Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Podział majątku spółki, firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem oraz małżeństwem

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. W świetle § 2 art. 31 KRO, do majątku wspólnego należą w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków, kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie,  o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Natomiast, jak wynika z art. 33 KRO, do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty i prawa enumeratywnie w nim wymienione.

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Podział majątku spółki i firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem i małżeństwem Poznań Warszawa

Wprawdzie przepisy KRO nie ustanawiają domniemania prawnego przynależności składników majątkowych do majątku wspólnego, jednak przy istnieniu powyższej zasady możliwe jest skonstruowanie domniemania faktycznego (art. 231 KPC). Nabycie określonej rzeczy z majątku osobistego małżonka musi wynikać wyraźnie nie tylko z oświadczenia współmałżonka, ale przede wszystkim z całokształtu okoliczności istotnych prawnie z punktu widzenia przepisów KRO (tak m.in.SN w wyroku z dnia 17.05.1985 r., sygn. akt III CKN 119/85, OSPiKA 1986, nr 9-10, poz. 195). O tym, czy nabyty przedmiot majątkowy wejdzie w skład majątku wspólnego, decydują zatem okoliczności obiektywne wskazane w art. 31 w zw. z art. 33 KRO. Zatem dla oceny, czy dany przedmiot wejdzie do majtku wspólnego, w zasadnie nie mają znaczenia oświadczenia małżonków, w szczególności tego z małżonków, który był stroną czynności prawnej skutkującej nabyciem przedmiotu. Przede wszystkim decydujący o zaliczeniu przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego jest czas ich nabycia, bowiem majątkiem tym są objęte przedmioty nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej (art. 31 KRO). Jedynie w ściśle i wyczerpująco wymienionych przez KRO wypadkach nabycie w czasie trwania ustroju wspólności ustawowej przedmiot majątkowy nie zwiększy zasobów majątku wspólnego, lecz stanie się z mocy art. 33 KRO przedmiotem majątku osobistego.

Trzeba podkreślić, iż domniemanie, zgodnie z którym majątek nabyty w trakcie małżeństwa jest wspólny, może zostać obalone. Z tym, iż przynależność określonego składnika majątkowego do majątku osobistego musi udowodnić zainteresowany tym małżonek (tak np. SN w postanowieniu z dnia 06.02.2003 r., sygn. akt IV CKN 1721/2000, LexisNexis nr 377919).

Zgodnie z przepisem art. 33 pkt 10 KRO, do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Powołany przepis wprowadza zasadę surogacji, która polega na tym, że ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wchodzące pierwotnie w skład jednego majątku nabywane są inne przedmioty, które wchodzą w ich miejsce, stanowiąc surogaty tych pierwszych. W literaturze rozróżnia się dwa rodzaje surogacji: przedmiotową i wartościową. S. przedmiotowa ma miejsce wówczas, gdy przedmiot majątkowy zostaje nabyty przez małżonka wyłącznie przy użyciu środków objętych zakresem stosowania zasady surogacji. Natomiast, surogacja wartościowa zachodzi, gdy przedmioty majątkowe zostały nabyte zarówno ze środków podlegających surogacji jak i ze środków z majątku wspólnego (Krystyna Skiepko „Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków.” Warszawa 2015 rok).

W przypadku surogacji wartościowej pojawia się problem przynależności do określonej masy majątkowej tak nabytego przedmiotu. Zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym w orzecznictwie Sądu Najwyższego przesłankami surogacji są dwa wymagania: po pierwsze, aby jedno i to samo zdarzenie spowodowało wyjście określonego przedmiotu z majątku odrębnego i nabycie innego przedmiotu majątkowego oraz po drugie, aby przedmiot nabyty był uzyskany także w sensie ekonomicznym kosztem majątku odrębnego (tak między innymi Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 maja 2000 roku, V CKN 50/00). W doktrynie, przedmiot sporu stanowiła ocena sytuacji, w której nabycie przedmiotu majątkowego w czasie trwania wspólności ustawowej następuje tylko częściowo ze środków pochodzących z majątku odrębnego. Przez dłuższy czas, przeważał pogląd, że, jeżeli nic innego nie wynika z treści czynności prawnej, nabyty przedmiot należy proporcjonalnie do wartości użytych dla jego uzyskania środków z majątku odrębnego i z majątku wspólnego, w odpowiedniej ułamkowej części do majątku odrębnego, w pozostałej zaś – do majątku wspólnego. Treść czynności prawnej może jednak przesądzić, że nabywany przedmiot wejdzie w skład jednego z majątków i w takim wypadku ex lege powstanie na rzecz drugiego majątku należność z tytułu wydatków i nakładów (art. 45 KRO). Odmienne stanowisko zajmował w tej kwestii na gruncie nieobowiązujących już przepisów Sąd Najwyższy, który jeszcze pod rządem kodeksu rodzinnego z 1950 roku w uchwale z dnia 13 listopada 1962 roku, III CO 2/62 (OSNCP 1963, nr 10, poz. 217) przyjął, że nieruchomość nabyta przez jednego z małżonków w czasie trwania małżeństwa stanowi majątek wspólny także wówczas, gdy poza funduszem należącym do wspólności ustawowej część pieniędzy użytych na kupno nieruchomości stanowiła majątek osobisty poszczególnych małżonków, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej. Pogląd ten został podtrzymany przez Sąd Najwyższy pod rządem kodeksu rodzinnego i opiekuńczego między innymi wyroku z dnia 17 maja 1985 roku (III CRN 119/85, OSPiKA 1986, nr 9-10, poz. 185) i był dominującym do 1989 roku.

Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód skutkuje ustaniem wspólności majątkowej. Od tej chwili do majątku, który był objęty wspólnością ustawową, zgodnie z art. 46 KRO, stanowiącym, że w sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Także przepis art. 567 § 3 KPC stanowi, iż do podziału majątku objętego wspólnością ustawową w kwestiach nie unormowanych stosuje się przepisy o dziale spadku od art. 680 do art. 689 KPC Te ostatnie zaś (art. 688 KPC) odsyłają do odpowiedniego stosowania przepisów o zniesieniu współwłasności. W świetle art. 210 KC., każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności.

Podział majątku spółki, firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem oraz małżeństwem Poznań Warszawa

Jak wynika z powołanych powyżej przepisów normujących postępowanie o podział majątku wspólnego, w postępowaniu tym Sąd w pierwszej kolejności ustala skład i wartość majątku wspólnego. W tym zakresie, Sąd zobligowany jest do działania z urzędu (art. 684 KPC.w związku z art. 567 § 3 KPC).

Zgodnie z ogólnie przyjętą zasadą Sąd ustala skład i stan majątku wspólnego na dzień ustania wspólności ustawowej małżeńskiej, zaś według cen obowiązujących w chwili orzekania (tak np. Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 15 grudnia 1969 roku, III CZP 12/69, OSNCP 1970, poz. 39). Wartość przedmiotu zniesienia współwłasności ustala się na poziomie cen rynkowych (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 30 grudnia 1975 roku, III CRN 349/75). Dopuszczalne jest przy tym oparcie się na zgodnych oświadczeniach uczestników w zakresie wartości składników majątku, jeśli nie budzą one wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2001 roku, sygn. akt sprawy V CKN 482/00).

W doktrynie i orzecznictwie ugruntowany jest pogląd zgodnie z którym art. 31 § 1 KRO, wprowadza domniemanie przynależności do majątku dorobkowego przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej małżonków przez jedno lub oboje z nich (tak między innymi Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18 stycznia 2008 roku, V CSK 355/07, opubl. Krystyna Skiepko „Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków.” Warszawa 2015 rok). W konsekwencji, przynależność przedmiotów nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej do majątku osobistego obowiązany jest udowodnić zainteresowany tym małżonek (tak między innymi Sąd Najwyższy: w wyroku z dnia 11 września 1998 roku, I CKN 830/97, opubl. w wyroku z dnia 29 czerwca 2004 roku, II CKN 1409/00, OSNC 2004 rok, nr 7-8, poz. 113, z dnia 30 czerwca 2004 roku, IV CK 513/03, Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 lutego 2003 roku, IV CKN 1721/00, opubl. Krystyna Skiepko „Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków.” Warszawa 2015 rok).

Z chwilą uprawomocnienia się postanowienia przyznającego dotychczasowym współwłaścicielom części lub jednemu z nich całość rzeczy własność przechodzi na uczestników wskazanych w postanowieniu. Jeżeli w wyniku podziału całość rzeczy albo jej część przypadnie współwłaścicielowi, który nie włada tą rzeczą lub jej częścią, sąd w postanowieniu o zniesieniu współwłasności orzeknie również co do jej wydania lub opróżnienia przez pozostałych współwłaścicieli pomieszczeń znajdujących się na nieruchomości, określając stosownie do okoliczności termin wydania rzeczy lub opróżnienia pomieszczeń.

Stosownie do treści art. 567 § 1 KPC, w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym.

W myśl art. 43 § 1 KC. zasadą jest, iż oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Natomiast zgodnie z art. 43 § 2 i 3 KRO, z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło  z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku (tzw. ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym), przy czym przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Z utrwalonego orzecznictwa oraz poglądów wyrażanych w doktrynie wynika, że owe ważne powody przemawiające za ustaleniem nierównych udziałów w majątku wspólnym stanowią jedynie takie przyczyny, których doniosłość wynika z zasad współżycia społecznego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 1972 r., III CRN 626/71; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2012 r., II CSK 259/12; T. Sokołowski Komentarz do art. 43 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w: M. Andrzejewski, H. Dolecki (red). Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz).

Należy przyznać słuszność poglądowi Sądu Najwyższego wyrażonemu w postanowieniu z dnia 5 października 1974 r. (sygnatura akt sprawy III CRN 190/74), iż przy ocenie istnienia „ważnych powodów” w rozumieniu art. 43 KRO należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli. Co ważne, możliwość ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym na podstawie art. 43 § 2 KRO nie dotyczy każdej faktycznej nierówności przyczynienia się do powstania majątku wspólnego, lecz tylko wypadków, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczynia się do powstania dorobku stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1973 r., sygnatura akt III CRN 227/73). Aby mogło dojść do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, przesłanki „ważnych powodów” oraz faktycznego pomniejszenia majątku wspólnego muszą wystąpić kumulatywnie.

Podział majątku spółki, firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem oraz małżeństwem Poznań Warszawa

Ze względu na poczynienie nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny jednego z małżonków drugiemu z nich przysługuje żądanie zwrotu tych nakładów (art. 45 § 1 KRO), które może przybrać postać roszczenia o zasądzenie odpowiedniej sumy pieniędzy. Żądanie takie może być dochodzone przed sądem i w zasadzie powinno to nastąpić przy podziale majątku wspólnego (art. 45 § 1 KRO). Jest ono wówczas rozpoznawane w postępowaniu o podział tego majątku (postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 25 stycznia 2000 r. I CKN 376/98, analogicznie uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 3 kwietnia 1970 r. III CZP 18/70). Pomimo, że tego roszczenia nie uwzględnia się przy ustaleniu składu majątku wspólnego, to z urzędu orzeka się o ich zwrocie, jest to orzeczenie dodatkowe. W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd ustala wartość nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków bez względu na inicjatywę dowodową uczestników postępowania (uchwała Sądu Najwyższego wydane w sprawie o sygnaturze III CZP 148/07, z dnia 21 luty 2008 roku).

Zgodnie z art. 45 § 1 KRO, każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Jak wynika z § 2 powołanego przepisu, zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Przepis art. 45 KRO reguluje rozliczenia z tytułu wydatków i nakładów poczynionych w czasie trwania wspólności ustawowej. Nie reguluje natomiast rozliczeń pomiędzy małżonkami wydatków i nakładów poczynionych z majątków osobistych na majątek wspólny w czasie od ustania wspólności ustawowej do momentu podziału majątku, których podstawę materialnoprawną stanowią odpowiednio zastosowane przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, w tym art. 207 KC. Stosownie do treści przywołanego art. 207 KC., pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów. W takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

Treść art. 45 § 1 krio pozwala przyjąć, że przepis ten – jako materialnoprawna podstawa rozliczenia małżonków – dotyczy zwrotu nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny jednego z małżonków oraz z majątku odrębnego na majątek wspólny. Przepis ten nie rozstrzyga natomiast sposobu rozliczenia nakładów dokonanych z majątku odrębnego jednego z małżonków na majątek odrębny drugiego z małżonków, podstawę materialnoprawną tych rozliczeń stanowią zatem przepisy kodeksu cywilnego. Zatem dyspozycja cytowanego powyżej przepisu art. 45 § 1 krio nie są objęte i nie podlegają wyrównaniom przy podziale majątku wspólnego wydatki i nakłady poczynione kosztem majątku osobistego jednego małżonków na majątek osobisty drugiego.

Tym samym rozliczenia te podlegają ogólnym normom prawa i postępowania cywilnego, nakazującym dochodzenie przez byłych małżonków roszczeń, które nie są objęte przepisem art. 45 § 1 krio, w postępowaniu procesowym (orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 1970 roku, III CRN 90/70, z dnia 18 marca 1999 roku, (…) 483/98). Obowiązujące orzecznictwo dopuszcza tylko jedną możliwość rozliczenia nakładów poczynionych z majątku osobistego jednego z małżonka ma majątek osobisty drugiego z małżonków, a mianowicie nakłady z majątku odrębnego jednego małżonków na majątek odrębny drugiego podlegają rozliczeniu z majątku wspólnego tylko wówczas, gdy na przedmiot majątkowy stanowiący majątek odrębny jednego z małżonków dokonano nakładów zarówno z majątku wspólnego, jak i z majątku odrębnego małżonków (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2002 roku, IV CKN 1108/00, OSNC 2003/9/123).

Podział majątku spółki, firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem oraz małżeństwem Poznań Warszawa

Podział majątku firmy czy spółki przed ślubem

Samo przedsiębiorstwo stanowi pewien zorganizowany zespół składników majątkowych. Tym samym przedsiębiorstwo prowadzone w ramach działalności gospodarczej pod względem prawnym powstaje z chwilą zaewidencjonowania go we właściwej ewidencji, jednakże jako składnik majątku i pewna wartość materialna może istnieć także po jego wykreśleniu z takiej ewidencji. Oznacza to, że przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków tylko w dwóch przypadkach albo gdy powstało w trakcie małżeństwa albo gdy zostało nabyte w trakcie trwania wspólności. Pod pojęciem powstania przedsiębiorstwa w trakcie trwania wspólności należy rozumieć jego zorganizowanie od podstaw w tym czasie lub przynajmniej nabycie do przedsiębiorstwa, które zaczęto tworzyć przed zawarciem związku małżeńskiego, większości składników majątkowych już w trakcie jego trwania, ze środków pochodzących z majątku wspólnego.

Zgodnie bowiem z art. 55 1 k.c., przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Wycena przedsiębiorstwa, firmy czy spółki obejmuje:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa),

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości,

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych,

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne,

5) koncesje, licencje i zezwolenia,

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej,

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,

8) tajemnice przedsiębiorstwa,

9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

W doktrynie zaprezentowano pogląd, że o zaliczeniu nabywanego przedmiotu do majątku wspólnego lub odrębnego powinno decydować porównanie wielkości środków użytych z każdego z tych majątków. W konsekwencji, nabyty przedmiot należy zaliczyć do tego z majątków, z którego pochodzi podstawowa część środków. Jeżeli środki z drugiego majątku są nieznaczne, stanowią nakład rozliczany zgodnie z art. 45 KRO, jeżeli natomiast wskazane kryterium nie może znaleźć zastosowania ze względu na brak daleko idącej różnicy między zaangażowanymi środkami, to – w braku odmiennej woli małżonków – nabyty przedmiot wchodzi do każdego z majątków w częściach ułamkowych proporcjonalnych do wysokości zaangażowanych środków. Za koncepcją tą opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 maja 2000 r., V CKN 50/00 (***), w którym stwierdził, że jeżeli nabycie nastąpiło tylko częściowo ze środków należących do majątku odrębnego, nasuwają się dwa rozwiązania. Według jednego, należy przyjąć, że nabyte przedmioty wchodzą proporcjonalnie do wartości użytych dla ich uzyskania środków z majątku odrębnego i z majątku wspólnego, w odpowiedniej ułamkowej części do majątku odrębnego i do majątku wspólnego. Natomiast według drugiego rozwiązania, należy porównać wielkość środków zużytych z każdego z majątków i zaliczyć nabyte za nie przedmioty do tego z tych majątków, z którego pokryto przeważającą część należności; środki zaś pochodzące z drugiego majątku powinny być potraktowane jako wydatek na majątek, do którego dokonano zaliczenia. Ostatnie rozwiązanie należy uznać za uzasadnione, gdy między rozmiarami środków pochodzących z majątku odrębnego i majątku wspólnego istnieje znaczna dysproporcja (zob. podobnie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2008 r., V CSK 355/07).

Przyjęcie odmiennego stanowiska i ewentualne rozpatrywanie przynależności określonych rzeczy ruchomych, praw czy środków pieniężnych, stanowiących elementy składowe przedsiębiorstwa będącego majątkiem osobistym jednego z małżonków, do majątku wspólnego małżonków w związku z ich nabyciem ze środków pochodzących z majątku wspólnego, prowadziłoby do sytuacji, w której w ramach zorganizowanego zespołu składników niematerialnych i materialnych – przedsiębiorstwa, należącego do majątku osobistego małżonka, znalazłyby się składniki należące do innej masy majątkowej – majątku wspólnego. Rodziłoby to szereg istotnych problemów związanych z bieżącym zarządzeniem owym przedsiębiorstwem i koniecznością ciągłego ustalania czy dokonywane w ramach prowadzenia przedsiębiorstwa czynności nie dotykają składników majątku wspólnego, a w konsekwencji zasad zarządzania tym majątkiem.

Przedsiębiorstwo, firma czy spółka założona czy zarejestrowana przed zawarciem małżeństwa, rozwijana po powstaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, wchodzi w skład majątku osobistego małżonka, który je założył, a nabywane w trakcie trwania małżeństwa rzeczy związane z jego działalnością wchodzą w skład tej samej masy majątkowej co przedsiębiorstwo. Co za tym idzie, jeżeli przedsiębiorstwo powstało przed zawarciem małżeństwa, wchodzi ono w skład majątku osobistego małżonka, jeżeli po jego zawarciu, to z wyjątkiem przypadków zastosowania zasady surogacji, wejdzie ono w skład majątku wspólnego.

 Wartość przedsiębiorstwa może mieć różną treść pojęciową i występuje jako:

a) wartość księgowa przedsiębiorstwa – wartość przedsiębiorstwa wynikająca z sumy bilansowej,

b) wartość likwidacyjna przedsiębiorstwa – suma cen uzyskanych ze sprzedaży poszczególnych składników majątkowych przedsiębiorstwa,

c) wartość odtworzeniowa przedsiębiorstwa – suma nakładów finansowych niezbędnych do odtworzenia poszczególnych elementów majątku przedsiębiorstwa na dany moment,

d) wartość rynkowa przedsiębiorstwa – wartość ukształtowana w trakcie transakcji rynkowych,

e) wartość ekonomiczna przedsiębiorstwa – jest odzwierciedleniem jego zdolności do pomnażania dochodów.

Dla celów wyceny wartości rynkowej przedsiębiorstwa należy pomniejszych osiągane przezeń wyniki finansowe o koszty pracy wspólników, gdyż potencjalny nabywca (inwestor finansowy), zaineresowany jest osiąganiem zysków z inwestycji, a nie świadczeniem osobistej racy na rzecz podmiotu. Jeżeli przedsiębiorstwo jako zespół składników majątkowy per saldo (po wyłączeniu osobistej pracy właściciela) nie jest zdolne do generowania zysków, to zorganizowany zespół składników majątkowych i pozamajątkowych nie posiada żadnej rzeczywistej rynkowej wartości, mierzonej możliwym do uzyskania za to przedsiębiorstwo czynszem dzierżawy, bądź czynszem leasingowym. W takim wypadku wartość sprzedaży (cena sprzedaży) takiego przedsiębiorstwa na otwartym rynku może być odnoszona jedynie do wartości składników je tworzących i taką wartość należy uznać za wartość przedmiotowego przedsiębiorstwa.

Podział majątku spółki, firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem oraz małżeństwem Poznań Warszawa

Przy podziale przedsiębiorstwa, firmy czy spółki stron przedmiotem ustaleń Sądu powinny być również rozliczenia związane z dzielonym przedsiębiorstwem, w tym ustalenie wysokości pożytków (dochodów) uzyskanych w ramach wspólnego przedsiębiorstwa po ustaniu wspólności małżeńskiej oraz ustalenia związane z przyczynieniem się uczestnika poprzez jego osobistą pracę do uzyskania zysku (z możliwością uwzględnienia jego osobistego zaangażowania do wypracowania zysku poprzez pomniejszenie tego zysku o rynkową wartość nakładu pracy osoby, która podjęłaby się kierowania firmą stron).

Zasadą w postępowaniu o podział majątku wspólnego jest, że sąd dokonuje podziału majątku w zakresie tych składników, które istniały w chwili ustania wspólności i które istnieją w chwili dokonywania podziału. Uwzględnia się jednakże rachunkowo również wartości przedmiotów, które bądź w czasie trwania wspólności, bądź też po jej ustaniu zostały zbyte przez jednego z małżonków ze szkodą dla drugiego (np. postanowienie SN z dnia 15 grudnia 2004 r., IV CK 356/04 ).

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1

Rozważania doprowadziły Sąd Rejonowy do konstatacji, iż przedmiotem niniejszego postępowania są trzy przedsiębiorstwa, prowadzone formalnie przez uczestniczkę jako przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną. Jedno z nich składało się z sieci sklepów prowadzących sprzedaż detaliczną alkoholu i produktów spożywczych osobom fizycznym, drugie z salonu zabaw dla dzieci (…), a trzecie z zakładu produkcji stalowych. Za uznaniem tych trzech gałęzi działalności uczestniczki za trzy odrębne od siebie przedsiębiorstwa przemawiała ich funkcjonalna odrębność, inny cel działalności i brak faktycznych powiązań organizacyjnych. Przedsiębiorstwa te działały w zupełnie innych dziedzinach, na zupełnie innych rynkach, w oparciu o inne przedmioty majątkowe, zatrudniając innych pracowników. Łączyła je tylko wspólna księgowość, związana z osobą uczestniczki jako przedsiębiorcy. Biorąc pod uwagę zawartą w art. 551 KC definicję przedmiotowo – funkcjonalną, nie można ich było uznać za jeden zbiór rzeczy służących prowadzeniu określonej działalności gospodarczej, a za trzy odrębne zbiory, mogące być przedmiotem odmiennych praw i obowiązków, których los prawny i faktyczny może być odmienny.

Zdaniem Sądu pierwsze z tych przedsiębiorstw, które w chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej miało postać sieci czterech sklepów z alkoholami, wchodziło w skład majątku osobistego uczestniczki. Przemawia za tym fakt jego założenia przez nią przed zawarciem małżeństwa, rozwijania go w znacznej mierze w oparciu o środki uzyskane przez uczestniczkę z umów zawieranych w ramach wspierania rynku pracy ze środków publicznych, osobiste prowadzenie tej działalności przez uczestniczkę również w trakcie trwania małżeństwa oraz jego funkcjonowanie w oparciu o kredyt kupiecki w przedsiębiorstwie jej rodziców i funkcjonalny związek z tym przedsiębiorstwem.

Natomiast zdaniem Sądu Rejonowego pozostałe dwa przedsiębiorstwa formalnie prowadzone przez uczestniczkę jako osobę fizyczną weszły w skład majątku wspólnego. Przemawiał za tym fakt ich założenia w trakcie trwania małżeństwa oraz wspólny wkład pracy byłych małżonków i ich rodzin w ich prowadzenie. W ocenie Sądu Rejonowego wnioskodawca nie udowodnił, aby dokonał nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny w postaci zakładu konstrukcji stalowych, w szczególności na zakup ładowarki (…) i tokarki. W chwili zawarcia małżeństwa posiadał on środki finansowe w łącznej kwocie około 20.000 złotych. Podobnie uczestniczka nie udowodniła, aby ładowarka (…) została nabyta ze środków wchodzących w skład jej majątku osobistego – darowizn otrzymanych od rodziców.

Podział majątku spółki, firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem oraz małżeństwem Poznań Warszawa

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2

Skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika był przedmiotem sporu. Uczestnik w odpowiedzi na wniosek wskazał maszyny i urządzenia nabyte w trakcie małżeństwa. Jednocześnie wskazywał, że część z nich stanowiła jego majątek osobisty. Pełnomocnik wnioskodawczyni kwestionował wskazany przez pełnomocnika uczestnika skład majątku wspólnego, lecz nie podjął inicjatywy dowodowej zmierzającej do wykazania innego składu majątku wspólnego stron. Natomiast, uczestnik w toku postępowania zmienił stanowisko podnosząc, że maszyny i urządzenia nabyte do prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa (…) nie wchodzą w skład majątku wspólnego.

Kwestia przynależności do majątku wspólnego maszyn i urządzeń nabytych przez B. J. w trakcie małżeństwa do prowadzonego przez niego od 1979 roku przedsiębiorstwa ma znaczenie kluczowe dla merytorycznego rozstrzygnięcia, albowiem warunkuje nie tylko zakres i sposób podziału majątku wspólnego byłych małżonków, ale determinuje także sposób rozstrzygnięcia zgłoszonych przez wnioskodawczynię i uczestnika w niniejszym postępowaniu roszczeń o rozliczenie wydatków, nakładów oraz pożytków.

W przedmiotowej sprawie, poza sporem stron pozostawała okoliczność, iż przed zawarciem małżeństwa z wnioskodawczynią B. J. prowadził Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe (…). Przedsiębiorstwo powstało w 1979 roku, ale początkowo funkcjonowało pod inną nazwą.

Nie budzi wątpliwości, iż wskazane przedsiębiorstwo, w świetle przepisu art. 33 pkt 1 KRO, zgodnie z którym do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, stanowiło majątek osobisty uczestnika. Przynależności owego przedsiębiorstwa do majątku osobistego uczestnika nie zmienił fakt nabycia przez B. J., w trakcie małżeństwa z wnioskodawczynią, szeregu maszyn i urządzeń, które weszły w skład prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa. Albowiem, decydujące znaczenie dla przynależności określonego przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego małżonków lub majątku osobistego jednego z nich ma czas jego nabycia w relacji do czasu powstania wspólności majątkowej małżeńskiej oraz pochodzenie środków przeznaczonych na jego nabycie.  Przedsiębiorstwo prowadzone przez uczestnika powstało przed zawarciem związku małżeńskiego z wnioskodawczynią ze środków z jego majątku osobistego. W tej sytuacji, rozważenia wymagało do jakiej masy majątkowej weszły maszyny i urządzenia nabyte przez uczestnika w czasie trwania wspólności majątkowej, które stały się składnikami owego przedsiębiorstwa.

Mając na uwadze powyższe, w niniejszej sprawie, należało przyjąć, iż wszystkie maszyny i urządzenia nabyte przez B. J. w trakcie małżeństwa z wnioskodawczynią do Przedsiębiorstwa Produkcyjno Handlowo Usługowego (…) weszły do tej samej masy majątkowej co przedsiębiorstwo, a zatem do majątku osobistego uczestnika. Skoro owe maszyny i urządzenia nie stanowił składników majątku wspólnego uczestników, nie podlegają one podziałowi w niniejszym postępowaniu. Z tych samych przyczyn nie podlegają podziałowi środki zgromadzone na rachunkach bankowych przedsiębiorstwa (…) prowadzonych przez Bank (…) Spółkę Akcyjną w W. V Oddział w Ł. o numerze (…), którego saldo n wynosiło 7.242,27 zł oraz o numerze (…) którego saldo wynosiło 24.826,68 euro. Albowiem, weszły one w skład tej samej masy majątkowej co przedsiębiorstwo.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, poza wykrawarkami laserowymi, o czym będzie mowa w toku dalszych rozważań, nie wynika z jakich środków B. J. nabył w trakcie małżeństwa maszyny i urządzenia do przedsiębiorstwa (…), czy nabycia tego dokonano z środków pieniężnych przedsiębiorstwa, a zatem z majątku osobistego, czy też z uzyskanego z prowadzonej działalności dochodu, który stanowił składnik majątku wspólnego. Jeśli do nabycia owych maszyn i urządzeń doszło z środków pieniężnych przedsiębiorstwa, a więc z majątku osobistego uczestnika, brak jest podstaw do dokonywania rozliczeń związanych z tym wydatków pomiędzy stronami postępowania. Okoliczność ta nie została jednak wykazana przez uczestnika. W sytuacji, gdy środki na nabycie maszyn i urządzeń pochodziły z dochodów przedsiębiorstwa, a zatem z majątku wspólnego, stanowiły one nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika.

Podział majątku spółki, firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem oraz małżeństwem Poznań Warszawa

W przedmiotowej sprawie, ewentualny nakład z majątku wspólnego na nabycie maszyn i urządzeń do przedsiębiorstwa (…) miał charakter nakładu koniecznego na przedsiębiorstwo stanowiące składnik majątkowy przynoszący dochód. Powołany wyjątek od zasady rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka koresponduje z zasadą, iż do majątku wspólnego wchodzą dochody z działalności zarobkowej każdego z małżonków (art. 31 § 2 pkt 1 KRO). Skoro dzięki takiemu nakładowi małżonkowie korzystali z dochodów, jakie przynosiło przedsiębiorstwo uczestnika, to sprzeciwiałoby się zasadom słuszności obciążenie małżonka obowiązkiem zwrotu tych wydatków lub nakładów. Nabyte maszyny i urządzenia były niezbędne do prowadzenia przez uczestnika działalności gospodarczej, a dochód z owej działalności stanowił źródło utrzymania małżonków przez cały okres wspólności majątkowej. W konsekwencji, brak jest podstaw do dokonywania rozliczeń stron w tym zakresie.

Uczestnik od momentu złożenia odpowiedzi na wniosek wskazywał, że wykrawarki laserowe B. B. (…)-2 i B. B. stanowią jego majątek osobisty, gdyż ich zakup został w całości sfinansowany z oszczędności zgromadzonych przez niego przed ślubem. Początkowo wnioskodawczyni kwestionowała, aby wskazane wykrawarki stanowiły majątek osobisty uczestnika. Ostatecznie, po przeprowadzonym postępowaniu dowodowym i ujawnieniu w końcowej fazie postępowania okoliczności posiadania przez uczestnika środków zgromadzonych w funduszu inwestycyjnym, wnioskodawczyni nie kwestionowała, iż dwie wykrawarki laserowe: B. B. (…)-2 i B. B. jako nabyte w całości z oszczędności zgromadzonych przez uczestnika przed ślubem stanowią jego majątek osobisty.  W rezultacie, skoro środki na nabycie wykrawarek B. (…) i B. (…) pochodziły z majątku osobistego uczestnika, a wykrawarki te weszły w skład przedsiębiorstwa stanowiącego majątek osobisty uczestnika, brak jest podstaw do dokonywania w tym zakresie jakichkolwiek rozliczeń pomiędzy wnioskodawczynią i uczestnikiem, w tym także związanych ze sprzedażą przez uczestnika po rozwodzie wykrawarki B. B. (…) za cenę 16.700 euro, przy średnim kursie euro NBP wynoszącym 4,1138 zł.

Z tych samych przyczyn, brak jest podstaw do objęcia podziałem pozostałych w posiadaniu uczestnika elementów wykrawarki laserowej B. (…) koloru niebieskiego w postaci: rezonatora, filtra powietrza, chłodnicy wody, systemu załadunkowego, pompy hydraulicznej, których aktualna wartość wynosi 3.300 zł, czy też dokonywania rozliczeń z tytułu zbycia przez uczestnika na złom metalowych części tej maszyny, w postaci dwóch stołów, ramy i obudowy przepływu wiązki laserowej.

Z kolei, wózek widłowy czołowy (…) Typ (…) 35, rok produkcji X w dacie ustania wspólności majątkowej wnioskodawczyni i uczestnika stanowił przedmiot leasingu, na podstawie umowy zawartej pomiędzy B. J. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (…) P.P.H.U (…) a (…) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W.. W § 6 pkt 6 umowy, strony ustaliły, że po upływie okresu leasingu, własność przedmiotu leasingu przechodzi na korzystającego. Prawo do korzystania ze wskazanego wózka widłowego weszło w skład przedsiębiorstwa stanowiącego majątek osobisty uczestnika. Umowa leasingu wygasła z upływem czasu na jaki została zawarta, a konsekwencji powyższe prawo obligacyjne do wózka widłowego (…) nie istnieje w chwili obecnej.

Podział majątku spółki, firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem oraz małżeństwem Poznań Warszawa

Wskazany wózek widłowy stał się własnością B. J. jako korzystającego po zakończeniu umowy leasingu i stanowi składnik majątku osobistego uczestnika B. J. jako element prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa. Raty leasingowe uiszczone przez B. J. na podstawie umowy w okresie istnienia wspólności majątkowej w łącznej kwocie 64.181,37 zł, stanowiły nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika. W przedmiotowej sprawie, wskazany nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika postępowania w postaci uiszczonych w trakcie małżeństwa nie podlegał jednak rozliczeniu, gdyż stanowił nakład ma przedmiot majątkowy przynoszący dochód. Wózek widłowy (…) był jednym z urządzeń służących uczestnikowi do prowadzenia działalności gospodarczej, która przynosiła dochody stanowiące źródło utrzymania małżonków. Nakład w postaci uiszczania rat leasingowych stanowił nakład o charakterze koniecznym. Gdyby raty leasingowe nie były płacone, B. J. nie mógłby korzystać ze wskazanego wózka widłowego.

Nie objęto również podziałem samochodu marki O. (…) o numerze nadwozia (…), którym uczestnicy podzielili się poza Sądem w ten sposób, że samochód ten został przyznany na wyłączną własność wnioskodawczyni ze spłatą na rzecz uczestnika kwoty 3.500 zł w ratach.

Stan środków pieniężnych na rachunkach bankowych prowadzonych na nazwisko wnioskodawczyni i uczestnika ustalono na podstawie informacji o salach rachunków bankowych na dzień ustania wspólności majątkowej nadesłanych przez bank. Jak wskazano powyżej, w zakresie środków na rachunkach bankowych PPHU (…) brak jest podstaw do objęcia ich podziałem w niniejszym postępowaniu. Natomiast, gdy chodzi o środku na rachunkach osobistych, na dzień 15 października X roku, saldo na rachunku prowadzonym na nazwisko B. J. w Banku (…) Spółce Akcyjnej w W. V Oddział w Ł. o numerze (…) wynosiło 103,32 euro, na rachunku o numerze (…) prowadzonym przez ten Bank saldo było ujemne i wynosiło – 262,62 zł.

Środki na rachunku osobistym w euro B. J. wydatkował na bieżące utrzymanie. Rozważenia wymagało zatem, czy wskazane środki pieniężne podlegały rozliczeniu w niniejszym postępowaniu. Wnioskodawca obecnie nie dysponuje już środkami w kwocie 103,32 euro, gdyż przeznaczył je na bieżące utrzymanie. W tej sytuacji, w ocenie Sądu, brak było podstaw do rozliczania owych środków pomiędzy uczestnikami.

Natomiast, na rachunku osobistym uczestnika o numerze (…) występowało saldo ujemne czyli zadłużenie, zaś Sąd w postępowaniu o podział majątku dokonuje jedynie podziału aktywów.

Ni N. S. J. posiadała w Banku (…) Spółce Akcyjnej w W. V Oddział w Ł. ul. (…) rachunek bankowy o numerze (…), którego saldo na dzień 15 października X roku wynosiło 14,38 zł. Ze zgromadzonego materiału dowodowego, w tym przesłuchania wnioskodawczyni, ani z twierdzeń wnioskodawczyni, nie wynika, aby wnioskodawczyni zużyła te środki. Podlegały one zatem podziałowi.

Pełnomocnik wnioskodawczyni wnosił o rozliczenie pożytków uzyskiwanych przez uczestnika przy wykorzystywaniu wykrawarki B. (…). Wskazał, że środkiem trwałym w postaci wykrawarki dysponuje wyłącznie uczestnik, a pożytki i inne przychody przypadają małżonkom w stosunku do wielkości przysługujących im udziałów w majątku wspólnym na podstawie przepisów art. 207 w związku z art. 1035 KC i art. 46 KRO Wniosek ten nie zasługiwał na uwzględnienie. Wskazana wykrawarka, jako stanowiąca składnik przedsiębiorstwa uczestnika, weszła do majątku osobistego B. J.. W konsekwencji, dochód z wykorzystywania tej maszyny jaki uczestnik uzyskiwał po ustaniu wspólności majątkowej stanowił składnik jego majątku osobistego i nie podlegał rozliczeniu z wnioskodawczynią.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3

Na podstawie art. 684 KPC w zw. z art. 567 § 3 KPC Sąd ustalił, że w skład majątku wspólnego małżonków wchodzi prawo własności lokalu mieszkalnego położonego w W., przy ulicy (…), o powierzchni 52,92 m2, dla którego Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą nr (…);

Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego uzgodnione zostały warunki sprzedaży lokalu mieszkalnego nr (…) w budynku znajdującym się przy ul. (…) w W. o powierzchni 52,92 m2 wraz z ułamkową częścią w nieruchomości wspólnej oraz prawo użytkowania wieczystego ułamkowej części gruntu w drodze bezprzetargowej na rzecz najemców – M. M. (1) i T. M.. Prawo własności przedmiotowego lokalu M. M. (1) i T. M. nabyli w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, iż stanowi ono składnik majątku wspólnego M. M. (1) i T. M., co nie było ponadto kwestionowane przez żadną ze stron.

Innym składnikiem majątku stron była nieruchomość gruntowa o powierzchni 308 m2 zabudowanej domem jednorodzinnym o powierzchni 291,9 m2, położonej w W.. W tym zakresie jednak małżonkowie (…) dokonali częściowego podziału swojego majątku, co miało miejsce przy okazji zawarcia umowy przeniesienia własności domu jednorodzinnego i prawa użytkowania wieczystego zawartej pomiędzy małżonkami (…) a Spółdzielnią Mieszkaniową (…) w likwidacji w W.. W akcie tym małżonkowie oświadczyli, że spółdzielcze własnościowe prawo do tego domu wchodzi w skład ich majątku wspólnego. Jednocześnie oboje wyrazili zgodę na przeniesienie na rzecz każdego z nich prawa własności tej nieruchomości w udziałach po ½. W przekonaniu Sądu oznacza to, że tym składnikiem małżonkowie podzielili się dobrowolnie.

Z kolei Przedsiębiorstwo (…) powstało zanim powstała wspólność majątkowa małżeńska, dlatego w ocenie Sądu ww. przedsiębiorstwo nie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków, lecz w skład majątku osobistego M. M. (1). W chwili zawarcia małżeństwa, M. M. (1) prowadziła już bowiem tę działalność gospodarczą i kontynuowała ją, nieprzerwanie do chwili swojej śmierci. Dlatego też uznać należy, iż prowadzone przez nią przedsiębiorstwo stanowi składnik jej majątku osobistego.

Podział majątku spółki i firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem i małżeństwem Poznań Warszawa

W ocenie Sądu, nieuprawnione jest twierdzenie wnioskodawcy, jakoby na początku 1997 roku podjął on inicjatywę stworzenia nowego przedsiębiorstwa wydawniczego, w następstwie czego M. M. (1) zlikwidowała prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą, zaś małżonkowie utworzyli wspólnie nowe przedsiębiorstwo, które jednak, ze względu na większą rozpoznawalność rynkową firmy, działało pod firmą tożsamą z firmą prowadzonego dotychczas przez M. M. (1) przedsiębiorstwa. Twierdzenia te pozostają w sprzeczności ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym w postaci zeznań uczestniczek i świadków, a w szczególności z dokumentacją dotyczącą działalności gospodarczej prowadzonej przez M. M. (1) nadesłaną przez Urząd Miasta Stołecznego W.. Wynika z niej bowiem, iż wykreślenie wpisu z ewidencji działalności z dniem 23 maja 1997 roku, wbrew twierdzeniom wnioskodawcy, było następstwem zmiany siedziby działalności gospodarczej prowadzonej przez M. M. (1), nie zaś chęcią założenia nowej działalności gospodarczej wspólnie z mężem. Z treści pisma skierowanego do Urzędu Gminy T. (k. 713) oraz z decyzji z dnia 23 maja 1997 roku w przedmiocie wykreślenia wpisu z ewidencji działalności (k. 711) jasno wynika, iż powodem wykreślenia wpisu była wyłącznie zmiana siedziby firmy. Wprawdzie w piśmie z 23 maja 1997 roku M. M. (1) wskazała, że likwiduje działalność gospodarczą na ul. (…) ale jednocześnie zaznaczyła, że przenosi zakład na P. 44B. W ten sposób jasno wskazała z jakich przyczyn likwiduje działalność zarejestrowaną w Urzędzie Gminy T. i nie ma tutaj w ogóle mowy o tym, że w ogóle rezygnuje z jej prowadzenia czy też, że będzie prowadziła inną działalność, nie będącą kontynuacją dotychczasowego przedsiębiorstwa.

W tym miejscu należy wskazać, iż zgodnie z obowiązującymi w tym czasie przepisami ustawy z dnia 23 grudnia 1988 roku o działalności gospodarczej (Dz.U. 1988, Nr 41, Poz. 324) ewidencję działalności gospodarczej prowadziła gmina właściwa ze względu na adres zakładu głównego, zgłoszenie zaś zmiany adresu zakładu głównego powodowało wykreślenie wpisu z ewidencji danej gminy i konieczność dokonania wpisu w gminie właściwej dla nowego adresu zakładu głównego.

W myśl powyższego, zmiana adresu zakładu głównego z dniem 24 maja 1997 roku na adres W., ul. (…), spowodowała konieczność wykreślenia działalności z ewidencji w urzędzie właściwym dla dotychczasowej siedziby przedsiębiorstw i konieczność nowej rejestracji działalności w D. – Ż.. Dokładnie takie czynności i żadnych innych, wykonała M. M. (1). Nie sposób więc przypisać jej jakichkolwiek innych intencji przy tym działaniu w szczególności rozszerzenia wspólności majątkowej na to przedsiębiorstwo lub chęci założenia zupełnie nowego przedsiębiorstwa, nie będącego kontynuacją jej dotychczasowej działalności.

Nie sposób było dać wiary, że gdyby w istocie M. M. (1) chciała dokonać takich zmian własnościowych to nie znalazłoby to żadnego wyrazu w dokumentacji ewidencyjnej przedsiębiorstwa (…). Z kolei argumentacja wnioskodawcy dlaczego przy okazji wpisania przedsiębiorstwa do ewidencji w dzielnicy W.-Ż. nie zmieniono ani osoby właściciela ani formy lub nazwy w sposób umożliwiający jej odróżnienie od dotychczasowej działalności, nie jest przekonująca. Wnioskodawca twierdził, że zmianę formy odradziła im jakaś bliżej nieokreślona osoba zajmująca się sprawami finansowymi przedsiębiorstwa, okoliczność to nie została jednak w żadne sposób wykazana. Odnośnie zaś braku zmiany nazwy w pierwsze kolejności należy zauważyć, że zmiana taka miała częściowo miejsce, bowiem firma w chwili wykreślenia brzmiała Przedsiębiorstwo (…) a w Urzędzie dzielnicy W.-Ż. zostało wpisane wyłącznie jako (…), dopiero następnie na skutek zgłoszenia z dnia 29 stycznia 1998 roku zmienione ponownie na Przedsiębiorstwo (…). Zmiany te, mające jednak zdaniem Sądu charakter prawdopodobnie przeoczenia M. M. (1), która we wniosku o ponowny wpis nie podała całej nazwy przedsiębiorstwa choć podała np. prawidłowy numer jego poprzedniego wpisu, nie świadczą o założeniu nowej działalności w miejsce starej, jak i o tym, że T. M. stał się właścicielem takiego przedsiębiorstwa. Zresztą na marginesie rozważań dotyczących zmiany nazwy należy stwierdzić, że fakt, iż T. M. nawet nie wiedział o tym, że jednak była jakaś zmiana nazwy świadczy o tym, że w istocie nie był on osobą zarządzająca tym przedsiębiorstwem. Nie sposób uznać, że jako taki nie wiedziałby o tym, że M. M. (1) zmieniła 29 stycznia 1998 roku nazwę przedsiębiorstwo.

Podział majątku spółki i firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem i małżeństwem Poznań Warszawa

Nie sposób zaś uznać, że o tym, iż nie założono przedsiębiorstwa o innej nazwie, uwzględniającej T. M. jako jej współwłaściciela miała zadecydowała dotychczasowa rozpoznawalność przedsiębiorstwa. W tym zakresie twierdzenia jak i zeznania wnioskodawcy są nielogiczne. T. M. twierdził, że w pewnym momencie firma nie miała już żadnych klientów i w ogóle nie pracowała. Nie sposób więc zrozumieć jaką rozpoznawalność miałoby zapewnić pozostawienie starej nazwy. Z kolei słuchany jako strona zeznał, że to on po okresie gdy nie było żadnych zleceń załatwił kilka zamówień. Jeśli więc w istocie tak było to te zlecenia nie zostały pozyskane ze względu na rozpoznawalność firmy, a zostały „załatwione” przez wnioskodawcę. Nie sposób więc uznać, w świetle samych twierdzeń i zeznań wnioskodawcy, że rozpoznawalność firmy powinna stanowić jakąkolwiek przeszkodę do jej zmiany.

Ponadto Sąd doszedł do wniosku, iż działanie T. M. nie stanowiło prowadzenia przedsiębiorstwa, tylko udzielanie pomocy do jego prowadzenia, co potwierdzają zeznania świadków i uczestniczek postępowania. Jak wynika bowiem z zeznań uczestniczek postępowania oraz świadków: L. F., K. B., J. S. (2), P. K., A. B. i D. Z., to M. M. (1) była osobą, która podpisywała z pracownikami umowy, wypłacała pracownikom wynagrodzenie, podejmowała wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia przedsiębiorstwa, zatem to ona była osobą prowadzącą i zarządzającą przedsiębiorstwem, zaś jej mąż – T. M. wyłącznie jej pomagał. Owszem T. M. ze względu na posiadaną w pewnym momencie wiedzę brał udział przy podejmowaniu istotnych z punktu widzenia przedsiębiorstwa decyzjach, jak choćby dotyczących parku maszynowego, jednakże zawsze ostateczne zdanie należało do jego żony. T. M. mógł zaś działać co najwyżej jako jej pełnomocnik.

Zresztą kolejnym argumentem przemawiającym za słusznością stanowiska, iż T. M. nie był osobą zarządzającą przedsiębiorstwem, ale jedynie osobą pomagającą swojej żonie przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa jest okoliczność, iż T. M. pojawia się w zaświadczeniu z dnia 11 sierpnia 1998 roku (k. 676) jako pełnomocnik działający w imieniu (…). W ocenie Sądu, zupełnie nielogicznym byłoby udzielanie osobie zarządzającej przedsiębiorstwem pełnomocnictwa do reprezentowania przedsiębiorstwa. Powyższe świadczy o tym, iż T. M. był jedynie pracownikiem firmy, a zarazem osobą pomagającą swojej żonie w prowadzeniu działalności gospodarczej. Bez znaczenia zostaje przy tym okoliczność, iż część pracowników przedsiębiorstwa błędnie sądziła, iż T. M. jest właścicielem firmy, bowiem było to subiektywne przeświadczenie pracowników, którzy nie mieli jakiejkolwiek wiedzy w przedmiocie stanu prawnego przedsiębiorstwa i danych ujawnionych w ewidencji. Trudno bowiem dziwić się pracownikom, iż T. M. był dla nich szefem i tak go też traktowali, skoro był on mężem właścicielki, który ponadto wydawał im polecenia, nadzorował ich pracę i zarządzał produkcją.

Potwierdzeniem powyższego jest w przekonaniu Sądu także zachowanie wnioskodawcy po rozstaniu z żoną. Wnioskodawca zeznał, że zaprzestał wtedy korzystania ze środków uzyskiwanych z firmy (…) i w późniejszym okresie utrzymywał się z nowo założonej działalności gospodarczej, na którą uzyskał środki z pożyczek i kredytów. Takie zachowanie jest całkowicie nielogiczne. Gdyby wnioskodawca w istocie był współwłaścicielem przedsiębiorstwa to nie zrezygnowałby nagle z uzyskiwanych z tego tytułu dochodów. O ile bowiem nie dopełnienie pewnych formalności, które mogłyby doprowadzić do powstania zupełnie nowego przedsiębiorstwa lub też spółki prawa cywilnego lub handlowego w okresie trwania małżeństwa wnioskodawca, mógł tłumaczyć zaufaniem i miłością do żony, o tyle nie sposób uznać, że po rozstaniu i rozwodzie stron, gdy został w zasadzie bez środków do życia, nie zgłosiłby żadnych pretensji do zysków z przedsiębiorstwa, które w jego pełnym przekonaniu stanowiło także jego własność.

Podział majątku spółki i firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem i małżeństwem Poznań Warszawa

W niniejszej sprawie nie było kwestią sporną to, że Przedsiębiorstwo (…) powstało przed zawarciem małżeństwa przez strony, jako takie nie weszło więc w skład majątku wspólnego małżonków (…). Jakkolwiek później doszło zaś do wykreślenia tego przedsiębiorstwa w ewidencji jednej dzielnicy i wpisaniu w ewidencji innej dzielnicy W. tak nie ulega również żadnej wątpliwości, że przedsiębiorstwo to jako pewien zorganizowany zespół składników majątkowych było w obu przypadkach tym samym przedsiębiorstwem. W dniu 23 maja 1997 roku nie uległy zmianie w firmie jej środki trwałe, zobowiązania i wierzytelności jak i zespół pracowników. Wszystkie te składowe przedsiębiorstwa były ze sobą w pełni tożsame. Tym samym przedsiębiorstwo to nie zostało w trakcie trwania małżeństwa nabyte z majątku wspólnego małżonków (…), lecz nadal jako zespół praw i środków wchodziło w skład majątku osobistego M. M. (1). Konsekwentnie więc należy stwierdzić, że Przedsiębiorstwo (…) stanowił majątek osobisty tej osoby.

W omawianej sprawie nie zaistniała przyczyna, która uzasadniałaby takie rozstrzygnięcie. Ustalenie nierównych udziałów powinno być bowiem zastrzeżone do przypadków skrajnego i uporczywego uchylania się małżonka od pomnażania wspólnego dorobku. Sąd ocenił, że uczestniczkom nie udało się przedstawić takich dowodów, które wskazywałyby na niewłaściwe zachowanie wnioskodawcy, ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika bowiem, iż zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnik przyczynili się do powstania majątku wspólnego.

Przede wszystkim za nierównymi udziałami nie może przemawiać fakt nieposiadania przez wnioskodawcę majątku w chwili zawarcia związku małżeńskiego. Należy bowiem wskazać, iż wnioskodawca również przyczyniał się do powiększania majątku wspólnego małżonków poprzez swoją pracę w przedsiębiorstwie żony oraz pomoc w jego prowadzeniu. Z zeznań świadków wynika, iż T. M. aktywnie pomagał żonie w prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz wykonywał swoje obowiązki w przedsiębiorstwie żony, był obecny w firmie niemalże każdego dnia, choć nie przez cały okres trwania małżeństwa. Materiał dowodowy nie dawał zatem podstaw do stwierdzenia, że zaistniało nierówne przyczynienie się do powstania majątku wspólnego. Żaden ze świadków nie wskazał takich okoliczności, które usprawiedliwiałoby to żądanie. W omawianej sprawie brak jest szczególnych przyczyn, dla których Sąd miałby ustalić nierówne udziały w majątku wspólnym i to na dodatek w takim stosunku, w jakim żądają tego uczestniczki. Pomimo ustalenia przez Sąd, iż wnioskodawca nie był właścicielem przedsiębiorstwa, nie ulega wątpliwości, iż aktywnie pomagał on swojej żonie w jego prowadzeniu. Z zeznań świadków wynika ponadto, iż wydawał on pracownikom polecenia, nadzorował ich pracę, zajmował się produkcją i stanem technicznym maszyn, co niewątpliwie prowadzi do wniosku, iż dbał on o interesy przedsiębiorstwa, a tym samym swoją pracą dążył do jak najlepszego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Sąd nie znajduje zatem podstaw do tego, by uznać, iż praca wnioskodawcy nie miała wpływu na wysokość majątku wspólnego małżonków, bowiem praca wnioskodawcy niewątpliwie miała przełożenie na dochody osiągane przez przedsiębiorstwo.

W istocie żądanie ustalenia nierównych udziałów opierało się głównie na twierdzeniu, że małżonkowie osiągali różne dochody, a wspólny majątek został sfinansowany przede wszystkim ze środków należących do M. M. (1).

Co do pierwszej okoliczności, tj. różnicy w wynagrodzeniach, Sąd podnosi, że nie jest to samodzielna przesłanka stwierdzenia uporczywego zachowania polegającego na nieprzyczynianiu się do pomnażania wspólnego dorobku. Dla ustalenia nierównych udziałów nie ma też znaczenia druga okoliczność dotycząca różnic w pokryciu ceny zakupu wspólnej nieruchomości.

Sfinansowanie powstania majątku wspólnego ze środków pochodzących z majątków osobistych jest zagadnieniem dotyczącym nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny i stanowi przedmiot dowodzenia na zasadach procesowych. Dokonanie nakładów z majątku osobistego nie może decydować o ustaleniu nierównych udziałów w majątku wspólnym. Są to dwie różne instytucje prawne, regulowane odmiennymi przepisami materialnymi ( art. 43 § 2 KRO i art. 45 § 1 KRO).

Zaznaczyć należy, że ustalenie nierównych udziałów jest wyjątkiem od reguły z art. 43 § 1 KRO. Należy wskazać, iż jeżeli chodzi o sposób przyczyniania się małżonków do powstania majątku wspólnego, to należy uznać, że zarówno wnioskodawca, jak i M. M. (1) stosownie do swoich możliwości, sił i stanu zdrowia przyczyniali się do powstania majątku wspólnego. Sąd wziął pod uwagę fakt, że oboje małżonkowie pracowali zawodowo, przy czym M. M. (1), z racji zajmowanego stanowiska osiągała znacznie większy dochód, co nie zmienia faktu, iż wnioskodawca pomagał jej w sposób aktywny w prowadzeniu przedsiębiorstwa. Z okoliczności faktycznych wynikało także, iż w rodzinie M. M. (1) i T. M. nie istniały żadne dysfunkcje spowodowane zachowaniem wnioskodawcy, mogące być postrzegane jako rażące lub uporczywe naruszenie zasad współżycia społecznego, dlatego też w świetle zasad współżycia społecznego nie można przyjąć, że wystąpiły ważne powody przemawiające za ustaleniem nierównych udziałów w majątku dorobkowym stron. Postanowienie Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie – II Wydział Cywilny z dnia 16 listopada 2016 r. II Ns 342/13

Podział majątku spółki i firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem i małżeństwem Poznań Warszawa

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 4

W niniejszej sprawie jedną z zasadniczych kwestii spornych była okoliczność, czy przedsiębiorstwo „Artykuły Przemysłowe W. T.” wchodzi w skład majątku wspólnego uczestników postępowania. Między byłymi małżonkami powstał spór, czy ww. przedsiębiorstwo stanowi składnik majątku wspólnego, czy nie. W związku z powyższym, w ocenie Sądu, celowe było wydanie postanowienia wstępnego w zakresie ww. składnika majątkowego z uwagi na charakter przedmiotowej sprawy. Prawomocne przesądzenie, czy ww. przedsiębiorstwo stanowi składnik majątku wspólnego czy też nie, wpłynie niewątpliwie na przebieg dalszego postępowania dowodowego.

Nadmienić należy, że rozstrzygając postanowieniem wstępnym spór o to, czy pewien przedmiot należy do majątku wspólnego, sąd wydaje albo postanowienie pozytywne – ustala, że oznaczony przedmiot wchodzi do majątku wspólnego, albo postanowienie negatywne – ustala, że oznaczony przedmiot nie wchodzi do majątku wspólnego. W ocenie Sądu nie budzi wątpliwości, ze w niniejszej sprawie Sąd mógł wydać postanowienie wstępne negatywne na mocy art. 685 KPC w zw. z art. 567 § 3 KPC (por. postanowienie Sądu Okręgowego w Lublinie – II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 26 marca 2014 r. II Ca 1094/13).

Zdaniem Sądu bezsporny jest fakt, że już przed zawarciem związku małżeńskiego wnioskodawca rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej, prowadził przedsiębiorstwo o nazwie „Artykuły Przemysłowe W. T.”. Okoliczność ta nie była kwestionowana przez uczestniczkę postępowania. Przedmiotem działalności zgodnie z wpisem do ewidencji był handel detaliczny i obwoźny artykułami branży przemysłowej (artykuły chemii gospodarczej, fotograficzne, pamiątkarskie i wyroby galanterii użytkowej), a praktycznie sprowadzał się głównie do sprzedaży pamiątek i biżuterii. Działalność prowadzona była na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej „Artykuły Przemysłowe W. T.” (bezsporne, ponadto dowód: zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej). Nie budziła sporu również okoliczność, że nazwa firmy, przedmiot działalności, organizacja pracy, konto bankowe przedsiębiorstwa, sposób i podmiot dokonujący rozliczeń nie uległy zmianie w takcie trwania związku małżeńskiego. Uczestniczka kwestionowała głównie zakres prowadzonej przez wnioskodawcę działalności przed powstaniem wspólności majątkowej, albowiem twierdziła ona, ze wnioskodawca miał przed ślubem tylko jeden pawilon w J.). Uczestniczka postępowania podkreślała, ze dla ustalenia czy przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego istotne jest, w jakim stanie była działalność stron z momentu zawarcia związku małżeńskiego, a następnie jak rozwijała się do czasu rozwodu, oraz jak funkcjonuje i rozwija się do chwili orzekania. Również wnioskodawca powoływał się na argumenty dotyczące prowadzonego przedsiębiorstwa przed zawarciem związku małżeńskiego.

Podkreślić należy, że w skład majątku wspólnego wchodzi wszystko, co choćby jedno z małżonków nabyło w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, a co nie zostało na mocy art. 33 k.r.io. włączone do majątku osobistego. Nie budzi wątpliwości, że przedmioty nabyte przed powstaniem związku małżeńskiego stanowią majątek osobisty. W związku z powyższym nie budzi wątpliwości fakt, że istotną datą jest data powstania ustawowej wspólności majątkowej. Nieistotne są, podnoszone również przez uczestniczkę, okoliczności sprzed ww. okresu, a dotyczące jej zaangażowania w prowadzoną przez wnioskodawcę działalność. Ewentualne jej roszczenia, nakłady z tego okresu (przed zawarciem związku małżeńskiego) mogłyby być rozliczane w odrębnym postępowaniu. W związku z powyższym przy ocenie czy przedsiębiorstwo stanowi składnik majątku wspólnego należy mieć na uwadze jego stan w dniu zawarcia związku małżeńskiego, a nie z daty kiedy strony się poznały i rozpoczęły wzajemną współpracę. Nadmienić należy, ze uczestniczka postępowania prowadziła własną działalność gospodarczą, która zawiesiła w związku z odbywaniem aplikacji etatowej, po czym formalnie z niej zrezygnowała.

Podział majątku spółki i firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem i małżeństwem Poznań Warszawa

Uczestniczka uzasadniając swoje stanowisko dotyczące przedsiębiorstwa jako składnika majątku wspólnego, powoływała się na orzecznictwo Sądu Najwyższego m.in. w sprawie III CSK 87/14, podkreślając, ze jeżeli przedsiębiorstwo w rozumieniu przedmiotowym, więc jego niezbędne składniki, które uzasadniają i tworzą wartość generującą dochód, zostało nabyte za środki pochodzące z majątku wspólnego, to wchodzi ono do majątku wspólnego i podlega podziałowi, niezależnie kto w nim pracował. Podkreślić należy, ze z uzasadnienia orzeczenia, na które powołała się uczestniczka, wynika wprost, ze decydujące znaczenie dla przynależności określonego przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego małżonków ma czas jego nabycia w relacji do czasu powstania wspólności majątkowej małżeńskiej oraz pochodzenie środków przeznaczonych na jego nabycie (por. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 grudnia 2014 r. III CSK 87/14).

Niewątpliwie inna będzie ocena składników majątku, które powstały w trakcie trwania związku małżeńskiego, a inna przed jego zawarciem. Podkreślić należy, że w przedmiotowej sprawie bezsporny był fakt, ze przedsiębiorstwo wnioskodawcy funkcjonowało już przez ponad 7 lat do dnia powstania ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej i z każdym rokiem się rozwijało, przynosząc wyższy dochód. W ocenie Sądu nie budzi również wątpliwości, że rozwój przedsiębiorstwa następował głównie za środki finansowe pochodzące z uzyskiwanego przez nie zysków, co wielokrotnie podkreślała uczestniczka. Niewątpliwe również do majątku wspólnego wchodzą dochody netto uzyskane z działalności prowadzonej w oparciu o przedsiębiorstwo przynależne do majątku osobistego małżonka. Wprawdzie uczestniczka podnosiła, ze również na rozwój działalności przekazała wnioskodawcy środki uzyskane z dwóch lokat, ale podkreślić należy, ze miało to miejsce przed zawarciem związku małżeńskiego. Uczestniczka wskazała wprost, ze przed ślubem kupiła towar i został on połączony z firmą wnioskodawcy. Nadmienić należy, że w czasie zawarcia związku małżeńskiego uczestniczka miała zawieszoną działalność gospodarcza, albowiem odbywała aplikację, a następnie zatrudniona była w sądzie. W związku z powyższym jej główna działalność skupiona była na rozwoju zawodowym. Niewątpliwe również angażowała się, w miarę swoich możliwości, do pomocy mężowi przy prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, do rozwoju firmy, co do których to okoliczności Sąd nie miał żadnych wątpliwości.

Przepis art. 55 1 KC. definiuje przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym w ten sposób, że stanowi ono zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Ustawodawca podaje jedynie przykładowe elementy wchodzące w skład przedsiębiorstwa (ar. 55 1 KC.); należą do nich m.in. własność materiałów, towarów i wyrobów, wierzytelności, środki pieniężne. Uwzględnienie tej definicji jest konieczne dla prawidłowej prawnej oceny i kwalifikacji przedmiotów majątkowych. Według powyższej definicji jest to zorganizowany zespół składników, stanowiących pewną całość gospodarczą. Nie budzi wątpliwości, że w przypadku przedsiębiorstwa podlega ono rozstrzygnięciu w sprawie o podział majątku wspólnego jako całość, ale tylko wówczas gdy stanowi ono składnik majątku wspólnego. W związku z powyższym należało ustalić kwestię sporną czy przedsiębiorstwo zgłoszone przez uczestniczkę, stanowi majątek wspólny – jak ona podkreślała, czy majątek odrębny – jak podkreślał wnioskodawca.

Bezsporna jest okoliczność, że już przed zawarciem związku małżeńskiego wnioskodawca prowadził przedsiębiorstwo „Artykuły Przemysłowe W. T.”. Kwestią sporną nie był również fakt, ze przedmiotem działalności była sprzedaż pamiątek, zabawek i biżuterii. Uczestniczka kwestionowała zakres działalności, podkreślała, że przedsiębiorstwo faktycznie rozwinęło się dopiero po zawarciu związku małżeńskiego, o czym świadczą jego składniki majątkowe.

A. G. (1) podkreślała, ze większość, najbardziej wartościowych składników została nabyta w trakcie trwania związku małżeńskiego, a to co wnioskodawca posiadał wcześniej może być rozliczane jedynie jako nakład. Sąd nie podzielił argumentacji uczestniczki. Podkreślić należy, ze najbardziej wartościowym składnikiem przedsiębiorstwa, uwzględnianym przez uczestniczkę, na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, jest nieruchomość położona w R.. Jednakże biorąc pod uwagę, ze w trakcie trwania związku małżeńskiego nieruchomość wykorzystywana była do prowadzenia działalności gospodarczej tylko jeden sezon, to nie miała ona wpływu – w ocenie Sądu – na powstanie przedsiębiorstwa tylko na jego wartość w chwili ustania wspólności majątkowej. Kolejne składniki na które powoływała się uczestniczka tj pojazdy, gabloty, pawilony, zwiększająca się ilość towaru, przyjmując nawet stanowisko uczestniczki, że zostały nabyte w trakcie trwania związku małżeńskiego, to nie miały one również wpływu na powstanie przedsiębiorstwa w trakcie małżeństwa, a jedynie na jego rozwój i wartość. Zdaniem Sądu przedsiębiorstwo funkcjonowało już przed zawarciem związku małżeńskiego, o czym świadczy prowadzona przez wnioskodawcę działalność na terenie miejscowości J., U. i R.. Z materiału dowodowego bezsprzecznie wynika, ze z każdym rokiem od rozpoczęcia działalności liczba punktów sprzedaży zwiększała się.

Podział majątku spółki i firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem i małżeństwem Poznań Warszawa

W sezonie wnioskodawca miał kilka punktów sprzedaży w miejscowości U. i punkt sprzedaży w miejscowości R.. Nie budzi wątpliwości fakt, że również w trakcie trwania związku małżeńskiego przedsiębiorstwo rozwijało się, poczynione były na nie znaczne nakłady, jednakże czyniono to zawsze w oparciu o przedsiębiorstwo, które zostało założone przed zawarciem związku małżeńskiego, które już funkcjonowało. Składniki majątkowe, na które powoływała się uczestniczka nie miały wpływu na jego powstanie, a jedynie na jego rozwój. Nie można uznać, ze przed zawarciem związku małżeńskiego firma funkcjonowała tylko teoretycznie, a uczestnik w rzeczywistości jej nie prowadził. Przeczą temu dowody zebrane w niniejszym postępowaniu. Nie budzi wątpliwości, ze firma wnioskodawcy z każdym rokiem się rozwijała, zwiększała się liczba punktów sprzedaży, ich lokalizacja.

Podkreślić należy, ze w trakcie trwania małżeństwa przedmiot działalności się nie zmienił, cały czas był taki sam od momentu jej założenia, nie zmieniał się sposób jej funkcjonowania, a jedynie komfort pracy, zakres działalności był szerszy. Z biegiem lat następował jej rozwój przez zwiększanie liczby stoisk. W związku z powyższym nie można uznać że dopiero przedsiębiorstwo powstało. Jego zarys był taki sam jak w dacie założenia czy dacie zawarcia związku małżeńskiego. W ocenie Sądu jeżeli w trakcie trwania związku małżeńskiego doszło do wzrostu wartości przedsiębiorstwa, to mamy do czynienia z ewentualnymi nakładami z majątku wspólnego na majątek odrębny, pod warunkiem, ze środki na rozwój przedsiębiorstwa pochodziły z majątku wspólnego.

W ocenie Sądu nie budzi wątpliwości fakt, ze przedsiębiorstwo „Artykuły Przemysłowe W. T. stanowi majątek odrębny uczestnika postępowania. Podkreślić należy, ze skoro wnioskodawca założył przedmiotowe przedsiębiorstwo i rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego, że zarówno nazwa przedsiębiorstwa, organizacja i przedmiot działalności nie uległy zmianie, to powyższe oznacza, że przedsiębiorstwo prowadzone przez wnioskodawcę, nie jest składnikiem majątkowym stanowiącym dorobek małżonków, który podlegałby podziałowi w niniejszym postępowaniu. W związku z powyższym Sąd ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawcy W. T. i uczestniczki postępowania A. G. (1) nie wchodzi przedsiębiorstwo prowadzone pod nazwą „Artykułu Przemysłowe W. T.”. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 13 stycznia 2020 r. I Ns 590/15

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 5

Przed odniesieniem się szczegółowo do poszczególnych składników majątku wspólnego wyjaśnić należy kwestię najistotniejszą, a mianowicie kwestię przynależności majątku jakim jest przedsiębiorstwo (…). Analizując ustalony stan faktyczny Sąd uznał, że przedsiębiorstwo to stanowi majątek osobisty wnioskodawcy. Decydująca w tym względzie musiała być bowiem chwila powstania przedsiębiorstwa na miesiąc przed zawarciem związku małżeńskiego przez strony. Zdaniem Sądu, materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy nakazywał przyjąć, że przedsiębiorstwo to, a więc zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej (art. 551 KC) powstało jeszcze przed nawiązaniem wspólności majątkowej przez strony. Przed zawarciem związku małżeńskiego istniało bowiem z pewnością pomieszczenie przeznaczone na warsztat, kanał oraz zespół narzędzi niezbędnych do dokonywania napraw. Najistotniejszym wkładem w to przedsiębiorstwo była też praca wnioskodawcy.

W sprawie nie zostało co prawda ustalone z jakich dokładnie środków czynione były nakłady na przygotowanie warsztatu do możliwości działania (wnioskodawca w tym przedmiocie wielokrotnie zmieniał zdanie, o czym już była mowa), niemniej nie istniał wówczas żaden majątek wspólny stron, który mógłby determinować przypisanie tegoż warsztatu do wspólnej masy majątkowej. Nie było także sporne między stronami, iż w początkowo wnioskodawca miał cichego wspólnika przy zakładaniu warsztatu – który następnie został spłacony kwotą 30 000 zł. Mając na uwadze powyższe ustalenie Sąd uznał, że pomimo iż przytłaczająca większość dalszych nakładów na warsztat pochodziła z majątku wspólnego stron (przede wszystkim z zysków jakie warsztat przynosił), nakłady te nie mogły uzasadniać tezy, że warsztat stał się majątkiem wspólnym stron. Inwestycje te należało więc traktować jako nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawcy.

Podział majątku spółki i firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem i małżeństwem Poznań Warszawa

Po zawarciu przez strony związku małżeńskiego, cały dochód wypracowany przez ten warsztat stanowił element majątku wspólnego stron, podobnie jak dochody z pracy uczestniczki czy później z firmy (…) (art. 31 § 2 ust. 1 k.r.io.). Konsekwencją powyższego musiało być ustalenie, że inwestycje w wyposażenie warsztatu, choć dzieliły los przedsiębiorstwa tj. wchodziły w skład majątku osobistego wnioskodawcy, to stanowiły nakład z majątku wspólnego stron na majątek osobisty wnioskodawcy. Wartość tego nakładu, Sąd uznał za twierdzeniami uczestniczki za bezsporną. Także wobec braku jakichkolwiek twierdzeń w tym zakresie wnioskodawcy Sąd nie uznał za stosowne dokonywać dalszej analizy tych wartości z punktu widzenia możliwej zmiany wartości tych ruchomości wobec upływu czasu. Należy przy tym pamiętać, że mowa tu o specjalistycznym wyposażeniu warsztatu samochodowego, a więc ruchomościach, które nie są podatne na zmianę wartości cen jak chociażby samochody czy też nieruchomości. Funkcjonowanie podnośników czy urządzeń badających parametry pojazdów jest skalkulowane na wiele lat. Należy mieć przy tym na względzie, że wartość 88 960 zł podawana przez uczestniczkę była zbieżna z suma poszczególnych kwot wskazanych przez wnioskodawcę w umowie pożyczki z przewłaszczeniem tych przedmiotów na zabezpieczenie. W konsekwencji nakład ten należało rozliczyć. Postanowienie Sądu Rejonowego – XVI Wydział Cywilny z dnia 11 września 2018 r. XVI Ns 1425/14

Wreszcie podnieść należy, że jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 kwietnia 2003 roku o sygn. akt IV CKN 51/01, zawarta w art. 55(1) KC ustawowa definicja przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym odrywa to pojęcie od podmiotu, do którego przedsiębiorstwo należy, i kładzie nacisk na tworzące je składniki materialne i niematerialne oraz ich połączenie organizacyjne i funkcjonalne. Zgodnie z tą definicją, przedsiębiorstwem w znaczeniu przedmiotowym jest pewien zorganizowany zespół dóbr materialnych i niematerialnych przeznaczony do realizacji określonych zadań gospodarczych. Tak rozumiane przedsiębiorstwo może stanowić zakład lub oddział innego większego przedsiębiorstwa, w tym spółki prawa handlowego, a zatem takie oddziały czy zakłady dostatecznie wyodrębnione i odpowiednio zorganizowane stanowią przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55(1) KC (tak też P. Nazaruk, kom. do art. 55(1) KC, teza 5, sip.lex.pl; S. Rudnicki, R. Trzaskowski, kom. do art. 55(1) KC, teza 4, sip.lex.pl)

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 6

Wnioskodawca K. K. (1) złożył do Sądu Rejonowego w Bartoszycach wniosek o dokonanie podziału majątku wspólnego jego oraz uczestniczki J. K.. Wskazał, że w skład majątku wspólnego wchodzi szereg ruchomości o wartości 872.725 złotych, środki zgromadzone na rachunkach bankowych w łącznej wysokości 84.184,04 złote, środki pieniężne w kwocie 703.165,20 złotych, a także środki zgromadzone na funduszach inwestycyjnych o łącznej wartości 26.920 złotych. Wniósł również o rozliczenie nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki w kwocie 116.000 złotych, nakładów z jego majątku osobistego na majątek wspólny w kwocie 129.440 złotych oraz zasądzenie od uczestniczki na jego rzecz wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych w wysokości 24.471,80 złotych miesięcznie wraz z dalszymi ustawowymi odsetkami, a także kwoty 14.000 złotych miesięcznie tytułem zwrotu pożytków związanych z korzystaniem ze wspólnego mienia wraz z odsetkami. Zaznaczył, że wnosi o dokonanie podziału majątku wspólnego poprzez przyznanie go uczestniczce ze stosowną spłatą na swoją rzecz.

Podział majątku spółki i firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem i małżeństwem Poznań Warszawa

Uczestniczka J. K. poparła co do zasady żądanie dokonania podziału majątku wspólnego. W odpowiedzi na wniosek wskazała, że w skład majątku wspólnego wchodziło wyposażenie domu przy ulicy (…), w którym małżonkowie wspólnie zamieszkiwali, środki zgromadzone na rachunkach inwestycyjnych oraz ewentualnie część środków trwałych firmy uczestniczki. Złożyła wniosek o rozliczenie nakładów z majątku osobistego uczestniczki na majątek wspólny w kwocie 193.479 złotych, nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawcy w kwocie 56.000 złotych oraz o ustalenie nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym w ten sposób, aby udział w wysokości 80 % przyznać uczestniczce, a udział w wysokości 20 % wnioskodawcy. Wskazała ponadto, że wnioskodawca pobrał z majątku wspólnego przedmioty o wartości co najmniej 439.639,54 złotych i wniosła o ich rozliczenie. Poparła wniosek o przyznanie jej majątku wspólnego, z wyjątkiem przedmiotów stanowiących wyposażenie domu wchodzącego w skład majątku osobistego wnioskodawcy.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że w niniejszej sprawie wnioskodawca i uczestniczka przedstawili różne wnioski i twierdzenia odnośnie przynależności poszczególnych rzeczy ruchomych do majątku wspólnego lub też ich majątków osobistych. Przedmiotem postępowania było również przedsiębiorstwo (przedsiębiorstwa) prowadzone przez uczestniczkę jako osobę fizyczną, co do których również byli małżonkowie różnie oceniali ich przynależność do poszczególnych mas majątkowych, a nawet co do których wnioskodawca wskazał, że wchodzą w skład odrębnej masy majątkowej w związku z powstałą jego zdaniem między nim a uczestniczką spółką cichą. Uczestniczka złożyła też wniosek o ustalenie nierównych udziałów byłych małżonków w majątku wspólnym.

W zakresie poczynionych ustaleń co do konkretnych przedmiotów i ich przynależności do majątku wspólnego uczestników, bądź też majątków osobistych Sąd Rejonowy dokonał wykładni pojęć przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy w obowiązującym stanie prawnym oraz ustalenia ich wzajemnego stosunku.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż przedsiębiorca to podmiot prawa, w tym cywilnego, który prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową (ujęcie podmiotowe), a przedsiębiorstwo to zbiór szeroko rozumianych rzeczy i praw majątkowych i niemajątkowych, a nawet określonych stanów faktycznych i wiedzy, zorganizowany w pewną całość, celem prowadzenia określonej działalności gospodarczej (ujęcie funkcjonalno – przedmiotowe). Z definicji tych wynikają wzajemne relacje i stosunek do siebie tych określeń.

Podział majątku spółki i firmy męża lub żony zarejestrowanej i założonej przed ślubem i małżeństwem Poznań Warszawa

Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że przedsiębiorstwo założone przed zawarciem małżeństwa, rozwijane po powstaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, wchodzi w skład majątku osobistego małżonka, który je założył, a nabywane w trakcie trwania małżeństwa rzeczy związane z jego działalnością wchodzą w skład tej samej masy majątkowej co przedsiębiorstwo. Co za tym idzie, jeżeli przedsiębiorstwo powstało przed zawarciem małżeństwa, wchodzi ono w skład majątku osobistego małżonka, jeżeli po jego zawarciu, to z wyjątkiem przypadków zastosowania zasady surogacji, wejdzie ono w skład majątku wspólnego.

Powyższe rozważania doprowadziły Sąd Rejonowy do konstatacji, iż przedmiotem niniejszego postępowania są trzy przedsiębiorstwa, prowadzone formalnie przez uczestniczkę jako przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną. Jedno z nich składało się z sieci sklepów prowadzących sprzedaż detaliczną alkoholu i produktów spożywczych osobom fizycznym, drugie z salonu zabaw dla dzieci (…), a trzecie z zakładu produkcji stalowych. Za uznaniem tych trzech gałęzi działalności uczestniczki za trzy odrębne od siebie przedsiębiorstwa przemawiała ich funkcjonalna odrębność, inny cel działalności i brak faktycznych powiązań organizacyjnych. Przedsiębiorstwa te działały w zupełnie innych dziedzinach, na zupełnie innych rynkach, w oparciu o inne przedmioty majątkowe, zatrudniając innych pracowników. Łączyła je tylko wspólna księgowość, związana z osobą uczestniczki jako przedsiębiorcy. Biorąc pod uwagę zawartą w art. 551 KC definicję przedmiotowo – funkcjonalną, nie można ich było uznać za jeden zbiór rzeczy służących prowadzeniu określonej działalności gospodarczej, a za trzy odrębne zbiory, mogące być przedmiotem odmiennych praw i obowiązków, których los prawny i faktyczny może być odmienny.

Zdaniem Sądu pierwsze z tych przedsiębiorstw, które w chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej miało postać sieci czterech sklepów z alkoholami, wchodziło w skład majątku osobistego uczestniczki. Przemawia za tym fakt jego założenia przez nią przed zawarciem małżeństwa, rozwijania go w znacznej mierze w oparciu o środki uzyskane przez uczestniczkę z umów zawieranych w ramach wspierania rynku pracy ze środków publicznych, osobiste prowadzenie tej działalności przez uczestniczkę również w trakcie trwania małżeństwa oraz jego funkcjonowanie w oparciu o kredyt kupiecki w przedsiębiorstwie jej rodziców i funkcjonalny związek z tym przedsiębiorstwem.

Natomiast zdaniem Sądu Rejonowego pozostałe dwa przedsiębiorstwa formalnie prowadzone przez uczestniczkę jako osobę fizyczną weszły w skład majątku wspólnego. Przemawiał za tym fakt ich założenia w trakcie trwania małżeństwa oraz wspólny wkład pracy byłych małżonków i ich rodzin w ich prowadzenie. W ocenie Sądu Rejonowego wnioskodawca nie udowodnił, aby dokonał nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny w postaci zakładu konstrukcji stalowych, w szczególności na zakup ładowarki (…) i tokarki. W chwili zawarcia małżeństwa posiadał on środki finansowe w łącznej kwocie około 20.000 złotych. Podobnie uczestniczka nie udowodniła, aby ładowarka (…) została nabyta ze środków wchodzących w skład jej majątku osobistego – darowizn otrzymanych od rodziców.

W konsekwencji Sąd Rejonowy przyjął, że pieniądze na zakup ładowarki i tokarki, podobnie środki na zakup materiałów do produkcji, zostały wnioskodawcy i uczestniczce pożyczone przez rodziców uczestniczki, a następnie dokonali oni ich zwrotu z dochodów z prowadzonej działalności gospodarczej. Co za tym idzie, ładowarka i tokarka, podobnie jak inne zakupione narzędzia i całe przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją oraz sprzedażą konstrukcji stalowych, weszło w skład ich majątku wspólnego.

Sąd Rejonowy nie podzielił także koncepcji wnioskodawcy odnośnie zawarcia między nim i uczestniczką w formie ustnej, czy też w sposób dorozumiany umowy spółki cichej. W jego ocenie wspólne przedsięwzięcie gospodarcze podobnie jak pozostały dorobek małżonków wchodzi w skład majątku wspólnego i doskonale mieści się w ramach prawnych zakreślonych przez ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Postanowienie Sądu Okręgowego – IX Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 9 czerwca 2016 r. IX Ca 1051/15

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu