Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Podział majątku z likwidacji książeczki mieszkaniowej

Zgodnie z art. 31 krio z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Natomiast przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku osobistego każdego z małżonków należą m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem związku małżeńskiego, przez dziedziczenie lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił (art. 33 pkt 2 krio). Wspólność ustawowa ustaje z momentem uprawomocnienia się wyroku rozwiązującego małżeństwo przez rozwód.

O zaliczeniu nabywanego przedmiotu do majątku wspólnego lub osobistego decyduje porównanie wielkości środków użytych z tych majątków. Nabyty przedmiot wchodzi do tego majątku, z którego pochodzi przeważająca część środków (postanowienie Sądu Najwyższego z 10 kwietnia 2013 r., IV CSK 521/2012, OSNC-ZD 2013, nr D, poz. 83 i z 18 stycznia 2008 r., V CSK 355/2007, Lexis.pl nr 2044672). Pozostałe środki stanowią nakład i podlegają rozliczeniu zgodnie z art. 45. W przypadku gdy nie występuje zdecydowana dysproporcja pomiędzy wielkością środków przeznaczonych z poszczególnych majątków, należy przyjąć, że nabyty przedmiot wchodzi w odpowiednich częściach do majątku wspólnego oraz do majątku osobistego (bądź majątków osobistych). Takie stanowisko jest powszechnie akceptowane w doktrynie (J. Pietrzykowski, w: J. Gajda, J. Ignatowicz, J. Pietrzykowski, K. Pietrzykowski, J. Winiarz, Kodeks rodzinny…, 2012).

Przy ustaleniu nakładów nie można przypisać decydującego znaczenia oświadczeniu małżonków, iż nabywany udział w nieruchomości nie należy do majątku wspólnego, ponieważ samo takie oświadczenie nie może stanowczo wyłączać skutków wynikających z przepisów art. 32-34 k.r.o., w sytuacji pozostawania małżonków w ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej. Jej ograniczenie lub wyłączenie możliwe jest na mocy małżeńskiej umowy przewidującej taki skutek i zawartej w formie aktu notarialnego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2008 r., V CSK 355/07, LEX nr 371389)

Książeczka mieszkaniowa posiadana przez jednego z małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego należy wyłącznie do jego majątku osobistego i nie jest majątkiem wspólnym. Czyli, jeżeli wszelkie wpłaty na książeczkę mieszkaniową były dokonane przed zawarciem małżeństwa to cały dochód pochodzący z jej likwidacji stanowi majątek osobisty małżonka.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 05 października 1990 roku wydanej w sprawie III CZP 55/90 ( OSNC 1991/4/48) wartość nakładu z majątku odrębnego jednego z małżonków na ich majątek wspólny, polegającego na wpłacie dokonanej przez tego małżonka na wkład mieszkaniowy związany ze spółdzielczym prawem do lokalu, odpowiada w chwili podziału tego majątku takiej części wartości spółdzielczego prawa do lokalu, jaką część stanowiła ta wpłata w stosunku do całego wkładu mieszkaniowego wpłaconego przez małżonków, od zgromadzenia którego uzależniony był przydział mieszkania.

Jak wskazał Sąd Najwyższy, stanowisko to odpowiada zasadom współżycia społecznego, bowiem zwrot nakładu tylko w wysokości jego sumy nominalnej prowadziłby do rażącego pokrzywdzenia tego z małżonków, które dokonało tego nakładu, i uzyskania niczym nieuzasadnionej korzyści przez drugie z małżonków. Ponadto Sąd wyraził pogląd, że takiemu stanowisku nie sprzeciwia się obowiązująca w polskim prawie zasada nominalizmu (art. 358 1§ 1 KC). Odnosi się ona bowiem tylko do zobowiązań, których przedmiotem od chwili ich powstania jest suma pieniężna. Przedmiotem roszczenia o zwrot nakładu jest zaś wartość tego nakładu w chwili jego zwrotu. Jeżeli nakład był poczyniony w postaci wpłaty pieniężnej, roszczenie o jego zwrot nie obejmuje wpłaconej sumy pieniędzy, ale tę wartość – wyrażoną w określonej sumie pieniędzy – która na skutek tego nakładu powstała. Z kolei w postanowieniu z dnia 9 września 2009 roku, V CSK 39/09 (OSNC – Zb. dodatkowy rok 2010 nr B, poz. 62, str. 161, Legalis nr 232755) Sąd Najwyższy stwierdził, że art. 358 1§ 3 KC nie ma zastosowania przy podziale majątku wspólnego. Materialnoprawną podstawą żądania zwrotu wydatków i nakładów na majątek wspólny poczynionych z majątku osobistego jest bowiem art. 45 kro, a w sprawach nieunormowanych stosuje się odpowiednio – z mocy odesłania zamieszczonego w art. 46 KRO – przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. To unormowanie, potwierdzone przez przepisy procesowe (art. 567 § 1 i 3 KPC), ma charakter wyczerpujący, wyłączający korzystanie w jego obrębie z art. 358 1§ 3 KC nawet w sposób odpowiedni. Przy podziale majątku, w postępowaniu nieprocesowym, nie orzeka się „o zmianie wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia od początku pieniężnego”, lecz uwzględnia się w końcowym rozliczeniu wydatki i nakłady w sposób przyjęty od dawna w judykaturze.

Przykład z sprawy sądowej

Z tytułu likwidacji książeczki mieszkaniowej uczestniczki dokonanej w dniu 29 grudnia 2019r., na rzecz zbywców przekazana została kwota 22.668,85 zł, z czego wkład własny książeczki wynosił 12.300 zł, premia gwarancyjna 7.883,84 zł zaś odsetki bieżące i ubiegłe odpowiednio 63,35 zł i 2.451,66 zł. Na książeczkę mieszkaniową uczestniczki wpłaty były dokonywane przez jej rodzinę. W okresie od zawarcia przez nią związku małżeńskiego z wnioskodawcą wpłacona została kwota 3.900 zł. Do dnia ustania związku małżeńskiego (tj. do dnia 1 lipca 2016 r.) na książeczce zgormadzone były odsetki w łącznej wysokości 1.733,75 zł.

Rozliczeniu podlegały środki pochodzące ze zlikwidowanej książeczki mieszkaniowej uczestniczki, które przeznaczone zostały na zakup nieruchomości w B. Część z tych środków stanowiła majątek wspólny stron zaś część majątek osobisty uczestniczki. Niżej poczynione uwagi wymagają wskazania, że likwidacja książeczki nastąpiła w czasie istnienia wspólności majątkowej oraz że z całości zgormadzonych środków 22.698,85 zł bank przelał na wskazane konto kwotę o 30 zł mniejszą (tj. 22.668,85 zł), albowiem tyle wyniosła opłata za likwidację książeczki.

Z uwagi na fakt, że całość wkładu zgromadzonego na książeczce, tj. 12.300 zł pochodziła ze środków wpłacanych przez rodzinę uczestniczki, wkład ten w całości stanowi jej majątek osobisty. Do majątku osobistego uczestniczki zaliczyć należało także odsetki naliczone do dnia powstania wspólności majątkowej (tj. do dnia 01.07.2016r.), które wyniosły 1.733,75 zł. Do tego majątku należy również cześć premii gwarancyjnej odpowiadająca stosunkowi wysokości całości wkładu do wysokości środków zgromadzonych tytułem wkładu do dnia zawarcia związku małżeńskiego. Ponieważ do tego dnia wpłacono tytułem wkładu kwotę 8.400 zł, to stosunek ten wynosi 68,29 %. Kwota premii gwarancyjnej wyniosła 7.883,84 zł. W konsekwencji do majątku osobistego uczestniczki zaliczyć należało 5.383,87 zł co stanowi 68,29 % z 7.883,84 zł).

Ostatecznie zatem z tytułu likwidacji książeczki uczestniczka dokonała nakładu na nieruchomość ze swojego majątku osobistego w łącznej kwocie 19.417,62 zł (tj. 12.300 zł + 1.733,75 zł + 5.383,87 zł).

Analogicznie do majątku wspólnego należała część premii gwarancyjnej odpowiadająca stosunkowi całości wkładu do środków zgromadzonych tytułem wkładu od dnia zawarcia związku małżeńskiego (tj. 31,71%) oraz kwota odsetek naliczonych od dnia zawarcia związku małżeńskiego do dnia likwidacji książeczki. Kwoty te wynoszą odpowiednio 2.499,97 zł tytułem premii gwarancyjnej (31,71 % z 7.883,84 zł) oraz 781,26 zł z tytułu odsetek (tj. łączna wysokość odsetek 2.451,66 zł + 63,35 zł = 2.515,01 zł pomniejszona o odsetki stanowiące majątek osobisty uczestniczki, tj. o kwotę 1.733,75 – por. k. 324). Ostatecznie zatem z tytułu likwidacji książeczki nakład z majątku wspólnego stron na nieruchomość wyniósł łącznie 3.281,23 zł.

Suma powyższych kwot (tj. 19.417,62 zł oraz 3.281,23 zł) daje kwotę 22.6 98,85 zł, to jest kwotę pozostającą na rachunku książeczki bez uwzględnienia opłaty pobranej przez bank w kwocie 30 zł za likwidację książeczki. Opłata ta również powinna podlegać rozliczeniu. Winna ona obciążać zarówno majątek osobisty uczestniczki, jak i majątek wspólny stron w takim procencie, w jakim jest ich udział w kwocie zgromadzonej na książeczce.

I tak kwota 19.417,62 zł stanowi 85,54 % tej kwoty, zaś kwota 3.281,23 zł stanowi 14,46 %. Tym samym udział uczestniczki w pokryciu opłaty 30 zł z jej majątku osobistego wynosił 25,66 zł zaś obojga małżonków z ich majątku wspólnego 4,34 zł.

O te kwoty należało zatem pomniejszyć wyliczone wcześniej nakłady. I tak nakład z majątku osobistego uczestniczki z tytułu likwidacji książeczki wyniósł ostatecznie 19.391,96 zł (tj. 19.417,62 zł – 25,66 zł z tytułu pokrycia opłaty za likwidację książeczki) zaś nakład z majątku wspólnego wyniósł 3.276,89 zł (tj. 3.281,23 zł – 4,34 zł). Suma powyższych kwot daje kwotę 22.6 68,85 zł, to jest kwotę wypłaconą przez bank (por. k. 324).

Do nakładów na nieruchomość poczynionych z majątku wspólnego stron należało zaliczyć także kwotę 7.000 zł uzyskanej od ojca wnioskodawcy darowizny. Ostatecznie zatem nakłady na nieruchomość z majątku wspólnego stron wyniosły 10.276,89 zł (tj. 3276,89 zł + 7.000 zł).

Łączne nakłady na nieruchomość (z majątku wspólnego stron i z majątku osobistego uczestniczki) wyniosły zatem 29.668,85 zł (tj. 19.391,96 zł + 10.276,89 zł), z czego 65,36 % stanowił nakład z majątku osobistego uczestniczki (19.391,96 zł) zaś 34,64 % z majątku wspólnego stron (10.276,89 zł).

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu