Wybudowaliście dom albo zrobiliście remont mieszkania, lokalu czy domu należącego do majątku osobistego męża albo żony w trakcie małżeństwa z pieniędzy wspólnych. Po rozwodzie przy podziale majątku powstaje pytanie, czy mogę żądać zwrotu pieniędzy zainwestowanych w nieruchomość byłego męża albo żony? Oczywiście, że tak. Szczegółowo to opisujemy i podajemy liczne przykłady.
Zgodnie z art. 684 KPC w związku z art. 567 § 3 KPC skład i wartość majątku wspólnego, podlegającego podziałowi ustala sąd. Skład majątku ustala się według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej, a według cen z chwili orzekania. Przyjmuje się, że obowiązek ustalenia składu i wartości majątku oznacza, że sąd nie jest związany oświadczeniami i wnioskami małżonków w sprawie przynależności poszczególnych przedmiotów do majątku wspólnego, a w razie potrzeby powinien zwrócić uwagę małżonków na potrzebę wskazania całego majątku podlegającego podziałowi. Sąd nie jest natomiast zobowiązany ani upoważniony do prowadzenia z urzędu dochodzeń, czy poza wskazanymi przez uczestników składnikami majątku wspólnego istnieją jeszcze inne składniki majątkowe (zob. nadal aktualne postanowienie SN z 18 stycznia 1968 r., III CRN 97/67).
Z tego wynika, że nie ma przeszkód do poczynienia ustaleń w zakresie składników majątku wspólnego i ich wartości na podstawie zgodnych oświadczeń stron, jeżeli nie budzą one wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. Specyfika postępowania o podział majątku wspólnego nie wyłącza możliwości stosowania w nim art. 229 KPC, który stanowi, że fakty przyznane nie wymagają dowodu (pogląd utrwalony, zob. np. uzasadnienie postanowienia SN z 29 listopada 2001 r., V CKN 482/00).
W myśl art. 31 § 1 KRO, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963 z późn zm.).
W związku z powyższym należy wskazać, iż oszczędności pochodzące z wynagrodzenia za pracę jednego lub obojga małżonków stanowią majątek wspólny, a tym samym również składnik majątkowy nabyty w zamian za te oszczędności również wchodzi w skład majątku wspólnego.
Z art. 31 § 1 KRO wywieść można domniemanie, że majątek uzyskany w toku trwania wspólności majątkowej małżeńskiej stanowi majątek wspólny małżonków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1998 r., sygn. akt I CKN 830/97, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 06 lutego 2003 r., sygn. akt IV CKN 1721/00). W konsekwencji to ten, kto twierdzi, że składnik majątkowy nabyty w czasie trwania związku małżeńskiego nie wchodzi do majątku wspólnego, ma udowodnić, że dany składnik majątkowy wchodzi do majątku osobistego jednego z małżonków, a nie do majątku wspólnego.
Remont, budowa i przebudowa mieszkania, domu, lokalu męża albo żony – majątek osobisty
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Na wstępie należy wskazać, iż jeżeli nie istnieje majątek wspólny, to brak jest podstaw do rozliczenia wydatków i nakładów w trybie postępowania nieprocesowego, bo nie ma również podstaw do postępowania o podział majątku wspólnego. Do rozpoznania roszczeń z tytułu zwrotu wydatków i nakładów, a także długów, o których mowa w przepisie art. 45 KRO, właściwy jest wówczas tryb procesowy – por. postanow. SN z dnia 12 kwietnia 2000 r. w sprawie o sygn. akt IV CKN, opubl. Legalis, postanow. SN z dnia 25 czerwca 2015 r. w sprawie o sygn. akt V CSK 561/14, opubl. Legalis.
Stosownie do treści art. 45 § 1 KRO każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód, natomiast na podstawie art. 45 § 3 KRO przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego.
Może on żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.
Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w postanowieniu z dnia 9 maja 2013 r. w sprawie o sygn. akt II CSK 593/12, opubl. Legalis uregulowanie zawarte w art. 45 § 1 zd. 3 KRO ma zastosowanie zarówno do nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, jak i do nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty, a art. 45 § 1 KRO, w zakresie w jakim przewiduje obowiązek małżonków zwrotu wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty, ma z mocy odesłania zawartego w art. 45 § 3 KRO odpowiednie zastosowanie także w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego.
Rozliczenie i zwrot pieniędzy na budowę, rozbudowę, remont, przebudowę mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości z majątku osobistego żony albo męża w trakcie trwania małżeństwa
Rozliczenie i zwrot pieniędzy na budowę, rozbudowę, remont, przebudowę mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości z majątku osobistego żony albo męża w trakcie trwania małżeństwaRoszczenie o zwrot nakładów z majątku wspólnego na remont budynku stanowiącego część składową nieruchomości należącej do majątku osobistego drugiego z małżonków ma charakter obligacyjny – por. wyrok SN z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie o sygn. akt III CSK 257/07, opubl. Legalis.
Nakładami koniecznymi są wydatki, których celem jest utrzymanie normalnego stanu rzeczy umożliwiającego normalne (zgodne z jej przeznaczeniem) korzystanie, natomiast pod pojęciem wydatków i nakładów na przedmioty majątkowe przynoszące dochód należy rozumieć te z nich, które pozwalają na dalsze uzyskiwanie dochodu.
Nakłady poczynione w innym celu pozostaną poza granicami nakładów koniecznych, a zatem podlegać będą rozliczeniu na podstawie art. 45 § 1 KRO. Z kolei o przynoszeniu przez przedmioty majątkowe dochodu należy mówić wtedy, gdy faktycznie, a nie potencjalnie tak się dzieje.
Wydatki i nakłady obejmują więc przysporzenia dokonane na rzecz jednej z mas majątkowych z jednoczesnym uszczerbkiem dla drugiej. Obejmują one zarówno poniesienie kosztów związanych z zachowaniem lub ulepszeniem rzeczy już istniejących w majątku, jak i związanych z nabyciem nowego składnika majątkowego – por. wyrok SA w Szczecinie z dnia 5 grudnia 2012 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 589/12, opubl. Legalis
Na podstawie art. 23 i art. 27 KRO małżonkowie mają wzajemny obowiązek udzielania sobie pomocy i przyczyniania się do zaspakajania potrzeb rodziny. Następstwem tego jest, wynikające z art. 45 § 1 zd. 3 KRO, wyłączenie możliwości wzajemnego żądania przez byłych małżonków przy podziale majątku wspólnego zwrotu wydatków (kosztów związanych z nabyciem rzeczy) i nakładów (kosztów związanych z zachowaniem, ulepszeniem, poprawieniem, naprawą, konserwacją rzeczy) zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, z wyjątkiem nakładów i wydatków, które zwiększyły wartość majątku w chwili podziału.
Remont, budowa i przebudowa mieszkania, domu, lokalu męża albo żony – ustalanie nakładów
Suma odpowiadająca zwiększeniu wartości rzeczy może w konkretnym wypadku być wyższa od wydatków poczynionych na te nakłady, jeżeli w ostatecznym wyniku wartość rzeczy wzrosła w stopniu przekraczającym poczynione wydatki, może być też mniejsza, jeżeli wartość rzeczy wzrosła w stopniu mniejszym w stosunku do wydatków – por. wyrok SN z dnia 5 grudnia 2014 r. w sprawie o sygn. akt III CSK 87/14, opubl. Legalis.
Od zasady, zgodnie z którą nakłady i wydatki między majątkami podlegają zwrotowi zostały przewidziane dwa wyjątki, i tak po pierwsze nie jest możliwe żądanie zwrotu wydatków i nakładów koniecznych z majątku wspólnego na przedmioty majątkowe wchodzące w skład majątku osobistego przynoszące dochód i po drugie nie jest możliwe żądanie zwrotu wydatków i nakładów z majątku osobistego na wspólny, jeżeli zostały zużyte w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.
Pierwszy z wyjątków koresponduje bowiem z zasadą wynikającą z art. 31 § 1 KRO i wypowiedzianą expressis verbis w § 2 tego artykułu, zgodnie z którą dochody z majątku osobistego należą do majątku wspólnego. Skoro zatem dokonanie wydatku lub nakładu konieczne jest do dalszego korzystania przez rodzinę z dochodów czerpanych z wchodzącego do majątku osobistego przedmiotu, to sprzeciwiałoby się zasadom słuszności obciążenie małżonka obowiązkiem zwrotu tych wydatków lub nakładów z jego majątku osobistego (por. uchwałą SN z 3 października 1969 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 71/69, opubl. OSPiKA 1970, Nr 9, poz. 189). Wykluczone jest również żądanie omawianych wydatków i nakładów także w przypadku, gdy nie znajdą one pełnego pokrycia w dochodach czerpanych przedmiotów należących do majątku osobistego.
Wyjątek drugi koresponduje z przewidzianym w art. 27 KRO obowiązkiem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, który unormowany został poza przepisami o majątkowych ustrojach małżeńskich, a więc może być realizowany również z majątku osobistego.
Sposób sformułowania art. 45 KRO nie daje podstaw do ograniczenia zakresu zaspokajania potrzeb rodziny, stosownie do zasad przyjmowanych na gruncie art. 27 KRO (postulat równej stopy życiowej). Tym bardziej – jak słusznie wskazano w doktrynie – nie chodzi w art. 45 KRO jedynie o potrzeby zwykłe w rozumieniu art. 30 KRO.
W świetle powyższego normatywną granicą wyłączenia omawianych przysporzeń w rozliczeniach małżonków na zasadzie art. 45 KRO jest zatem jedynie powiększenie majątku wspólnego oceniane według stanu w chwili ustania wspólności.
Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zaprezentowanym w postanowieniu z 4 listopada 1999 r. w sprawie o sygn. akt II CKN 523/98, opubl. Legalis momentem decydującym dla ustalenia składu majątku wspólnego podlegającego podziałowi jest chwila ustania wspólności majątkowej między małżonkami, a według stanowiska Sądu Najwyższego z postanowienia z dnia 18 stycznia 2015 r. w sprawie o sygn. akt II CSK 322/14, opubl. Legalis podział majątku wspólnego następuje przy uwzględnieniu jego wartości z dnia dokonywania podziału, ale według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej.
Remont, budowa i przebudowa mieszkania, domu, lokalu męża albo żony – zwrot połowy wartości
Przy ustalaniu równowartości nakładów podlegających zwrotowi powinno się uwzględniać ich amortyzację – por. postanow. SN z dnia 12 kwietnia 2018 r. w sprawie o sygn. akt IV CSK 520/17, opubl. Legalis.
Jak wskazał Sąd najwyższy w postanowieniu z dnia 13 marca 1981 r. w sprawie o sygn. akt III CRN 35/81, opubl. OSNC 1981, Nr 11, poz. 220, jeżeli poczyniono nakłady z majątku wspólnego małżonków na majątek odrębny (osobisty) jednego z nich, to przy podziale majątku wspólnego małżonek ten jest obowiązany rozliczyć się stosownie do przysługującego mu udziału w majątku wspólnym. Ponieważ małżonek, na którego rzecz zostały dokonane nakłady, „zatrzymuje” je, to powinien on zwrócić drugiemu małżonkowi połowę ich wartości (por. też uchwałę SN z dnia 13 marca 2008 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 9/08, opubl. OSNC 2009, Nr 4, poz. 54). Należy przy tym zaznaczyć, że żądanie zwrotu jest niezależne od tego, czy przedmiot, na który dokonano nakładów lub wydatków, jeszcze istnieje.
Unormowanie dotyczące zwrotu wydatków i nakładów z art. 45 § 3 KRO stosuje się również do przypadku, w którym „dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego”.
W postanowieniu z dnia 9 maja 2013 r. w sprawie o sygn. akt II CSK 593/12, opubl. Legalis Sąd Najwyższy dokonał wykładni sformułowania z art. 45 § 1 w zw. z art. 45 § 3 KRO, wskazując, że nie dotyczy ono długów zaciągniętych przez oboje małżonków, jak również długów wynikających z czynności prawnych dokonanych za zgodą drugiego małżonka, a więc takich, za które małżonkowie ponoszą odpowiedzialność całym majątkiem wspólnym. Zwrotowi podlegają zatem te zaspokojone długi, za które małżonkowie nie ponosili pełnej odpowiedzialności majątkiem wspólnym (zobowiązania niewynikające z czynności prawnych i zaciągnięte bez zgody małżonka oraz wierzytelności powstałe przed powstaniem wspólności lub dotyczące majątku osobistego małżonka).
Artykuł 45 § 2 KRO nie reguluje natomiast sytuacji, gdy w czasie trwania wspólności ustawowej został zapłacony z majątku wspólnego dług obciążający oboje małżonków oraz gdy dług związany z majątkiem wspólnym i obciążający oboje małżonków został zapłacony przez jednego z nich z podlegających surogacji środków należących do jego majątku osobistego – por. postanow. SN z dnia 5 grudnia 1978 r. w sprawie o sygn. akt III CRN 194/78, opubl. OSN 1979, Nr 11, poz. 207.
Zgodnie natomiast ze stanowiskiem SN zawartym w wyroku z dnia 16 stycznia 2014 r. w sprawie o sygn. akt IV CSK 203/13, opubl. Legalis, jeżeli w czasie trwania wspólności majątkowej dług został zaciągnięty tylko przez jednego z małżonków i jeżeli dłużnikiem w stosunku do wierzyciela pozostaje tylko ten małżonek, a korzyść majątkowa uzyskana w ten sposób została następnie przeznaczona na majątek wspólny, to korzyść ta może być – stosownie do okoliczności, wynikających z ustaleń faktycznych każdego konkretnego przypadku – traktowana jako nakład z majątku tego z małżonków, który zaciągnął osobiste zobowiązanie, na majątek wspólny i rozliczana między małżonkami jako roszczenie z tytułu nakładów dokonanych na majątek wspólny. Wymaga to jednak ustalenia, na co zostały przeznaczone środki finansowe uzyskane w wyniku zaciągnięcia zobowiązania przez jednego z małżonków, co może mieć miejsce tylko w postępowaniu o podział majątku wspólnego – por. postanowienie SN z dnia 9 maja 2013 r. w sprawie o sygn. II CSK 593/12, opubl. Legalis, postanow. z dnia 10 kwietnia 2013 r. w sprawie o sygn. akt IV CSK 521/12, opubl. OSNC-ZD 2013, nr 4, poz. 83, postanow. z dnia 4 kwietnia 2012 r. w sprawie o sygn. akt I CSK 323/11, opubl. Legalis, postanow. SN z dnia 25 stycznia 2000 r. w sprawie o sygn. akt I CKN 376/98, opubl. Legalis, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Red. dr hab. Konrad Osajda. 2018 – Legalis.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1Powód K. J. skierował do tut. Sądu w stosunku do pozwanej A. M. żądanie zasądzenia kwoty pieniężnej w wysokości 74.500zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, iż strony pozostawały w związku małżeńskim, że w trakcie jego trwania zamieszkiwały w nieruchomości stanowiącej własność pozwanej, na którą z majątku wspólnego dokonywali nakładów powodujących wzrost jej wartości. Przedmiot nakładów dotyczył wykonania posadzki betonowej wartości 6.000zł, ścian i sufitów w technologii karton – gips wartości 8.000zł, elewacji zewnętrznej i termomodernizacji wartości 10.000zł wymiany okien i drzwi wartości 6.000zł, instalacji elektrycznej wartości 3.000zł, instalacji wodno – kanalizacyjnej wartości 13.000zł, podłogi wartości 3.000zł, glazury wartości 8.000zł, wykonania instalacji CO wartości 9.000zł, wyposażenie domu wartości 20.000zł, remontu i modernizacji budynków gospodarczych pod działalność gospodarczą wartości 55.000zł i zagospodarowania terenu przyległego wokół domu wartości 8.000zł. Zdaniem powoda łączna wartość nakładów stanowiła kwotę 149.000zł. W małżeństwie stron istniał ustrój wspólności ustawowej. Strony miały równe udziały w majątku wspólnym.
W odpowiedzi na pozew pozwana A. M. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenia od powoda na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu tego pisma procesowego pozwana wskazała, iż w trybie art. 45 § 1 KRO nie podlegają rozliczeniu nakłady konieczne, a ponadto, że strony zużyły nakłady w czasie trwania małżeństwa i w czasie jego rozwiązania nie stanowiły one żadnej wartości. Pozwana wskazała także, że część nakładów została poczyniona przed zawarciem związku małżeńskiego, a część z pożyczki z MOPS. Pozwana zanegowała również część poczynionych nakładów i wartość nakładów.
Ustalony w niniejszej sprawie stan faktyczny pozwala na jednoznaczne stwierdzenie, iż nakłady stron z majątku wspólnego na nieruchomość pozwanej czasie trwania małżeństwa, pomimo, że był zużywane w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, to spowodowały ulepszenie nieruchomości pozwanej i wzrost jej wartości w stosunku do wartości sprzed ich poczynienia.
Wzrost wartości tej nieruchomości w wysokości poczynionych nakładów wyniósł kwotę 50.978,57zł. Wspólne użytkowanie przez strony nieruchomości w czasie trwania małżeństwa spowodowało amortyzację nakładów o kwotę 5.097,86zł.
Zatem po stronie pozwanej wystąpiło z tytułu dokonanych nakładów wzbogacenie w dacie sprzedaży nieruchomości w wysokości nakładów pomniejszonych o zużycie, tj. o 45.880,71zł.
Objęciu rozliczeniem w sprawie na podstawie art. 45 § 1 zd. 3 KRO podlegały zatem nakłady z majątku wspólnego na przebudowę i remont konstrukcji budowalnych na nieruchomości gruntowej pozwanej, z których wspólnie korzystali powód i pozwana w trakcie trwania związku małżeńskiego jako nakłady zużyte w celu zaspokojenia potrzeb rodziny i jak już wskazano tylko w takim zakresie, w jakim ich skutkiem był niewątpliwy wzrost wartości tej nieruchomości w chwili ustania wspólności.
Mając to na uwadze powód był uprawniony do żądania zasądzenia na jego rzecz od pozwanej stosownej kwoty pieniężnej, odpowiadającej części wartości wydatków i nakładów stosownie do przysługującego mu udziału w majątku wspólnym, który wynosił ½ części, tj. kwoty 22.940,35zł. Wyrok Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 9 listopada 2018 r. I C 1104/17
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2Sporna w niniejszej sprawie pozostawała natomiast kwestia nakładów czynionych przez strony z ich majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika tj. lokal mieszkalny przy ul. (…) w O. oraz nakładów z majątku osobistego wnioskodawczyni na majątek osobisty uczestnika. Strony nie były również zgodne co do tego, czy częściowo spłacony kredyt gotówkowy nr (…) wchodzi w skład majątku wspólnego stron, czy stanowi on dług wspólny obciążający obojga małżonków, czy też jest on nakładem z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika. Sporem objęta była również kwestia rozliczania w niniejszym postępowaniu niespłaconej dotychczas kwoty ww. kredytu. Dodatkowo uczestnik A. R. (1) podnosił, że nakłady poczynione na lokal mieszkalny stanowiący jego własność miały na celu wyłącznie zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych osób w nim zamieszkujących, nie wpływając na wzrost jego wartości. Wnioskodawczyni domagała się natomiast ustalenia, że kwota kredytu spłaconego w trakcie wspólności majątkowej stanowiła nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika, a w konsekwencji pozostała do spłaty kwota 33.623,76 zł winna obciążać wyłącznie uczestnika.
Co do nakładów czynionych z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestnika tj. lokal mieszkalny przy ul. (…) w O., należy podkreślić że strony pozostawały w sporze tak co do zakresu prac remontowych przeprowadzonych w tym lokalu, jak i co do ich wartości oraz metody rozliczenia.
W ocenie Sądu, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozostawia żadnych wątpliwości co do tego, że strony po zawarciu związku małżeńskiego przeprowadziły w przedmiotowym lokalu remont generalny. Świadczą o tym zeznania stron i świadków. Wniosek powyższy można wysnuć również w oparciu o dokumentację fotograficzną i opinię biegłego. Należy zaznaczyć, że ostateczny zakres i wartość prac remontowych określony został opinią biegłej J. K.. Przedmiotową opinię, po jej uzupełnieniu Sąd uznał za jasną i pełną. Biegła również w swojej ustnej opinii uzupełniającej w wyczerpujący sposób ustosunkowała się do zastrzeżeń zgłoszonych przez strony. P. umotywowała swoje stanowisko co do oceny stanu technicznego lokalu, również istniejącego przed przystąpieniem przez strony do remontów. Biegła na podstawie dowodów przeprowadzonych w sprawie, zeznań świadków i oględzin ustaliła jaki był początkowy stan lokalu. Biegła biorąc pod uwagę ilość wszystkich elementów budowlanych i instalacji poddanym naprawom określiła stan lokalu jako wymagający kapitalnego remontu.
Ustalając zakres wykonanych prac remontowych i źródło ich finansowania Sąd opierał się również na zeznaniach świadków. Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka K. J. (1) w części w jakiej opisywała zakres prac remontowych. Świadek mieszkała wiele lat w przedmiotowej nieruchomości, stąd też posiadała wiedzę odnośnie zakresu przeprowadzanych w tym lokalu remontów, stanu pomieszczeń. Podobnie należało ocenić zeznania K. J. (2). Świadek zaznaczał, że obie strony partycypowały w kosztach życia codziennego. Odnośnie zakresu przeprowadzonych w mieszkaniu uczestnika prac remontowych wypowiadali się również świadkowie I. W. i W. W. (1), a więc siostra i szwagier uczestnika. Z zeznań ww. świadków wynika, że również uczestnik angażował się w przeprowadzane w ww. lokalu prace remontowe. Zeznań ww. świadków nie podważają twierdzenia J. M.. Świadek na temat remontów w lokalu przy ul. (…) w O. rozmawiała jedynie z wnioskodawczynią i nie posiadała wiedzy odnośnie tego, czy uczestnik partycypował w kosztach przeprowadzanych prac remontowych.
Podkreślenia przy tym wymaga fakt, że kwestia tego, jakie dokładnie środki na remont lokalu uczestnika pochodziły z jego zarobków, czy też z zaciąganych przez niego pożyczek, jak również jaka część środków otrzymywanych przez wnioskodawczynię tytułem wynagrodzenia za pracę i pożyczek z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych przeznaczana była na ten cel – nie ma znaczenia dla rozliczenia nakładów poczynionych na lokal uczestnika. Pobrane przez małżonków wynagrodzenia za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z nich, uzyskane z majątku osobistego i wspólnego dochody stanowią bowiem majątek wspólny.
Rozliczenie i zwrot pieniędzy na budowę, rozbudowę, remont, przebudowę mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości z majątku osobistego żony albo męża w trakcie trwania małżeństwa
Z zeznań większości przesłuchanych świadków, jak również z zeznań stron i dokumentów zgromadzonych w sprawie (deklaracje podatkowe, umowy pożyczek, zaświadczenia z zakładów pracy) wynika jednoznacznie, że obie strony partycypowały w kosztach remontu lokalu przy ul. (…) w O., a skoro remont przeprowadzony został w czasie trwania związku małżeńskiego stron i był finansowany z pobieranych przez nie wynagrodzeń, zaciąganych wspólnie bądź osobno pożyczek, nakłady poczynione na ten lokal i w tym czasie należy traktować jako nakłady z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestnika. W taki sam sposób należy oceniać – zdaniem Sądu – wsparcie finansowe jakiego w czasie trwania małżeństwa stron udzielali rodzice uczestnika, partycypując w kosztach remontu ww. lokalu poprzez zakup części materiałów (np. okien), zapłatę za wykonywane roboty, osobiste zaangażowanie. W ocenie Sądu, wszelkie darowizny dokonane w tym czasie przez rodziców uczestnika, które posłużyły wyremontowaniu lokalu przy ul. (…) w O. należy ujmować w kategoriach darowizn świadczonych na rzecz obojga małżonków R., a wręcz jeszcze szerzej – na rzecz założonej przez nich rodziny. Wynika to zresztą wprost z zeznań ojca uczestnika A. R. (2) oraz z zeznań matki uczestnika J. R.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że nakłady jakie strony czyniły z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika w postaci remontu lokalu przy ul. (…) w O., z całą pewnością miały na celu zaspokojenie potrzeb ich rodziny. Wbrew jednak temu co twierdzi uczestnik postępowania, nakłady te zwiększyły wartość ww. lokalu na datę ustania wspólności majątkowej, co wynika wprost z opinii biegłej sądowej, a w konsekwencji należy rozliczyć je w niniejszym postępowaniu. Mając na uwadze treść art. 45 krio, Sąd dokonał rozliczenia tych nakładów ustalając ich wartość rynkową, a więc ustalając o ile nakłady te zwiększyły wartość nieruchomości uczestnika na datę ustania wspólności majątkowej.
Mając powyższe na uwadze i opierając się na obliczeniach biegłej sądowej J. K. (k. 457)., Sąd ustalił, że wnioskodawczyni i uczestnik ponieśli nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika w wysokości 66 000 zł. Postanowienie Sądu Rejonowego – X Wydział Cywilny z dnia 13 lipca 2017 r. X Ns 545/14
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3Sąd Rejonowy ustalił, że K. J. i B. J. zawarli związek małżeński. Wyrokiem tamt. Sądu ustanowiono rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami Sąd Okręgowy rozwiązał ich małżeństwo przez rozwód z winy obu stron.
Niedługo po ślubie strony wyjechały do pracy we W.. Po kilku latach wykonali niewielki remont budynku należącego do rodziców uczestniczki, a położonego na działce ewid. nr (…) obj. KW nr (…). Budynek składał się z przyziemia, parteru złożonego z 4 pokojów i kuchni, piętra z 7 pokojami oraz nieużytkowego strychu. W części dawnego „boiska” strony rozebrały drewniane ściany zastępując je murowanymi. Wykonali również taras w starym domu oraz boazerię w jadalni. Na parterze budynku wybudowali dwie łazienki.
Wszystkie pozostałe prace budowlane mające na celu rozbudowę budynku, jego wykończenie oraz wyposażenie podjęte zostały przez nich po 16.11., kiedy to umową o dożywocie uczestniczka otrzymała od rodziców przedmiotową nieruchomość na własność. I tak, pomieszczenie jadalni zostało obniżone, posadzka wyłożona płytkami oraz założone ogrzewanie podłogowe i ścienne, a także kominek. Położona została nadto kolejna boazeria. Wykończono kuchnię i łazienki w przyziemiu. Wykonano całą stolarkę zewnętrzną i wewnętrzną oraz kotłownię z wyposażeniem. Schody prowadzące z przyziemia na parter zostały obłożone płytkami, a klatkę schodową obłożono boazerią. Na parterze w miejsce wcześniej wybudowanych dwóch łazienek powstała jedna. Na pierwszym piętrze strony w miejsce jednego pokoju wybudowały 2 łazienki oraz 2 pomieszczenia WC. Następnie wykonały kolejną łazienkę oraz generalny remont poprzedniej łazienki od strony zachodniej.
Obecnie istniejąca boazeria została przymocowana do dawnej. Pokoje i wszystkie pozostałe pomieszczenia zostały wyposażone. W miejscu nieużytkowego strychu powstało 5 pokoi, 2 łazienki, został wymieniony dach. Wybudowany został nowy komin. W całym budynku wymieniona została instalacja elektryczna oraz powstała nowa instalacja grzewcza. Strony wybudowały również studnię głębinową. Stara część domu została ocieplona i położono na tym tynk ozdobny. Zostały również dorobione 2 balkony na pierwszym piętrze. Tam też wykonano instalację nagłaśniającą i monitoring. Wykonano taras, który został wykończony płytkami, kamieniem piaskowcem oraz barierkami drewnianymi. Pod tarasem powstał zbiornik na wodę. Wokół budynku położona została również kostka brukowa, a wcześniej podniesiony teren. Wykonano część trwałego ogrodzenia od strony drogi asfaltowej z dwoma bramami wjazdowymi, aż do końca utwardzonego placu. Strony wykonały grill ogrodowy trwale związany z gruntem, oświetlenie, oczko wodne, nasadzenia oraz urządzono tzw. zielony parking.
Po kilku latach pracy we W. uczestniczka wróciła do kraju, aby podjąć się opieki nad rodzicami. Pieniądze uzyskiwane przez wnioskodawcę z pracy we W. były przeznaczane na utrzymanie rodziny oraz dalszą rozbudowę domu. Ostatecznie w budynku powstało 50 miejsc noclegowych, 21 pokoi oraz 2 apartamenty. Uczestniczka rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na wynajmie pokoi.
Od momentu obowiązywania ustroju rozdzielności małżeńskiej pomiędzy stronami, nie zostały dokonane żadne nakłady na przedmiotową nieruchomość.
Biegła M. M. (1) określiła wartość rynkową nieruchomości stosując metodę korygowania ceny średniej oraz metodę porównywania parami. Wartość nakładów została zaś wyliczona, stosownie do § 35 ust. 3 ww. rozporządzenia jako różnica wartości nieruchomości uwzględniającej jej stan po dokonaniu nakładów i wartości nieruchomości uwzględniającej jej stan przed dokonaniem tych nakładów. Na podstawie opinii biegłej rzeczoznawcy M. M. Sąd Rejonowy ustalił, że wartość nakładów poniesionych przez strony na przedmiotowe nieruchomości wynosi 1.139.497,00 zł.
Wnioskodawca został zwolniony z pracy z powodu zaprzestania działalności firmy. Od tego czasu jest osobą bezrobotną. Początkowo utrzymywał się z oszczędności. Następnie zachorował na nowotwór mózgu. Pozostaje na bezpłatnym leczeniu we W. Uczestniczka poza przedmiotowymi nieruchomościami jest również właścicielką trzech innych działek położonych w Z..
Rozliczenie i zwrot pieniędzy na budowę, rozbudowę, remont, przebudowę mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości z majątku osobistego żony albo męża w trakcie trwania małżeństwa
Dalej Sąd Rejonowy stwierdził, że co do zdecydowanej większości tych nakładów strony złożyły zgodne oświadczenia. Rozbieżności w ich stanowiskach (zamykające się kwotą 5.395 zł) dotyczyły zaledwie kilku z nich, a mianowicie budowy ścian zewnętrznych obecnego garażu, części betonowego ogrodzenia na podmurówce za wyjątkiem bramy wjazdowej III i drewnianych daszków na słupkach, wykończenia ścian w boazerii w przyziemiu „starej części” budynku, konstrukcji tarasu w „starej części”, które zdaniem uczestniczki zostały sfinansowane przez jej rodziców, a według wnioskodawcy powstały ich sumptem.
W tym zakresie Sąd I instancji za wiarygodne uznał twierdzenia wnioskodawcy przyjmując tym samym, że przedmiotem podziału części majątku wspólnego stron są nakłady szczegółowo wymienione i opisane w opinii sporządzonej przez biegłą sądową M. M. wg wersji wnioskodawcy o wartości 1.139.497 zł.
Podziału tego majątku Sąd Rejonowy dokonał zgodnie ze stanowiskami stron przyznając przedmiotowe nakłady na wyłączną własność uczestniczki B. J., jednocześnie zasądzając od niej na rzecz wnioskodawcy spłatę odpowiadająca wartości jego udziału w majątku wspólnym, tj. połowa z kwoty 1.139.497 zł, czyli 569.748 zł.
Termin spłaty Sąd I instancji określił na 3 miesiące od daty uprawomocnia się orzeczenia. W ocenie Sądu termin ten jest wystarczający na przygotowanie ww. kwoty przez uczestniczkę, tj. zarówno na zaciągnięcie kredytu – wartość rynkowa zabudowanych budynkiem pensjonatowo – mieszkalnym przedmiotowych działek ewidencyjnych nr (…) to kwota 1.899.768 zł, jak również na spieniężenie innego majątku nieruchomego, który uczestniczka posiada w Z.. Uczestniczka zeznała, że rzeczoznawca majątkowy na jej zlecenie wycenił wartość tych trzech innych działek, których jest również właścicielką, na kwotę około 410 tys. Zł.
Sąd Rejonowy miał również na uwadze, że przedmiotowe postępowanie toczyło się od dawna, a zatem uczestniczka miała czas na przygotowanie się do spłaty wnioskodawcy. Nadto już podczas rozprawy w dniu miała wiedzę o wielkości tej spłaty, którą wówczas strony zgodnie określiły na kwotę do 610.000,00 zł. Celem zabezpieczenia interesu wnioskodawcy Sąd I instancji orzekł o obowiązku spłaty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Postanowienie Sądu Okręgowego – III Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 5 czerwca 2019 r. III Ca 508/18
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
