Zgodnie z art. 32 § 1 k.r.i.o dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej prze oboje małżonków lub przez jednego z nich. Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód skutkuje ustaniem wspólności majątkowej. Od tej chwili do majątku, który był objęty wspólnością ustawową, zgodnie z art. 46 KRO, w sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Także przepis art. 567 § 3 KPC stanowi, iż do podziału majątku objętego wspólnością ustawową w kwestiach nie unormowanych stosuje się przepisy o dziale spadku od art. 680 do art. 689 KPC Te ostatnie zaś ( art. 688 KPC) odsyłają do odpowiedniego stosowania przepisów o zniesieniu współwłasności.
W świetle art. 210 KC, każdy z byłych małżonków może żądać podziału majątku. Jak wynika z powołanych powyżej przepisów normujących postępowanie o podział majątku wspólnego, w postępowaniu tym Sąd w pierwszej kolejności ustala skład i wartość majątku wspólnego. W tym zakresie, Sąd zobligowany jest do działania z urzędu ( art. 684 w związku z art. 567 § 3 KPC). Majątkiem wspólnym objęte jest spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przydzielone w trakcie trwania małżeństwa obojgu małżonkom lub jednemu z nich dla zaspokojenia potrzeb rodziny, bez względu na istniejące pomiędzy nimi stosunki majątkowe ( art. 215 § 2 prawa spółdzielczego w brzmieniu przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw Dz.U.02.240.2058).
Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, przyznane w drodze przydziału jednemu z małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej, stanowi przedmiot majątku wspólnego małżonków, chociażby wkład mieszkaniowy pochodził w całości lub w części z majątku odrębnego jednego lub obojga małżonków i został wpłacony przed powstaniem wspólności majątkowej. Wpłaty dokonywane przez małżonków tytułem wkładu mieszkaniowego z majątku odrębnego stanowią nakład na ich majątek wspólny. Wkład mieszkaniowy zatem w chwili ustania wspólności małżeńskiej traktowany jest jako całość podlegająca dopiero podziałowi w drodze podziału majątku wspólnego, podczas którego mogą być wzięte pod uwagę fakty dokonania wpłaty części czy całości wkładu mieszkaniowego przez jednego z małżonków, co stanowić będzie nakład tego małżonka na majątek wspólny.
Nie jest tak, iż byli małżonkowie mogą dowolnie wybierać sobie przedmioty przedstawiające większą wartość lub bardziej użytecznych i żądać aby niechciane przez nich rzeczy przyznać innemu współwłaścicielowi generując tym samym dla siebie spłatę. Tylko w sytuacji gdy współwłaściciel nie domaga się przyznania mu jakiejkolwiek dzielonej rzeczy to sąd nie może wbrew jego woli przydzielić mu nieruchomość lub rzecz ruchomą. Zgodnie z prawidłową wykładnią art. 212 KC nie można przyznać nieruchomości temu z byłych małżonków, który nie chce otrzymać jej, zaś w razie żądania wszystkich współwłaścicieli sąd powinien dokonać podziału przez sprzedaż rzeczy.
Przyznanie rzeczy wspólnej jednemu ze współwłaścicieli ze względu na niemożliwość (faktyczną lub prawną) jej fizycznego podziału, pociąga za sobą konieczność przyznania byłemu małżonkowi odpowiednich spłat. Co do zasady, spłata powinna być świadczeniem pieniężnym, którego wielkość odpowiada takiemu ułamkowi wartości rzeczy, który wyznacza wielkość udziału współwłaściciela. Spłata (dopłata) przybiera postać określonej sumy pieniędzy. Zasądzona jednorazowo spłata może zostać, zgodnie z art. 212 § 3, rozłożona na raty. Ustalając spłaty lub dopłaty, sąd ma obowiązek oznaczyć termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek.
Współwłasność może zostać zniesiona w ostateczności przez tzw. podział cywilny. Polega on na sprzedaży rzeczy wspólnej zgodnie z przepisami KPC. Sądowy podział majątku przez sprzedaż wchodzącej w skład majątku wspólnego nieruchomości w drodze licytacji publicznej powoduje ustanie współwłasności tej nieruchomości z chwilą jej sprzedaży. Sąd zarządza sprzedaż rzeczy, jeżeli przy zniesieniu współwłasności żaden ze współwłaścicieli nie wyraża zgody na przyznanie mu rzeczy.
Przykład sprawy sądowej
Nie ulega wątpliwości, że w skład majątku stron wchodzi własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego przy ul. (…). Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (…) przy ul. (…) o wartości 205.000 zł. Sąd przyznał wnioskodawcy mając na uwadze to, że M. M. dłużej niż uczestniczka zajmował ten lokal, do chwili obecnej ponosi wszelkie opłaty związane z utrzymaniem lokalu mieszkalnego oraz od samego początku postępowania wnosił o przyznanie tego składnika majątkowego na swoją rzecz. Nie można również zapominać, że to M. M. otrzymał przydział przedmiotowego lokalu mieszkalnego na skutek zamiany przysługującego mu prawa do lokalu przy ul. (…).
W sytuacji, gdy przedmioty należące do majątku wspólnego zostaną zbyte bądź utracone podlegają one rozliczeniu między małżonkami. Dlatego też Sąd przyznał wnioskodawcy równowartość samochodu marki F. (…) w kwocie 1.600 zł, gdyż samochód ten został przez niego sprzedany. Jeżeli chodzi o wartość samochodu to Sąd oparł się na wartości wynikającej z umowy sprzedaży. Co prawda uczestniczka kwestionując powyższą wartość, zgłosiła do rozliczenia wierzytelność w kwocie 4.372 zł. tytułem zwaloryzowanej w oparciu o przeciętne miesięczne wynagrodzenie równowartości samochodu F. (…). Jednak w ocenie Sądu powyższe stanowisko A. M. nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż uczestniczka nie wniosła o przeprowadzenie dowodu na okoliczność wartości powyższego składnika majątkowego, a w tym zakresie ciężar dowodu leżał po jej stronie.
W myśl art. 567 § 1 KC w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. Ponieważ istniał spór pomiędzy stronami co do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, na zgodny ich wniosek Sąd orzekł w tym przedmiocie postanowieniem wstępnym oddalając wniosek zarówno ze wnioskodawcy, jak i uczestniczki.
Nie ulega wątpliwości, że przydział lokatorskiego prawa do lokalu przy ul. (…) w Ł. został uzyskany na skutek zamiany przysługującego wnioskodawcy prawa do lokalu przy ul. (…). Natomiast strony nie były zgodne co do źródła pochodzenia środków przeznaczonych na przekształcenie prawa do lokalu mieszkalnego z lokatorskiego na spółdzielcze własnościowe. Według M. M. pieniądze na ten cel pochodziły wyłącznie z jego majątku osobistego w postaci pieniędzy, które odziedziczył po śmierci swojego ojca. Z kolei A. M. zeznała, że środki na przekształcenie prawa do lokalu mieszkalnego, zostały wypłacone z należącej do uczestniczki książeczki mieszkaniowej. Brak inicjatywy dowodowej stron postępowania doprowadził do uznania przez Sąd, że M. M. nie udowodnił wysokości nakładu z jego majątku odrębnego na majątek wspólny, podlegający rozliczeniu w postępowaniu o podział majątku wspólnego byłych małżonków.
Wnioskodawca otrzymał składniki majątku wspólnego o łącznej wartości 206.600 zł. zatem spłata z tytułu różnicy wartości winna wynosić 103.300 zł dla uczestniczki.
Sąd nie uwzględnił roszczenia A. M. o zasądzenie od wnioskodawcy kwoty 87.140 zł. z tytułu posiadania przez wnioskodawcę ponad swój udział lokalu mieszkalnego. Należy zauważyć, że powyższa kwota wynika z opinii biegłego z zakresu wyceny czynszów lokali mieszkalnych. Co prawda nie ulega wątpliwości, że A. M. wraz z dwoma córkami stron opuściła przedmiotowe mieszkanie, a wnioskodawca wymienił zamki w drzwiach. Jednak powyższe zachowanie M. M. należy ocenić jako normalne w okolicznościach rozkładu pożycia małżeńskiego stron. A. M. nie żądała od wnioskodawcy umożliwienia jej korzystania z części lokalu mieszkalnego, choćby do prowadzenia gabinetu psychologicznego. Twierdzenia uczestniczki o zgłaszaniu takich żądań w ocenie Sądu nie są prawdziwe, a wynikają z przyjętego stanowiska procesowego. Stanowisko Sądu znajduje swoje potwierdzenie również w treści oświadczenia znajdującego się na karcie 14, z którego wynika, że A. M. zabrała z mieszkania nr (…) przy ul. (…) za zgodą wnioskodawcy meble oraz urządzenia gospodarstwa domowego, które zostały wymienione w piśmie podpisanym następnie przez strony i członków ich rodzin. Ponadto uczestniczka wymieniła ruchomości, które zamierza zabrać ze wspólnego mieszkania stron, a także stwierdziła, że część swoich osobistych rzeczy oraz rzeczy dzieci pozostawia na dłużej w mieszkaniu nr (…) przy ul. (…), gdyż w mieszkaniu przy ul. (…) brakuje na nie miejsca. Z treści omawianego oświadczenia wynika jasno, że pomiędzy M. M. i A. M. istniało porozumienie co do podziału wspólnych ruchomości oraz przechowaniu części rzeczy w mieszkaniu stron. Treść omawianego oświadczeniu przeczy twierdzeniom uczestniczki o tym, że na skutek zachowania wnioskodawcy została pozbawiona możliwości korzystania z przedmiotowego mieszkania. Nie może ujść uwadze również fakt, że M. M. umożliwił zamieszkanie A. M. oraz swoim dwóm córkom w mieszkaniu nr (…) przy ul. (…), zapewniając w ten sposób zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych uczestniczki. Poza tym na rozprawie w dniu 23 września 2013 r. kwestionując roszczenie z tytułu posiadania ponad swój udział lokalu mieszkalnego nr (…) przy ul. (…), wnioskodawca w dalszej kolejności podniósł zarzut potrącenia powyższej kwoty ze swoimi nakładami na przedmiotowy lokal w postaci opłat czynszowych.
Wyrok Sądu
Sąd Rejonowy z wniosku M. M. z udziałem A. M. o podział majątku wspólnego postanawia:
1. ustalić, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków M. M. i A. M. wchodzą:
a) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (…) przy ul. (…), o wartości 205.000 zł. (dwieście pięć tysięcy złotych),
b) wierzytelność z tytułu sprzedaży samochodu osobowego F. (…) o nr rej. (…) w wysokości 1.600 zł. (jeden tysiąc sześćset złotych),
2. dokonać podziału majątku wspólnego byłych małżonków M. M. i A. M. w ten sposób, iż spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego opisane w pkt 1 a) przyznać na wyłączną własność M. M. z obowiązkiem spłaty na rzecz wnioskodawczyni kwoty 103.300 zł. (sto trzy tysiące trzysta złotych) w terminie 6 (sześciu) miesięcy od dnia uprawomocnienia się przedmiotowego postanowienia,
3. nakazać pobrać od wnioskodawcy i uczestniczki na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego kwoty po 2.870,10 zł. (dwa tysiące osiemset siedemdziesiąt złotych dziesięć groszy) tytułem zwrotu kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa,
4. ustalić, że każda ze stron ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.