Roszczenie o zwrot nakładów dokonanych przez małżonków z majątku wspólnego w czasie trwania wspólności ustawowej na nieruchomość stanowiącą własność osoby trzeciej wchodzi w skład majątku wspólnego i jako prawo podmiotowe (wierzytelność) powinno było być objęte postanowieniem o jego podziale (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 3.4.1970 r., III CZP 18/70, OSNCP 1971, nr 2, poz. 18, z dnia 19.12.1973 r., III CZP 65/73, OSNCP 1974, nr 10, poz. 164, i z dnia 11.5.1978 r., III CZP 103/77, OSNCP 1979, nr 1, poz. 4). Nieobjęcie tego roszczenia postanowieniem o podziale skutkuje utratą możliwości późniejszego zgłoszenia tego roszczenia przez jedno z małżonków w stosunku do drugiego (art. 567 § 3 w związku z art. 618 § 2 i 3, art. 686 i art. 688 KPC).
Z konstrukcji oraz treści art. 45 KRO wynika założenie, że każdy z małżonków powinien w zasadzie zwrócić przypadający na drugiego małżonka udział w nakładach poczynionych z majątku wspólnego na majątek odrębny drugiego małżonka, bez względu na to, czy składnik objęty nakładami po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej został zbyty. Porównanie art. 45 § 1 KRO i 226 § 1 KC wskazuje, że przepisy te różnią się znacząco. Artykuł 45§ 1 KRO nie uzależnia powstania roszczenia od posiadania lub wydania rzeczy, na którą nakłady zostały dokonane; źródłem roszczenia jest nakład z majątku wspólnego na majątek odrębny (obecnie osobisty) w czasie istnienia ustawowej wspólności majątkowej, a więc stosunek rodzinny, a stosunek wynikający z prawa własności, ma znaczenie wtórne, przy czym omawiane roszczenie może być wymagalne wyjątkowo nawet przed podziałem majątku wspólnego. Te odrębności prowadzą do wniosku, że zakres podmiotowy roszczenia wynikającego z art. 45 KRO jest ograniczony tylko do małżonków. Zbycie przez małżonka nieruchomości z przedmiotowymi nakładami po ustaniu wspólności ustawowej nie wywołuje przejścia tego zobowiązania na nabywcę. Innymi słowy, wynikające z art. 45 § 1 KRO roszczenie o zwrot nakładów na remont budynku z majątku wspólnego na nieruchomość stanowiącą majątek osobisty drugiego z małżonków ma charakter czysto obligacyjny.
Trzeba też zauważyć, że nakłady na remont budynku dokonywane są zwykle przez byłych małżonków wiele lat przed ustaniem wspólności małżeńskiej i na podstawie ich wspólnej decyzji. Nabywca nieruchomości nie ma na tę dyspozycję nie tylko żadnego wpływu, ale może nawet nie wiedzieć o nakładzie i zaniechaniu jego rozliczenia. W praktyce dochodzi zazwyczaj do sprzedaży nieruchomości z tymi nakładami; zbywca nieruchomości z reguły określa cenę nieruchomości uwzględniającą dokonane nakłady, a nabywca nabywa nieruchomość za obejmującą je cenę rynkową. Obciążanie nabywcy obowiązkiem zwrotu udziału w nakładach na rzecz byłego małżonka zbywcy podważałoby pewność i bezpieczeństwo obrotu nieruchomościami. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 30 stycznia 2008 r. III CSK 257/07
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
