W Polsce prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów między rodzicami a dziećmi określone zostało m.in. w art. 113 KRO. Paragraf 2 przytoczonego przepisu określa podstawowe zasady sposobu utrzymywania kontaktów. Zawiera przykładowy katalog elementów składających się na kontakty z dzieckiem, które obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Z realizacją prawa do porozumiewania się na odległość wiązać się będzie zobowiązanie tego z rodziców, u którego dziecko na stałe przebywa, do przekazywania dziecku korespondencji, udostępnienia komputera, telefonu, a także podania właściwego adresu poczty elektronicznej oraz numeru telefonu (J. Ignaczewski, Kodeks rodzinny…, s. 650). Jak wskazano w uzasadnieniu projektu, katalog elementów kontaktów z dzieckiem ma charakter otwarty, ale zawiera najważniejsze składniki kontaktów z dzieckiem i powinien ułatwić formułowanie rozstrzygnięcia sądowego, dotyczącego tej materii (Uzasadnienie projektu…, s. 39). W uzupełnieniu można wskazać na prawo osoby uprawnionej do informacji o drugiej osobie. Należy zauważyć, że nowe brzmienie przepisu dostosowane zostało do postanowień konwencji dotyczącej kontaktów z dziećmi z dnia 15 maja 2003 r., posługujących się pojęciem kontaktów w szerokim ujęciu (por. uchwałę SN z dnia 8 marca 2006 r., III CZP 98/05, OSN 2006, Nr 10, poz. 158).
Zgodnie z art. 1135 KRO Sąd opiekuńczy może zmienić rozstrzygnięcie w sprawie kontaktów, jeżeli wymaga tego dobro dziecka. Wydane przez sąd orzeczenia dotyczące kontaktów z dzieckiem (a więc zarówno na podstawie art. 1132, jaki i art. 1133 a także art. 58 § 1 czy art. 107 § 2) mogą zostać przez sąd zmienione. Rozstrzygające znaczenie w tej sprawie ma wzgląd na dobro dziecka. Zmiana ta może polegać na zaostrzeniu środków ingerencji, jak i na ich złagodzeniu. Jeżeli więc np. sąd stwierdzi, że ograniczenie kontaktów z dzieckiem nie wywołuje pożądanych, z punktu widzenia dobra dziecka, efektów, wówczas zakaże ich utrzymywania, jeżeli są spełnione przesłanki takiego zakazu. Może również zaistnieć sytuacja odmienna. Na przykład sąd stwierdzi, że brak jest podstaw do dalszego utrzymywania zakazu kontaktów. W takim wypadku sąd może uchylić ten zakaz, jednocześnie wskazując – jeżeli jest taka potrzeba z uwagi na dobro dziecka – na czym polegać ma ograniczenie kontaktów. Ograniczenie to może zostać następnie zniesione.
Problematyka kontaktów osobistych rodziców z dziećmi została uwzględniona w europejskich standardach prawnych. Zasada 6 rekomendacji nr R (84) w sprawie władzy rodzicielskiej z 28 lutego 1984 roku zapewnia rodzicowi niewychowującemu dziecka prawo do utrzymywania z nim kontaktów osobistych. Z kolei konwencja o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526) ujmuje prawo do utrzymywania kontaktów osobistych z rodzicami jako prawo samego dziecka. Zgodnie z art. 9 ust. 3 dziecko ma prawo do utrzymywania regularnych stosunków osobistych i bezpośrednich kontaktów z obojgiem rodziców, z wyjątkiem przypadków, gdy jest to sprzeczne z najlepiej pojętym interesem dziecka.
Przyjęta w dniu 3 maja 2002 r. w W. przez Komitet Ministrów Rady Europy konwencja dotycząca kontaktów z dziećmi, podpisana przez Polskę dnia 24 września 2003 r., określa pojęcie kontaktów w szerokim ujęciu. Obejmuje ono nie tylko osobistą styczność – w tym poza miejscem zamieszkania dziecka – ale także kontakt telefoniczny oraz przez pocztę elektroniczną, co nie zastępuje, lecz uzupełnia kontakty bezpośrednie, a może je zastąpić jedynie w wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach. W pojęciu tym mieści się również obowiązek informowania osoby uprawnionej o dziecku i dziecka o tej osobie (M. S. (red.), Standardy prawne Rady Europy. Teksty i komentarze, W. 1995; W. S., Komentarz do Rekomendacji Nr R(84)4 (w:) M. S. (red.), Standardy prawne…, s. 213 i n., J. I., Władza rodzicielska…, s. 193 i n.)
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięWszechstronna analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego pozwala na stwierdzenie, że wniosek M. K. o zmianę rozstrzygnięcia w zakresie ustalenia kontaktów z jego małoletnim synem zawartego w wyroku Sądu Okręgowego w sprawie o rozwód jest częściowo uzasadniony. Sąd zmienił pkt 3 wyroku Sądu w ten sposób, że:
– ustalił kontakty M. K. z jego małoletnim synem I. K. ur. (…) w trzecią sobotę każdego miesiąca poczynając od godziny 11.00 do godziny 16.00 w miejscu zamieszkania małoletniego w Ł., os. (…) z prawem zabrania małoletniego poza miejsce zamieszkania za jego zgodą;
– ustalił kontakty M. K. z jego małoletnim synem I. K. ur. (…) w Święta Wielkiej Nocy w latach nieparzystych w Niedzielę Wielkanocną a w lata parzyste w Poniedziałek Wielkanocny od godz. 11.00 do godz. 16.00 poza miejscem zamieszkania małoletniego za jego zgodą.
Sąd z obowiązał przy tym uczestniczkę S. K. do wydawania dziecka w zakresie ustalonych kontaktów a wnioskodawcę M. K. do odbierania dziecka i ewentualnego odwożenia do miejsca zamieszkania pojazdem przystosowanym do przewozu dzieci.
Sąd uznał, że w realiach niniejszej sprawy zasadna jest zmiana ustalonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi kontaktów M. K. z jego małoletnim synem I. K. z racji zmiany okoliczności faktycznych, a w szczególności przeprowadzki małoletniego I. wraz z uczestniczką w okolice W. Niemożliwe w takich okolicznością są zatem kontakty odbywane w tygodniu we wtorki i czwartki popołudniu. Odległość dzieląca miejsce zamieszkania ojca i syna sprawia ich wysoką uciążliwość.
Sąd zważył, iż małoletni I. K. podczas wysłuchania w dniu 15 stycznia wyraził dalszą wolę spotykania się z ojcem biologicznym pomimo, jego odwołania kontaktu w styczniu, jak i brakiem spotkania w święta Bożego Narodzenia. Jednocześnie małoletni precyzyjnie określił ramy tych kontaktów, tj. w każdą sobotę w godzinach 11.00 – 16.00 i ewentualnie, jeżeli będzie miał taką potrzebą w piątki po południu i niedziele. Z opinii biegłej psycholog J. B. (2) wynika, że małoletni I. ma potrzebę kontaktów z ojcem, a jednocześnie czuje przed nimi lęk, boi się, że ojciec go zawiedzie. Nie ma zaufania do ojca, który go zwiódł niejednokrotnie. Wnioskodawca ma jeszcze cień szansy, na odbudowywanie relacji z synem poprzez stopniowe odzyskiwania zaufania. Musi pokazać synowi, że jest słowny. W ocenie Sądu w obecnej sytuacji tylko od M. K. zależy czy będzie on nadal uczestniczył w życiu swojego syna I..
Sąd uznał, iż zgodne z dobrem dziecka jest utrzymywanie kontaktów z biologicznym ojcem w trzecią sobotę każdego miesiąca poczynając od godziny 11.00 do godziny 16.00 w miejscu zamieszkania małoletniego w Ł., os. (…) z prawem zabrania małoletniego poza miejsce zamieszkania za jego zgodą, jak również ustalił kontakty M. K. z jego małoletnim synem I. K. ur. (…) w Święta Wielkiej Nocy w latach nieparzystych w Niedzielę Wielkanocną a w lata parzyste w Poniedziałek Wielkanocny od godz. 11.00 do godz. 16.00 poza miejscem zamieszkania małoletniego za jego zgodą.
Sąd uznał, iż dwa razy w roku jest szczególny czas świąteczny spędzany w rodzinnej atmosferę i wybrał święta Wielkiej Nocy, jako te odbywające się zazwyczaj w aurze wiosennej, kiedy wnioskodawca będzie miał szanse na sądzenie z synem czasu na powietrzu określając uprawnienia M. K. do spotkania z synem.
Uczestniczka postępowania S. K. wskazała, że nie będzie dla niej uciążliwością przywiezienie małoletniego syna do Ł., bowiem całą rodziną spędzają tu każdy weekend od piątku po południu lub soboty rana do niedzieli do godziny około 17.00. W tym czasie I. K. spotyka się z kolegami i dziadkami. Zatem małoletni nie będzie przyjeżdżał do Ł. specjalnie na spotkanie z ojcem, gdyby ten nie zaczął ponownie realizować kontaktów, do których został uprawniony. Jednocześnie Sąd biorąc pod uwagę brak kontaktów M. K. z synem po dniu 15 stycznia uzależnił kontakty osobiste od każdorazowej zgody małoletniego, który w bardzo rozsądny i precyzyjny sposób wyraził przed sądem swoje życzenia w tym względzie.
Zdaniem Sądu małoletni I. potrzebuje czasu, aby nawiązać relacje i odbudować więź z ojcem. Sama uczestniczka oraz świadkowie przyznali, że wcześniej małoletni chętnie uczestniczył w kontaktach z ojcem. Zatem jej rolą będzie przygotowanie go do ponownego kontaktu z nim, aby nie czuł lęku i nie był zniechęcony do ojca. Z kolei od M. K. zależy czy wykorzysta daną mu ponownie szansę na bycie ojcem i zaangażuje się w życie swojego syna, pozna jego potrzeby i zainteresowania oraz będzie je zabezpieczał w odpowiednim wymiarze.
Należy mieć przy tym na uwadze, że orzeczenia sądu rodzinnego mogą być zmieniane, jeżeli dojdzie do zmiany okoliczności faktycznych. Jeżeli wnioskodawca będzie wykonywał kontakty w orzeczonym powyżej zakresie a małoletni I. nabierze zaufania do ojca i pewności, że może na nim polegać, być może zechce częściej się z nim spotykać, a z czasem również poza miejscem swojego zamieszkania. Jeżeli natomiast kontakty w tak okrojonym zakresie nie będą wykonywane, uprawniona będzie zmiana orzeczenia zgodnie z wnioskiem złożonym na ostatniej rozprawie przez pełnomocnika uczestniczki. Duża rola obecnie przed rodzicami, aby odkładając na bok wzajemne animozje umożliwili małoletniemu nawiązanie i utrzymanie prawidłowych relacji z ojcem. Postanowienie Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 24 października 2018 r. III Nsm 82/17
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
