W kwestii znaczenia pojęcia „rażącej niewdzięczności” na tle przepisu art. 898 § 1 KC wielokrotnie wypowiadał się już w przeszłości Sąd Najwyższy przyjmując, że w pojęciu tym może mieścić się jedynie taka czynność czy zaniechanie obdarowanego, które były skierowane przeciwko darczyńcy ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze, nie zaś krzywdy nie zamierzone, popełnione w uniesieniu czy rozdrażnieniu, wywołanym być może zachowaniem się czy działaniem samego darczyńcy (por. postanowienie z dnia 29 września 1969 r., III CZP 63/69, wyrok z dnia 7 kwietnia 1997 r., II CKN 688/97).
W każdym jednak przypadku niezależnie od tego, czy będą to działania, czy zaniechania obdarowanego wymagane jest ujawnienie po jego stronie zamiaru pokrzywdzenia darczyńcy. Zgodnie z powszechnie akceptowanym poglądem, nie mogą być uznane za rażącą niewdzięczność przykrości i krzywdy czynione impulsywnie, lecz mieszczące się w granicach zwykłych konfliktów życia codziennego (tak np. wyrok SN z 5 lipca 2001 roku, sygn. akt II CKN 818/00) W świetle art. 898 § 1 KC nie można abstrahować również od przyczyn konfliktu między stronami. Pojęcie „niewdzięczności” wymaga analizy motywów określonych zachowań obdarowanego, w tym zwłaszcza tego, czy zachowania jego nie są powodowane czy wręcz prowokowane – wprost lub pośrednio – przez darczyńcę (tak np. wyrok SN z 30 września 1997 roku, sygn. akt III CKN 170/97, publ.).
Zachowanie obdarowanego musi więc być skierowane przeciwko osobie darczyńcy. Oczywiście osoba darczyńcy może być dotknięta zachowaniami obdarowanego bezpośrednio albo pośrednio. Jednakże owa „pośredniość” ma miejsce wtedy, gdy zachowanie obdarowanego godzi wprawdzie bezpośrednio jedynie w osoby bliskie darczyńcy, niemniej zgodnie z intencjami obdarowanego, ma ono dotknąć samego darczyńcę (osoby bliskie stają się „przedmiotami”, „nośnikami” zachowań, których zamierzonym czy intencjonalnym celem jest sam darczyńca) (por. wyr. SN z 7 kwietnia 1998 r., o sygn. akt II CKN 688/97, Legalis; wyr. SN z 5 października 2000 r., o sygn. akt II CKN 280/00, Legalis; wyr. SN z 7 maja 2003 r., o sygn. akt IV CKN 115/01, Legalis; wyr. SN z 2 grudnia 2005 r.,o sygn. akt II CK 265/05, BSN 2006, Nr 3, poz. 11; wyr. SA w Białymstoku z 11 czerwca 2015 r., o sygn. akt I ACa 182/15, Legalis)
Ustawodawca nie bez powodów posługuje się więc terminem „rażącej” niewdzięczności, dla odróżnienia jej od niewdzięczności „zwykłej”. Pomiędzy ową niewdzięcznością a niewdzięcznością „rażącą” istnieje bowiem cała gama różnorakich negatywnych zachowań obdarowanego względem darczyńcy, których nie sposób uznać za uzasadniające odwołanie bezpłatnego przysporzenia jakim jest darowizna. W ten sposób ustawodawca niejako a priori przewidział możliwość występowania różnorakich konfliktów między stronami takiej umowy w przyszłości i uznał, że zasada trwałości umów powinna mieć w takich sytuacjach decydujące znaczenie. Czyny dowodzące niewdzięczności muszą zatem świadczyć o znacznym natężeniu złej woli obdarowanego i nie uzasadnia odwołania darowizny dopuszczenie się przez obdarowanego takich czynów, które w danych okolicznościach i warunkach nie wykraczały poza zwykłe przypadki życiowych, rodzinnych konfliktów (tak: Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 7 maja 1997 r., I CKN 117/97, i z dnia 15 lutego 2012 r. I CSK 278/11). O rażącej niewdzięczności można więc mówić dopiero wtedy, gdy mamy do czynienia z niewłaściwym zachowaniem obdarowanego wobec darczyńcy przy znacznym nasileniu złej woli, skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej.
Należy przy tym również pamiętać, że nie wystarczają same zewnętrzne objawy zachowania obdarowanego, gdyż istotne są motywy i intencje jego postępowania. Dokonując ustaleń w zakresie relacji łączących darczyńcę z obdarowanym w świetle art. 898 § 1 KC nie można abstrahować od przyczyn konfliktu między stronami. Pojęcie „niewdzięczności” wymaga analizy motywów określonych zachowań obdarowanego, w tym zwłaszcza tego, czy zachowania jego nie są powodowane czy prowokowane – wprost lub pośrednio – przez darczyńcę (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 września 1997 r, III CKN 170/97). Nie jest zatem bez znaczenie postawa wykazywana przez samego darczyńcę.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
