Merytoryczną podstawą prawną rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie jest przepis art. 140 § 1 KRO Przepis ten stanowi , że osoba która dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania nie będąc do tego zobowiązana albo będąc zobowiązana z tego powodu , że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od osoby zobowiązanej w bliższej kolejności byłoby dla uprawnionego niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami , może żądać zwrotu od osoby , która powinna była te świadczenia spełnić (roszczenia regresowe). Przepis § 2 powołanego przepisu stanowi , że roszczenie to przedawnia się z upływem lat trzech.
W powołanym przepisie mamy do czynienia z sytuacją , gdy potrzeby uprawnionego do alimentacji , które nie zostały zaspokojone należnymi świadczeniami osoby zobowiązanej w pierwszej kolejności bywają pokrywane dzięki świadczeniom innych osób , aktualnie zobowiązanych do alimentacji w tej samej kolejności , które świadczą na rzecz uprawnionego ponad własny obowiązek z tego powodu , że inny zobowiązany w tej samej kolejności obowiązku swego nie wypełnia (np. zamiast obojga rodziców koszty utrzymania dziecka w całości ponosi tylko jedno z nich) , lub w dalszej kolejności czy zobowiązanych wobec danego uprawnionego jedynie potencjalnie (np. zamiast jednego z zobowiązanych rodziców – dziadkowie) , albo nawet osób spoza kręgu zobowiązanych do alimentacji względem osoby uprawnionej (np. dalsza rodzina). Celem tego przepisu jest zapewnienie zwrotu dostarczonych świadczeń alimentacyjnych osobie , która wyręczyła w ich dostarczeniu zobowiązanych do świadczeń alimentacyjnych w bliższej lub tej samej kolejności. W praktyce w większości przypadków w grę wchodzą roszczenia regresowe matki dziecka względem ojca niewywiązującego się ze swego obowiązku alimentacyjnego.
Roszczenie zwrotne z art. 140 KRO nie ma charakteru roszczeń alimentacyjnych , są to bowiem cywilnoprawne roszczenia majątkowe , niemniej jednak roszczenie to jest ściśle powiązane z obowiązkiem alimentacyjnym i jego zakresem. Wysokość roszczenia regresowego podlega podwójnemu ograniczeniu , z jednej strony limituje ją wartość świadczeń spełnionych na rzecz uprawnionego przez dochodzącego roszczenia regresowego, z drugiej strony natomiast granicę roszczenia regresowego określa zakres usprawiedliwionych i podlegających zaspokojeniu potrzeb uprawnionego (wyrok SN z dnia 22 kwietnia 1970 r. , III DRN 41/70, OSNC 1971 , nr 1 , poz. 7.). Osobie uprawnionej do roszczeń zwrotnych przewidzianych w art. 140 § 1 KRO jeśli świadczyła alimenty w kwocie przekraczającej możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego do alimentacji , nie przysługuje roszczenie zwrotne w takim zakresie , w jakim rzeczywiście świadczyła , lecz służy jej to roszczenie w takim tylko zakresie , w jakim nie przekracza ono zakresu świadczeń alimentacyjnych na podstawie kryteriów ustalonych w art. 135 KRO Ten ostatni przepis stanowi , że zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Występujący z roszczeniem regresowym traci prawo do świadczeń , które uiścił ponad potrzeby uprawnionego i możliwości finansowe zobowiązanego.
W procesie regresowym dla powództwa z art. 140 KRO istotny jest ustawowy zakres obowiązku alimentacyjnego nie wywiązującego się z niego rodzica, a nie zakres tego obowiązku ustalony w tytule egzekucyjnym, jeżeli później doszło do zamiany stosunków w rozumieniu art. 138 KRO Wtedy bowiem sąd uwzględnia rzeczywisty zakres obowiązku alimentacyjnego, choćby nie doszło zmiany orzeczenia lub umowy (por. orzeczenie SN z dnia 13 stycznia 1982 r., III CRN 301/81, opubli. OSNCP 1982, poz. 90). Roszczenie regresowe może przy tym dotyczyć tylko świadczeń alimentacyjnych, które zostały już spełnione, a nie takich świadczeń, które mają być spełnione dopiero w przyszłości.
Zgodnie z art. 6 KC ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Skutkiem nie przestrzegania przez strony zasad art. 3 KPC, art. 6 KC i art. 232 KPC, jest to, że strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swych twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności, na tej stronie spoczywał. Poszukiwanie za stronę przez Sąd z urzędu okoliczności przemawiających za jej stanowiskiem, w istocie stanowi wyręczenie jej w obowiązkach procesowych, przez co Sąd naraża się na uzasadniony zarzut nierównego traktowania stron procesu (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.03.2010 r., sygn, akt II UK 286/09).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięPowód J. P. wniósł o zasądzenie od pozwanej A. P. (1) kwoty 2750 zł. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty. W uzasadnieniu pozwu wskazał, iż strony posiadają dwójkę dzieci, których miejsce pobytu zostało ustalone przy matce. Alimenty na rzecz córki stron A. P. (2) zostały zasądzone przez sąd ostatecznie na kwotę po 550 zł. miesięcznie. Dnia 01 stycznia pozwana wyrzuciła córkę stron z domu i od tego czasu mieszkała ona z ojcem, w związku z tym Sąd uchylił obowiązek alimentacyjny J. P. wobec A. P. (2) za okres od 1 stycznia do 5 czerwca. We wskazanym okresie to wyłącznie powód ponosił koszty utrzymania i wychowania córki stron. Dlatego za ten okres ma roszczenie wobec pozwanej o zwrot kwoty 5×550 zł tj. łącznie kwoty 2750 zł. W tym okresie córka stron wymagała znacznych nakładów finansowych na leczenie dermatologiczne, ginekologiczne, na korepetycje, na które córka stron uczęszczała od lutego do kwietnia, ojciec zorganizował jej wyjazd na ferie, zakupił odzież, zorganizował uroczystość 18-tych urodzin.
Bezsporna w sprawie jest okoliczność, że w okresie od stycznia do początku czerwca pozwana nie wypełniała swojego obowiązku alimentacyjnego wobec wspólnej córki stron. Wprawdzie kupiła jej trampki oraz sukienkę, jednak takich jednorazowych, okolicznościowych, zakupów nie można potraktować jako wypełniania obowiązku alimentacyjnego polegającego na stałym ponoszeniu kosztów utrzymania i wychowania dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie.
Koszty utrzymania i wychowania A. ponosił w tym okresie wyłącznie powód. Na te koszty składały się zarówno zwykłe wydatki związane z wyżywieniem, zakupem środków czystości, kosmetyków, odzieży i obuwia, pomocy szkolnych, ale także innych wykraczających poza przeciętne wydatki osoby w tym wieku związanych z leczeniem w poradni dermatologicznej i ginekologicznej, na które składały się opłaty wizyt lekarskich, dojazdy do O. oraz zakup leków, ponadto takim dodatkowym wydatkiem był koszt korepetycji z których A. P. (2) korzystała przez 3 miesiące.
Nie można uwzględnić zarzutu pozwanej, iż powód nie przedstawił żadnych rachunków na okoliczność poniesionych kosztów. Koszty, które wymienił powód w swoich wyjaśnieniach, o których również mówiła A. P. (2) w sprawie, są przeciętnymi wydatkami ponoszonymi w związku z utrzymaniem, a w przypadku córki stron także w związku z kontynuowaniem nauki szkolnej. Wydatki na wyżywienie, ubranie, obuwie, środki czystości i kosmetyki, wydatki związane z kosztami mieszkania, opieki medycznej i szkołą, są wydatkami, które ponosi każdy, tym samym są to fakty powszechnie znane nie wymagające dowodu (art. 228 § 1 KPC).
Ustalając wysokość kwoty zwrotu Sąd bierze pod uwagę nie tylko faktycznie poniesione przez powoda wydatki, ale także możliwości zarobkowe i majątkowe strony zobowiązanej do alimentów.
W tym okresie możliwości pozwanej należy w przybliżeniu porównać do możliwości określonych podczas sprawy o zasądzenia alimentów na rzecz A. P. (2), które w styczniu zostały ocenione przez Sąd na kwotę 450 zł. miesięcznie. Biorąc pod uwagę, iż tytułem regresu powód domaga się alimentów za okres o kilka miesięcy wcześniejszy, należy uznać, iż możliwości zarobkowe pozwanej w tym okresie były podobne, w jej sytuacji materialnej i rodzinnej w tym czasie nie zaszła żadna istotna zmiana.
Z tego też względu Sąd uznał, iż nie można jako „wskaźnik zwrotu” brać pod uwagę kwoty, która była zasądzona w tym okresie tytułem alimentów od powoda na rzecz córki, czyli kwoty 550 zł. miesięcznie, a kwotę tę należy ustalić w oparciu o możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanej w tym okresie. Tak też w tym przedmiocie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 kwietnia 1970 r. w sprawie III CRN 41/70 „W razie gdyby osoba uprawniona do roszczeń zwrotnych określonych w art. 140 § 1 KRO świadczyła alimenty w kwocie przekraczającej możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego do alimentacji, to nie przysługuje jej roszczenie zwrotne w takim zakresie, w jakim rzeczywiście świadczyła, ale tylko w takim zakresie, w jakim nie przekracza to świadczeń określonych na podstawie kryteriów przewidzianych w art. 135 § 1 KRO” Wyrok Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich III RC 185/15
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
