Z chwilą zawarcia małżeństwa, powstała między stronami z mocy ustawy, na podstawie art. 31 § 1 KRO, wspólność majątkowa, nazwana przez ustawodawcę wspólnością ustawową. Wspólność ustawowa stanowi ustrój majątkowy preferowany przez prawodawcę, jednak nie jest on obligatoryjny. Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pozwalają na inne ukształtowanie tego ustroju, a mianowicie na rozszerzenie lub ograniczenie wspólności, a nawet na jej wyłączenie. Mogą tego dokonać sami małżonkowie, stosownie do art. 47 § 1 KRO, a w braku ich zgody sąd na żądanie jednego z małżonków w trybie art. 52 KRO Zgodnie z przywołanym art. 52 § 1 KRO, z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej.
Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. Ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej na podstawie art. 52 KRO możliwe jest wbrew woli jednego z małżonków, dlatego też może nastąpić tylko w razie istnienia ku temu ważnych powodów.
Ustawa nie definiuje pojęcia ważne powody, jednakże w doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że pod pojęciem tym rozumieć należy takie okoliczności, które powodują, że w konkretnej sytuacji faktycznej wspólność ustawowa przestaje służyć dobru drugiego z małżonków oraz dobru założonej przez małżonków rodziny, a wręcz dalsze jej trwanie zagraża interesom drugiego małżonka (tak między innymi Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 czerwca 2000 roku, III CKN 287/00, LexPolonica nr 379815; M. Sychowicz (w:) K. Piasecki (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2006, komentarz do art. 52, tezy 14 i nast.). Wśród katalogu ważnych powodów wymienia się okoliczność, że małżonkowie żyją w rozłączeniu (separacja faktyczna), trwonienie majątku, alkoholizm czy narkomania, hazard, uporczywy brak przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny, uporczywe dokonywanie szczególnie ryzykownych operacji finansowych zagrażających materialnym podstawom bytu rodziny.
Separację faktyczną jako przyczynę orzeczenia rozdzielności majątkowej musi cechować brak możliwości współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym (por. wyrok SN z dnia 13 maja 1997 roku w sprawie III CKN 51/97, OSN 1997/12/194, wyrok SN z dnia 4 czerwca 2000 roku w sprawie III CK 126/03, M. Praw. (…)/s. 582). Sąd meriti podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 14 stycznia 2005 r., III CK 112/04, iż ważnym powodem w rozumieniu art. 52 § 1 KRO jest taka separacja faktyczna, która skutkuje trwałym zerwaniem wszelkich stosunków majątkowych stron i brakiem możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych.
Obojętne jest także, który z małżonków jest winny separacji. Okoliczność ta może być brana pod rozwagę przy ocenie zasadności powództwa w świetle art. 5 KC, brak natomiast podstaw do oddalenia powództwa o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej z tej tylko przyczyny, że żądanie takie zgłasza małżonek winny separacji” – wyrok SN z dnia 8 maja 2003 r., II CKN 78/01. Wina małżonka żądającego zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej oraz wzgląd na dobro rodziny lub pozwanego małżonka powinny być brane pod uwagę jedynie przy ocenie żądania zniesienia z punktu widzenia zasad współżycia społecznego (art. 5 KC). Oddalenie powództwa z uwagi na wspomniane okoliczności może zatem nastąpić tylko zupełnie wyjątkowo, gdy wystąpienie z żądaniem zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej ma w danych okolicznościach znamiona nadużycia prawa (Wyrok SN z dnia 17 września 1999 r., I CKN 129/99, Prok. i Pr.-wkł. 2000, nr 1, poz. 38).
Podkreślić należy ponadto, że ważne powody przemawiające za ustanowieniem rozdzielności majątkowej powinny mieć charakter majątkowy, choć u ich źródeł mogą leżeć przyczyny natury osobistej, stwarzające taką sytuację, że wykonywanie przez małżonków zarządu majątkiem wspólnym jest niemożliwe lub znacznie utrudnione, jak w rozważanym przypadku, a co za tym idzie wspólność majątkowa przestaje służyć dobru założonej przez małżeństwo rodziny (M. Sychowicz, Małżeńskie ustroje majątkowe (w:) Kodeks Rodzinny i opiekuńczy. Komentarz pod red. K. Piaseckiego, Warszawa 2009, LexisNexis, s. 334). Tak jest w realiach omawianej sprawy oprócz faktu separacji faktycznej, utrudniającej zarząd majątkiem wspólnym należy wziąć pod uwagę względy natury osobistej, na które powołuje się powód, tj. utrata zaufania do żony, brak lojalności z jej strony – odmowa podpisania kredytu pod hipotekę nieruchomości, na której rozbudowę powód zaciągnął kredyt pod zastaw swoich udziałów w spółce (…). z o.o (wyrok SN z 6 listopada 1972 r., III CRN 250/72, OSNCP 1973, nr 6, poz. 113, z glosami: B. D., OSPiKA 1973, nr 7-8, poz. 159 i M. W., NP. 1974, nr 3, s. 338; wyrok SN z 5 grudnia 1995 r., III CRN 164/95).
Ponadto należy mieć na uwadze, że instytucja zniesienia wspólności majątkowej jest fragmentarycznym rozwiązaniem w sferze kształtowania małżeńskich stosunków prawno-majątkowych, przeto w ramach tego postępowania szczególnego znaczenia nabierają prawnomajątkowe aspekty stosunków między małżonkami, zwłaszcza gdy oboje, lub jedno z nich prowadziło działalność gospodarczą. W postępowaniu wszczętym powództwem wytoczonym na podstawie art. 52 KRO relacje osobiste istniejące między małżonkami, czy szerzej: aspekty rodzinno-prawne istniejących między nimi stosunków, nie mogą w sposób znaczący przesądzać o istnieniu ważnych powodów zniesienia wspólności majątkowej, gdyż mogłoby to prowadzić do nieuzasadnionego utożsamiania ważnych powodów w rozumieniu art. 52 § 1 KRO z przyczynami rozwodu lub separacji, do orzeczenia której wystarczy zupełny rozkład pożycia małżeńskiego (art. 611 § 1 KRO) i którą ustawodawca wprowadził jako środek pomocy w razie rozkładu pożycia małżonków. Natomiast ocena wystąpienia przesłanek określonych w art. 52 § 1 KRO wymaga poczynienia ustaleń co najmniej w odniesieniu do: wielkości majątku wspólnego, istnienia zadłużenia, jego rozmiarów i okoliczności powstania, wielkości majątku odrębnego małżonka-dłużnika i sposobu wykonywania przezeń zobowiązania, a także kwestii dotyczących utrzymania i wychowania małoletnich dzieci stron (wyrok SN z dnia 13 stycznia 2000 r., II CKN 1070/98).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięPozwem złożonym w dniu 23 września skierowanym przeciwko M. S., D. S. wniosła o ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem 10 lipca oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu wskazała, że w dniu 10 lipca wyprowadziła się od męża, po tym jak ją uderzył. Złożyła również pozew rozwodowy. Pozostawanie z pozwanym we wspólności majątkowej uniemożliwia jej samodzielne podejmowanie decyzji finansowych. Ponadto obawia się, że będzie musiała spłacać długi męża, kiedy ten stanie się niewypłacalny. Powódka oświadczyła, że pozwany nie zgodził się na ustanowienie rozdzielności majątkowej przed notariuszem.
Małżonkowie od dnia 10 lipca pozostają w separacji faktycznej, pomiędzy stronami toczy się postępowanie rozwodowe, nie prowadzą wspólnie zarządu swoim majątkiem, wszelkie decyzje finansowe podejmują oddzielnie. Nie potrafią dojść do porozumienia w kwestiach finansowych. Pozwany nie chce rozmawiać z powódką odnośnie finansów. Powódka od chwili rozstania stron nie ma wiedzy o zobowiązaniach zaciąganych przez pozwanego. Ponadto powódka jeszcze przed rozstaniem z pozwanym nie miała wglądu w finanse stron. Zgodnie z wolą pozwanego zlikwidowała kartę bankomatową, a także nie znała hasła dostępu do bankowości internetowej. Finansami dysponował więc i miał o nich pełną wiedzę właściwie wyłącznie pozwany.
Skoro małżonkowie faktycznie nie współdziałają w zarządzie majątkiem wspólnym, nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego, ustały między nimi więzi gospodarcze i finansowe, brak podstaw do utrzymywania fikcji wspólności ustawowej. Orzeczenie o ustanowieniu rozdzielności majątkowej będzie w zasadzie tylko sankcjonować istniejący stan faktyczny. Pozwoli małżonkom na niezależność i samodzielne podejmowanie decyzji w zakresie zarządu majątkiem i zaciąganie zobowiązań na własny rachunek.
W ocenie Sądu w niniejszej sprawie zachodzi wyjątkowy wypadek kiedy można ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa. Strony żyją w separacji faktycznej od dnia 10 lipca. Od tego czasy pozwany odmawia jakichkolwiek rozmów z powódką na temat kwestii finansowych i nie chce się z nią porozumieć w tym zakresie. Powódka nie wie, czy pozwany zaciągnął jakieś zobowiązania zarówno w czasie gdy prowadzili wspólnej gospodarstwo domowe, jak też od chwili pozostawania z pozwanym w separacji faktycznej. Powódka także przed rozstaniem stron nie miała wglądu do ich wspólnych środków finansowych. Powódka po rozstaniu proponowała mężowi zawarcie przed notariuszem umowy o ustanowienie rozdzielności majątkowej, jednak ten odmawiał. Brak jest zatem podstaw, aby powódka odpowiadała za zobowiązania męża, z którym żyje w separacji i o których nie ma pojęcia, gdyż pozwany nie informuje powódki o podejmowanych przez niego działaniach odnośnie finansów, czy też o zaciąganiu zobowiązań. Należy zatem uznać, że zachodzą podstawy do orzeczenia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną od dnia faktycznego rozstania stron, tj. od dnia 10 lipca. Wyrok Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 28 stycznia 2020 r. III RC 592/19
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
