Przymusowe leczenie w zakładzie i szpitalu psychiatrycznym alkoholika bez jego zgody

Przepis art. 29 ust. 1 U.O.Z.p. pozwala na przymuszenie osoby chorej psychicznie do podjęcia leczenia w szpitalu psychiatrycznym jedynie wówczas, gdy: (1) dotychczasowe postępowanie tej osoby wskazuje na to, że nieprzyjęcie jej do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego bądź (2) osoba ta jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, iż leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia. Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia zdaje się wynikać, że Sąd Rejonowy uznał, iż zachodzi pierwszy z tych wypadków, chociaż przy omawianiu podstawy prawnej orzeczenia Sąd podał przepis art. 29 ust. 1 U.O.Z.p., nie dostrzegając, że przepis ten reguluje w dwóch punktach odrębne podstawy przyjęcia do szpitala psychiatrycznego osoby chorej psychicznie, bez jej zgody.

Dokonywana przez Sąd kontrola występowania w stanie faktycznym sprawy przesłanek ustawowych nakazujących uwzględnienie wniosku powinna być dokładna, zwłaszcza gdy osoba, której dotyczy wniosek kwestionuje, iż jej zachowanie uzasadnia w świetle obowiązującego prawa przymusową hospitalizację. Sąd nie może biernie poprzestać na ocenie wyrażonej przez biegłego lekarza psychiatrę. Opinia biegłego nie może być uznana za wyłączne źródło poczynionych przez Sąd pozytywnych ustaleń co do wystąpienia materialnoprawnych podstaw wniosku szczególnie wówczas, gdy bez szerszej motywacji przytacza tylko ustawowe zwroty stanowiące przesłanki przymusowego umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym. Należy przy tym podkreślić, że o potrzebie przymusowego umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym orzeka sąd a nie biegły, wobec czego sąd musi dysponować nie tylko stanowiskiem biegłego, lecz także zapoznać się z przesłankami jego rozumowania, a więc z charakterystyką zdiagnozowanej jednostki chorobowej, jej przebiegiem, sposobami leczenia oraz prognozami co do skutków zaniechania tego leczenia, konfrontując przesłanki oceny biegłego z faktami ustalonymi na podstawie innych dowodów przeprowadzonych w sprawie.

Dodatkowa trudność w sprawie z wniosku o przyjęcie do szpitala bez zgody chorego wynika ze specyficznego charakteru ustaleń faktycznych, wyrażającego się w tym, że rozstrzygnięcie opiera się na prognozie, czyli hipotetycznej ocenie sądu co do skutków mogących nastąpić w przyszłości. Przewidywanie „znacznego pogorszenia” stanu zdrowia ma być, stosownie do wskazania ustawy, oparte na „dotychczasowym zachowaniu” chorego. Przez pojęcie „znaczne pogorszenie stanu zdrowia psychicznego” – uwzględniając art. 2 ust. 1 pkt 2 OchrZabUp. – należy rozumieć doprowadzenie się przez osobę chorą psychicznie, na skutek niepodejmowania leczenia, do stanu uniemożliwiającego jej funkcjonowanie w rodzinie, w miejscu zamieszkania lub w pracy. Takie rozumienie tego pojęcia pozwala ograniczyć hospitalizację przymusową tylko do tych osób, dla których jest ona niezbędna. Nie należy bowiem ułatwiać jej stosowania wobec osób chorych psychicznie, które zachowują się w sposób nawet rażąco odbiegający od wymagań społecznych, ale mogą funkcjonować bez większych trudności w rodzinie, miejscu zamieszkania i pracy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2010 r., V CSK 384/09).  Wymaganie art. 46 ust. 2 OchrZabUp., aby podstawę ustaleń sądu stanowił, między innymi, dowód z opinii jednego lub kilku lekarzy psychiatrów musi być postrzegane także w kontekście umiejętnego rozróżnienia pomiędzy kompetencją biegłego do udzielenia informacji i wiadomości specjalnych niezbędnych do ustalenia i oceny okoliczności sprawy a kompetencją sądu jako wyłącznie uprawnionego do ustalenia faktów i ocen (również hipotetycznych) na podstawie tej opinii oraz innych dowodów.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Sąd Rejonowy ustalił, że S. G. ma 54 lata, mieszka z 77-letnią matką, jest kawalerem, nie ma dzieci, pobiera zasiłek z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Uczestnik leczył się psychiatrycznie w poradni zdrowia psychicznego od 16 – 17 roku życia, jednak od około 10 lat zaniechał leczenia, a nadto spożywa duże ilości alkoholu. Lekarz psychiatra E. P. w dołączonej do wniosku opinii psychiatrycznej, po przeprowadzeniu ambulatoryjnego badania psychiatrycznego stwierdziła, że S. G. jest osobą chorą psychicznie, cierpi na organiczne zaburzenia urojeniowe, podobne do schizofrenii oraz zespół zależności alkoholowej. Uczestnik jest całkowicie bezkrytyczny wobec swojej choroby, wskazane jest jego leczenie psychiatryczne w warunkach szpitalnych. Zdaniem psychiatry E. P., nieprzyjęcie S. G. do szpitala psychiatrycznego spowoduje dalsze pogorszenie stanu zdrowia psychicznego uczestnika. Zgodnie z opinią sądowo – psychiatryczną, sporządzoną przez biegłego lekarza psychiatrę M. Ć., S. G. ma zaburzenia urojeniowe oraz jest uzależniony od alkoholu. Świadczą o tym: dysforyczny nastrój, napięty afekt, urojenia ksobne, prześladowcze, doznawanie omamów słuchowych, nieufność, podejrzliwość, dziwaczność i nieadekwatność zachowań, niespójność reakcji emocjonalnych, zaburzony krytycyzm odnośnie choroby, leczenia. Opiniowany nie zgłasza się do psychiatry, pije ciągami alkohol, nadużywa R., wchodzi w konflikt z prawem, jest bezkrytyczny wobec potrzeby leczenia. S. G. jest osobą chorą psychicznie. Uczestnik wymaga leczenia w szpitalu psychiatrycznym. Jego dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że nieprzyjęcie go do szpitala psychiatrycznego spowoduje znaczne pogorszenie jego stanu zdrowia psychicznego.

Zdaniem Sądu Rejonowego, z wiarygodnych, logicznych i korespondujących ze sobą opinii lekarza psychiatry E. P. oraz biegłego sądowego – specjalisty psychiatry M. Ć. wynika, iż S. G. jest chory psychicznie, cierpi na zaburzenia urojeniowe oraz uzależnienie od alkoholu. Dotychczasowe zachowanie uczestnika wskazuje, że nieprzyjęcie go do szpitala psychiatrycznego spowoduje znaczne pogorszenie stanu jego zdrowia psychicznego. S. G. na rozprawie nie był w stanie odnieść się do dowodów z opinii biegłych i trudne było nawiązanie logicznej rozmowy z uczestnikiem. Dlatego też Sąd pierwszej instancji, na podstawie art. 29 ust. 1 U.O.Z.p. orzekł o umieszczeniu S. G. w szpitalu psychiatrycznym. Postanowienie Sądu Okręgowego – II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 6 lipca 2016 r. II Ca 260/16

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.