Zgodnie z art. 31 § 1 KRO majątkiem wspólnym małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przepis art. 43 § 1 KRO zawiera domniemanie, iż oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Zgodnie z art. 46 KRO od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku w sprawach nie unormowanych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku. Podobne odesłanie w kwestiach proceduralnych do przepisów o dziale spadku zawiera przepis art. 567 § 3 KPC
Skład i wartość majątku ulegającego podziałowi ustala Sąd (art. 567 § 3 KPC w zw. z art. 684 KPC). Zasadą jest, iż podział majątku wspólnego obejmuje składniki należące do danego majątku w dacie ustania wspólności oraz istniejące w chwili dokonywania podziału. Przepisy regulujące postępowanie o dział spadku (art. 680-689 KPC), jak i przepisy normujące podział majątku wspólnego (art. 566-567 KPC), nie określają wprost sposobów podziału majątku. Odsyłają do uregulowań dotyczących zniesienia współwłasności (art. 688 KPC).
W myśl art. 622 § 2 KPC w zw. z art. 688 KPC, gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wydaje postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych. W orzecznictwie przyjmuje się, że podział majątku wspólnego obejmuje w zasadzie jedynie aktywa, natomiast pasywa pozostają poza jego zakresem (vide orzeczenie Sądu Najwyższego z 18.08.1959 r., I CR 547/58, OSNCK 1959/2/59 oraz postanowienia Sądu Najwyższego: z 09.09.1976 r., III CRN 83/76, z 21.01.2010 r., I CSK 205/09, i z 15.04.2011 r., III CSK 430/10).
Jednakże przepis art. 686 KPC, który znajduje zastosowanie również do sprawy o podział majątku wspólnego poprzez odesłanie zawarte w przepisie art. 567 § 3 KPC, stanowi, że w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga m.in. także o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu spłaconych długów spadkowych. Jak to zostało wyjaśnione w powołanym wyżej postanowieniu Sądu Najwyższego z 9 września 1976 roku, w sprawie III CRN 83/76, odpowiednie zastosowanie tego przepisu przewidziane w art. 567 § 3 KPC prowadzi do wniosku, że o długach związanych z majątkiem wspólnym i ciążących w czasie trwania wspólności na obojgu małżonkach, które zostały spłacone przez jednego z małżonków z własnych środków po ustaniu wspólności majątkowej, rozstrzyga sąd w postępowaniu o podział majątku wspólnego, i to ze skutkami wynikającymi z dyspozycji art. 618 § 3 KPC w zw. z art. 688 KPC (vide postanowienie Sądu Najwyższego z 15.04.2011 r., II CSK 430/10)
Tożsame stanowisko Sąd Najwyższy prezentował także w postanowieniu z 11 marca 2010 roku w sprawie IV CSK 429/09 w którym wskazał, że jeżeli uczestnik po ustaniu wspólności majątkowej, a przed podziałem majątku wspólnego, spłacił z własnych środków dług, który powstał w trakcie trwania wspólności ustawowej i był długiem wspólnym małżonków, albo jednego z nich, ale w związku z majątkiem wspólnym, to taki dług, zgodnie z art. 686 KPC w zw. z art. 567 § 3 KPC, powinien zostać rozliczony w ramach podziału majątku wspólnego. Podstawę rozliczenia takiego długu nie stanowi jednak art. 45 § 1 KRO, gdyż przepis ten dotyczy jedynie wydatków i nakładów dokonanych z majątku osobistego na majątek wspólny albo odwrotnie w trakcie trwania wspólności ustawowej.
Zgodnie z art. 618 § 1 KPC, który znajduje zastosowanie w sprawach o podział majątku wspólnego, przy podziale majątku sąd rozstrzyga także wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Roszczenia o których mowa w tym przepisie, to przede wszystkim roszczenia związane z korzystaniem z rzeczy wspólnej, pobieraniem z niej pożytków i przychodów oraz dokonanych nakładów.
Istota współwłasności wyrażona została w treści art. 195 kc , który stanowi, że własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność). Z definicji współwłasności wyrażonej w art. 195 kc wynika, że ten stosunek prawnorzeczowy na trzy podstawowe cechy: jedność przedmiotu, wielość podmiotów i niepodzielność wspólnego prawa. Określenie, że w wypadku współwłasności prawo własności przysługuje kilku osobom niepodzielnie oznacza, że pomimo istnienia takiej współwłasności rzecz nie jest podzielona i żadnemu ze współwłaścicieli nie przysługuje wyłączne prawo do fizycznie określonej części rzeczy. Zestawiając udział współwłaściciela z własnością całej rzeczy należy stwierdzić, że prawo własności całej rzeczy przysługuje wszystkim właścicielom niepodzielnie, natomiast udział jest prawem, które należy wyłącznie do współwłaściciela .
Zgonie z treścią art. 206 kc każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Uprawnienie współwłaścicieli do współposiadania rzeczy wspólnej polega na tym, że tak jak każdy inny współwłaściciel może on posiadać całą rzecz i korzystać z niej. Zmiana formy korzystania z bezpośredniej, a zarazem wspólnej , którą modelowo przewiduje art. 206 kc na formę bezpośrednią lecz rozdzielną (podział quoad usum) stanowi dyspozycję współwłaściciela odnośnie do swego uprawnienia i dlatego żaden ze współwłaścicieli wbrew jego woli nie może go tego uprawnienia pozbawić. Jeżeli jeden ze współwłaścicieli naruszy lub pozbawi drugiego uprawnienia do współposiadania i korzystania z rzeczy, to narusza art. 206 kc, czyli działa bezprawnie i w związku z tym może ponieść wynikające z tego naruszenia prawne skutki.
Dopóki współwłaściciele korzystają z rzeczy zgodnie z ich wolą wyrażoną nawet w sposób dorozumiany, dopóty ich współposiadanie i korzystanie z rzeczy nie narusza art. 206 kc. Oświadczenie woli, wyrażające zgodę na sposób korzystania lub na podział do korzystania z rzeczy wspólnej może być składane bowiem przez współwłaścicieli w różnym czasie i umowa taka nie ma wymogu żadnej formy szczególnej. Nie jest to umowa zobowiązująca do określonych świadczeń przez poszczególnych współwłaścicieli względem siebie. Jej istotą nie jest wzajemne zaciąganie zobowiązań, lecz odmienne od ustawowego ukształtowanie wykonywania współuprawnienia w odniesieniu do korzystania z rzeczy wspólnej.
W doktrynie i orzecznictwie za dominujący należy uznać pogląd, zgodnie z którym współwłaściciel wyzuty z posiadania przez drugiego ze współwłaścicieli może dochodzić wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy wspólnej ponad udział w oparciu o stosowane odpowiednio przepisy art. 224 i 225 k.c. (uchwała SN z 13 marca 2008 r., III CZP 3/2008, LexisNexis nr (…), OSNC 2009, nr 4, poz. 53, z omówieniem Z. S., P.. 2008, nr 5-6, s. 275; podobnie uchwała SN z 10 maja 2006 r., III CZP 9/2006, LexisNexis nr (…), OSNC 2007, nr 3, poz. 37, z krytycznymi glosami: B. J.-J., PS 2007, nr 7-8, s. 165, i M.J. N., MoP 2007, nr 16, s. 909, oraz z omówieniem Z. S., P.. 2006, nr 9-10, s. 280).
Należy jednakże wskazać, iż z uwagi na specyfikę współwłasności, współwłaściciel wyłącznie korzystający z rzeczy wspólnej jest właścicielem całej rzeczy, a nie tylko jej fizycznej części odpowiadającej wielkości jego udziału. Jednakże powinien on respektować takie same prawo drugiego ze współwłaścicieli. Póki jednak drugi współwłaściciel nie sprzeciwia się wyłącznemu korzystaniu z rzeczy wspólnej przez innego współwłaściciela, współwłaściciel wyłącznie korzystający z rzeczy ma do tego prawo i nie można skutecznie od niego żądać wynagrodzenia za taki sposób korzystania z rzeczy wspólnej. Za niezbędny warunek żądania od jednego ze współwłaścicieli wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy wspólnej ponad udział uznać należy konieczność sprzeciwienia się przez innego współwłaściciela takiemu sposobowi korzystania z rzeczy wspólnej. W związku z powyższym za zasadne uznać należy zasądzenie żądanego wynagrodzenia jedynie za okres od momentu wyrażenia takiego sprzeciwu przez obecnego albo byłego małżonka.
Wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości (lokalu) dochodzone na podstawie art. 224 i 225 k.c. winno odpowiadać wysokości możliwego do uzyskania czynszu najmu tej nieruchomości (lokalu), co będzie wynikać z opinii biegłego. Mając jednakże na uwadze, iż roszczenie będzie dochodzone przeciwko współwłaścicielowi, a więc osobie która również była uprawniona do korzystania z rzeczy wspólnej stwierdzić należy, iż wysokość wynagrodzenia powinna odpowiadać wielkości ułamka, w wysokości możliwego do uzyskania czynszu, ponad który małżonek korzystał z rzeczy z wyłączeniem drugiego małżonka.
Wynagrodzenie dochodzone jest tytułem korzystania z rzeczy wspólnej ponad udział należy stwierdzić, iż odszkodowanie za korzystanie ponad udział należy się od małżonka, który uniemożliwia zamieszkanie drugiemu małżonkowi, nawet byłemu. Korzystanie z lokalu polegać może bowiem nie tylko na fizycznym w nim zamieszkiwaniu, ale także oddaniu tego lokalu innym osobom w posiadanie zależne np. przyjęcie nowej partnerki czy partnera. W ten bowiem sposób współwłaściciel zachowuje się w taki sposób, jakby rzecz wspólna była wyłącznie jego własnością, a zatem korzysta on z całości rzeczy wspólnej.
Zasada podziału pożytków i przychodów według wielkości udziałów nie ma zastosowania, gdy współwłaściciele zawarli umowę o podział nieruchomości do korzystania (quoad usum) i każdy z nich korzysta na zasadzie wyłączności z określonej fizycznie części nieruchomości (uchwała Sądu Najwyższego z 8.01.1980 r., III CZP 80/79, LexisNexis nr (…), OSNCP 1980/9/157). Byli małżonkowie mogą zatem uregulować sprawowanie zarządu majątkiem lub poszczególnymi przedmiotami wchodzącymi w skład majątku wspólnego w drodze umowy, w razie zawarcia takiej umowy stosowanie art. 207 KC zostaje wyłączone. Również inne uzgodnienia (poza podziałem quoad usum) dotyczące posiadania i korzystania z rzeczy mogą rzutować na stosowny (odmienny od reguł art. 207 KC) rozkład wydatków i ciężarów związanych z rzeczą. Powierzenie, w trybie uzgodnienia umownego współwłaścicieli, wykonywania zarządu jednemu ze współwłaścicieli rodzi potrzebę ustaleń dotyczących rozliczeń z tytułu wydatków oraz innych ciężarów związanych z rzeczą (Edward Gniewek, Komentarz do art. 207 Kodeksu cywilnego).
Prowadzi to w konsekwencji do przyjęcia, że w takim też zakresie każdy ze współwłaścicieli, używając fizycznie wydzieloną część, ponosi wszystkie wydatki związane z eksploatacją tej części. Skoro bowiem z podziału rzeczy wspólnej quoad usum wynika również podział dochodów i pożytków odpowiadający podziałowi współposiadania i korzystania między współwłaścicielami, to taka sama zasada powinna obowiązywać w odniesieniu do rozdziału wydatków, jakie każdy ze współwłaścicieli ponosi na fizycznie wydzieloną część nieruchomości, przydzieloną mu do używania. W umowie o podziale quoad usum współwłaściciele nie muszą wprost wy artykułować tych zasad, bowiem takie zasady podziału korzyści i dochodów oraz wydatków i ciężarów wynikają z samego dokonania umownego podziału nieruchomości do korzystania.
W umowie o podziale quoad usum współwłaściciele nie muszą wprost wy artykułować tych zasad, bowiem takie zasady podziału korzyści i dochodów oraz wydatków i ciężarów wynikają z samego dokonania umownego podziału nieruchomości do korzystania. Umowa taka, jak każda inna, rodzi skutki nie tylko w niej wyrażone lecz także wynikające z zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów (art. 56 KC), a wynikającym z zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów skutkiem umowy o podziale nieruchomości quoad usum jest taki podział pożytków i przychodów oraz wydatków i ciężarów, że pożytki i przychody pobierają tylko ci współwłaściciele, którzy z wyłączeniem pozostałych korzystają z określonej części nieruchomości i oni też wyłącznie ponoszą wydatki, ciężary i nakłady na tę część nieruchomości wspólnej. /tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 19 maja 2016 roku, w sprawie o sygn. akt III CSK 282/15, opubl. L.).
Jeżeli zatem jeden ze współwłaścicieli poczynił nakłady na rzecz wspólną, czy to konieczne w celu utrzymania rzeczy w stanie niepogorszonym, czy to użyteczne, zwiększające wartość, użyteczność rzeczy, może domagać się od pozostałych współwłaścicieli zwrotu wartości tych nakładów proporcjonalnie do udziałów we współwłasności. Roszczenie takie jest w istocie niezależnie ani od charakteru nakładów ani od zgody pozostałych współwłaścicieli, chociaż dokonanie rozliczenia nakładów może być powiązane także z rozliczeniem pożytków pobieranych przez współwłaścicieli z nieruchomości wspólnej.
W takim samym stosunku, za okres po rozwodzie byli małżonkowie ponoszą ciężary i wydatki związane z rzeczą wspólną. Wydatkiem w rozumieniu omawianego unormowania jest nie tylko wydatek zmierzający do zachowania wspólnego prawa, ale także wydatek poniesiony na normalną eksploatację rzeczy. Ciężarami w rozumieniu art. 207 KC są także podatki i inne świadczenia o charakterze publicznoprawnym obciążające współwłaścicieli nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności.
Rozliczeniu podlegają jedynie opłaty stałe jak podatki, bezpieczeństwo, abonament woda, woda gospodarcza etc., gdyż obciążają one oboje współwłaścicieli jako uprawionych do nieruchomości, bez względu na zamieszkiwanie w niej. Natomiast co do zasady, opłaty podlegające rozliczeniu wedle zużycia, nie obciążają osoby nie zajmującej danej nieruchomości czy lokalu. Choć czasem zdarzą się wyjątki.
Sprawa sadowa opracowana przez Kancelarię nr 1
Faktem jest, że od daty ustania wspólności majątkowej zainteresowanych, to uczestnik ponosi wszelkie wydatki i ciężary związane z przedmiotowym lokalem mieszkalnym. Nie bez znaczenia pozostaje jednak w fakt, że od dnia ustania wspólności majątkowej przedmiotowy lokal znajduje się w wyłącznym posiadaniu uczestnika, który zamieszkuje w nim wraz z dziećmi zainteresowanych, a tym samym to wyłącznie uczestnik pobiera pożytki z tej rzeczy wspólnej. W konsekwencji, w ocenie Sądu, fakt korzystania przez uczestnika z lokalu wchodzącego w skład majątku wspólnego i pobierania z niego pożytków, z wyłączeniem wnioskodawczyni, uzasadnia oddalenie roszczenia uczestnika o rozliczenie kosztów utrzymania przedmiotowego lokalu. Nie bez znaczenia jest również, że środki zgromadzone dotychczas w ramach funduszu remontowego, pozostawać będą do dyspozycji uczestnika, bowiem jemu przyznany został przedmiotowy lokal. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 27 lutego 2018 r. I Ns 175/17
Sprawa sadowa opracowana przez Kancelarię nr 2
Sprawa sadowa opracowana przez Kancelarię nr 2Co do wydatków uczestniczki postępowania z jej majątku osobistego na majątek wspólny w postaci opłat eksploatacyjnych za mieszkanie uiszczonych przez nią po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej należy podzielić stanowisko, iż mimo ustania wspólności ustawowej wnioskodawca, jako współwłaściciel, nadal był zobowiązany do ponoszenia opłat stałych związanych z utrzymaniem mieszkania. Przy rozliczeniu wydatków związanych z rzeczą wspólną należy bowiem stosować zasadę wyrażoną w art. 207 KC, zgodnie z którą wydatki związane z rzeczą wspólną przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów. Z materiału dowodowego nie wynika, by zainteresowani w drodze porozumienia określili rozkład ciężarów i wydatków inaczej, niż to wynika z art. 207 KC Okoliczność ewentualnego orzeczenia w wyroku rozwodowym eksmisji wnioskodawcy nie ma wpływu na zakres obowiązków obciążających oboje zainteresowanych, gdyż nie uchyla ogólnej zasady określonej w art. 207 KC W doktrynie wskazuje się zaś, że wydatki, o których mowa w art. 207 KC, są związane z rzeczą wspólną, jeżeli potrzeba ich poniesienia wynika z normalnej eksploatacji i zasad prawidłowej gospodarki. Należą tu zarówno wydatki konieczne, jak i użyteczne, chyba że te ostatnie służą tylko dla wygody jednego lub kilku współwłaścicieli i zostały poniesione tylko w ich interesie (zob.: S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2006, s. 276). Ciężar dowodu, że wydatki zostały poniesione i w jakiej wysokości, spoczywa na współwłaścicielu, który występuje z roszczeniem o zapłatę.
Po ustaniu wspólności ustawowej wnioskodawca nie korzystał ze wspólnego mieszkania, wobec czego rozliczeniu co do zasady mogły podlegać tylko stałe elementy opłat czynszowych, niezwiązane z faktycznym korzystaniem z mieszkania, lecz służące utrzymaniu mieszkania w stanie zdatnym do normalnego korzystania i poniesione w interesie obojga zainteresowanych. Uczestniczka postępowania domagała się rozliczenia stałych opłat eksploatacyjnych opłaconych przez nią w okresie od października 2019 roku do listopada i na tę okoliczność przedłożyła wraz z pismem roku dowody wpłat. Niemniej jednak w oparciu o dokumenty przedłożone przez uczestniczkę postępowania nie sposób ustalić, jaka część opłat poniesionych przez uczestniczkę postępowania to stałe elementy czynszu, niezwiązane z faktycznym korzystaniem z mieszkania. Wnioskodawca niewątpliwie nie może zostać obciążony opłatami z tytułu energii elektrycznej i telewizji kablowej, gdyż nie korzystał z mieszkania w okresie, za jaki uczestniczka postępowania domaga się rozliczenia wydatków. Z potwierdzeń wpłat wynika, iż część opłat stanowił czynsz, jednakże nie wiadomo, jakie elementy składowe zawierał w sobie czynsz i jaka część tych elementów składowych to opłaty stałe. Zasady doświadczenia życiowego wskazują zaś, iż w skład czynszu wchodzi również opłata za zużycie wody, wywóz śmieci i centralne ogrzewanie, przy czym składniki te w znacznym stopniu kształtują wysokość opłat czynszowych. Jednocześnie z zeznań świadka K. M. wynika, iż uczestniczka postępowania korzystała z dodatku mieszkaniowego z uwagi na niski dochód, wobec czego uczestniczka postępowania zgłaszając żądanie rozliczenia wydatków związanych z utrzymaniem mieszkania powinna była wskazać wysokość dodatku mieszkaniowego oraz czy dodatek ten był bezpośrednio przekazywany do spółdzielni mieszkaniowej, czy też do rąk uczestniczki postępowania, co miało znaczenie przy ustaleniu wysokości wydatków poniesionych przez uczestniczkę postępowania z jej majątku osobistego na majątek wspólny.
Bezspornym jest, że po uprawomocnieniu wyroku rozwodowego wnioskodawczyni ponosiła wszelkie koszty związane z utrzymaniem mieszkania. Uiściła za uczestnika z tytułu stałych elementów składających się na opłaty za mieszkanie tj. zaliczkę na c.o., eksploatację węzła cieplnego, eksploatację, opłatę za energię elektryczną mieszkania, fundusz remontowy, podatek od nieruchomości, które to wielkości były uzależnione od powierzchni użytkowej lokalu. Może żądać ich zwrotu w udziale ½.
Na kanwie niniejszej sprawy należało więc przyjąć, że w oparciu o art. 207 KC wnioskodawczyni mogła zasadnie domagać się na jej rzecz zasądzenia połowy poniesionych przez nią opłat za mieszkanie uiszczonych przez nią po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. Sąd uznał, iż wnioskodawca winien zwrócić uczestniczce łącznie kwotę 8230,08 zł tytułem połowy stałych kosztów utrzymania mieszkania.
Sprawa sadowa opracowana przez Kancelarię nr 3
Wnioskiem A. G. (1) domagała się podziału majątku zgromadzonego w trakcie trwania związku małżeńskiego z M. G. (1), w skład którego wchodziły nieruchomość położona w miejscowości J. M., dwa quady marki H., samochód osobowy A. (…), amplituner S., konsola do gier S. (…), komplet mebli skórzanych oraz łoże drewniane. Wnioskodawczyni wnosiła o przyznanie ww. składników na rzecz uczestnika postępowania oraz zasądzenie spłaty na jej rzecz.
Uczestnik postępowania przyłączał się co do zasady do wniosku, oraz do wskazywanego przez wnioskodawczynię sposobu podziału. Ponosił jednakże, że dwa quady zostały zbyte, zaś samochód A. nie wchodził w skład majątku dorobkowego (k. 37v). Uczestnik postępowania w ostatecznie sprecyzowanym stanowisku w piśmie domagał się ponadto rozliczenia spłat wspólnego długu małżonków spłaconego przezeń po ustaniu wspólności ustawowej oraz kosztów utrzymania nieruchomości wspólnej i dokonanego remontu nieruchomości poprzez zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 66 233,66 złotych (k. 238- 249). Kwota ta stanowiła połowę kwoty 131 447,33 zł, na którą składały się, poniesione przez uczestnika postępowania w okresie od ustania wspólności majątkowej, kwota 39 873,24 zł spłacona przez uczestnika na rzecz banku (…) SA w W. tytułem spłaty kredytu hipotecznego zaciągniętego przez oboje małżonków, kwoty 57 745,31 zł wpłacona na rzecz M. tytułem spłaty kolejnego kredytu przez uczestnika postępowania oraz kwota 34 828,78 zł tytułem kosztów utrzymania nieruchomości wspólnej (k. 238- 240).
Zainteresowani zgodnie podawali, że w skład ich majątku dorobkowego wchodzi nieruchomości zabudowana oraz przedmioty stanowiące wyposażenie budynku mieszkalnego i sprzęt elektroniczny (amplituner S., konsola do gier P., komplet mebli skórzanych (sofa trzyosobowa, sofa dwuosobowa oraz fotel) stanowiących wyposażenie salonu oraz łoże drewniane sosnowe stanowiące wyposażenie sypialni). Skoro strony zgodnie wskazywały składniki majątku wspólnego oraz ich wartość i twierdzenia te nie budziły wątpliwości, Sąd uznał za dopuszczalne oparcie się na zgodnych oświadczeniach stron w tym zakresie (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2001 r. V CKN 482/00, z dnia 18.02.1993 r., I CRN 8/93).
Odnośnie spornej między małżonkami wartości nieruchomości wspólnej, Sąd polegał na wskazaniach biegłej W. S., ustalającej wartość nieruchomości na kwotę 499.400 złotych (. Wziąwszy jednakże pod uwagę, że w sprawie o podział majątku wspólnego, przydzielając jednemu z uczestników nieruchomość obciążoną hipoteką, Sąd ustala wartość tego składnika przy uwzględnieniu obciążenia hipotecznego zmieniającego rzeczywistą wartość tego składnika, Sąd odliczył wartość pozostałego na datę orzekania obciążenia hipotecznego, zarówno przy ustalaniu jego rzeczywistej wartości, jak i przy jej rozliczeniu (spłacie) (stosownie do utrwalonego orzecznictwa, por. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 października 2000 roku, II CKN 611/99, z dnia 29 września 2004 roku, II CK 538/03). Z uwagi na niezłożenie przez zainteresowanego uczestnika postępowania aktualnego zaświadczenia z banku, wartość obciążenia hipotecznego na datę orzekania Sąd ustalił w oparciu o dokument bankowy (k. 65) wskazujący, że pozostała do spłaty kwota 54.181.28 CHF kapitału, a następnie pomniejszył to obciążenie o dokonane do dnia orzekania spłaty rat kredytu wykazane przez uczestnika na podstawie karty analitycznej rachunku prowadzonego dla kredytu w łącznej wysokości 3993,77 CHF (k. 369, 373) (54.181,28 CHF- 3993,77 CHF x 3,91 zł (kurs CHF NBP na dzień 1.12.2015 r.) = 196.237 zł). Reasumując, wartość nieruchomości ustaloną na kwotę 499.400 zł pomniejszono o kwotę 196.237 zł, co pozwoliło następnie ustalić, że wartość nieruchomości wspólnej uwzględniająca obciążenie rzeczowe wynosi 303.163 zł. Łączna zatem wartość wszystkich składników majątku wspólnego małżonków G. wynosiła 308.163 zł (303.163 zł + 5000 zł (łączna wartość ruchomości).
Podziału majątku wspólnego małżonków Sąd dokonuje, z mocy art. 46 krio, stosując odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku, zaś na podstawie odesłania przepisu art. 1035 KC, stosując odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. W związku z powyższym opisane składniki majątku wspólnego małżonków Sąd przyznał na własność M. G. (1), wobec zgodnej woli zainteresowanych (art. 212 § 2 KC w zw. z art. 622 § 2 KPC i art. 688 KPC). Udział każdego z małżonków w majątku wspólnym był równy (art. 43 § 1 krio), a jego wartość wynosiła 154.081,50 zł (308.163 zł x1/2). W związku z tym, że wnioskodawczyni nie otrzymała żadnego przedmiotu wchodzącego w skład majątku wspólnego, zgodnie z przepisem art. 212 § 3 KC należało zasądzić od uczestnika postępowania na jej rzecz spłatę pieniężną w wysokości 154.081,50 zł, płatną w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności. Sąd nie dopatrzył się podstaw do rozłożenia spłaty na raty, o co wnosił uczestnik postępowania, uznał bowiem, że sposób podziału, w wyniku którego mąż otrzyma wszystkie składniki majątku, oraz wyrażana przez niego wola ich otrzymania przemawiają za tym, by wnioskodawczyni bez zbędnej zwłoki otrzymała ich finansowy ekwiwalent, ekonomicznie odczuwalną wartość utraconego udziału we współwłasności. Jednocześnie 6 miesięczny termin należy uznać za wystarczający dla poczynienia starań o pozyskanie środków pieniężnych na zasądzoną spłatę.
Wobec ustalenia w toku postępowania, że w dacie ustania wspólności majątkowej w jej skład wchodziły dwa quady marki H., których zbycia po prawomocnym orzeczeniu rozwodu dokonał uczestnik postępowania bez zgody byłej małżonki i nie rozliczając się z nią ze środków pieniężnych z tego uzyskanych (zużywając je na własne potrzeby k. 38), Sąd z mocy art. 1036 KC w zw. z art. 46 KRO potraktował tę czynność jako bezskuteczną w stosunku do wnioskodawczyni i, ustaliwszy na podstawie zgodnych oświadczeń stron, że wartość każdego ze sprzedanych quadów wynosi po 13 000 zł (, zasądził od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni zwrot połowy wartości uzyskanej z tego tytułu, traktując jakby te pojazdy nadal stanowiły składnik majątku wspólnego i zostały przyznane na rzecz uczestnika postępowania (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z 26 września 2007 roku, IV CSK 139/07, oraz K. Skiepko na stronie 78- 79 w: „Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków” seria Komentarze z wokandy, Lexis Nexis Warszawa 2013 , wydanie 1).
W świetle powyższych regulacji, kognicją Sądu było również objęte żądanie zgłoszone przez uczestnika postępowania sformułowane jako żądanie zwrotu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, wynikające ze spłacenia wspólnych kredytów w (…) SA, (…) SA oraz kosztów utrzymania nieruchomości wspólnej. Wobec przyznania przez wnioskodawczynię faktu spłaty wspólnych długów wyłącznie przez byłego małżonka, Sąd zasądził od A. G. (1) na rzecz uczestnika postępowania wartość połowy spłaconych rat kredytu, których wysokość została wykazana w zestawieniu analitycznym. I tak Sąd obliczył, że uczestnik postępowania w roku 2013 spłacił raty kredytu w wysokości 1245 CHF, co po przeliczeniu na walutę polską według średniorocznego kursu franka szwajcarskiego NBP za 2013 rok (3,41 zł), dało kwotę 4245, 45 zł. W 2014 r. uczestnik wpłacił kwotę 4693,41 CHF tytułem kapitału i odsetek, co po przeliczeniu wg średniorocznego kursu franka NBP za 2014 r. (3,446 zł) dało kwotę 16.173,49 zł, zaś w 2015 roku, do końca sierpnia, wpłacił 3920,59 CHF, co wg średniego kursu franka NBP (3,916 zł) dało kwotę 15.353,03 zł. Łączne wpłaty M. G. (1) z tego tytułu wyniosły 35.771,97 zł, wobec czego wnioskodawczyni powinna mu zwrócić kwotę 17.885,98 zł, jako połowę wartości tych środków, ustalonej według kursu średniorocznego franka szwajcarskiego z czasów dokonywania spłat, uznając, że zastosowanie wyższego kursu tej waluty z daty orzekania, co jest faktem znanym powszechnie, doprowadziłoby do bezpodstawnego wzbogacenia uczestnika.
Z tytułu spłaty kredytu konsolidacyjnego hipotecznego denominowanego (k. 66-70), uczestnik wpłacił kwotę 57.745,31 złotych, przy czym uwzględniając przyznany przez uczestnika postępowania fakt, że małżonkowie G. i dający zabezpieczenie hipoteczne Z. i M. C., spłacają raty po połowie, Sąd zasadził od wnioskodawczyni na rzecz M. G. kwotę 14.436,32 złotych jako ¼ wartości nominalnej spłaconych rat. Łącznie o obowiązku spłaty kwoty 17.885,98 zł i kwoty 14.436,32 zł, sąd orzekł w punkcie 4 postanowienia. Termin spłaty określono na 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia wskazując obojgu zainteresowanym jednakowy termin na rozliczenie finansowe dotyczące majątku wspólnego, umożliwiające poczynienie starań o zgromadzenie tych środków i jednoczesne poczynienie potraceń.
Żądanie zwrotu na rzecz uczestnika kosztów utrzymania i eksploatacji nieruchomości wspólnej podlegało uwzględnieniu jedynie w niewielkiej części. M. G. (1) domagał się z tego tytułu zasądzenia od wnioskodawczyni połowy kwoty 34.828,78 zł wydatkowanej na koszty utrzymania, eksploatację oraz remont domu na nieruchomości wspólnej byłych małżonków, udokumentowanej potwierdzeniami przelewu. Na podstawie przepisu art. 207 KC, zgodnie z którym pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów oraz w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną, uczestnik postępowania mógł domagać się od wnioskodawczyni jako współwłaścicielki nieruchomości w udziale ½ zwrotu poniesionych przez niego ciężarów związanych z jej utrzymaniem.
Niewątpliwie do ciężarów tych zaliczyć należało obarczające współwłaścicieli „ciężary publiczne” (podatki, opłaty oraz inne ciężary), a także gospodarcze ciężary „prywatne” (ubezpieczenia). Z tego powodu Sąd uznał, że wnioskodawczyni powinna zwrócić uczestnikowi postępowania połowę poniesionych kosztów wywozu odpadów, stanowiących obowiązkowe opłaty administracyjne właścicieli nieruchomości oraz koszty ubezpieczenia nieruchomości, ale tylko w zakresie dotyczącym zabezpieczenia samej nieruchomości i posadowionego na niej budynku mieszkalnego, z wyłączeniem dodatkowych ubezpieczeń bagażu, OC w życiu prywatnym. Do ciężarów podlegających rozliczeniu sąd zaliczył zatem koszty ubezpieczenia w wysokości 350 zł, 322 zł, 312 zł, 292 z- koszty ubezpieczenia bez składek za SOS Assistance i Home Assistance oraz bez ubezpieczenia bagażu i OC w życiu prywatnym). Łącznie zatem z kwoty 1420 zł, sąd w punkcie 5 postanowienia zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika połowę tych kosztów w wysokości 710 zł w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia, uznając, że ich zwrot powinien nastąpić niezwłocznie.
Sąd oddalił w pozostałym zakresie żądanie uczestnika postępowania dotyczące zasądzenia zwrotu wydatków z majątku osobistego na nieruchomość wspólną (nakładów), albowiem uczestnik , zamieszkujący nieruchomość wraz z nową rodziną, nie może zdaniem Sądu domagać się zwrotu pełnych kosztów eksploatacji nieruchomości (opłat za gaz i prąd) w sytuacji zamieszkiwania w nieruchomości z nową rodziną. Poniesione przez uczestnika opłaty za prąd i gaz wynikały ze zużycia energii potrzebnej do zamieszkiwania i korzystania z domu. Jednocześnie uczestnik nie zgłaszał dowodu i nie wykazywał wysokości kosztów utrzymania nieruchomości, niezbędnych do zachowania domu w stanie niepogorszonym, jakich zwrotu mógłby domagać się od współwłaścicielki.
Sąd nie znalazł jednakowoż podstaw do zasądzenia od wnioskodawczyni zwrotu kosztów remontu budynku mieszkalnego dokonanego po ustaniu wspólności ustawowej między małżonkami, gdyż uczestnik nie wykazał dowodnie ich wysokości (kosztorys powykonawczy nie stanowi dowodu wykonania tego remontu oraz nie dowodzi zapłaty wskazanej w nim sumy pieniężnej, wobec zaprzeczenia przez wnioskodawczynię) a nadto, obciążanie wnioskodawczyni obowiązkiem zwrotu połowy kosztów remontu, przy uwzględnieniu, że nieruchomość wraz z nakładami przypadła uczestnikowi oraz ma on obowiązek spłacić wnioskodawczynię z wartości tej nieruchomości ustalonej według stanu na datę ustania wspólności (a więc przed dokonaniem nakładów), prowadziłoby do bezpodstawnego wzbogacenia M. G. (1). Z tego powodu Sąd nie znalazł podstaw do zasądzenia żądania zwrotu nakładów w pozostałej części.
Sąd postanowił:
1. ustalić, że w skład majątku wspólnego A. G. (1) i M. G. (1) podlegającego podziałowi wchodzą:
2. nieruchomość zabudowana budynkiem mieszkalnym, składająca się z działki o numerze ewidencyjnym (…), położona w miejscowości J. M. gmina C. o numerze księgi wieczystej (…) o wartości 303 163 (trzysta trzy tysiące sto sześćdziesiąt trzy) złote,
3. amplituner S. o wartości 500 (pięćset) złotych,
4. konsola do gier P. o wartości 500 (pięćset) złotych ,
5. komplet mebli skórzanych (sofa trzyosobowa, sofa dwuosobowa oraz fotel) stanowiących wyposażenie salonu o łącznej wartości 3500 (trzy tysiące pięćset) złotych,
6. łoże drewniane sosnowe stanowiące wyposażenie sypialni o wartości 500 (pięćset) złotych,
7. wszystko o łącznej o wartości 308 163 (trzysta osiem tysięcy sto sześćdziesiąt trzy) złote;
8. dokonać podziału majątku opisanego w punkcie 1 w ten sposób, że nieruchomość oraz ruchomości opisane w punkcie 1 przyznać na własność uczestnikowi M. G. (1);
9. zasądzić od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 154 081,50 (sto pięćdziesiąt cztery tysiące osiemdziesiąt jeden złotych pięćdziesiąt groszy) złotych tytułem spłaty, płatną w terminie sześciu miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności;
10. zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 32 322,30 (trzydzieści dwa tysiące trzysta dwadzieścia dwa zł trzydzieści groszy) złotych tytułem zwrotu spłaconych kredytów, płatną w terminie sześciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia wraz z odsetkami ustawowymi w razie uchybienia terminowi płatności;
11. zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kwotę 710 (siedemset dziesięć) złotych tytułem zwrotu kosztów utrzymania nieruchomości wspólnej, płatną w terminie jednego miesiąca od dnia uprawomocnienia się postanowienia, wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności;
12. zasądzić od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 13 000 (trzynaście tysięcy) złotych tytułem zwrotu nakładu z majątku wspólnego na majątek osobisty, płatną w terminie jednego miesiąca od dnia uprawomocnienia się postanowienia, wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności;
13. oddalić w pozostałej części wniosek uczestnika postępowania o zasądzenie nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 11 grudnia 2015 r. I Ns 281/14
Sprawa sadowa opracowana przez Kancelarię nr 4
Sprawa sadowa opracowana przez Kancelarię nr 4Ostatecznie niespornym było między stronami, że w skład majątku wspólnego stron wchodzą:
1. lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość wraz z pomieszczeniem przynależnym – komórką lokatorską nr (…), o łącznej powierzchni użytkowej 88,34 m2, wraz z przynależnym udziałem wynoszącym (…) w częściach wspólnych budynku i w działce gruntu, położony w S. przy al. (…). 82B/20, dla którego Sąd Rejonowy X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (…) – o wartości 574.100 zł;
2. odrębna własność lokalu niemieszkalnego nr (…) – garażu, w skład którego wchodzą dwa miejsca postojowe B-1 i B-2, położonego w S. przy al. (…). 82 B) Lokal G, o łącznej powierzchni użytkowej 65,073 m2, z własnością którego związany jest udział wynoszący 2/27 części w nieruchomości wspólnej o wartości 138.100 zł;
3. wyposażenie ww. lokalu mieszkalnego tj.: meble do sypialni, meble kuchenne, sprzęt AGD, telewizor, meble z pokojach dzieci o łącznej wartości 6.500 zł.
Początkowo strony zgłaszały, że w skład majątku wspólnego wchodzą również samochody marki T. (…) i K. V.. Wnioskodawczyni w dalszym toku postępowania wycofała się z tego wniosku, jednakże Sąd ustalając z urzędu skład majątku wspólnego doszedł do przekonania, że nabyte w trakcie trwania ww. pojazdy nie weszły w skład majątku wspólnego. Wynika to z okoliczności, że samochody te zostały nabyte przez J. J. z darowizn pochodzących od jego rodziców-jednej przekazanej bezpośrednio, a drugiej pośrednio, jako zwróconej jako wkład ze Spółdzielni Mieszkaniowej Politechnik, uprzednio wpłaconego również ze środków pochodzących z darowizny otrzymanej przez uczestnika od rodziców. Stosownie zatem do art. 33 ust. 1 pkt 2 i pkt 10 KRO przedmioty te wchodziły do majątku osobistego J. J. i nie wchodziły w skład majątku wspólnego stron.
Wartość składnika numer 1, tj. lokalu mieszkalnego położonego w S. przy al. (…). 82B/20, została ustalone w drodze opinii biegłego sądowego z zakresu (…). Opinia biegłego sądowego po jej uzupełnieniu i zaktualizowaniu nie była przez strony kwestionowana. Również dla Sądu opinia ta była w całości wiarygodna i przydatna dla rozstrzygnięcia, była bowiem jasna, logiczna i przekonująca, zatem Sąd wnioski w niej zawarte przyjął jako własne.
Natomiast wartość składników 2 i 3, tj. garażu i wyposażania lokalu mieszkalnego, ostatecznie również nie była między stronami sporna i strony zgadzały się co do ich wartości. Zaznaczyć również należy, że strony były zgodne co do poszczególnych elementów składających się łącznie na składnik z punktu 3, a także, że wnioskodawczyni nie wnosiła o spłatę żadnej kwoty z tytułu wyposażenia mieszkania.
W przedmiotowej sprawie, wszystkie składniki majątku wspólnego, wobec braku możliwości ich podzielenia, zostały przyznane uczestnikowi. Takie rozstrzygnięcie jest zgodne ze stanowiskami stron, a także odpowiada stanowi faktycznemu sprawy i sposobowi korzystania z rzeczy przez strony. W lokalu bowiem zamieszkuje J. J. i również on wyłącznie korzysta z miejsca parkingowego i znajdującego się w lokalu wyposażenia.
Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w punktach 1 i 2 postanowienia, tj. składniki majątku w postaci mieszkania, garażu i wyposażenia mieszkania przyznał na wyłączną własność uczestnika J. J..
Sąd dokonując podziału majątku wspólnego miał również na uwadze konieczność zasądzenia spłat w majątku wspólnym oraz rozliczenia pożytków i nakładów. Jak już wskazano uczestnicy mają równe udziały w majątku wspólnym, ale zgłosili liczne żądania rozliczeń.
Wartość majątku wspólnego podlegającego podziałowi wynosi 718.700 zł, a po uwzględnieniu tych składników, z tytułu których spłaty domaga się wnioskodawczyni (czyli bez wyposażenia mieszkania ustalonej zgodnie przez strony na kwotę 6.500 zł) 712.200 zł.
Kwota ta stanowiła punkt wyjścia do rozliczeń stron. W tym miejscu ponownie wskazać należy, nie zasługiwał na uwzględnienie wniosek uczestnika o uwzględnienie przy ustalaniu wartości składnika majątkowego wysokości obciążenia w postaci hipoteki. Stanowisko Sądu Najwyższego z Uchwały z 28 marca 2019 r. było wyrażane już uprzednio. Zgodnie z Postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2017 roku wydanym w sprawie I CSK 54/16, w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu ustawowej wspólności majątkowej sąd – ustalając wartość wchodzącego w skład majątku wspólnego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, obciążonego hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy – uwzględnia wartość rynkową tego prawa, z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego.
W tym zakresie wnioskodawczyni ostatecznie wniosła o rozliczenie nakładów poczynionych z majątku wspólnego na spłatę kredytu w okresie od dnia jego zawarcia do kwietnia X r. poprzez zasądzenie od uczestnika J. J. na rzecz wnioskodawczyni połowy uiszczonej z tego tytułu kwoty.
Wniosek ten nie mógł zostać uwzględniony, albowiem do kwietnia X r. strony pozostawały w ustawowej wspólności majątkowej i spłata kredytu nie stanowiła nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, a zaspokajanie wspólnych potrzeb mieszkaniowych z art. 27 KRO, których rozliczenia stosownie do art. 45 § 1 zd. 2 KRO nie można żądać. Spłata kredytu do momentu ustanowienia między stronami rozdzielności majątkowej następowała z majątku wspólnego stron.
Ponadto wnioskodawczyni wniosła o zasądzenie od J. J. na jej rzecz kwoty 1.035,47 zł tytułem zwrotu połowy opłaty uiszczonej przez wnioskodawczynię tytułem opłaty za przekształcenie prawa wieczystego użytkowania nieruchomości, na której posadowiony jest lokal stron.
Ten wniosek Sąd uznał za uzasadniony. Wnioskodawczyni wykazała poniesienie tego wydatku, zaś jego poniesienie wynikało z mocy samego prawa wobec przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności i spoczywało na właścicielach nieruchomości – stronach niniejszego postępowania, w równych udziałach.
Natomiast uczestnik ostatecznie zgłosił do rozliczeń:
-kwotę 47.475 zł tytułem zwrotu spłaconego przez uczestnika kredytu w okresie wskazanym w załączonej historii rachunku bankowego
-połowę ubezpieczenia OC mieszkania,
-kwotę 4.987,49 zł, tytułem połowy comiesięcznego czynszu za mieszkanie,
-kwotę 73.276 zł, tytułem zwrotu nakładów poczynionych z majątku osobistego (darowizn rodziców) uczestnika na majątek wspólny.
Powyższe żądania uczestnika były zasadne jedynie częściowo.
Zaznaczenia w tym wymaga, że uwzględnienie zgłoszonych z tytułu rozliczeń kosztów wymagało, zgodnie z art. 6 KC, ich wykazania co do zasady, jak i co wysokości.
Niezasadne okazało się żądanie zwrotu połowy kosztów ubezpieczenia mieszkania. Uczestnik nie wykazał ani wysokości tych kosztów, ani przede wszystkim faktu ich poniesienia.
Niezasadne okazało się żądanie połowy comiesięcznego czynszu za mieszkanie. W okresie tym w lokalu zamieszkiwał bowiem wyłącznie uczestnik. W ocenie Sądu w takiej sytuacji, skoro to uczestnik był osobą wyłącznie korzystającą z rzeczy, to na nim spoczywa obowiązek porycia kosztów utrzymania nieruchomości wspólnej. Wnioskodawczyni zmuszona była zaspokajać swoje potrzeby mieszkaniowe w innym lokalu i ponosić związane z tym koszty. Co również istotne, w skład tych kosztów wchodziły także zaliczki na wodę, wywóz śmieci i ogrzewania, czyli niewątpliwie co do składników miesięcznego czynszu, które w całości wykorzystywał uczestnik, a których to kosztów w żaden sposób nie generowała wnioskodawczyni. J. J. nie przedstawił przy tym wyliczenia wyłącznie stałych składowych czynszu, co również skutkowało brakiem możliwości uwzględnienia jego żądania.
Niezasadne okazał się również żądanie zwrotu kwoty 73.276 zł, tytułem zwrotu nakładów poczynionych z majątku osobistego (darowizn rodziców) uczestnika na majątek wspólny. Uczestnik w żaden sposób nie wyjaśnił sposobu wyliczenia tej kwoty. Z kolei w piśmie. wskazał, że z powyższego tytułu kwota darowizn to 94.950 zł. Ponownie przy tym nie wyjaśnił sposobu wyliczenia tej kwoty. Nie złożył również wniosku o rozliczenie tej kwoty, dlatego w dalszym ciągu pozostawało aktualne żądanie rozliczenia kwoty 73.276 zł. Dalej wskazać należy, że przedmiotowe darowizny ostatecznie zostały przeznaczone na zakup samochodów, które jak już wskazano nie wchodziły w skład majątku wspólnego, a w skład majątku osobistego uczestnika (jako, że właśnie ze środków pochodzących z darowizn zostały zakupione).
Zarówno strony postępowania jak i świadek H. J. w swoich zeznaniach ogólnikowo i nieprecyzyjnie wskazywali o całości pomocy finansowej, jaką strony otrzymywały ze strony swoich rodziców. Za wykazane jednak darowizny, wobec braku dostatecznej precyzyjności zeznań, Sąd uznał tylko te, które zostały potwierdzone dokumentami. Jak zaś wynika z zeznań H. J. te darowizny były przeznaczone na wkład w Spółdzielni Mieszkaniowej Politechnik, a następnie na zakup samochodów J. J.. Ostatecznie zatem środki z tych darowizn nie weszły w skład majątku wspólnego, a w skład majątku osobistego uczestnika J. J..
Odmiennie przedstawia się jedynie umowa darowizny na kwotę 8.000 zł – k. 279. Ta darowizna miała rzekomo zostać przeznaczona na zakup lokalu przy Al. (…). Budziło to jednak wątpliwości Sądu. Po pierwsze dlatego, że darowizna ta, w przeciwieństwie do innych, nie została zgłoszona do Urzędu Skarbowego, a po drugie jak wynika ze zgodnych w tym zakresie zeznań stron, lokal mieszkalny przy Al. (…) i jego wykończenie zostały w całości sfinansowane z kredytu hipotecznego zaciągniętego przez strony, co oznacza, że nie było potrzeby pozyskiwania na ten cel jakichkolwiek dodatkowych środków, a rzekoma darowizna na powyższy cel została wykorzystana inaczej. Sąd nie znalazł również podstaw do uwzględnienia jako darowizn – nakładów z majątku J. J. na majątek wspólny na poczet spłaty kredytu, które wg uczestnika miał dokonać H. J.. Wyciąg z rachunku na kartach 639 i dalszych nie jest żadnym dowodem, aby spłata ta stanowiła dokonywanie darowizn na rzecz J. J., których rozliczenia mógłby się on domagać, albowiem jak wskazał świadek H. J. w swoich zeznaniach i na co wskazał też uczestnik J. J., ww. rachunek został założony na dane H. J., a korzystał z niego wyłącznie J. J., dokonując z ww. rachunku spłaty rat kredytu hipotecznego. Spłata kredytu następowała zatem wyłącznie przez J. J. i podlegała rozliczeniu stosownie do art. 45 § 1 KRO i art. 618 § 1 KPC.
Ponadto niewyjaśnione pozostaje, w jakiej części zgłoszona w piśmie kwota 94.950 zł stanowi ww. spłatę kredytu, a w jakiej części uprzednie darowizny i jak kwota ta ma się do uprzednio zgłoszonej kwoty 73.276 zł.
Zasadne okazało się żądanie zwrotu połowy spłaconego przez uczestnika kredytu. Zaznaczyć należy, że we wniosku wyraźnie zaznaczył, że żąda tego rozliczenia „za okres objęty załączonej do pisma historii rachunku (vide pismo. Łącznie jest to kwota 92.710 zł. Uczestnikowi, wobec równych udziałów, należy się zwrot od wnioskodawczyni połowy uiszczonej tytułem spłat raty kredytu kwoty, czyli kwota 46.355 zł (92.710 zł: 2 = 46.355 zł). Żądna kwota 47.475 zł okazała się zatem zawyżona. Spłata rat kredytu mieszkaniowego w innych datach i innych kwotach nie została przez uczestnika w żaden sposób udokumentowana i wykazana.
Skoro zatem łączna wartość majątku wspólnego stron postępowania wyniosła 712.200 zł, to wnioskodawczyni powinna otrzymać 50% tego majątku, czyli kwotę 356.100 zł, zaś uczestnik również 50% zł, czyli kwotę 356.100 zł. W wyniku bowiem dokonanego podziału, uczestnikowi przyznane zostały składniki majątkowe o wartości 712.200 zł. Należna zatem spłata wnioskodawczyni wynosiła 356.100 zł.
Dla kwoty spłaty przyjąć należało również uwzględnić żądane przez strony rozliczenia. Od przysługującej wnioskodawczyni spłaty należało zatem odjąć należny uczestnikowi zwrot połowy wartości spłaconego kredytu hipotecznego, a doliczyć połowę opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego, co ostatecznie dało kwotę 310.780,47 zł (356.100 zł – 46.355 zł + 1.035,47 zł).
Tak argumentując w ramach rozliczeń stron należało orzec jak w punktach 3. i 4 postanowienia, tj. ustalił, że uczestnik J. J. spłacił z majątku osobistego wspólne zadłużenie stron wynikające z kredytu zaciągniętego wspólnie przez strony umową kredytową zawartą z (…) Bank (…) S.A. Nr K.\ (…) w łącznej kwocie 92.710 zł i tytułem spłaty udziału w majątku wspólnym oraz rozliczenia dokonanej przez uczestnika J. J. z majątku osobistego spłaty wspólnego zadłużenia stron zasądził od uczestnika J. J. na rzecz wnioskodawczyni M. J. kwotę 310.780,47 zł płatną jednorazowo w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienie się postanowienia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienia w płatności.
Na rozprawie uczestnik odnośnie swojej sytuacji finansowej wskazał, że obecnie zarabia 15.000 zł brutto, posiada 2 kredyty w banku (…) SA na kwotę ok. 30.000 zł łącznie, leasing za samochód w kwocie 1.200 zł miesięcznie oraz 16.000 zł obciążenia z tytułu konieczności zapłaty za leasing samochodu, za udział kuratora w realizacji kontaktów opłaca kwotę ok. 800 – 1000 zł miesięcznie w zależności od tych kontaktów. Płaci alimenty w kwocie 2.500 zł miesięcznie na oboje dzieci. Poza tym ma na utrzymaniu rodzinę, dziecko w wieku 7 miesięcy, partnerkę, która nie pracuje i która jest obecnie w ciąży z drugim dzieckiem. Ponadto uczestnik oświadczył, że jeżeli uzyska kredyt, to może dokonać spłaty na rzecz wnioskodawczyni nawet niezwłocznie po uzyskaniu kredytu. W ocenie Sądu, termin 6 miesięczny od daty uprawomocnienia się orzeczenia umożliwi uczestnikowi, który niewątpliwie ma zdolność kredytową, na uzyskanie kredytu i spłatę wnioskodawczyni.
W punkcie 5 natomiast Sąd umorzył postępowanie co do zgłoszonego przez wnioskodawczynię żądania rozliczenia nakładów poczynionych z majątku wspólnego na spłatę pojazdu marki K. V. w okresie od zawarcia przez uczestnika J. J. umowy leasingu wobec jego cofnięcia, któremu to uczestnik się nie sprzeciwił.
Oddaleniu podlegało również żądanie wnioskodawczyni o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni odszkodowania za bezumowne korzystanie z rzeczy – ½ udziału w lokalu mieszkalnym wraz z garażem stanowiącym majątek wspólny stron w kwocie 1.075 zł miesięcznie począwszy. Żądanie to ocenić należało jako żądanie zapłaty za korzystanie z rzeczy ponad udział, które jednak w ocenie Sądu, choć co do zasady możliwe do uwzględnienia, okazało się dla w stanie faktycznym sprawy nieuzasadnione. Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy w Uchwale z 13 marca 2008 r., III CZP 3/08 współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli, korzystających z rzeczy wspólnej z naruszeniem art. 206 KC w sposób wykluczający jego współposiadanie, wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy z zachowaniem przesłanek określonych w art. 224 § 2 lub art. 225 KC.
Bezspornym pozostawał fakt, że uczestnik po wyprowadzeniu się z lokalu wnioskodawczyni zamieszkiwał w nim sam. Jednak M. J. z własnej woli wyprowadziła się z lokalu. Z zeznań samej wnioskodawczyni wynika, że opuściła ona lokal dobrowolnie i nigdy nie zgłaszała potrzeby, czy żądania powrotu do niego. Nie miała miejsca sytuacja, w której wnioskodawczyni próbowałaby powrócić do lokalu lub chociażby zgłosiła taką potrzebę. Wnioskodawczyni nie wzywała także nigdy uczestnika do wydania lokalu, czy też o dopuszczenie jej do współkorzystania z lokalu- na tę okoliczność nie było dowodów przeciwnych. Wnioskodawczyni nie sprostała zatem ciężarowi dowodu, by wykazać, że w rzeczywistości nie miała możliwości współposiadania i współkorzystania z nieruchomości, która stanowi składnik majątku wspólnego. Wnioskodawczyni nie podjęła żadnych działań na drodze prawnej, czy faktycznej by przywrócić posiadanie lokalu czy uzyskać możliwość korzystania z niego. Nie sprzeciwiała się wyłącznemu korzystaniu z lokalu przez uczestnika.
W ocenie Sądu, dopóki drugi współwłaściciel nie sprzeciwia się wyłącznemu korzystaniu z rzeczy wspólnej przez innego współwłaściciela, współwłaściciel wyłącznie korzystający z rzeczy ma do tego prawo i nie można skutecznie od niego żądać wynagrodzenia za taki sposób korzystania z rzeczy wspólnej. Sąd podziela pogląd, zgodnie z którym za niezbędny warunek żądania od jednego ze współwłaścicieli wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy wspólnej ponad udział uznać należy konieczność sprzeciwienia się przez innego współwłaściciela takiemu sposobowi korzystania z rzeczy wspólnej. Uczestnik wymienił co prawda zamek w drzwiach, ale brak jest dowodu, by odmówił wnioskodawczyni udostępnienia nowych kluczy. W ocenie Sądu wymiana zamka była normalnym następstwem w sytuacji, gdy ktoś zamieszkuje dany lokal, a druga osoba nie wyraża chęci korzystania z lokalu, a ma do starego samka klucze. Wnioskodawczyni nigdy nie wzywała uczestnika do wydania jej kluczy do lokalu czy też do wpuszczenia jej do mieszkania.
Jeśli chodzi o osobowe źródła dowodowe, to Sąd rekonstruując stan faktyczny oparł się na dowodach z zeznań świadków i stron. Przesłuchiwani w sprawie świadkowie są osobami najbliższymi dla stron, zaś strony są zainteresowane wynikiem postępowania, dlatego osobowe źródła dowodowe w sprawie należało ocenić z dużą ostrożnością, dając im wiarę w zakresie, w jakim pozostawały ze sobą zgodne i znajdowały pokrycie lub chociażby pośrednie potwierdzenie w dowodach z dokumentów.
Sąd orzekł:
1.ustalić, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni M. J. i uczestnika J. J. wchodzą następujące składniki majątkowe:
-lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość wraz z pomieszczeniem przynależnym- komórką lokatorską nr (…), o łącznej powierzchni użytkowej 88,34 m2, wraz z przynależnym udziałem wynoszącym (…) w częściach wspólnych budynku i w działce gruntu, położony w S. przy al. (…). 82 (20, dla którego Sąd Rejonowy X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (…)- o wartości 574.100 zł (pięćset siedemdziesiąt cztery tysiące sto złotych);
-odrębna własność lokalu niemieszkalnego nr (…)- garażu, w skład którego wchodzą dwa miejsca postojowe B-1 i B-2, położonego w S. przy al. (…). 82 B/Lokal G, o łącznej powierzchni użytkowej 65,073 m2, z własnością którego związany jest udział wynoszący 2/27 części w nieruchomości wspólnej o wartości 138.100 zł (sto trzydzieści osiem tysięcy sto złotych);
-wyposażenie ww. lokalu mieszkalnego tj,:
– dwa zestawy mebli do pokoju dziecięcego;
– meble do sypialni;
– meble kuchenne;
– sprzęt AGD;
– telewizor; o łącznej wartości 6.500 zł (sześć tysięcy pięćset złotych);
2. dokonać podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni M. J. i uczestnika J. J. w ten sposób, że składniki majątku wskazane w pkt 1 postanowienia przyznać na wyłączną własność uczestnika J. J.;
3. ustalić, że uczestnik J. J. spłacił z majątku osobistego wspólne zadłużenie stron wynikające z kredytu zaciągniętego wspólnie przez strony umową kredytową zawartą z (…) Bank (…) S.A. w dniu 19 marca 2013 r. Nr K.\ (…) w łącznej kwocie 92.710 zł (dziewięćdziesiąt dwa tysiące siedemset dziesięć złotych);
4. tytułem spłaty udziału w majątku wspólnym oraz rozliczenia dokonanej przez uczestnika J. J. z majątku osobistego spłaty wspólnego zadłużenia stron zasądzić od uczestnika J. J. na rzecz wnioskodawczyni M. J. kwotę 310.780,47 zł (trzysta dziesięć tysięcy siedemset osiemdziesiąt złotych czterdzieści siedem groszy), płatną jednorazowo w terminie 6 (sześciu) miesięcy od dnia uprawomocnienie się postanowienia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienia w płatności;
5. umorzyć postępowanie co do zgłoszonego przez wnioskodawczynię M. J. żądania rozliczenia nakładów poczynionych z majątku wspólnego na spłatę pojazdu marki K. V. w okresie od zawarcia przez uczestnika J. J. umowy leasingu do dnia 9 maja 2017;
6. oddalić wnioski stron w pozostałym zakresie;
7. ustalić, że koszty postępowania każda ze stron ponosi we własnym zakresie;
8. nakazuje pobrać od wnioskodawczyni M. J. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego kwotę 2.005,44 zł (dwa tysiące pięć złotych czterdzieści cztery grosze) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;
9. nakazuje pobrać od uczestnika J. J. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego kwotę 2.005,44 zł (dwa tysiące pięć złotych czterdzieści cztery grosze) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych. Postanowienie Sądu Rejonowego – III Wydział Cywilny z dnia 29 września 2022 r. III Ns 489/18
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 5
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 5Niesporne było, że I. G. i S. M. pozostawali w związku małżeńskim, w trakcie małżeństwa został zgromadzony majątek wspólny, a także, że łącząca ich wspólność ustawowa ustała na skutek rozwiązania związku małżeńskiego przez rozwód. Zgłoszone zatem przez wnioskodawczynię żądanie dokonania podziału majątku wspólnego należy uznać za usprawiedliwione co do zasady.
Na rozprawie wnioskodawczyni i uczestnik zgodnie oświadczyli, że nie wnoszą o dokonanie podziału majątku wspólnego obejmującego wyposażenie lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (…), wyszczególnionego w załączniku do wniosku (k. 115 akt sprawy).
Mając powyższe na uwadze Sąd dokonał ustalenia, iż w skład małżeńskiego majątku wspólnego wnioskodawczyni I. G. i uczestnika S. M. wchodzą:
1. prawo własności lokalu mieszkalnego nr (…) położonego w budynku nr (…) znajdującym się w S. przy ulicy (…), dla którego Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą numer (…) oraz związany z własnością tego lokalu udział wynoszący (…) w częściach wspólnych budynku i prawie użytkowania wieczystego gruntu objętych księgą wieczystą o nr (…) o wartości 401.936 złotych;
2. samochód osobowy marki B. (…), rok produkcji o nr rej. (…) o wartości 4.000 złotych;
3. samochód osobowy marki S. (…), rok produkcji o nr rej. (…) o wartości 4.000 złotych.
Wartość powyższych składników majątkowych Sąd ustalił na kwotę 409 936 złotych, według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej i według cen obowiązujących w chwili zamknięcia rozprawy.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać należy, że uczestnik, który w odpowiedzi na wniosek wnosił o „uwzględnienie” przy dokonywaniu podziału majątku wspólnego pozostałej do spłaty kwoty z tytułu kredytu zaciągniętego przez małżonków na poczet ceny nabycia lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (…) (k. 42 akt sprawy), nie podniósł, aby w sprawie zachodziły jakiekolwiek powody nakazujące uwzględnienie obciążenia hipotecznego przy ustalaniu wartości przedmiotowej nieruchomości lokalowej. Ze zgodnych w tym zakresie zeznań wnioskodawczyni i uczestnika wynika, że zobowiązanie z tytułu kredytu jest przez nich spłacane po połowie. Stąd też Sąd ustalił tą wartość wg aktualnych cen rynkowych bez uwzględnienia obciążenia hipotecznego.
Materiał dowodowy sprawy nie dał natomiast podstaw do zaliczenia do majątku wspólnego małżonków kwoty 15 000 złotych wypłaconej przez I. G. w dniu 8 sierpnia X roku z rachunku bankowego prowadzonego na rzecz obydwojga małżonków na jej rachunek osobisty.
I. G. przesłuchana w charakterze strony zeznała, że w dacie dokonania przelewu na wspólnym rachunku bankowym znajdowała się kwota 23 000 złotych, z czego 5 000 złotych to była kwota, która pochodziła z zaciągniętej przez nią pożyczki. Wówczas podjęła już decyzję o rozstaniu z mężem i związku z powyższym pobrała ze wspólnego rachunku kwotę 5 000 złotych z przeznaczeniem na wykonanie pomnika na grobie ojca (pochodzącą z pożyczki) i kwotę 10 000 złotych, która stanowiła w jej ocenie należną jej część wspólnych środków. Uczestnik nie wykazał, aby środki te wnioskodawczyni zużyła na inne cele niż potrzeby rodziny, czy własne utrzymanie, brak zatem było podstaw do ustalenia, że środki te zostały przez wnioskodawczynię zużyte w sposób bezprawny, uzasadniający jej odpowiedzialność deliktową i tym samym zaliczenia ich do majątku wspólnego małżonków.
Brak było również podstaw do „uwzględnienia” obciążenia hipotecznego lokalu przy ul. (…) w inny sposób, niż poprzez jego uwzględnienie przy ustalaniu wartości lokalu.
Niesporne było, że uczestnik poniósł następujące nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny:
– na poczet remontu lokalu przy ul. (…) w X roku w kwocie 13 149,67 złotych pochodzącej z likwidacji należącej do niego książeczki mieszkaniowej numer (…)- (…) wystawionej przez (…) Bank (…) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W.
– na poczet składki uiszczonej na poczet ubezpieczenia lokalu przy ul. (…) w celu zabezpieczenia spłaty kredytu udzielonego na poczet ceny jego nabycia w kwocie 728 złotych
– na poczet kosztów utrzymania lokalu przy ul. (…) w okresie od dnia 7 grudnia X r. do 17 sierpnia X r. w łącznej kwocie 21 694,60 złotych.
Fakt pochodzenia 13 149,67 złotych z majątku odrębnego uczestnika wynika ze złożonego dokumentu w postaci kopii zaświadczenia o wysokości środków zgromadzonych na książeczce mieszkaniowej numer (…)- (…). Książeczka mieszkaniowa została założona w 1976 r., a zatem przed zawarciem przez uczestnika związku małżeńskiego.
Z treści złożonych polis wynika, że umowy ubezpieczenia lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (…) zostały zawarte w celu ubezpieczenia spłaty wspólnie przez małżonków zaciągniętego kredytu na poczet zakupu tego lokalu. Uczestnik dokonał bowiem cesji praw wynikających z zawartych umów ubezpieczenia na rzecz aktualnego wierzyciela z umowy kredytu. Wysokość opłaconych składek wynika wprost z treści złożonych polis, a fakt ich zapłacenia z potwierdzeń przelewu.
Jak ustalono w punkcie II postanowienia udziały I. G. i S. M. w majątku wspólnym są równe, a zatem każdy z nich winien partycypować w kosztach utrzymania lokalu po ustaniu wspólności ustawowej w częściach równych. Niesporne jest, że po ustaniu wspólności ustawowej wyłącznie S. M. zajmował lokal i ponosił koszty jego utrzymania. Uprawniony jest zatem – co do zasady – do żądania w toku postępowania o podział majątku wspólnego zwrotu poniesionych z tytułu kosztów utrzymania lokalu kwot. Wysokość opłat ponoszonych przez S. M. z powyższego tytułu w spornym okresie wynika ze sporządzonych przez wspólnotę mieszkaniową stanów konta za sporny okres, w których odnotowano wysokość należnej opłaty i fakt dokonania wpłaty. Prawdziwość i wiarygodność tych dokumentów nie była przez wnioskodawczynię kwestionowana, wobec czego Sąd uznał je za przydatne do ustalenia faktu poniesienia przez uczestnika tych opłat w okresie od 7 grudnia X r. do 17 sierpnia X r.
Uzasadniony okazał się również wniosek o ustalenie, że uczestnik poniósł nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny w kwotach:
– 9 721,83 złotych na poczet kosztów remontu lokalu przy ul. (…),
– 50 000 złotych uzyskanych tytułem darowizny od ojca na poczet kosztów remontu ww. lokalu po zawarciu związku małżeńskiego,
– 20 000 złotych uzyskanych tytułem darowizny od ojca.
Odnosząc się do faktu poniesienia przez uczestnika kosztów remontu lokalu przy ul. (…) przed zawarciem związku małżeńskiego wskazać należy, że wnioskodawczyni faktu tego nie kwestionowała. Okoliczność ta znajduje również potwierdzenie w zeznaniach świadków M. M. (1), R. M. i M. M. (2) oraz zeznań wnioskodawczyni i uczestnika w charakterze strony. Niesporny był zakres tego remontu, wnioskodawczyni nie przeczyła, że obejmował on wymianę drzwi wejściowych na klatkę schodową, wymianę okien w trzech pokojach i w łazience, ułożenie paneli w sypialni, pokoju komputerowym i przedsionku przed pokojami, zerwanie tapet, gładzenie i malowanie ścian w sypialni, pokoju komputerowym i przedsionku przed pokojami. Wnioskodawczyni podnosiła natomiast, że prawdopodobnie środki na poczet kosztów remontu pochodziły również i od niej, jednakże faktu tego nie udowodniła. Z zeznań ww. świadków oraz uczestnika w charakterze strony wynika, że wydatki na poczet kosztów remontu pokrywał wyłącznie uczestnik z własnych środków, a prawdziwość i wiarygodność tych zeznań nie została przez wnioskodawczynię skutecznie zaprzeczona. Na podstawie opinii biegłej sądowej A. Z., Sąd ustalił, że koszty remontu wyniosły 9 721,83 złotych. Opinia biegłej w tym zakresie nie była kwestionowana.
Uczestnik wykazał również, że otrzymał od ojca dwie darowizny w łącznej kwocie 70 000 złotych oraz że środki te zostały wydatkowane na poczet majątku wspólnego małżonków. Przepis art. 33 pkt 2 krio stanowi, że do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przez darowiznę, chyba że darczyńca inaczej postanowił. Z materiału dowodowego sprawy nie wynika, aby ojciec uczestnika postanowił, że uczynione przez niego na rzecz syna darowizny miały wejść do majątku wspólnego małżonków I. G. i S. M..
Wnioskodawczyni nie przeczyła faktowi otrzymania przez uczestnika ww. darowizn, przeczyła natomiast temu, aby darowane uczestnikowi środki zostały przeznaczone na remont lokalu w pełnej wysokości. W jej ocenie przeprowadzone w lokalu remonty nie objęły całego lokalu. Wprawdzie obydwoje małżonkowie pracowali zawodowo i osiągali z tego tytułu dochody, jednakże z uwagi na wydatkowanie wspólnych środków przez uczestnika na kosztowne hobby, nie posiadali wystarczających środków na przeprowadzenie remontu całego lokalu.
Uczestnik podniósł, że kwota 50 000 złotych została wykorzystana na poczet kosztów remontu lokalu przy ul. (…) przeprowadzonego po zawarciu związku małżeńskiego, a kwota 20 000 złotych na poczet zakupu samochodu marki B.. Świadek R. M. zeznał natomiast, że również i kwota 20 000 złotych została przeznaczona na remont lokalu. Rozbieżność w tym zakresie nie ma jednak istotnego znaczenia, zarówno bowiem lokal przy ul. (…) jak i pojazd marki B. wchodziły w skład majątku wspólnego, a zatem środki te zasiliły majątek wspólny małżonków.
Na podstawie zeznań świadków M. M. (1), R. M. i M. M. (2) oraz zeznań wnioskodawczyni i uczestnika w charakterze strony oraz złożonych rachunków i faktur Sąd ustalił, że po zawarciu przez wnioskodawczynię i uczestnika związku małżeńskiego przeprowadzono remont stanowiącego ich własność lokalu przy ul. (…). Remont ten obejmował: rozbiórkę pieców kaflowych i wykonanie centralnego ogrzewania z montażem kotła gazowego, zamianę funkcji użytkowej pomieszczeń kuchni i łazienki i w tym zakresie wykonanie ścianki działowej, wykonanie wylewki betonowej, ułożenie glazury i terakoty, montaż armatury i urządzeń sanitarnych, wykonanie kominka, odświeżenie powłok malarskich w pokoju, sypialni, pokoju komputerowym i przedsionku przed pokojami, ułożenie faktury na ścianie w pokoju, obłożenie ścian płytą gipsowo – kartonową, wydzielenie przedsionka przed pokojami, wymianę instalacji elektrycznej. Na podstawie opinii biegłej sądowej A. Z. Sąd ustalił, że wartość tych nakładów wynosiła 72 034 złote. Wnioskodawczyni nie wnosiła zarzutów do opinii w tym zakresie. Skoro zatem przeprowadzono remont w powyższym zakresie, a jak zeznała wnioskodawczyni, małżonkowie nie posiadali żadnych własnych środków na poczet jego kosztów, za wiarygodne należało uznać zeznania ww. świadków i uczestnika w charakterze strony, że remont lokalu został przeprowadzony ze środków pochodzących z darowizn uczynionych na rzecz uczestnika do jego majątku osobistego. Łączna wartość nakładów poczynionych przez uczestnika z majątku osobistego na majątek wspólny wyniosła zatem 115 294,10 złotych.
Podział składników majątku wspólnego uwzględniał wnioski zgłoszone w tym zakresie oraz sposób korzystania z nich i potrzeby każdego z byłych małżonków. Zatem, zgodnie z wnioskami stron przyznano:
1. wnioskodawczyni I. G. samochód osobowy marki S. (…), rok produkcji 2021 o rej, (…) o wartości 4 000 złotych,
2. uczestnikowi:
a. prawo własności lokalu mieszkalnego nr (…) położonego w budynku nr (…) znajdującym się w S. przy ulicy (…), dla którego Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą numer (…) oraz związany z własnością tego lokalu udział wynoszący (…) w częściach wspólnych budynku i prawie użytkowania wieczystego gruntu objętych księgą wieczystą o nr (…) o wartości 401 936 złotych;
b. samochód osobowy marki B. (…), rok produkcji 2000 o nr rej. (…) o wartości 4 000 złotych.
Sąd zobligowany był, stosownie do treści przepisu art. 212 § 3 KC, orzec o obowiązku spłaty na rzecz wnioskodawczyni kwoty stanowiącej równowartość udziału przysługującego jej w majątku wspólnym oraz oznaczyć termin i sposób uiszczenia odsetek. Łączna wartość majątku wspólnego wyniosła 409 936 złotych. Z uwagi na ustalenie, że udziały byłych małżonków w majątku wspólnym są równe, każdy z małżonków powinien otrzymać majątek o wartości 204 968 złotych (409 936 zł : 2 = 204 968 zł). Od udziału wnioskodawczyni należy odjąć kwotę 57 647,05 złotych tytułem połowy kwoty, którą zobowiązana jest zwrócić uczestnikowi tytułem zwrotu nakładów poniesionych przez niego z majątku odrębnego na majątek wspólny. Wnioskodawczyni winna zatem otrzymać majątek o wartości 147 320,95 złotych (204 968 zł – 57 647,05 zł = 147 320,95 zł). Wnioskodawczyni I. G. przyznano składnik majątku wspólnego o łącznej wartości 4 000 złotych, zaś uczestnikowi S. M. składniki majątku wspólnego o łącznej wartości 405 936 złotych. Z powyższego wynika, iż uczestnik otrzymał majątek o 200 968 złotych przewyższający jego udział, zaś wnioskodawczyni otrzymała majątek o wartości niższej o 143 320,95 złotych niż przypadający jej udział (147 320,95 zł – 4 000 zł = 143 320,95 zł). Zatem tytułem spłaty i wyrównania udziałów uczestnik powinien zapłacić wnioskodawczyni kwotę 143 320,95 złotych.
Stosownie do ustalonej wielkości udziałów w majątku wspólnym, Sąd w punkcie V postanowienia zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni tytułem spłaty jej udziału w majątku wspólnym kwotę 143 320,95 złotych, płatną w trzech ratach po 47 773,65 złotych każda, przy czym pierwsza rata płatna w terminie sześciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia, druga rata płatna w terminie dwunastu miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia i trzecia płatna w terminie osiemnastu miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia.
Konstytucyjna zasada równej dla obojga współwłaścicieli ochrony prawnej własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji RP) realizowana w warunkach gospodarki wolnorynkowej wyklucza oznaczenie terminu i sposobu uiszczenia ustalonej spłaty bez uwzględnienia – w równym stopniu – uzasadnionego interesu dotychczasowego współwłaściciela mającego otrzymać spłatę (art. 212 § 2 i 3 KC) (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2001 roku, II CKN 658/00). Rozkładając świadczenie na raty, płatne we wskazanym w postanowieniu terminie, Sąd wziął pod uwagę interes wnioskodawczyni, która ma prawo oczekiwać szybkiego rozliczenia z uczestnikiem, a z drugiej zaś strony możliwości finansowe uczestnika. Aktualnie uczestnik jest zatrudniony na umowę o pracę. Jego średnie miesięczne wynagrodzenie obejmujące płacę zasadniczą w kwocie 5 000 złotych brutto oraz dodatkowe środki np. z delegacji, wynosi około 6 000 złotych. Jego miesięczne wydatki wynoszą około 1 200 złotych. Posiada oszczędności w kwocie 25 000 złotych. Niemniej jednak uczestnik winien liczyć się z obowiązkiem spłaty wnioskodawczyni i podjąć starania mające na celu pozyskanie niezbędnych na ten cel środków najpóźniej od doręczenia mu odpisu wniosku, co miało miejsce we wrześniu X r. Już w tej dacie nie było pomiędzy wnioskodawczynią i uczestnikiem sporu co do tego, że ten składnik majątku wspólnego przypadnie uczestnikowi, a zatem winien przygotować się do spłaty na rzecz wnioskodawczyni. Zgromadzenie przez uczestnika środków na spłatę wymaga uwzględnienia czasu potrzebnego na ewentualne zaciągnięcie pożyczki lub kredytu. W ocenie Sądu okres sześciu miesięcy liczony od dnia uprawomocnienia się postępowania będzie wystarczający na zgromadzenie środków niezbędnych do spłaty pierwszej raty, a okres kolejnych 6 miesięcy i 12 miesięcy do spłaty drugiej i trzeciej raty. Zaś przyznane uczestnikowi prawo własności lokalu mieszkalnego stanowi dostateczne zabezpieczenie dla uzyskania przez wnioskodawczynię zasadzonej na jej rzecz spłaty.
Sąd w punkcie VI postanowienia oddalił pozostałe wnioski wnioskodawczyni i uczestnika, tj.:
– wniosek o ustalenie, że w skład majątku wspólnego wchodzi kwota 15 000 złotych wypłacona ze wspólnego rachunku małżonków przez wnioskodawczynię,
– wniosek o ustalenie, że uczestnik poniósł nakład z majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 45% ceny nabycia lokalu przy ul. (…),
– „uwzględnienie” przy podziale majątku wspólnego kwoty pozostałego do spłaty kredytu hipotecznego zaciągniętego na poczet nabycia lokalu przy ul. (…).Postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie – III Wydział Cywilny III Ns 638/18
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 6
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 6W przedmiotowej sprawie zarówno wnioskodawczyni jak i uczestnik postępowania zgłosili szereg roszczeń ubocznych, z których część została przez strony cofnięta. Uczestniczka podtrzymała zgłoszone roszczenie o zwrot połowy uiszczonych po rozwodzie z jej majątku osobistego opłat czynszowych na lokal mieszkalny stanowiący składnik majątku wspólnego stron oraz spłaconych za wnioskodawcę pożyczek, które zaciągał u osób fizycznych wraz z odsetkami.
Odnośnie majątku wspólnego stron, w pierwszej kolejności należało ustalić, czy wymienione przez wnioskodawcę i uczestniczkę postępowania składniki majątkowe należą do ich majątku wspólnego, czy też do tego majątku nie weszły, bądź które zostały zużyte, czy też zniszczone.
Sąd ustalił, że w skład majątku wspólnego D. S. i K. S. wchodzi jedynie spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (…).
Między stronami był spór co do wartości stanowiącego majątek wspólny spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, dlatego też Sąd dopuścił w tym zakresie dowód z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości nakazując mu wycenę tego prawa jako wartości rynkowej lokalu. Wartość rynkową spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego w Spółdzielni Mieszkaniowej (…) we W., przy ul. (…) oszacowała w swojej opinii biegła sądowa wskazując, że wartość rynkowa tego lokalu wynosi 169.200zł.
Odnosząc się do zgłoszonego wniosku ubocznego o zwrot pokrytych przez uczestniczkę zobowiązań finansowych wnioskodawcy wskazać należy, iż w ocenie Sądu uczestniczka nie wykazała na jakie cele pożyczki te zostały zaciągane przez wnioskodawcę, kiedy to konkretnie nastąpiło. Stanowisko uczestniczki w tym zakresie zostało zakwestionowane przez wnioskodawcę, zarówno odnośnie wziętych pożyczek jak i celu ich przeznaczenia i spożytkowania.
Zdaniem Sądu wnioskodawczyni nie udowodniła, iż ewentualne pożyczki brane przez wnioskodawcę nie zostały przeznaczone na zaspokajanie potrzeb rodziny. Należy również wskazać, że dokumenty przedłożone przez uczestniczkę są tylko kopiami oświadczeń, nadto nie są opatrzone datą; uczestniczka nie przedłożyła również żadnej umowy pożyczki. W tym miejscu należy podkreślić, iż rzekoma umowa pożyczki winna być sporządzona na piśmie, wobec zakwestionowania faktu zawarcia takiej umowy, Sąd uznał, że uczestniczka nie udowodniła faktu zawarcia takich umów przez wnioskodawcę, którym zaprzeczył wnioskodawca. W ocenie Sądu zeznania świadków dotyczące pożyczek wziętych przez wnioskodawcę, nie wnoszą nic do sprawy, świadkowie nie wskazali bowiem na jakie cele zostały przeznaczone pieniądze, które miał pożyczyć wnioskodawca, nadto nie mogą one zastępować umowy, w związku z treścią art. 74 KC.
Dokonując podziału majątku wspólnego byłych małżonków D. S. i K. S. Sąd miał na względzie wnioski stron w tym przedmiocie, tj. okoliczność, że strony zgodnie wniosły o przyznanie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego uczestniczce postępowania ze spłatą dla wnioskodawcy. Zgodnie bowiem z art. 622 § 2 KPC w zw. z art. 688 KPC w zw. z art. 567 § 3 KPC, gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, a projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych, sąd wyda postanowienie odpowiadające treści wniosku. W ocenie Sądu spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego we W. przy ul. (…) powinno być przyznane na wyłączną własność uczestniczki K. S., ponieważ wnosił o to i wnioskodawca i uczestniczka postępowania, a uzasadnia to również aktualna sytuacja osobista stron, jak i przede wszystkim istniejący od lat stan faktyczny, w tym fakt, iż wnioskodawca został eksmitowany z mieszkania a następnie z niego wymeldowany. Dlatego w pkt 2 postanowienia Sąd dokonał podziału majątku wspólnego stron postępowania w ten sposób, że będące przedmiotem podziału spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego – przyznał na wyłączną własność uczestniczce.
Konsekwencją przyznania tego prawa uczestniczce i ustalenia równych udziałów stron w majątku wspólnym jest obowiązek uczestniczki dokonania spłaty na rzecz wnioskodawcy kwotą stanowiącą połowę wartości przyznanego uczestniczce składnika majątku wspólnego. Skoro uczestniczka otrzymała składnik majątku wspólnego o wartości 169.200 zł, powinna uiścić na rzecz wnioskodawcy kwotę 84.600 zł – o czym Sąd orzekł w pkt 3 postanowienia.
Sąd oddalił wniosek uczestniczki o zwrot nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny stron w postaci uiszczonych opłat czynszowych na lokal mieszkalny położony we W. przy ul. (…). Wskazać w tym miejscu należy, iż uczestniczka samodzielnie dysponuje mieszaniem stron na jej wniosek Sąd Okręgowy orzekł eksmisję wnioskodawcy z lokalu wspólnego stron postępowania. Następnie wnioskodawca został z tegoż mieszkania wymeldowany, mieszkanie sam opuścił na ok. 9 miesięcy przed rozwodem. Zatem nie ulega wątpliwości, że nie mógł wrócić do swojego mieszkania, nie mógł w nim ponownie zamieszkać. Nie ulega również wątpliwości, że uczestniczka nie wystąpiła do Sądu z wnioskiem o podział majątku, nie spłaciła od razu wnioskodawcy, można więc zauważyć, że zgłoszony wniosek o zwrot nakładów, stanowi element zarobkowy uczestniczki, mający na celu pomniejszenie obowiązku dokonania spłaty wnioskodawcy. To uczestniczka postępowania czerpała korzyści z tego, że samodzielnie dysponuje mieszkaniem, wyzuła wnioskodawcę z tegoż prawa, więc nie może teraz czerpać dodatkowych korzyści, ze przez lata nic z tym nie zrobiła a na koniec oczekuje od wnioskodawcy aby zapłacił połowę czynszu. W ocenie Sądu należy w tym zakresie odwołać się do zasad współżycia społecznego.
Przepis art. 5 KC stanowi, iż nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Jakkolwiek możliwość zastosowania tego przepisu w tego typu przypadkach nie jest jednoznaczna i budzi kontrowersje. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 2009 r. stwierdził, że: „stanowisko wyłączające w sposób kategoryczny dopuszczalność stosowania art. 5 KC w sprawach o podział majątku dorobkowego (wspólnego) jest zbyt rygorystyczne i nie można go zaaprobować (…)”. (vide: post. SN z 22.1.2009 r., III CSK 251/08, L.; odmiennie w post. SN z 6.1.2000 r., I CKN 320/98, OSN 2000, Nr 7-8, poz. 133). W ocenie Sądu uwzględniając całokształt materiału dowodowego żądanie przez uczestniczkę zapłaty od wnioskodawcy połowy uiszczonych opłat czynszowych stanowi nadużycie prawa i nie może korzystać z ochrony. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 17 listopada 2016 r. I Ns 1341/10
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
