Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Unieważnienie, odwołanie, rozwiązanie i podważenie darowizny wspólnego mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości przez męża czy żonę bez wiedzy i zgody na rzecz członka rodziny – mamy, taty, brata, siostry, kolegę czy koleżankę

W KRO nie ma obecnie przepisu, który stanowiłby, w jakiej formie ma być wyrażona zgoda małżonka na dokonanie czynności prawnej przez drugiego małżonka. W takiej sytuacji znajduje zastosowanie art. 63 § 2 KC Jeżeli więc do ważności czynności prawnej wymagana jest forma szczególna, oświadczenie obejmujące zgodę osoby trzeciej powinno być złożone w tej samej formie .

Według art. 31 § 1 KRO, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Według zaś art. 33 pkt 10 KRO do majątku osobistego każdego z małżonków należą między innymi przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Unieważnienie, odwołanie, rozwiązanie i podważenie darowizny wspólnego mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości przez męża czy żonę bez wiedzy i zgody na rzecz członka rodziny – mamy, taty, brata, siostry, kolegę czy koleżankę

Zgodnie natomiast z treścią art. 37 KRO zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:

1) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;

2) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;

3) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;

4) darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.

Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.

Według art. 37 § 2 KRO do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym potrzebna jest zgoda drugiego małżonka, wyrażona w formie wymaganej do danej czynności prawnej, tj. w niniejszej sprawie w formie aktu notarialnego. Nie ulega wątpliwości, że hipotezą tego przepisu objęte są zarówno czynności prawne przekraczające zakres zwykłego zarządu w ścisłym tego określenia znaczeniu, jak i nie mieszczące się w ramach zarządu czynności prawne rozporządzające przedmiotami objętymi wspólnością ustawową, w tym również rozporządzenie nieruchomością objętą tą wspólnością w formie darowizny.

W uzupełnieniu należy wyjaśnić, że umowa zawarta przez małżonka bez zgody drugiego małżonka jest dotknięta sankcją określaną jako bezskuteczność zawieszona. Jest to tzw. czynność prawna niezupełna, zwana też kulejącą (negotium claudicans). Jeżeli małżonek potwierdzi taką umowę, staje się ona ważna już od chwili jej zawarcia (art. 63 § 1 zd. drugie KC). Potwierdzenie powoduje więc ustanie stanu bezskuteczności zawieszonej, a umowa rodzi wówczas skutek ex tunc, tj. od chwili jej zawarcia. Stan bezskuteczności zawieszonej ustaje również wtedy, gdy małżonek odmówi potwierdzenia lub termin do potwierdzenia upłynie bezskutecznie bądź z innej przyczyny możliwość potwierdzenia ustanie. W tych jednak przypadkach umowa zawarta bez zgody współmałżonka będzie bezwzględnie nieważna od chwili jej zawarcia .

Zgodnie z dyspozycją art. 189 KPC powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Stroną pozwaną w procesach o ustalenie mogą być zarówno podmioty ustalanych praw lub stosunków prawnych, jak i osoby nieobjęte tymi prawami, ale takie, w stosunku do których istnieje właśnie interes prawny powoda w ustaleniu prawa lub stosunku prawnego. Jednakże legitymacja bierna pozwanego musi wynikać z jego prawnego związku z ustalanym prawem lub stosunkiem prawnym .

Stroną pozwaną w sprawie o ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa ma winna być – jak się powszechnie przyjmuje – osoba, która zaprzecza istnieniu prawa powoda. Nie musi to być co do zasady strona stosunku prawnego, lub podmiot prawa, którego ustalenia powód się domaga, jednak zaprzeczenie przez nią prawu powoda musi pozostawać w związku z interesem prawnym, który ma powód w ustaleniu istnienia prawa lub stosunku prawnego. W każdym wypadku legitymacja bierna pozwanego musi wynikać z jego własnego prawnego związku z ustalanym prawem lub stosunkiem prawnym .

Unieważnienie, odwołanie, rozwiązanie i podważenie darowizny wspólnego mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości przez męża czy żonę bez wiedzy i zgody na rzecz członka rodziny – mamy, taty, brata, siostry, kolegę czy koleżankę

Stwierdzenie braku interesu prawnego powoda skutkuje – podobnie jak brak legitymacji biernej po stronie pozwanej – oddaleniem powództwa. Interes prawny istnieje w szczególności wówczas, gdy występuje niepewność prawa lub stosunku prawnego, która może wynikać tak z przyczyn faktycznych jak i prawnych. Jednakże przyjmuje się powszechnie, że strona nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie, jeżeli może na innej drodze osiągnąć w pełni ochronę swych praw .

Jak z kolei trafnie wyjaśniono w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 18 marca 2013 r. nieważność czynności prawnej następuje ex tunc, z mocy prawa. Co do zasady jest dopuszczalne na podstawie art. 189 KPC ustalenie, że czynność prawna jest nieważna. Powództwo o ustalenie może być wniesione w każdym czasie, gdyż żąda się w nim ustalenia prawa lub stosunku prawnego według stanu istniejącego w chwili wyrokowania – art. 316 § 1 KPC Powództwo o ustalenie nieważności umowy przysługuje wtedy, gdy strona powodowa wykaże swój interes prawny, niezależnie od tego, czy są wystarczające podstawy materialnoprawne do uwzględnienia tego powództwa, jednakże jego uwzględnienie jest już zależne od wyniku przeprowadzonego postępowania sądowego, że wystąpiły przesłanki materialnoprawne, na których opierało się powództwo. Interes prawny w procesie o ustalenie zachodzi wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, niepewność ta jednak powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywnie , tj. według odczucia powoda.

Sprawa sadowa opracowana przez Kancelarię

W pozwie skierowanym przeciwko pozwanym H. J. i N. J., powódka A. J. (1) domagała się stwierdzenia nieważności czynności prawnej: umowy darowizny spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu użytkowego położonego w L. przy ul. (…) o powierzchni 114,6 m 2 zawartej w formie aktu notarialnego sporządzonego w Kancelarii  notariusza G. K. w L. ((…)) ul. (…) zawartej pomiędzy małżonkiem uprawnionej H. J., jako darczyńcą, a jego matką N. J., jako obdarowaną, Repertorium A (…). Ponadto powódka domagała się zasądzenia od pozwanych na swoją rzecz powódki kosztów postępowania według norm prawem przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz uiszczonej opłaty od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł.

Unieważnienie, odwołanie, rozwiązanie i podważenie darowizny wspólnego mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości przez męża czy żonę bez wiedzy i zgody na rzecz członka rodziny – mamy, taty, brata, siostry, kolegę czy koleżankę

W uzasadnieniu pozwu wyjaśniono między innymi, że powódka A. J. (1) pozostaje w związku małżeńskim z H. J. od ponad 40 lat. Od początku trwania małżeństwa małżonkowie pozostają w ustroju wspólności ustawowej małżeńskiej. W trakcie trwania małżeństwa małż. J. nabyli spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego położonego w L. przy ul. (…) ze środków finansowych pochodzących ze wspólnego majątku – prawo weszło zatem w skład majątku wspólnego (prawo spółdzielcze własnościowe uległo przekształceniu z prawa lokatorskiego na mocy uchwały Zarządu SM (…)W dokumentacji Spółdzielni Mieszkaniowej (…)chów” H. J. figurował jako podmiot ww. prawa, a także członek spółdzielni. Dla ww. prawa nie jest prowadzona księga wieczysta.

W chwili uzyskania przydziału na ww. lokal, a także w chwili przekształcenia prawa na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego państwo J. pozostawali w związku małżeńskim od lat, prowadząc wspólnie dochodową działalność gospodarczą – masarniczą oraz handlową w zakresie handlu spożywczego. Od chwili nabycia przedmiotowego prawa do lokalu użytkowego przy ul. (…) małżonkowie wspólnie czerpali z niego pożytki cywilne, wynajmując przedmiotowy lokal m.in. spółce (…) Sp. z o.o. w P. w celu prowadzenia w nim sklepu spożywczego. W okresie kilku ostatnich lat użytkownikiem ww. lokalu była prowadzona przez małżonków Spółka Zakład (…) A.H. (…) spółka jawna, która była stroną umowy najmu z (…) z o.o.

Unieważnienie, odwołanie, rozwiązanie i podważenie darowizny wspólnego mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości przez męża czy żonę bez wiedzy i zgody na rzecz członka rodziny – mamy, taty, brata, siostry, kolegę czy koleżankę

Powódka została ustnie poinformowana przez najemcę przedmiotowego lokalu, że jej małżonek samodzielnie podejmuje kroki zmierzające do zmiany strony – Wynajmującego w zawartej umowie najmu. W związku z tym Spółdzielnia Mieszkaniowa została poinformowana przez powódkę o fakcie, że państwo J. od lat pozostają w związku małżeńskim, co też – według informacji uzyskanych przez powódkę – zostało przez Spółdzielnię uwidocznione w wydanym panu J. zaświadczeniu o spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu.

Pomimo faktu, że lokal wchodzi w skład majątku wspólnego, pozwany H. J. dokonał darowizny przedmiotowego prawa na rzecz swojej matki N. J. aktem notarialnym sporządzonym przez notariusza G. K. w L. ul. (…). Powódka uzyskała jednak informacje o przejściu przedmiotowego prawa na obowiązaną bezpośrednio od SM (…), a także najemcy.

Powódka nie tylko nie wiedziała o zawarciu przedmiotowej umowy darowizny, ale także nigdy nie wyraziła zgody na jej zawarcie. Stwierdzenie nieważności czynności prawnej darowizny spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu użytkowego uchroni uprawnioną przed dalszym przeniesieniem prawa, a w konsekwencji utratą nie tylko pożytków cywilnych z tego prawa, ale również samego prawa do lokalu. Nie należy zapominać, że wspomniane prawo wchodzi w skład majątku wspólnego i jego przenoszenie powinno odbywać się za wiedzą i zgodą drugiego małżonka. W stanie faktycznym przedmiotowej sprawy znamienne jest, że pozwany dokonał przeniesienia prawa pod tytułem darmym na rzecz członka najbliższej rodziny – matki. W ocenie powódki świadczy to o celowym działaniu pozwanego polegającym na celowym wyprowadzaniu składników należących do majątku wspólnego stron przy jednoczesnym pozostawieniu sobie możliwości wpływu na dalsze losy tego majątku z wyłączeniem powódki.

W odpowiedzi na pozew pozwani domagali się oddalenia powództwa w całości i zasądzenia od powódki na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych. W uzasadnieniu pozwani podnieśli między innymi, że pozwany faktycznie nabył ww. lokal w czasie trwania związku małżeńskiego z powódką, jednakże nie dokonał tego ze środków stanowiących majątek wspólny. Pozwany i powódka nie posiadali wspólnych środków wchodzących w skład majątku wspólnego małżeńskiego, za które mogliby nabyć lokal użytkowy. W rzeczywistości wkład budowlany związany z lokalem został uiszczony bowiem ze środków stanowiących majątek osobisty pozwanego.

Pozwany uzyskał przydział lokalu użytkowego – na warunkach własnościowego prawa do lokalu, i to wyłącznie jego nazwisko widnieje w treści ww. dokumentu. Pozwany w swoim imieniu zawarł z Zarządem SM C. w L. umowę używania lokalu użytkowego z przeznaczeniem na sklep mięsny. Powyższe wskazuje, iż lokal ten nie był i nie jest związany z zaspokajaniem potrzeb mieszkaniowych rodziny.

Unieważnienie, odwołanie, rozwiązanie i podważenie darowizny wspólnego mieszkania, domu, lokalu czy nieruchomości przez męża czy żonę bez wiedzy i zgody na rzecz członka rodziny – mamy, taty, brata, siostry, kolegę czy koleżankę

Wkład budowlany związany w prawem do lokalu został uiszczony w całości ze środków pochodzących z majątku osobistego pozwanego darowizny uczynionej na jego rzecz przez W. i N. J.. rodziców pozwanego, którzy to za życia dokonali spłaty syna z ich majątku dorobkowego.

Nie może być wątpliwości, że wbrew zarzutom pozwanych, powódka ma interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności kwestionowanej umowy. Na przeszkodzie temu nie stoi przyszła czy obecna możliwość wszczęcia postępowania o podział majątku wspólnego, skoro postępowanie takie się nie toczy, a wyrok wydany w sprawie o rozwód nie jest prawomocny. Aktualnie też w orzecznictwie dominuje trafny pogląd, iż pojęcie interesu prawnego powinno być interpretowane z uwzględnienie szeroko pojmowanego dostępu do sądów w celu zapewnienia ochrony prawnej . Powódka w sposób dostateczny uzasadniła istnienie po jej stronie interesu prawnego, wskazując w sposób przekonujący na istniejący konflikt stron i stan niepewności stanu prawnego, którego dotyczy żądanie pozwu.

Z kolei na gruncie ustalonego stanu faktycznego należy stwierdzić, że przedmiotowe prawo do lokalu zostało nabyte w czasie trwania ustroju ustawowego wspólności majątkowej małżonków J. za środki pochodzące z tego majątku i dlatego weszło ono do tego majątku.

Do dokonania czynności darowizny przedmiotowego prawa wymagana była forma aktu notarialnego. Tym samym również zgoda powódki na dokonanie czynności darowizny wymagała tej samej formy. Zgoda taka nie została jednak udzielona w żadnej formie, co jest bezsporne. Powództwo należało zatem uwzględnić. Sąd ustalił, że czynność prawna w postaci umowy darowizny spółdzielczego własnościo­wego prawa do lokalu użytkowego położonego w L. przy ul. (…) o po­wierzchni 114,6 m 2 zawarta w formie aktu notarialnego sporządzonego w Kancelarii notariusza G. K. w L. zawarta pomiędzy H. J. jako darczyńcą a jego matką N. J. jako obdarowaną w Rep. A (…) – jest nieważna. Wyrok Sądu Okręgowego w- I Wydział Cywilny I C 429/15

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu