Do szpitala psychiatrycznego może być również przyjęta, bez zgody wymaganej w art. 22, osoba chora psychicznie:
1. której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego,
bądź
2. która jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia.
O potrzebie przyjęcia do szpitala orzeka sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania tej osoby na wniosek. Orzekając o umieszczeniu w szpitalu psychiatrycznym bez zgody osoby, której umieszczenie dotyczy, ale na wniosek podmiotów wymienionych w art. 29 ust. 22 i 3 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego oraz prokuratora, sąd opiekuńczy, którym funkcjonalnie jest wydział rodzinny i nieletnich sądu rejonowego, zbadać musi istnienie przesłanki z art. 29 ust. 1 pkt 1 bądź pkt 2 wyżej wymienionej ustawy.
Dokonywana przez Sąd kontrola występowania w stanie faktycznym sprawy przesłanek ustawowych nakazujących uwzględnienie wniosku powinna być dokładna, zwłaszcza gdy osoba, której dotyczy wniosek kwestionuje, iż jej zachowanie uzasadnia w świetle obowiązującego prawa przymusową hospitalizację. Sąd nie może biernie poprzestać na ocenie wyrażonej przez biegłego lekarza psychiatrę. Opinia biegłego nie może być uznana za wyłączne źródło poczynionych przez sąd pozytywnych ustaleń co do wystąpienia materialnoprawnych podstaw wniosku szczególnie wówczas, gdy bez szerszej motywacji przytacza tylko ustawowe zwroty stanowiące przesłanki przymusowego umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym. Należy przy tym podkreślić, że o potrzebie przymusowego umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym orzeka sąd a nie biegły, wobec czego sąd musi dysponować nie tylko stanowiskiem biegłego, lecz także zapoznać się z przesłankami jego rozumowania, a więc z charakterystyką zdiagnozowanej jednostki chorobowej, jej przebiegiem, sposobami leczenia oraz prognozami co do skutków zaniechania tego leczenia, konfrontując przesłanki oceny biegłego z faktami ustalonymi na podstawie innych dowodów przeprowadzonych w sprawie. W tym zakresie materiał dowodowy wymaga znacznego uzupełnienia.
Trudność w sprawie z wniosku o przyjęcie do szpitala bez zgody chorego wynika ze specyficznego charakteru ustaleń faktycznych, wyrażającego się w tym, że rozstrzygnięcie opiera się na prognozie, czyli hipotetycznej ocenie sądu co do skutków mogących nastąpić w przyszłości. Przewidywanie „znacznego pogorszenia” stanu zdrowia ma być, stosownie do wskazania ustawy, oparte na „dotychczasowym zachowaniu” chorego. Przez pojęcie „znaczne pogorszenie stanu zdrowia psychicznego” – uwzględniając art. 2 ust. 1 pkt 2 u.o.z.p. – należy rozumieć doprowadzenie się przez osobę chorą psychicznie, na skutek niepodejmowania leczenia, do stanu uniemożliwiającego jej funkcjonowanie w rodzinie, w miejscu zamieszkania lub w pracy. Takie rozumienie tego pojęcia pozwala ograniczyć hospitalizację przymusową tylko do tych osób, dla których jest ona niezbędna. Nie należy bowiem ułatwiać jej stosowania wobec osób chorych psychicznie, które zachowują się w sposób nawet rażąco odbiegający od wymagań społecznych, ale mogą funkcjonować bez większych trudności w rodzinie, miejscu zamieszkania i pracy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2010 r., V CSK 384/09). Badanie podstaw przymusowej hospitalizacji musi być każdorazowo szczególnie wnikliwe. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2018 r. (II CSK 22/18) „na sądzie spoczywa powinność ustalenia, jakie dotychczasowe zachowania i z jakich powodów uzasadniają stwierdzenie, że brak leczenia w warunkach zamkniętych prowadzić będzie do pogorszenia stanu zdrowia, na czym pogorszenie to może polegać, i dlaczego w ocenie sądu ma ono charakter „znaczny”. „W żadnym przypadku powodem przymusowego przyjęcia do szpitala w świetle art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 882 ze zm.) nie mogą być uciążliwości, które osoba chora psychicznie wywołuje swoim zachowaniem względem osób trzecich.(SN 22 czerwca 2018 r. II CSK 22/18, L.).
Należy pamiętać, że sprawa o umieszczenie osoby chorej w szpitalu psychiatrycznym bez jej zgody jest sprawą o dużym ciężarze gatunkowym i o poważnych następstwach. Skierowanie do szpitala psychiatrycznego osoby objętej wnioskiem, odwołującym się do art. 29 ustawy, stanowi bowiem ewidentny przypadek ingerencji w sferę konstytucyjnej wolności i nietykalności cielesnej obywatela, która może nastąpić tylko w razie konieczności prawnej i dla dobra osoby chorej. Przywołując z aprobatą poglądy głoszone w orzecznictwie Sądu Najwyższego, trzeba wskazać, że kontrola sądów spełnienia w stanie faktycznym sprawy przesłanek uzasadniających uwzględnienie wniosku powinna opierać się na ścisłych, uporządkowanych i niezbitych ustaleniach i być zawsze szczególnie wnikliwa, zwłaszcza wówczas, gdy osoba, której wniosek dotyczy żąda wyjaśnienia, czy rzeczywiście jej zachowanie uzasadnia w świetle obowiązującego prawa przymusową hospitalizację (por. postanowienie z 12.07.1996 r., II CRN 81/96 – OSNC 96/12/164 oraz postanowienie z 22.07.2010 r. I CSK 234/10 OSNC 2011, nr B poz. 32). Rozstrzygnięcie sądu nie może sprowadzać się do powtórzenia wyrażeń ustawowych bez nasycenia ich konkretną treścią.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięOśrodek Pomocy Społecznej złożył wniosek o umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym, bez wyrażenia zgody, uczestnika postępowania A. G. (1). W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, iż A. G. (1) od maja objęty jest wsparciem w formie pracy socjalnej. W maju wraz z ojcem poszedł do lekarza psychiatry, albowiem wcześniej zdiagnozowano u niego schizofrenię paranoidalną. Uczestnik we wrześniu zgłosił się z prośbą o pomoc finansową. W trakcie przeprowadzanego wywiadu, pracownik socjalny ustalił, iż A. G. (1) uważa się za osobę zdrową, nie leczy się, w jego ocenie został skierowany do niewłaściwego lekarza. 1 października pracownik socjalny udał się do lekarza psychiatry P. T., który podał, iż uczestnik był u niego na jednej wizycie i nie zgodził się na dalsze leczenie, gdyż uważa się za osobę zdrową.
Wskazano również, iż uczestnik jest w posiadaniu dokumentów z okresu jego pobytu w Niemczech u matki, z których wynika, iż ma stwierdzoną schizofrenię i nakaz zamkniętego leczenia psychiatrycznego. Zdaniem lekarza to było powodem przyjazdu A. G. (1) do Polski. Lekarz stwierdził również, iż brak leczenia spowoduje pogorszenie się stanu zdrowia uczestnika postpowania oraz wystawił zaświadczenie, z którego wynika, iż ,,w związku z pogłębiającymi się objawami choroby, wskazane byłoby leczenie bez zgody pacjenta”.
Sąd Rejonowy ustalił, że A. G. (1). Jest kawalerem, nie posiada dzieci, nie funkcjonuje w żadnym związku, ma wykształcenie zawodowe – stolarz. Wyjechał do Niemiec do swojej matki. Będąc za granicą zatrudniony był jako pracownik produkcji i magazynier, jako stolarz, pracował również w firmie sprzątającej. Przez kilka lat związany był z dziewczyną. W październiku przez okres 3-4 miesięcy przebywał w niemieckim szpitalu psychiatrycznym, gdzie rozpoznano u niego schizofrenię paranoidalną.
Po kilkuletnim pobycie u matki w Niemczech w styczniu powrócił do Polski po to ,,aby wyjaśnić skutek śmiertelny”. Zamieszkał w K. wraz ze swoim ojcem J. G. oraz jego partnerką A. K. (2). Po powrocie do kraju, uczestnik postępowania nie pracował, zarejestrował się w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku, pozostawał na utrzymaniu swojego ojca, co było powodem nieporozumień w domu. W maju zwrócił się o objęcie go ubezpieczeniem zdrowotnym, które nie zostało mu przyznane, z uwagi na przekroczenie kryterium dochodowego. Na sugestię pracownika udał się na wizytę do psychiatry dr T., który chciał przepisać mu leki, jednak w ocenie A. G. nie są mu potrzebne, bo jest zdrowy, a wysłanie go do psychiatry było wynikiem pomyłki (…).
A. G. (1) chciałby prowadzić własną firmę, uważa się za wynalazcę, ma dużo pomysłów, ma marzenie, aby stanąć na tle prezydenta Polski, twierdzi, że ma pomysł na Polskę i na całą Europę, a ten pomysł jest najnowszy na całym świecie. We wrześniu zwrócił się do Urzędu Pracy w K. z wnioskiem o przyznanie jednorazowo środków na podjęcie działalności gospodarczej.
Wg uczestnika postępowania niniejsza sprawa to nieporozumienie i pomyłka pracownika. Przez to zdarzenie obecnie jest w strefie pomyłek i ciężko mu się ruszać, wydaje mu się, że te sytuacje zostały zorganizowane, ale to będzie już sam wyjaśniał. Wg A. G. obecnie znajduje się on w makabrycznie złej sytuacji, ma stos pomyłek, a ta pomyłka doprowadziła go do obłędu. Będzie żądał odszkodowania, czuje się skrzywdzony, potrzebuje pomocy prawnika, chciałby wyprowadzić swoje życie z pomyłek.
W miejscu zamieszkania uczestnik postępowania nie przejawia agresywnych zachowań, utrzymuje porządek w zajmowanym przez siebie pokoju. Od jakiegoś czasu w sposób przesadny dba o higienę, kąpie się po kilka razy dziennie i następnie zmienia odzież. Przed użyciem wącha sztućce, następnie dokładnie je wyciera, ciągle coś pisze, wszystkie czynności skrupulatnie planuje i rozpisuje na kartkach. Często chodzi również na Policję i domaga się wszczęcia postępowania i ukarania sprawców swojego rzekomego pobicia, do którego miało dojść 2-3 lata temu. Chodzi również do lekarza rodzinnego, od którego domaga się wystawienia skierowania do poradni specjalistycznych (oprócz psychiatrycznej).
Z opinii biegłego P. K. (1) wynika, iż u uczestnika postępowania A. G. (1) rozpoznano schizofrenię paranoidalną. Z powodu swojej choroby jest niezdolny do zaspokajania swoich podstawowych potrzeb życiowych, nie jest w stanie utrzymać żadnej prac, a tym samym nie potrafi zarobić na swoje utrzymanie, nie ma własnego mieszkania, nie kupuje jedzenia, wszystko to w chwili obecnej zapewniają mu rodzice. Z powodu zaburzeń myślenia nie potrafi adekwatnie załatwić żadnych spraw urzędowych. Biegły stwierdził, iż nieumieszczenie uczestnika post. W szpitalu psychiatrycznym spowoduje znaczne pogorszenie stanu jego zdrowia psychicznego. Jego codzienne funkcjonowanie już teraz bardzo złe, będzie się coraz bardziej pogarszać, aż do całkowitego wyłączenia się z funkcjonowania. Stanie się bardziej podejrzliwy, a krąg jego urojeń będzie się powiększał, prawdopodobnie niedługo włączy do niego swoją rodzinę, co spowoduje pogorszenie stosunków w domu. Zdaniem biegłego, umieszczenie A. G. w szpitalu i wprowadzenie adekwatnego leczenia, spowoduje znaczną poprawę jego stanu psychicznego oraz funkcjonowanie; ustąpienie urojeń, pozwoli mu podjąć pracę zarobkową, polepszy kontakt z ludźmi z jego otoczenia, a także zapobiegnie dalszemu uszkadzaniu centralnego układu nerwowego.
W ocenie biegłego psychiatry, A. G. jest obecnie zdolny do wyrażenia zgody na leczenie w szpitalu psychiatrycznym, jednak z powodu swojego całkowicie bezkrytycznego spojrzenia na swój stan psychiczny i swoją chorobę, zgoda ta jest skrajnie nieprawdopodobna. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał wniosek za uzasadniony.
Dotychczasowe zachowanie uczestnika postępowania wskazuje na to, że nieprzyjęcie go do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jego zdrowia psychicznego. Codzienne funkcjonowanie A. G. (1) już teraz jest bardzo złe, a będzie się jeszcze bardziej pogarszać, aż do całkowitego wyłączenia się z funkcjonowania. Uczestnik stanie się bardziej podejrzliwy, a krąg jego urojeń będzie się powiększał, wysoce prawdopodobne jest to, że włączy do niego swoją rodzinę, co spowoduje pogorszenie wzajemnych stosunków. Ponadto, długotrwała, nieleczona psychoza prowadzi do stopniowego, organicznego uszkodzenia komórek mózgowych. A. G. (1) nie widzi konieczności leczenia psychiatrycznego, jest całkowicie bezkrytyczny wobec swojego stanu psychicznego, uważa się za osobę całkowicie zdrową, która nie potrzebuje przyjmowania leków. Jest przekonany o tym, iż wymyślił Bank, który to pomysł potem mu ukradziono poprzez wyczytanie go w jego myślach. Twierdzi również, że ludzie działają na jego niekorzyść, a niniejsza sprawa jest wynikiem pomyłki pracownika. Nadto, występują u niego omamy słuchowe- słyszy głosy osób, których nie ma w jego pobliżu.
Nadto uczestnik nie jest zdolny do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a leczenie w warunkach szpitalnych spowoduje znaczącą poprawę jego stanu zdrowia. Uczestnik postępowania z powodu swojej choroby jest niezdolny do zaspokajania swoich podstawowych potrzeb życiowych, nie jest w stanie utrzymać żadnej pracy, a tym samym nie potrafi zarobić na własne utrzymanie, nie ma również własnego mieszkania, nie kupuje jedzenia. Wszystko to obecnie zapewniają mu rodzice. Z powodu zaburzeń myślenia, nie potrafi adekwatnie załatwić żadnych spraw urzędowych. Zdaniem biegłego, umieszczenie A. G. (1) w szpitalu i wprowadzenie adekwatnego leczenia spowoduje znaczącą poprawę jego stanu psychicznego oraz funkcjonowanie. Ustąpienie urojeń pozwoli mu na podjęcie pracy zarobkowej, polepszy jego kontakt z ludźmi z jego otoczenia, a także zapobiegnie dalszemu uszkadzaniu centralnego układu nerwowego.
Sąd I instancji odnotował, że biegły w opinii stwierdził, iż uczestnik jest obecnie zdolny do wyrażenia zgody na leczenie w szpitalu psychiatrycznym, jednakże w ocenie P. K., zgoda ta jest skrajnie nieprawdopodobna, gdyż uczestnik postępowania ma całkowicie bezkrytyczne spojrzenie na stan swojego zdrowia psychicznego i swoją chorobę – neguje chorobę, nie ma poczucia choroby psychicznej, uważa się za osobę zdrową i niewymagającą takiego leczenia, a więc istnieje znikoma szansa, że zacznie on się leczyć dobrowolnie w warunkach ambulatoryjnych. Z wskazanych wyżej względów, Sąd Rejonowy uwzględnił wniosek i postanowieniem z 30 marca orzekł o umieszczeniu uczestnika postępowania A. G. (1) w szpitalu psychiatrycznym bez wyrażenia przez niego zgody. Postanowienie Sądu Okręgowego – VI Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 25 czerwca 2020 r. VI Ca 385/20
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
