Przepis art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375, ze zm.) pozwala na przymuszenie osoby chorej psychicznie do podjęcia leczenia w szpitalu psychiatrycznym jedynie wówczas, gdy: (1) dotychczasowe postępowanie tej osoby wskazuje na to, że nieprzyjęcie jej do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego bądź (2) osoba ta jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, iż leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia.
Dokonywana przez Sąd kontrola występowania w stanie faktycznym sprawy przesłanek ustawowych nakazujących uwzględnienie wniosku powinna być dokładna, zwłaszcza gdy osoba, której dotyczy wniosek kwestionuje, iż jej zachowanie uzasadnia w świetle obowiązującego prawa przymusową hospitalizację. Sąd nie może biernie poprzestać na ocenie wyrażonej przez biegłego lekarza psychiatrę. Opinia biegłego nie może być uznana za wyłączne źródło poczynionych przez Sąd pozytywnych ustaleń co do wystąpienia materialnoprawnych podstaw wniosku. Należy przy tym podkreślić, że o potrzebie przymusowego umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym orzeka sąd a nie biegły, wobec czego sąd musi wziąć pod uwagę nie tylko stanowisko biegłego, lecz także zapoznać się z przesłankami jego rozumowania, a więc z charakterystyką zdiagnozowanej jednostki chorobowej, jej przebiegiem, sposobami leczenia oraz prognozami co do skutków zaniechania tego leczenia, konfrontując przesłanki oceny biegłego z faktami ustalonymi na podstawie innych dowodów przeprowadzonych w sprawie.
Dodatkowa trudność w sprawie z wniosku o przyjęcie do szpitala bez zgody chorego wynika ze specyficznego charakteru ustaleń faktycznych, wyrażającego się w tym, że rozstrzygnięcie opiera się na prognozie, czyli hipotetycznej ocenie sądu co do skutków mogących nastąpić w przyszłości. Przewidywanie „znacznego pogorszenia” stanu zdrowia ma być, stosownie do wskazania ustawy, oparte na „dotychczasowym zachowaniu” chorego. Przez pojęcie „znaczne pogorszenie stanu zdrowia psychicznego” – uwzględniając art. 2 ust. 1 pkt 2 OchrZabUp. – należy rozumieć doprowadzenie się przez osobę chorą psychicznie, na skutek niepodejmowania leczenia, do stanu uniemożliwiającego jej funkcjonowanie w rodzinie, w miejscu zamieszkania lub w pracy. Takie rozumienie tego pojęcia pozwala ograniczyć hospitalizację przymusową tylko do tych osób, dla których jest ona niezbędna. Nie należy bowiem ułatwiać jej stosowania wobec osób chorych psychicznie, które zachowują się w sposób nawet rażąco odbiegający od wymagań społecznych, ale mogą funkcjonować bez większych trudności w rodzinie, miejscu zamieszkania i pracy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2010 r., V CSK 384/09). Wymaganie art. 46 ust. 2 OchrZabUp., aby podstawę ustaleń sądu stanowił, między innymi, dowód z opinii jednego lub kilku lekarzy psychiatrów musi być postrzegane także w kontekście umiejętnego rozróżnienia pomiędzy kompetencją biegłego do udzielenia informacji i wiadomości specjalnych niezbędnych do ustalenia i oceny okoliczności sprawy a kompetencją sądu jako wyłącznie uprawnionego do ustalenia faktów i ocen (również hipotetycznych) na podstawie tej opinii oraz innych dowodów
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięWnioskodawczyni M. Z. wystąpiła z wnioskiem o przymusowe leczenie psychiatryczne swojej córki A. Z. bez jej zgody. Wnioskodawczyni argumentowała, że A. Z. od wielu miesięcy zachowuje się dziwnie, tj. mówi o głosach, które słyszy z tyłu głowy, które instruują ją co ma robić. Ponadto stała się agresywna, wulgarna zarówno w domu, jak i w instytucjach publicznych, m.in. ośrodku zdrowia, siłowni. Nie wyraża zgody na konsultację psychiatryczną oraz leczenie szpitalne. Stan zdrowia uczestniczki systematycznie się pogarsza, zarazem nie ma ona poczucia choroby, a brak intensywnego leczenia może spowodować pogorszenie stanu zdrowia uczestniczki.
Sąd uznał, iż dotychczasowe zachowania uczestniczki w postaci odmowy leczenia, negowania choroby, nie przyjmowania leków, a nadto ataki agresji kierowane przeciwko rodzicom wspólnie zamieszkującym, urojenia dotyczące podsłuchów, wiązania, prześladowania, zmowy służb wojskowych przeciwko niej uzasadniają prognozę znacznego pogorszenia stanu jej zdrowia w razie nieprzyjęcia jej do szpitala. Pogarszanie stanu zdrowia będzie polegało na pogłębianiu się dotychczasowych objawów, w tym agresji kierowanej przeciwko rodzicom, a także osobom obcym w miejscach publicznych. W przypadku negacji choroby właściwy i konieczny jest sposób leczenia w szpitalu psychiatrycznym.
Stan zdrowia psychicznego uczestniczki został zdiagnozowany przez biegłą A. M., która w sposób zdecydowany stwierdziła konieczność umieszczenia uczestniczki w szpitalu psychiatrycznym. Stwierdzenie to było zbieżne ze stanowiskiem lekarza rodzinnego leczącego od urodzenia uczestniczkę A. Z., z których zaświadczenia wynika, iż uczestniczka wymaga leczenia szpitalnego, aby zahamować postęp choroby. Tożsame stanowisko prezentują ponadto wnioskodawczyni, która wyrazili je w swoich zeznaniach złożonych przed sądem.
Jak wynika z opinii biegłej stan zdrowia psychicznego uczestnika pogarsza się. Biegła lekarz psychiatra wskazała przy tym, że umieszczenie uczestnika w szpitalu psychiatrycznym jest dla niej najlepszą formą pomocy.
Dotychczas uczestniczka nie podjęła leczenia nawet niestacjonarnego, albowiem neguje chorobę, co nie zapobiega pogarszaniu się jej stanu zdrowia. Uczestniczka nie zamierza skorzystać ze skierowania do lekarza psychiatry i podjąć leczenia w tym zakresie. Dotychczasowe próby nakłonienia A. Z. do leczenia przez rodziców, jak również personel medyczny przychodni zdrowia w Z. są nieskuteczne, a także braku wglądu w chorobę. Sytuacja ta utrzymuje się od roku, nie sposób zatem uznać za prawdopodobne, że uczestniczka sama zmieni swoje podejście do leczenia psychiatrycznego. Ocenę tę potwierdza treść jej zeznań. Relacje istniejące w rodzinie nie wskazują również na to, iż domownicy są w stanie skłonić uczestniczkę do systematycznego leczenia. Powtórzyć przy tym należy, że zaburzenia uczestniczki oparte są na przekonaniach, które nie podlegają perswazji słownej.
W takich okolicznościach utrwala się, zdaniem Sądu Rejonowego sytuacja, w której uczestniczka odbiera rzeczywistość w sposób nieadekwatny, narasta u niej lęk oraz poczucie zagrożenia. Niepodjęcie leczenia psychiatrycznego może spowodować dalsze, w ocenie sądu znaczne, pogorszenie stanu zdrowia psychicznego, pogłębienie się objawów i ich utrwalenie. Mając powyższe na uwadze sąd uznał, że na podstawie art. 29 ust. 1 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego umieścić A. Z. w szpitalu psychiatrycznym bez jej wymaganej zgody. Postanowienie Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 28 marca 2018 r. III RNs 13/18
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
