Zgodnie z art. 31 § 1 KRO majątkiem wspólnym małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przepis art. 43 § 1 KRO zawiera domniemanie, iż oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.
Zgodnie z art. 46 KRO od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku w sprawach nie unormowanych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku. Podobne odesłanie w kwestiach proceduralnych do przepisów o dziale spadku zawiera przepis art. 567 § 3 KPC.
Skład i wartość majątku ulegającego podziałowi ustala Sąd (art. 567 § 3 KPC w zw. z art. 684 KPC). Zasadą jest, iż podział majątku wspólnego obejmuje składniki należące do danego majątku w dacie ustania wspólności oraz istniejące w chwili dokonywania podziału.
Przepisy regulujące postępowanie o dział spadku (art. 680-689 KPC), jak i przepisy normujące podział majątku wspólnego (art. 566-567 KPC), nie określają wprost sposobów podziału majątku. Odsyłają do uregulowań dotyczących zniesienia współwłasności (art. 688 KPC).
W myśl art. 622 § 2 KPC w zw. z art. 688 KPC, gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wydaje postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.
W orzecznictwie przyjmuje się, że podział majątku wspólnego obejmuje w zasadzie jedynie aktywa, natomiast pasywa pozostają poza jego zakresem (vide orzeczenie Sądu Najwyższego z 18.08.1959 r., I CR 547/58, OSNCK 1959/2/59 oraz postanowienia Sądu Najwyższego: z 09.09.1976 r., III CRN 83/76, Lex nr 5036, z 21.01.2010 r., I CSK 205/09, Lex nr 560500 i z 15.04.2011 r., III CSK 430/10, Lex nr 846560).
Jednakże przepis art. 686 KPC, który znajduje zastosowanie również do sprawy o podział majątku wspólnego poprzez odesłanie zawarte w przepisie art. 567 § 3 KPC, stanowi, że w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga m.in. także o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu spłaconych długów spadkowych. Jak to zostało wyjaśnione w powołanym wyżej postanowieniu Sądu Najwyższego z 9 września 1976 roku, w sprawie III CRN 83/76, odpowiednie zastosowanie tego przepisu przewidziane w art. 567 § 3 KPC prowadzi do wniosku, że o długach związanych z majątkiem wspólnym i ciążących w czasie trwania wspólności na obojgu małżonkach, które zostały spłacone przez jednego z małżonków z własnych środków po ustaniu wspólności majątkowej, rozstrzyga sąd w postępowaniu o podział majątku wspólnego, i to ze skutkami wynikającymi z dyspozycji art. 618 § 3 KPC w zw. z art. 688 KPC (vide postanowienie Sądu Najwyższego z 15.04.2011 r., II CSK 430/10, Lex nr 846560)
Tożsame stanowisko Sąd Najwyższy prezentował także w postanowieniu z 11 marca 2010 roku w sprawie IV CSK 429/09 (Lex nr 678022), w którym wskazał, że jeżeli uczestnik po ustaniu wspólności majątkowej, a przed podziałem majątku wspólnego, spłacił z własnych środków dług, który powstał w trakcie trwania wspólności ustawowej i był długiem wspólnym małżonków, albo jednego z nich, ale w związku z majątkiem wspólnym, to taki dług, zgodnie z art. 686 KPC w zw. z art. 567 § 3 KPC, powinien zostać rozliczony w ramach podziału majątku wspólnego. Podstawę rozliczenia takiego długu nie stanowi jednak art. 45 § 1 KRO, gdyż przepis ten dotyczy jedynie wydatków i nakładów dokonanych z majątku osobistego na majątek wspólny albo odwrotnie w trakcie trwania wspólności ustawowej.
Zgodnie z art. 43 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym (§ 1). Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji (§ 2). Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym (§ 3).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie podkreślano, że odejście od zasady równości udziałów możliwe jest jedynie wtedy, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie, w sposób rażący i uporczywy nie przyczynia się do powstania bądź powiększenia majątku wspólnego stosownie do swoich sił i możliwości zarobkowych. Nie w każdym zatem przypadku istnienia różnicy w przyczynianiu się do powiększania majątku wspólnego przepis art. 43 § 2 KRO powinien znaleźć zastosowanie (vide postanowienie z 26.11.1973 r., III CRN 227/73 i postanowienie z 30.11.1972 r., III CRN 235/72).
Małżonkowie, nawet byli, jeżeli podpisali w trakcie małżeństwa wspólnie kredyt hipoteczny na zakup domu, mieszkania czy lokalu, są zobowiązani wobec banku solidarnie do zapłaty rat kredytu. Jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużnika. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych, czyli regresu. Roszczenie regresowe powstaje z chwilą spełnienia świadczenia na rzecz wierzyciela (tak wyrok SN z dnia 12 lipca 1968 r., I CR 265/68, OSNCP 1969, nr 7–8, poz. 138). Dla powstania tego roszczenia nie jest przy tym wymagane, aby wierzyciel został zaspokojony w całości. Za wystarczające należy uznać jego częściowe zaspokojenie.
Istotę solidarności biernej normuje przepis art. 366 § 1 k.c. Stanowi on, iż kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Przy czym zgodnie z § 2 aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani. Istotne znaczenie w rozważanym zakresie ma również art. 369 k.c., który wymienia dwa źródła zobowiązań solidarnych tj. ustawę lub czynność prawną (umowa kredytu). W związku z tym, że zobowiązania solidarne wymagają istnienia szczególnego źródła dla ich powstania, gdyż stanowią regulację o charakterze wyjątkowym, solidarności podmiotów nie domniemuje się, a ponadto żadna inna okoliczność np. wyrok sądu nie może stanowić jej źródła. Solidarność dłużników polega na tym, że każdy z nich zobowiązany jest wobec wierzyciela do spełnienia całego świadczenia, tak jakby był jedynym dłużnikiem. Uprawnienie wierzyciela do wyboru dłużnika, od którego może żądać spełnienia świadczenia w całości lub w części, nie podlega żadnym ograniczeniom. Wybór ten nie może być skutecznie zakwestionowany przez żadnego z dłużników. Nie jest on też niczym ograniczony także w razie skorzystania przez wierzyciela z sądowej drogi dochodzenia roszczeń i drogi postępowania egzekucyjnego.
Tak więc wierzyciel może dochodzić swych roszczeń jednym pozwem przeciwko wszystkim lub tylko niektórym dłużnikom albo odrębnymi pozwami przeciwko każdemu (niektórym) z nich (wyrok SN z dnia 5 listopada 1966 r., sygn. II CR 387/66, publ. OSNCP 1967/7/133), a egzekucję może skierować jednocześnie przeciwko wszystkim dłużnikom, kilku z nich lub jednemu. W każdym czasie wierzyciel może zmienić dokonany przez siebie wybór i może cofnąć pozew w stosunku do niektórych dłużników, wystąpić przeciwko innym dłużnikom z odrębnym powództwem, dopozwać dłużników nie zapozwanych, złożyć wniosek o umorzenie egzekucji przeciwko niektórym dłużnikom, wnieść o przeprowadzenie egzekucji przeciwko innym dłużnikom. Ponadto wskazać należy na regulację art. 376 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych. Zatem spełnienie świadczenia przez jednego dłużnika solidarnego powoduje, że pozostali dłużnicy zwolnieni są ze zobowiązania wobec wierzyciela. Jednocześnie powstaje w tym zakresie problem dotyczący wzajemnych rozliczeń między dłużnikami, którego podstawę rozliczenia stanowi odrębny, wiążący dłużników stosunek wewnętrzny. Dłużnik, który spełnił świadczenie może więc żądać części tego świadczenia, jaka przypada na pozostałych współdłużników i służy mu względem pozostałych tzw. roszczenie regresowe (zwrotne).
Uregulowanie zawarte w art. 376 k.c. daje podstawę do przyjęcia, że między dłużnikami solidarnymi zawsze istnieje stosunek wewnętrzny (uchwała SN z dnia 17 lipca 2007 r., III CZP 66/07, OSNC 2008, nr 9, poz. 98), nawet jeśli w niektórych przypadkach nie jest on wyraźnie zarysowany. Skoro bowiem określonemu dłużnikowi przysługuje roszczenie regresowe, musi istnieć stosunek prawny stanowiący jego podstawę. Jednocześnie roszczenie to nie przysługuje tylko wtedy, gdy wyłącza to treść umowy czy oświadczenia istniejąca między dłużnikami czyli małżonkami, nawet byłymi.
Podstawę rozliczenia długów związanych z majątkiem wspólnym i ciążących na obojgu małżonkach, które spłacone zostały z własnych środków jednego z małżonków po ustaniu wspólności ustawowej, stanowi odpowiednio stosowany art. 207 k.c., zgodnie z którym, pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną (zob. wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z 24 kwietnia 2013 r. I Ca 116/13, LEX nr 1715068).
Nieodzowną przesłanką nabycia przez dłużnika solidarnego wspomnianego roszczenia jest fakt uprzedniego zaspokojenia wierzyciela, co wyklucza możliwość dochodzenia od współdłużników przyszłych roszczeń regresowych i to nawet w sytuacji, gdy wysoce prawdopodobne jest, wobec którego z dłużników wierzyciel zażąda spełnienia świadczenia (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 lutego 2015 r., VI ACa 637/14).
Zgodnie z art. 118 KC, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat sześć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Roszczenie jednego z byłym małżonków wobec drugiego za spłatę całych rat kredytu nie stanowi świadczenia okresowego ani też nie jest bardzo często związane w relacji z prowadzeniem działalności gospodarczej. Strony nie występują w sprawie jako przedsiębiorcy, tylko jako byli małżonkowie. Ma więc zastosowanie sześcioletni termin przedawnienia. Z przepisu art. 120 § 1 zdanie pierwsze KC wynika, że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Najczęściej termin rozpoczyna się od spłaty każdej raty osobno w pełnej wysokości
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1W realiach niniejszej sprawy bezspornie, wartość nieruchomości ustalona w postępowaniu o podział majątku stron, nie uwzględnia długu hipotecznego. A zatem, skoro wierzytelność ta nie została wkalkulowana w wartość nieruchomości, a część jej została spłacona po uprawomocnieniu się orzeczenia o podział majątku, to w takiej sytuacji brak jest przeszkód, aby powódka nie mogła dochodzić połowy spłaconej sumy.
W niniejszej sprawie bezsprzecznie powódka spłaciła dług, które swoje źródło ma w zobowiązaniach majątkowych zaciągniętych przez oboje małżonków. Jak wynika z akt sprawy H. G. i B. J. (wówczas G.) zawarli z (…) Bankiem (…) S.A. w W. umowy o kredyt. Wyrokiem Sąd Rejonowy ustanowił rozdzielność majątkową pomiędzy stronami, a postanowieniem tegoż Sądu które uprawomocniło się, dokonano podziału ich majątku dorobkowego, w którym rozliczono długi. Z ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy i niekwestionowanych przez strony wynika, że po dacie 12 kwietnia powódka spłaciła wierzytelności, których strony były stroną stosunku prawnego, w łącznej wysokości 44.671,72 zł.
W istocie więc powódka spłaciła dług mający swoje źródło w majątku wspólnym ze środków pochodzących z jej majątku osobistego, a więc może żądać od pozwanego zwrotu połowy tego świadczenia, o czym mowa w art. 376 § 1 KC. Wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 17 kwietnia 2013 r. I Ca 123/13
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy podkreślić należy, że na mocy zawartych z bankiem umów strony zobowiązane były do solidarnej spłaty wspólnie zaciągniętych zobowiązań, którego podstawę stanowiły dokonane czynności prawne. W związku z tym, że z treści umów nie wynika, by stosunek wewnętrzny był między stronami ustalony w odmienny sposób, zastosowanie znajdzie w tym zakresie rozwiązanie ustawowe, a zatem strony zobowiązane były do spłaty zobowiązań w równych częściach tj. po połowie, zwłaszcza że M. M. (1) i T. M. (1) nabyli lokal na współwłasność w udziałach po ½ części).
W związku z tym, że w wyniku ustaleń między stronami spłaty dokonywane były przez pozwanego, miał on roszczenie regresowe do powódki o zwrot kwot, które uiścił pozwany ponad swoją część wynikającą ze stosunku wewnętrznego. Z całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że w kwietniu 2019 r. raty kredytu stanowiła kwota 1.980 zł (na którą składa się rata kredytu hipotecznego w wysokości 1.800 zł oraz rata pożyczki remontowej w wysokości 180 zł), w maju 2019 r. kwota 1.910 zł (na którą składa się rata kredytu hipotecznego w wysokości 1.750 zł oraz rata pożyczki remontowej w wysokości 160 zł), w czerwcu 2012 r. kwota 1.955 zł (na którą składa się rata kredytu hipotecznego w wysokości 1.800 zł oraz rata pożyczki remontowej w wysokości 155 zł) oraz w lipcu 2019 r. kwota 1.100 zł, obniżona ze względu na poprzednio poczynione nadpłaty.
Jak wskazano wyżej treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego (to jest nabycie lokalu mieszkanego na współwłasność po ½ części) rozstrzyga o zasadzie rozdzielenia wynikających z zaciągniętych zobowiązań obowiązków. Byli małżonkowie jako kredytobiorcy i pożyczkobiorcy winni uiszczać raty po połowie (w zakresie stosunku wewnętrzenego, dla wierzyciela – banku są dłużnikami solidarnymi).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3Bezspornym jest w niniejszej sprawie, że przedmiotem żądania powoda P. Z. jest rozliczenie poniesionych przez niego nakładów w okresie od dnia uprawomocnienia się wyroku rozwodowego z majątku osobistego na majątek wspólny w postaci spłaty kredytu na zakup nieruchomości zaciągniętego przez oboje małżonków w czasie trwania małżeństwa. Jak wskazano powyżej roszczenia z tego tytułu nie zostały przez powoda P. Z. zgłoszone w postępowaniu o podział majątku wspólnego.
Powód P. Z. utracił roszczenie o zwrot połowy nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny w postaci spłaty pożyczki zakładowej i kredytu za zakup nieruchomości poniesionych w okresie od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego do dnia uprawomocnienia się postanowienia w sprawie. Nie zostały one bowiem zgłoszone w postępowaniu o podział majątku wspólnego.
Wbrew przekonaniu jednak pozwanej I. D., orzeczenie w sprawie nie wyłącza jej odpowiedzialności za spłatę kredyt na zakup nieruchomości i ewentualnych roszczeń powoda P. Z. w zakresie dokonanych spłat rat tego kredytu po uprawomocnieniu się sprawy o podział majątku.
Utrata roszczeń przez powoda P. Z. nie dotyczy jednakże rozliczenia tej części kredytu, która nie była jeszcze spłacona. Postanowienie Sądu Rejonowego w sprawie o podział majątku nie rozstrzyga, która ze stron postępowania zobowiązana jest do spłaty pozostałej części kredytu, a zatem odpowiedzialność powoda P. Z. i pozwanej I. D., z tytułu części kredytu pozostałego do spłaty, zaciągniętego w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej przez oboje małżonków, a nie spłaconych przed uprawomocnieniem sprawy o podział majątku jest solidarna w stosunku do banku, który udzielił kredytu. Jak wskazano powyżej, powód P. Z. spłacił na rzecz banku z tytułu kredytu zaciągniętego na zakup nieruchomości łącznie kwotę 1536,47 zł.
Zgodnie z art. 43 § 1 KRO oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Uznać zatem należy, że powodowi P. Z. przysługuje w stosunku do pozwanej I. D. roszczenie o zwrot połowy kwoty wpłaconej na rzecz banku z tytułu kredytu po dniu uprawomocnienie postanowienia o podziale majątku, a zatem kwoty 768,23 zł. Wyrok Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 10 marca 2016 r. I C 1013/15
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 4
Bezsporne pomiędzy stronami pozostawało, że zawarły one przed Sądem Rejonowym ugodę. Ugoda sądowa jest nie tylko czynnością procesową, ma również charakter ugody uregulowanej w kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 917 KC przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.
W zawartej ugodzie sądowej pozwany zobowiązał się do spłaty całości pozostałej części kredytu hipotecznego na rzecz Banku (…) S.A. Kwota pozostałego do spłaty kredytu nie została określona, podano natomiast kwotę nominalną z daty zaciągnięcia długu. W dacie zawarcia ugody wartość należności pozostałej do spłaty była inna niż wymieniona w ugodzie kwota 455.417,71 zł.
Podkreślić należy, iż ugoda wyraźnie wskazywała, że spłata nastąpi wraz z należnymi odsetkami. Ponadto w ugodzie expressis verbis wskazano, że J. W. oświadcza, iż zobowiązuje się w całości do spłaty pozostałej części kredytu hipotecznego, a także zobowiązał się on do spłaty pożyczki gotówkowej wraz z należnymi odsetkami w kwocie 64.100 zł zaciągniętej w Banku (…) S.A. i debetu powstałego na koncie nr (…) kwocie 18.000 zł. Ugoda ta została zatwierdzona przez Sąd, a toczące się pomiędzy stronami postępowanie w sprawie o podział majątku wspólnego zostało umorzone.
Zgodnie z art. 65 § 2 KC przy wykładni postanowień umów należy raczej badać jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Okoliczności zawarcia ugody jak i jej treść wyraźnie wskazują, że zamiarem stron było aby to J. W. spłacał w całości dług zaciągnięty w banku. Wykładnia prezentowana przez stronę pozwaną, iż chodziło o zapłatę 455 417,71 zł jest niespójna i nielogiczna. Kwota ta pozostawała bowiem w całkowitym oderwaniu od zadłużenia względem banku w dacie zawarcia ugody.
W związku z tym skoro pozwany zaciągnął zobowiązanie, którego istotą było zwolnienie powódki z obowiązku spłaty na rzecz Banku powinien był takie zobowiązanie wykonać. Okoliczność, iż względem banku zasada solidarnej odpowiedzialność byłych małżonków za spłatę kredytu hipotecznego nie uległa zmianie pozostawała bez wpływu na rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie. Możliwe jest bowiem zawarcie pomiędzy stronami umowy dotyczącej zwolnienia jednej z nich z długu wobec osoby trzeciej. Taki charakter miała też zawarta przez strony ugoda, która była w sposób nieprawidłowy wykonywana przez pozwanego nie dokonującego spłat całości kredytu hipotecznego objętego ugodą.
Spłat rat kredytu dokonała natomiast powódka, która wraz z pozwany odpowiadała solidarnie wobec Banku (…) S.A. za spłatę kredytu hipotecznego. Niewłaściwe wykonanie umowy (ugody sądowej) rodziło po stronie pozwanego odpowiedzialność odszkodowawczą z art. 471 KC w myśl, którego dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Biorąc powyższe pod uwagę Sąd powództwo uwzględnił w całości. Mając, bowiem na uwadze treść zawartej przez strony ugody powódka mogła się spodziewać, iż nie będzie zobowiązana do spłaty kredytu hipotecznego. Tymczasem spłat rat tego kredytu musiała dokonywać z uwagi na brak płatności ze strony pozwanego. Tym samym poniosła szkodę w wysokości odpowiadającą kwotom uiszczonym przez nią na rzecz Banku (…) S.A.
Podkreślić należy również, że takie kwestie jak zmiany dotyczące stosunków rodzinnych, przyjęcia dzieci pod opiekę przez pozwanego czy też braku w jego odczuciu związania go ugodą sądową pozostawały bez wpływu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy.
Co do zasady strony zobowiązane są do przestrzegania zawartych przez siebie umów oraz wykonywania zaciągniętych przez siebie zobowiązań. Owszem w art. 3571 KC, 3581 KC istnieje możliwość sądowej modyfikacji zaciągniętych zobowiązań w razie istotnej zmiany stosunków czy też istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza. Sąd jednak w niniejsze sprawie nie mógł badać czy zmiana stosunków wychowawczych byłych małżonków stanowiła nadzwyczajną zmianę stosunków. W orzecznictwie przyjmuje się, że roszczenia z art. 3571 KC, 3581 KC muszą być realizowane na drodze odrębnego powództwa kierowanego do Sądu o ustalenie, modyfikacje treści wiążącej strony umowy. Nie mogą natomiast stanowić zarzutu podnoszonego przez stronę pozwaną w sprawie o zapłatę (tak min. SN w wyroku z dnia 13 stycznia 2000 r. w sprawie II CKN 644/98). Bezsporne pozostawało, że takich powództw modyfikujących treść ugody nie było, a zatem pozwany winien był wywiązać się z przyjętego na siebie w ugodzie zobowiązania. Wobec powyższego Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki dochodzoną pozwem kwotę 16.080 zł. Wyrok Sądu Rejonowego – II Wydział Cywilny z dnia 7 października 2016 r. II C 2488/15
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 5
W toku niniejszego postępowania zainteresowani zgodnie wnieśli o ustalenie, że w skład ich majątku wspólnego mającego ulec podziałowi wchodzą:
a. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (…) usytuowanego w budynku numer (…) przy ulicy (…) w P. na działce o numerze ewidencyjnym (…), dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą (…), o wartości 140 000 zł,
b. meble dębowe: komoda o wartości 495 zł; szafa o wartości 644,70 zł; witryna duża o wartości 570 zł; witryna mała o wartości 477 zł; komplet wypoczynkowy o wartości 1175 zł; stół do jadalni o wartości 345 zł,
c. komoda korytarzowa o wartości 459 zł,
d. szafa korytarzowa w zabudowie o wartości 424,01 zł,
e. telewizor 42’ o wartości 1135,68 zł,
f. lodówka marki B. o wartości 919,99 zł,
g. zmywarka marki B. wartości 426 zł,
h. kuchenka gazowa o wartości 296,70 zł,
i. szafa (z pokoju dziecka) o wartości 319,01 zł,
j. szafa i łóżko (z pokoju dziecka) o łącznej wartości 180 zł,
k. rower o wartości 135 zł,
oraz mikrofalówka marki D., pralka marki W. i jeszcze jeden rower.
Wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu Sąd ustalił w oparciu o zgodne stanowisko zainteresowanych na kwotę 140 000 zł, natomiast wartość ww. ruchomości w oparciu o opinię powołanego w sprawie biegłego sądowego z zakresu szacowania ruchomości, albowiem w tym zakresie brak było zgodnego stanowiska zainteresowanych. Biegły stwierdził, że mikrofalówka marki D. nie przedstawia żadnej wartości, dlatego Sąd nie wymienił tego składnika w sentencji postanowienia. Natomiast pralka marki W., jak wynika z opinii biegłego, nie została biegłemu okazana, albowiem uległa zużyciu i została zezłomowana. Zainteresowani nie byli w stanie podać biegłemu danych niezbędnych do wyceny (typ, model, data zakupu, cena zakupu), w związku z czym biegły odstąpił od wyceny tego składnika. Nie okazano biegłemu również drugiego z rowerów wchodzących w skład majątku wspólnego (zainteresowani nie wiedzą, gdzie on się znajduje), w związku z czym biegły odstąpił od wyceny i tego składnika. W konsekwencji powyższego Sąd uznał, że pralka marki W. i drugi rower nie wchodzą w skład majątku wspólnego zainteresowanych podlegającego podziałowi.
Sąd w pełni podzielił opinię biegłego, albowiem jest ona jasna i pełna, wyjaśnia wszystkie istotne okoliczności, a równocześnie jest poparta wiedzą i doświadczeniem zawodowym biegłego. Ponadto nie była ona kwestionowana przez zainteresowanych.
Zainteresowani zgodnie podali, że na dzień ustania wspólności, w skład ich majątku wspólnego wchodził również sprzęt wędkarski, który po ustaniu wspólności majątkowej został sprzedany przez uczestniczkę za cenę 30 zł. Niewątpliwie kwota uzyskana przez uczestniczkę ze sprzedaży tego sprzętu podlega rozliczeniu w niniejszym postępowaniu.
Ostatecznie wnioskodawca nie wyraził zgody na przyznanie mu jakiegokolwiek ze składników majątku wspólnego i wniósł o zasądzenie na jego rzecz od uczestniczki postępowania stosownej spłaty płatnej jednorazowo. Natomiast uczestniczka wniosła o przyznanie jej składników opisanych w ppkt a, d, e, f, g, h, i oraz j.
Powyższy projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych, stąd też Sąd dokonał podziału majątku wspólnego zgodnie z treścią wniosku zainteresowanych.
Nikt z zainteresowanych nie wyraził zgody na przyznanie mu składników majątku wspólnego wymienionych w ppkt b, c, k. W konsekwencji nie możliwe było przyjęcie rozwiązania, które sprowadzałoby się do przyznania jednemu z nich prawa własności tych ruchomości. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 04.11.1998 r. w sprawie II CKN 347/98 stwierdził, że nie możliwe jest przyznanie rzeczy jednemu z dotychczasowych współwłaścicieli wbrew jego woli. Narzucanie własności rzeczy nie byłoby racjonalne. Do właściciela bowiem, a nie do Sądu, należy ocena, czy rzecz jest mu potrzebna. Brak zgody współwłaścicieli na przyznanie im rzeczy jest okolicznością, która zgodnie z art. 212 § 2 KC uzasadnia sprzedaż rzeczy.
Zważywszy na powyższe, na podstawie art. 212 § 2 KC Sąd zarządził sprzedaż wymienionych w ppkt b, c, k składników majątku wspólnego w drodze licytacji publicznej. Jednocześnie, w oparciu o przepis art. 625 KPC, Sąd ustalił, że zainteresowani otrzymają po ½ części sumy uzyskanej ze sprzedaży.
Wnioskodawca wniósł o rozliczenie w niniejszym postępowaniu spłaconego przez niego z własnych środków po ustaniu wspólności majątkowej długu wspólnego zainteresowanych z tytułu pożyczki ekspresowej zaciągniętej w dniu 28 marca 2017 roku w Banku (…) S.A. Fakt ten został przyznany przez uczestniczkę postępowania.
Z załączonych do akt niniejszej sprawy dowodów wpłat oraz historii rachunku bankowego wynika, że po ustaniu wspólności majątkowej wnioskodawca spłacił ww. pożyczkę w łącznej kwocie 27 105,60 zł. Wiarygodność wspomnianych dokumentów nie była kwestionowana przez uczestniczkę postępowania.
Zgodnie z powyższym, spłacony przez wnioskodawcę z własnych środków dług w kwocie 27 105,60 złotych, który powstał w czasie trwania wspólności ustawowej i był długiem wspólnym małżonków, został przez Sąd rozliczony w niniejszym postępowaniu.
Reasumując, w wyniku podziału majątku wspólnego uczestniczka postępowania otrzymała składniki o łącznej wartości 143 731,39 zł (w tym kwota 30 zł uzyskana ze sprzedaży sprzętu wędkarskiego), a ponadto jest zobowiązana do zwrotu na rzecz wnioskodawcy kwoty 13 552,80 zł tytułem połowy spłaconego przez niego po ustaniu wspólności długu wspólnego.
Wobec powyższego zaszła konieczność zasądzenia od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy spłaty w wysokości 85 418,49 złotych (143 731,39 zł : 2 = 71 865,69 + 13 552,80 zł = 85 418,49 zł).
Sąd oddalił wniosek wnioskodawcy o ustalenie nierównych udziałów zainteresowanych w majątku wspólnym. Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie nie było podstaw do ustalenia nierównych udziałów zainteresowanych w majątku wspólnym. Oboje małżonkowie przyczyniali się do powstawania majątku wspólnego. Wnioskodawca pracował oraz finansował utrzymanie i zaspokajanie potrzeb członków rodziny. Uczestniczka zaś przede wszystkim zajmowania się wychowaniem dzieci i prowadzeniem wspólnego gospodarstwa domowego, co, jak wynika z zeznań przesłuchanych w sprawie świadków, miało miejsce głównie za namową ze strony wnioskodawcy. Sąd nie znalazł szczególnych okoliczności, które przemawiałyby za dokonaniem nierównego ustalenia udziałów w majątku wspólnym.
Sąd postanowił:
I. Ustalić, iż w skład majątku wspólnego wnioskodawcy A. B. i uczestniczki postępowania K. B. (1) wchodzi:
a. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (…) usytuowanego w budynku numer (…) przy ulicy (…) w P. na działce o numerze ewidencyjnym (…), dla której Sąd Rejonowy IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW. Nr (…) o wartości 140 000 zł;
b. meble dębowe: komoda o wartości 495 zł; szafa o wartości 644,70 zł; witryna duża o wartości 570 zł; witryna mała o wartości 477 zł; komplet wypoczynkowy o wartości 1175 zł; stół do jadalni o wartości 345 zł;
c. komoda korytarzowa o wartości 459 zł;
d. szafa korytarzowa w zabudowie o wartości 424,01 zł;
e. telewizor 42’ o wartości 1135,68 zł;
f. lodówka marki B. o wartości 919,99 zł;
g. zmywarka marki B. wartości 426 zł;
h. kuchenka gazowa o wartości 296,70 zł;
i. szafa (z pokoju dziecka) o wartości 319,01 zł;
j. szafa i łóżko (z pokoju dziecka) o łącznej wartości 180 zł;
k. rower o wartości 135 zł;
l. kwota 30 zł uzyskana ze sprzedaży sprzętu wędkarskiego;
II. Dokonać podziału majątku wspólnego wnioskodawcy A. B. i uczestniczki postępowania K. B. (1), w ten sposób, że składniki majątku wspólnego opisane szczegółowo w punktach I. a), d), e), f), g), h), i), j) i l) postanowienia przyznać na własność uczestniczce postępowania K. B. (1).
III. Ustalić, iż wnioskodawca A. B. poczynił nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny stron po ustaniu wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej w związku ze spłatą pożyczki ekspresowej w kwocie 27 105,60 zł (dwadzieścia siedem tysięcy sto pięć złotych 60/100).
IV. Oddalić wniosek A. B. o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym.
V. Zasądzić od uczestniczki postępowania K. B. (1) na rzecz wnioskodawcy A. B. tytułem spłaty kwotę 85 418,49 zł (osiemdziesiąt pięć tysięcy czterysta osiemnaście złotych 49/100) płatną w 12 (dwunastu) ratach miesięcznych, pierwsze rata w kwocie 2 709,25 zł płatna do dnia 31 października 2021 roku, druga rata w kwocie 2 603,25 zł płatna do dnia 30 listopada 2021 roku, oraz kolejne dziesięć rat w kwocie po 8 000 zł, płatnych do ostatniego dnia każdego miesiąca, począwszy od grudnia 2021 roku, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie zwłoki w płatności którejkolwiek z rat.
VI. Zarządzić sprzedaż w drodze licytacji publicznej składników majątku wspólnego stron wskazanych w punkcie I podpunktach b), c) i k).
VII. Ustalić, że wnioskodawca A. B. i uczestniczka postępowania K. B. (1) otrzymają po 1/2 części z kwot otrzymanych w wyniku sprzedaży egzekucyjnej składników majątku zarządzonej w pkt VI. niniejszego orzeczenia, po odjęciu poniesionych kosztów sprzedaży. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 22 września 2021 r. I Ns 353/19
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
