Zgodnie z treścią preambuły do ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, celem podstawowym powyższej ustawy jest przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości nieletnich i stwarzanie warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego. Jednocześnie ustawa zmierza do realizacji drugiego celu podstawowego, jakim jest dążenie do umacniania funkcji opiekuńczo-wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich na świadomych swych obowiązków członków społeczeństwa. Zgodnie z art. 3 § 2 ww. Ustawy, w postępowaniu z nieletnim bierze się pod uwagę osobowość nieletniego, a w szczególności wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru, a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania nieletniego. Zgodnie zaś z art. 3 § 1 Ustawy, w sprawie nieletniego należy kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego oraz zmierzając w miarę potrzeby do prawidłowego spełnienia przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego, uwzględniając przy tym interes społeczny. W tym celu Sąd może zastosować środki wychowawcze lub środek poprawczy z art. 6 i 10 Ustawy. Artykuł 6 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich wskazuje na cztery grupy środków, jakie sąd rodzinny może docelowo stosować wobec nieletnich. Są to: 1) środki wychowawcze, 2) środek poprawczy, 3) inne środki zastrzeżone przez ustawę, jakimi są środki leczniczo-wychowawcze, wyszczególnione w art. 12 u.p.n. oraz 4) środki przewidziane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym z określonymi wyłączeniami. Zestaw grup sądowych środków możliwych do docelowego stosowania wobec nieletnich zawarty w art. 6 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich jest zupełny.
Wobec nieletnich sąd rodzinny może m.in. zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia (art. 6 pkt 2). Zobowiązanie nieletniego do określonego postępowania powinno być zawsze dostosowywane do sytuacji faktycznej związanej z rodzajami nagannych zachowań, jakich dopuszcza się nieletni oraz do jego indywidualnych potrzeb wychowawczych. Dobór zobowiązań zależy przede wszystkim od rodzaju problemu, jaki stwarza dany nieletni oraz od tego, w jakim zakresie trzeba go dyscyplinować, edukować, leczyć, chronić przed szkodliwymi uzależnieniami, separować od negatywnych wpływów różnych środowisk, uczyć odpowiedzialności za własne zachowania, a także od tego, czego od danego nieletniego można wymagać, mając na uwadze jego wiek i cechy osobiste.
Odpowiedzialności z art. 190a § 1 KK podlega ten, kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność. Przedmiotem ochrony typu czynu zabronionego określonego w art. 190a § 1 KK jest wolność od poczucia zagrożenia, a także wolność od wkraczania innych, bez zgody zainteresowanego, w chronioną konstytucyjnie sferę prywatności. Zachowanie realizujące znamiona typu z art. 190a § 1 KK ma polegać na uporczywym nękaniu innej osoby.
Nękanie może przybrać bardzo różne formy. Mogą to być rozmowy telefoniczne, połączenia SMS, kontakty e-mailowe, nachodzenie w miejscu pracy, zaczepianie na ulicy, nagabywanie w domu, obserwowanie i śledzenie. Nie mogą to być przy tym czynności jednorazowe. O nękaniu może być mowa wtedy, gdy zachowania takie są wielokrotne. Mogą to być powtarzające się zachowania jednorodne lub różnorodne, np. telefony i nachodzenie w mieszkaniu lub w miejscu pracy. Nękanie jest zaś uporczywe, gdy zachowania składające się na nie są kontynuowane pomimo wyraźnego sprzeciwu osoby będącej przedmiotem działań nękającego. (por. Wróbel W. (red.), Zoll A.(red.), Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 117-211a, WKP 2017).
Zgodnie z przyjętym orzecznictwem „o uporczywym zachowaniu się sprawcy świadczyć będzie z jednej strony jego szczególne nastawienie psychiczne, wyrażające się w nieustępliwości nękania, tj. trwaniu w swego rodzaju uporze, mimo próśb i upomnień pochodzących od pokrzywdzonego lub innych osób o zaprzestanie przedmiotowych zachowań, z drugiej natomiast strony – dłuższy upływ czasu, przez który sprawca je podejmuje. Skutkiem zachowania się sprawcy musi być wytworzenie u pokrzywdzonego uzasadnionego poczucia zagrożenia lub poczucia istotnego naruszenia jego prywatności (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19 lutego 2014 r., II AKa 18/14). Tak więc znamię „uporczywie” oznacza charakter postępowania sprawcy które albo ma trwać przez pewien czas albo powtarzać się kilkakrotnie, też wielokrotnie.
Zgodnie z art. 207 kk, kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Ustawowe określenie znęca się” oznacza działanie albo zaniechanie, polegające na umyślnym zadawaniu bólu fizycznego lub dotkliwych cierpień moralnych, powtarzających się albo jednorazowym, lecz intensywnym i rozciągniętym w czasie. O uznaniu za znęcanie się zachowania sprawiającego ból fizyczny lub dotkliwe cierpienia moralne decyduje ocena obiektywna, a nie subiektywne odczucie pokrzywdzonego. Nie będzie stanowiło „znęcania się” w rozumieniu art. 207 § 1 Kodeksu karnego, zachowania skoro nie miały „one charakteru działań „dotkliwych” i „ponad miarę”, a więc swą intensywnością wykraczających spoza granice zwyczajnego naruszenia nietykalności fizycznej, znieważenia, poniżenia, czy innego naruszenia czci pokrzywdzonej.
Przestępstwo określone w art. 207 § 1 KK może być popełnione umyślnie i to wyłącznie z zamiarem bezpośrednim. Przesądza o tym znamię intencjonalne „znęca się”, charakteryzujące szczególne nastawienie sprawcy. Pojęcie „znęcanie się” na gruncie art. 207 KK zawiera w sobie istnienie przewagi sprawcy nad osobą pokrzywdzoną, której nie może się ona przeciwstawić lub może to uczynić w niewielkim stopniu. Nie jest zatem możliwe wzajemne znęcanie się nad sobą w tym samym czasie. Natomiast zachowanie się ich może wyczerpywać jednostkowo znamiona przestępstw znieważania bądź naruszania nietykalności fizycznej (zob. wyrok SN z dnia 13 września 2005 r., WA 24/05, OSNwSK 2005/1/1655). W przypadku zaś wzajemnego złośliwego dokuczania, szczególnie na podłożu rozkładu pożycia małżeńskiego – to brak jest podstaw do przypisywania tylko jednej stronie zamiaru znęcania się (zob.: wyrok SN z dnia 23 września 1992 r., III KRN 122/92).
Istota przestępstwa znęcania się polega na jakościowo innym zachowaniu się sprawcy, aniżeli na zwyczajnym znieważeniu lub naruszeniu nietykalności cielesnej osoby pokrzywdzonej. O uznaniu za „znęcanie się” zachowania sprawiającego cierpienie psychiczne ofiary powinna decydować ocena obiektywna, a nie subiektywne odczucie pokrzywdzonego. Za znęcanie się nie można uznać zachowania sprawcy, które nie powoduje u ofiary poważnego cierpienia moralnego, ani w sytuacji, gdy między osobą oskarżoną a pokrzywdzoną dochodzi do wzajemnego „znęcania się” (por. Komentarz do KK t. 2 str. 613-616 pod red. Andrzeja Zolla, Zakamycze 1999).
Nie może jednak ulegać żadnej wątpliwości, że pokrzywdzonym przestępstwem kwalifikowanym z art. 207 § 1 KK jest nie tylko ten, który biernie podaje się agresji, poniżaniu, żyje w poczuciu bezsilności i pogłębiającego się stresu oraz strachu o życie własne i swoich najbliższych (zwłaszcza dzieci). Pokrzywdzonym tym przestępstwem o znamionach zbiorowych jest także ten, kto będąc stroną oczywiście słabszą fizycznie i psychicznie podejmuje próbę obrony swojej wolności, czci, nietykalności osobistej, prawa do godnego życia.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięSąd Rodzinny uznał, że nieletnie K. J. (1), K. L. (1) i A. K. przez to, że w W. przy ul. (…) na terenie szkoły działając wspólnie i w porozumieniu poprzez słowne komentarze uporczywie nękały małoletnią N. M., lat 15, u której wzbudziły uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, w wyniku czego nastąpiło istotne pogorszenie się jej stanu zdrowia psychicznego dopuściły się czynu karalnego wskazanego w art. 190a § 1 Kodeksu karnego (dalej KK).
W kontekście powyższego odnosząc się do zebranego w sprawie materiału dowodowego, to analiza jego i ocena w sposób niewątpliwy i niepodlegający kwestionowaniu wykazała sprawstwo nieletnich K. J. (1), K. L. (1) i A. K. odnośnie popełnienia zarzucanych im czynów, a wyczerpujących ustawowe znamiona występku określonego w art. 190a § 1 KK. Potwierdzeniem tego są przede wszystkim zeznania pokrzywdzonej N. M. i jej matki oraz świadka K. S., która była uczennicą tej samej klasy, do której uczęszczały nieletnie oraz pokrzywdzona. Zeznania pokrzywdzonej, potwierdzone depozycjami wymienionych świadków oraz treścią złożonej do akt sprawy dokumentacji, jednoznacznie wskazywały, że zachowania przypisane nieletnim K. J. (1), K. L. (1) i A. K. z pewnością można określić mianem uporczywych, gdyż powtarzały się one często, prawie każdego dnia, w którym miały miejsce zajęcia lekcyjne, gdy pokrzywdzona była w szkole. Ponadto ingerowały one w prywatność pokrzywdzonej, gdyż były one obraźliwe i złośliwe oraz bezpośrednio odnosiły się do jej wyglądu, zachowania oraz nawoływały do tego, aby małoletnia pokrzywdzona sama czyniła sobie krzywdę i popełniła samobójstwo „bo nie pasuje do tego społeczeństwa”. Pokrzywdzona w wyniku zachowania nieletnich koleżanek nie mogła czuć się swobodnie przychodząc do szkoły, gdyż miała poczucie, że jej koleżanki z klasy, gdy przekroczy próg szkoły będą się nad nią znęcały i ją gnębiły. Działania nieletnich uniemożliwiały normalne funkcjonowanie pokrzywdzonej N. M. w szkole i w wyniku sformułowań kierowanych w stosunku do niej przez nieletnie K. J. (1), K. L. (1) i A. K. małoletnia N. M. przestała akceptować siebie, miała niską samoocenę, stała się nerwowa, niespokojna, płaczliwa, miała myśli i zamiary samobójcze, samookaleczała się. Z powodu wyśmiewania przez nieletnie K. J. (1), K. L. (1) i A. K. małoletnia N. M. czterokrotnie przebywała w szpitalu psychiatrycznym w J. z rozpoznaniem zaburzeń depresyjno-lękowych oraz (…), gdzie była leczona farmakologicznie i była prowadzona wobec niej psychoterapia. Przypisane nieletnim czyny miały charakter celowy. W ustalonym stanie faktycznym K. J. (1), K. L. (1) i A. K. mogły zachować się zgodnie z prawem i nie zachodziły żadne okoliczności, które wyłączałyby ich odpowiedzialność. Ponadto, przypisane nieletnim czyny były bezprawne, a stopień ich społecznej szkodliwości jest wyższy niż znikomy.
W pkt 2 orzeczenia Sąd zobowiązał każdą z nieletnich do odpracowania 10 godzin prac społecznych w terminie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia. Nieletnie winny bowiem głęboko przemyśleć swój dotychczasowy stosunek do człowieka, ponieważ pomimo tego, iż mają one pozytywną opinię w szkole ich wyjątkowo bolesne i bezczelne komentarze wobec koleżanki wskazują na ich niedojrzałość emocjonalną, brak odpowiedzialności i brak dobrego wychowania. Nieletnie działają razem miały znaczna przewagę nad swoją słabszą koleżanką i mogły czuć się bezkarne dokuczając jej często i boleśnie. Takie zachowania są jednak patologiczne, nawet jeśli popełniają je dzieci z tzw „ z dobrych domów” . Tym bardzie j takie osoby powinny być świadome norm prawnych, społecznych i moralnych, które zabraniają krzywdzenia i działania na szkodę innych osób. Wykonywanie więc prac społecznych będzie więc dla nieletnich okazją do przemyślenia swoje zachowania i poniesienia jego negatywnych konsekwencji prawnych.
Nieletnie niestety wykazywała postawę buntowniczą, wspierane postawą swoich rodziców zaprzeczających prawdzie oczywistej w tej sprawie – że nieletnie wygłaszały aroganckie komentarze i sprawiały ból swojej koleżance. Tego nic nie usprawiedliwia. I nawet gdyby nie był to czyn karalny każdy człowiek uświadomiwszy sobie, iż uczynił komuś krzywdę, czy nawet przykrość inne osobie powinien ją za to przeprosić. Tej prostej zasady uczone są wszystkie dzieci w każdym domu i w każdej szkole. Niestety nieletnie K. J. (1), K. L. (1) i A. K. w tej sprawie nie uznały, iż dokuczając i obrażając koleżance N. M. sprawiają jej ból – choć wydawałoby się to oczywiste dla każdego świadka takiej sytuacji. Fakt, że nieletnie są nastolatkami tego nie usprawiedliwia, nawet jeśli są osobami niedojrzałymi, to takie proste zasady jak szacunek dla każdego człowieka powinny zachowywać. Brak tego szacunku dla koleżanki świadczy o nieprawidłowym wychowaniu dziewczynek, które zachowywały się wyjątkowo arogancko i egoistycznie. To powinno ulec zmianie w toku ich dalszego wychowania, jednakże sąd pozostawił to do dalszej pracy ich rodziców. Z uwagi na brak skruchy po stronie nieletnich Sąd uznał, iż powinny one zostać potraktowane surowo, aby nauczyło je to ponoszenia odpowiedzialności za swoje czyny i skutecznie hamowało przed powtarzaniem się takich zachowań. Postanowienie Sądu Rejonowego – VI Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 30 stycznia 2018 r. VI Nkd 100/16
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
