jakiekolwiek przerwy w zamieszkiwaniu albo zwykłym pobycie na terenie Polski. Niedopuszczalne jest zatem „składanie” tego okresu z dwóch lub więcej odcinków czasowych.

Władza rodzicielska nad dziećmi

Sąd Polskie jest właściwy w sprawie małżeńskiej obejmuje także orzekanie o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi małżonków. Wynikające z łączności spraw rozszerzenie jurysdykcji krajowej na sprawy dotyczące władzy rodzicielskiej nie obejmuje innych spraw, które mogą być rozpoznawane łącznie ze sprawami małżeńskimi np. w procesie o rozwód (w szczególności o kontakty z dzieckiem, kwestie wspólnego mieszkania, podział majątku). W konsekwencji w tych sprawach z elementem obcym trzeba oceniać istnienie jurysdykcji krajowej sądów polskich odrębnie od sprawy o rozwód. Może to zaś oznaczać niedopuszczalność rozpoznania w procesie o rozwód z elementem obcym innej sprawy, ze względu na brak jurysdykcji krajowej sądów polskich.

Dziecko jest małoletnie, co do zasady, jeżeli nie ukończyło 18. roku życia. Regulacja ta ma zastosowanie, jeżeli dziecko jest małoletnie w chwili wniesienia pozwu. Jeżeli w toku procesu osiągnie pełnoletniość, postępowanie w sprawie władzy rodzicielskiej podlega umorzeniu z przyczyny niedopuszczalności (bezprzedmiotowości) orzekania.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu