Na gruncie polskiego prawa możliwe są dwa odrębne od siebie sposoby zwalczania prawomocnego wyroku zasądzającego od rodzica alimenty na rzecz dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Jeden z nich jest przewidziany w art. 840 § 1pkt 2 KPC (powództwo o pozbawienie w całości lub w części albo ograniczenie wykonalności tytułu wykonawczego). Drugi zaś wynika z art. 138 KRO w zw. z art. 133 § 1 i 135 KRO (powództwo o zmianę zakresu obowiązku alimentacyjnego lub stwierdzenie jego wygaśnięcia). Według zgodnego poglądu judykatury i doktryny, z pierwszego z nich można skorzystać gdy zobowiązany nie kwestionuje samego zakresu swojego zobowiązania jako dłużnika alimentacyjnego (określonego tytułem wykonawczym), ale twierdzi, że po jego powstaniu nastąpiło zdarzenie, wskutek którego jego zobowiązanie wygasło w całości lub w części, albo nie może już być dalej egzekwowane (por. Legalis – SN w Warszawie, SA w Łodzi, a także Komentarz do art. 840 KPC pod red. Jankowskiego, wydanie 2 z 2015 r., rozdział I, teza 7).
Doktryna i judykatura zaliczają przy tym do takich zdarzeń zarówno wszelkie czynności samych stron jak i zdarzenia niezależne od woli stron, w tym: spełnienie świadczenia, wykonanie zobowiązania, świadczenie w miejsce wykonania, trwałą i nieprzemijającą niemożliwość świadczenia, odnowienie, zwolnienie z długu, zmianę wierzyciela, wejście w życie nowych przepisów, przedawnienie roszczenia, odroczenie spełnienia zobowiązania, rozłożenie na raty świadczenia, prawo zatrzymania rzeczy, prawomocny wyrok petytoryjny, upadłość dłużnika, ograniczenie jego odpowiedzialności, zarzut nadużycia prawa (zob. L. – SA w Ł., jak również Komentarz j.w., rozdział II, tezy 6-13).
Natomiast drugi z wyżej wymienionych sposobów może być wykorzystywany, gdy zobowiązany kwestionuje zakres swojego zobowiązania jako dłużnika alimentacyjnego twierdząc, że po wydaniu tytułu wykonawczego nastąpiła zmiana stosunków w rozumieniu art. 138 KRO w zw. z art. 133 § 1 i 135 KRO, w tym iż wskutek niezależnych od niego zdarzeń pogorszyły się jego możliwości płatnicze odnośnie alimentów (por. Legalis – cytowane wcześniej oraz Komentarz do art. 840 KPC pod red. Jankowskiego, wydanie 2 z 2015 r., Legalis, rozdział I, teza 7). Z powyższego wynika wprost, że oba wymienione powództwa nie są wobec siebie konkurencyjne. Wprost przeciwnie, są one zupełnie odrębne od siebie. Dłużnikowi alimentacyjnemu przysługuje albo jedno, albo drugie, zależnie od przesłanek, na które powołuje się w uzasadnieniu swojego roszczenia, czyli w jego podstawie faktycznej (tak w Legalis – SO w Piotrkowie Trybunalskim, SN w Warszawie, a także Komentarz do art. 840 KPC pod red. Zielińskiego, wydanie 9 z 2017 r., teza 8).
W ślad za tym przyjmuje się, że niekorzystna zmiana sytuacji materialnej dłużnika alimentacyjnego, jaka nastąpiła po powstaniu tytułu wykonawczego, nie stanowi zdarzenia wskutek którego zobowiązanie wygasło lub nie może być egzekwowane (zob. Legalis – i SN w Warszawie, jak też Komentarz do art. 840 KPC pod red Zielińskiego, wydanie 9 z 2017 r., teza 12). W takim wypadku dłużnik winien złożyć powództwo oparte na art. 138 KRO w zw. z art. 135 § 1 KRO. Dlatego rzeczą strony powodowej jest zawsze precyzyjne wskazanie w pozwie podstawy faktycznej powództwa. Zgodnie bowiem z art. 321 § 1 KPC Sąd jest związany zarówno samym żądaniem pozwu, jak i okolicznościami faktycznymi, które strona powodowa przywołuje jako jego podstawę.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięW punkcie trzecim wyroku Sądu Okręgowego ojciec M. S. (2) został zobowiązany do łożenia alimentów po 400 zł miesięcznie, zaś matka M. S. (2) do ponoszenia pozostałych kosztów utrzymania dziecka i starań o jego wychowanie. Wnioskiem złożonym u komornika przedstawicielka ustawowa małoletniej pozwanej wniosła o egzekucję zaległych rat alimentacyjnych przez 44 miesiące wraz z odsetkami ustawowymi.
Z przedstawionych przez strony potwierdzeń wykonania przelewów wynika, że powód w okresie wspólnego zamieszkiwania stron wpłacił na rachunek matki pozwanej sumę 2600 zł, na rzecz T. A. z racji ubezpieczenia mieszkania 241 zł, za wywóz śmieci łącznie 152 zł, za TV 315,90 zł, internet 100,41 zł, gaz 5.013,07 zł, energię elektryczną 687,70 zł, wodę 6645 zł – w sumie 16.070,98 zł. Kwotę 276 zł zapłacił za taniec dziecka. Matka pozwanej przekazała powodowi łącznie kwotę 12.116 zł (auto, biurko, proszki, komputer, ubezpieczenie mieszkania, płyty, zakupy – bez kosztów zakupu i utrzymania samochodu marki A.). Zgodnie z ustaleniami rodziców pozwanej B. N. kupowała żywność i środki czystości dla całej rodziny, a M. S. (1) płacił raty kredytów na mieszkanie oraz opłaty za media. W spornym okresie o rodzice M. S. (2) mieszkali razem.
Uprawniona do alimentów podczas przesłuchania wskazała, że koszty jej utrzymania głównie pokrywała mama, co zostało pomiędzy rodzicami ustalone. Czasem prosiła ojca o 100 zł lub 200 zł i wówczas je dostawała. Otrzymywała od ojca co miesiąc kieszonkowe – 100 zł. Kilka razy powód zawoził ją i odbierał z zajęć pozaszkolnych: tańca, jazdy konnej. Robił zakupy, za które płaciła B. N.. Pracował fizycznie przy remoncie wspólnego lokalu – w zasadzie sam go przeprowadził. Czasem odbierał z przedszkola syna B. N.. Gotował ten z członków rodziny, który wcześniej wrócił do domu. W czasie kiedy rodzice M. S. (2) mieszkali razem, niczego jej nie brakowało, bo pieniądze dla niej zawsze miała mama.
Umową pisemną ustalono, że opłaty za media pokrywa powód, za co matka pozwanej zwalnia go od uiszczania raty alimentacyjnej. Taki stan rzeczy trwać miał do momentu przejęcia przez powoda kredytu hipotecznego i prawa do mieszkania oraz opuszczenia lokalu przez byłą żonę. Wówczas obowiązek alimentacyjny miał powrócić do stanu, jaki obowiązywał w okresie przed wspólnym zamieszkaniem.
Wskazane fakty świadczą o wielopłaszczyznowych rozliczeniach powoda i matki pozwanej, zachodzących w trakcie wspólnego zamieszkiwania, a także sprawowaniu opieki nad dzieckiem zarówno przez matkę, jak i przez ojca pozwanej. W samej już odpowiedzi na pozew strona pozwana przyznała, że z chwilą ponownego wspólnego zamieszkania w październiku dalsze rozliczanie alimentów strony uznały za niecelowe. Rodzice dziecka ustnie ustalili pomiędzy sobą sposób finansowania wspólnego gospodarstwa domowego, którego członkiem była też M. S. (2). Następnie ustalenia te przybrały formę pisemną. Należy w pełni zgodzić się ze skarżącym, że niezasadnym było, a nawet szkodliwym dla dobra na nowo utworzonego związku, w rodzinnej atmosferze żądać od matki uprawnionej do alimentów pokwitowań z tytułu realizacji obowiązku alimentacyjnego.
Dostarczanie środków utrzymania to zaspakajanie normalnych, bieżących potrzeb w postaci pożywienia, ubrania, mieszkania, opału, niezbędnych przedmiotów umożliwiających przebywanie w środowisku i w rodzinie. Dostarczanie środków wychowania obejmuje zaś powinność starań o zdrowie uprawnionego, o jego rozwój psychiczny i umysłowy, stworzenie możliwości zdobycia wykształcenia, zapewnienie dostępu do dóbr kultury. Środki utrzymania i środki wychowania pozostają w ścisłym związku. W rodzinie, w której wychowuje się uprawnione do alimentów dziecko, związek ten manifestuje się szczególnie wyraziście.
W orzeczeniu zasądzającym alimenty na rzecz M. S. (2), oprócz zobowiązania powoda do łożenia alimentów po 400 zł miesięcznie, Sąd zobowiązał również matkę dziecka do ponoszenia kosztów utrzymania, a także starań o jego wychowanie.
Małoletniej uprawnionej w czasie wspólnego zamieszkiwania stron niczego nie brakowało. Uczestniczyła w wyjazdach, zajęciach pozalekcyjnych. Zasługą tego były starania zarówno ze strony jej matki, jak i ojca. Oboje rodzice w wyroku alimentacyjnym zobowiązani zostali do ponoszenia kosztów utrzymania. W rodzinie najpełniej zaspokajane były potrzeby psychiczne i materialne dziecka. Przez blisko 4 lata przedstawicielka ustawowa małoletniej nie występowała o egzekucję alimentów. Dopiero po rozpadzie związku podjęła ku temu prawne kroki. Przy rzeczywistym niedostarczaniu środków utrzymania i wychowania, postępowanie matki dziecka byłoby nieracjonalne i szkodzące jego interesom.
Sąd Odwoławczy uznał, że obowiązek alimentacyjny na rzecz M. S. (2) w okresie wspólnego zamieszkiwania stron – ojca wraz z dzieckiem, był przez powoda realizowany co najmniej w zakresie ustalonym w punkcie trzecim wyroku Sądu Okręgowego. Tym samym na mocy art. 386 § 1 KPC zmienił zaskarżony wyrok w części i pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy stanowiący punkt 3 tegoż wyroku. Wyrok Sądu Okręgowego – III Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 28 maja 2014 r. III Ca 117/14
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
