Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Podział majątku firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie

Zgodnie z art. 684 KPC w związku z art. 567 § 3 KPC skład i wartość majątku wspólnego, podlegającego podziałowi ustala sąd. Skład majątku ustala się według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej, a według cen z chwili orzekania. Przyjmuje się, że obowiązek ustalenia składu i wartości majątku oznacza, że sąd nie jest związany oświadczeniami i wnioskami małżonków w sprawie przynależności poszczególnych przedmiotów do majątku wspólnego, a w razie potrzeby powinien zwrócić uwagę małżonków na potrzebę wskazania całego majątku podlegającego podziałowi. Sąd nie jest natomiast zobowiązany ani upoważniony do prowadzenia z urzędu dochodzeń, czy poza wskazanymi przez uczestników składnikami majątku wspólnego istnieją jeszcze inne składniki majątkowe (zob. nadal aktualne postanowienie SN z 18 stycznia 1968 r., III CRN 97/67).

Z tego wynika, że nie ma przeszkód do poczynienia ustaleń w zakresie składników majątku wspólnego i ich wartości na podstawie zgodnych oświadczeń stron, jeżeli nie budzą one wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. Specyfika postępowania o podział majątku wspólnego nie wyłącza możliwości stosowania w nim art. 229 KPC, który stanowi, że fakty przyznane nie wymagają dowodu (pogląd utrwalony, zob. np. uzasadnienie postanowienia SN z 29 listopada 2001 r., V CKN 482/00).

W myśl art. 31 § 1 KRO, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;

4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963 z późn zm.).

W związku z powyższym należy wskazać, iż oszczędności pochodzące z wynagrodzenia za pracę jednego lub obojga małżonków stanowią majątek wspólny, a tym samym również składnik majątkowy nabyty w zamian za te oszczędności również wchodzi w skład majątku wspólnego.

Z art. 31 § 1 KRO wywieść można domniemanie, że majątek uzyskany w toku trwania wspólności majątkowej małżeńskiej stanowi majątek wspólny małżonków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1998 r., sygn. akt I CKN 830/97, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 06 lutego 2003 r., sygn. akt IV CKN 1721/00). W konsekwencji to ten, kto twierdzi, że składnik majątkowy nabyty w czasie trwania związku małżeńskiego nie wchodzi do majątku wspólnego, ma udowodnić, że dany składnik majątkowy wchodzi do majątku osobistego jednego z małżonków, a nie do majątku wspólnego.

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

Wprawdzie przepisy KRO nie ustanawiają domniemania prawnego przynależności składników majątkowych do majątku wspólnego, jednak przy istnieniu powyższej zasady możliwe jest skonstruowanie domniemania faktycznego (art. 231 KPC). Nabycie określonej rzeczy z majątku osobistego małżonka musi wynikać wyraźnie nie tylko z oświadczenia współmałżonka, ale przede wszystkim z całokształtu okoliczności istotnych prawnie z punktu widzenia przepisów KRO (tak m.in.SN w wyroku z dnia 17.05.1985 r., sygn. akt III CKN 119/85, OSPiKA 1986, nr 9-10, poz. 195). O tym, czy nabyty przedmiot majątkowy wejdzie w skład majątku wspólnego, decydują zatem okoliczności obiektywne wskazane w art. 31 w zw. z art. 33 KRO. Zatem dla oceny, czy dany przedmiot wejdzie do majtku wspólnego, w zasadnie nie mają znaczenia oświadczenia małżonków, w szczególności tego z małżonków, który był stroną czynności prawnej skutkującej nabyciem przedmiotu. Przede wszystkim decydujący o zaliczeniu przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego jest czas ich nabycia, bowiem majątkiem tym są objęte przedmioty nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej (art. 31 KRO). Jedynie w ściśle i wyczerpująco wymienionych przez KRO wypadkach nabycie w czasie trwania ustroju wspólności ustawowej przedmiot majątkowy nie zwiększy zasobów majątku wspólnego, lecz stanie się z mocy art. 33 KRO przedmiotem majątku osobistego.

Trzeba podkreślić, iż domniemanie, zgodnie z którym majątek nabyty w trakcie małżeństwa jest wspólny, może zostać obalone. Z tym, iż przynależność określonego składnika majątkowego do majątku osobistego musi udowodnić zainteresowany tym małżonek (tak np. SN w postanowieniu z dnia 06.02.2003 r., sygn. akt IV CKN 1721/2000, LexisNexis nr 377919).

Z art. 31 KRO wynika, że do majątku wspólnego wchodzą przedmiotowy majątkowe nabyte zarówno ze środków pochodzących z majątku wspólnego, jak i ze środków pochodzących z majątku osobistego każdego z małżonków. Wyjątek stanowi surogacja przewidziana w art. 33 pkt 10 KRO. Jeśli chodzi o surogację, to w postępowaniu dowodowym najpierw musi zostać ustalone, że zostały spełnione jej warunki, i dopiero na tej podstawie staje się możliwe stwierdzenie, że przedmiot nabyty zastąpił poprzedni składnik majątku osobistego. Strona, która twierdzi, że nastąpiła surogacja, obowiązana jest wykazać konkretne środki finansowe, z których nastąpiło nabycie przedmiotu majątkowego (tak SN w wyroku z dnia 09.01.2001 r., sygn. akt II CKN 1194/00, LexisNexis nr 388285).

Podział majątku wspólnego jest możliwy dopiero z chwilą ustania wspólności majątkowej między małżonkami. Wspólność ustawowa powstała z chwilą zawarcia małżeństwa trwa przez cały czas jego istnienia. Tym samym wspólność ta przestaje istnieć z chwilą ustania małżeństwa, bez względu na jego przyczynę. W myśl art. 47 § 1 k.r.io. zarówno małżonkowie, jak i przyszli małżonkowie, mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wyłączyć wspólność ustawową. Stosownie do treści art. 52 § 1 i § 2 k.r.io. z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej; rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.

Zgodnie z dyspozycją art. 46 k.r.io. w sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku.

Na mocy art. 684 KPC w zw. z art. 567 § 3 KPC w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami skład i wartość majątku podlegającego podziałowi ustala Sąd. Wartość składników majątku wspólnego małżonków ustala się natomiast według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej i według cen obowiązujących w chwili zamknięcia rozprawy. W przypadku, gdy przyczyną ustania wspólności majątkowej jest orzeczenie sądu datą ustania tej wspólności jest dzień wskazany w orzeczeniu. Z treści art. 684 KPC wynika, że Sąd dążąc do zakończenia podziału majątku w jednym postępowaniu powinien zwrócić uwagę małżonków na potrzebę wskazania całego majątku podlegającego podziałowi oraz po drugie, że Sąd nie jest związany stanowiskiem małżonków co do przynależności poszczególnych przedmiotów majątkowych do określonego rodzaju majątku (wspólnego bądź osobistego) oraz stanu majątku wspólnego. Jeżeli z oświadczeń uczestników wynika, iż istnieje jeszcze inny majątek wspólny wymagający podziału, to mimo nieobjęcia go żądaniem wniosku przez żadnego z uczestników powinien on podlegać podziałowi.

W skład majątku wspólnego wchodzić mogą nieruchomości, ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomościach i ruchomości, a także inne prawa majątkowe, które stanowią dorobek małżonków. Przedmiotem podziału są jedynie aktywa majątku wspólnego, poza podziałem pozostają zaś długi. Sąd zważył przy tym, iż zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym w orzecznictwie Sądu Najwyższego, podział majątku wspólnego obejmuje składniki majątkowe, które były elementami majątku wspólnego w chwili ustania wspólności ustawowej i które istnieją w chwili dokonywania podziału, tj. wydania orzeczenia. Przy jego dokonywaniu nie uwzględnia się tych wspólnych składników majątkowych, które w czasie trwania wspólności ustawowej lub po jej ustaniu zostały zużyte zgodnie z prawem (art. 36-40 k.r.io. i art. 42 k.r.io.), natomiast uwzględnia się, ale tylko w ramach rozliczeń, tj. rachunkowo, składniki majątkowe, które zostały bezprawnie zbyte, zniszczone, zużyte lub roztrwonione przez jedno z małżonków. W tym wypadku, przy podziale majątku wspólnego ich wartość podlega zaliczeniu na poczet udziału przypadającego drugiemu małżonkowi. Ustalenie wartości składników majątku wspólnego następuje według cen wolnorynkowych z chwili orzekania o podziale

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

Podział majątku firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie

Przechodząc do kwestii związanych z podziałem majątku wspólnego małżonków, znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy o zniesieniu współwłasności w częściach ułamkowych, tj. 210 KC.-221 KC Stosuje się tu bowiem przepisy o dziale spadku (art. 46 k.r.io.). Zatem wobec dalszego odesłania z art. 1035 KC stosujemy tu odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. O wyborze sposobu zniesienia współwłasności rozstrzyga Sąd, chociaż jest zobowiązany uwzględniać stanowiska uczestników postępowania, a w razie zgodnego wniosku jest związany ich stanowiskiem (art. 622 § 2 KPC) chyba, że sprzeciwia się ono prawu i zasadom współżycia społecznego lub narusza w sposób rażący interesy osób uprawnionych (art. 622 § 2 KPC). Zniesienie współwłasności może nastąpić z zastosowaniem różnorodnych „sposobów” technicznych likwidacji stosunku współwłasności.

W samym Kodeksie cywilnym (art. 211-214 KC) oraz w Kodeksie postępowania cywilnego (art. 621-625 KPC) wyróżniono i uregulowano na użytek postępowania sądowego trzy sposoby zniesienia współwłasności, a mianowicie podział rzeczy wspólnej, przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli, sprzedaż rzeczy wspólnej. Wskazane uszeregowanie sposobów zniesienia współwłasności świadczy o wyraźnej preferencji ustawodawcy. Bez wątpienia traktuje on jako pierwszorzędny sposób podział rzeczy wspólnej (art. 211 KC). W dalszej kolejności aprobuje przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli (art. 212 § 2 KC). Ostatecznością jest sprzedaż rzeczy wspólnej (art. 212 § 2 KC).

O rozstrzygnięciach dotyczących dzielonego majątku decydują okoliczności istniejące w chwili podziału, przy czym ocena co do tego, jaki sposób podziału najlepiej odpowiada usprawiedliwionym interesom każdego z małżonków, wymaga rozważenia sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej małżonków. Należy przy tym pamiętać, że w oparciu o przepisy art. 622 § 1 KPC, w związku z art. 688 KPC, w związku z art. 567 § 3 KPC, Sąd jest zobowiązany nakłaniać uczestników postępowania do dokonania zgodnego podziału majątku wspólnego i uwzględniać zgodne stanowisko co do sposobu podziału, nawet jeżeli dotyczy ono tylko części majątku wspólnego. Z drugiej strony, w przypadku braku zgody co do podziału całego majątku wspólnego, Sąd powinien dążyć do tego, aby w wyniku tego podziału każdy z byłych małżonków otrzymał przedmioty i prawa należące do tego majątku, odpowiadające w jak największym stopniu wartości jego udziału w majątku wspólnym.

Stosownie do art. 212 § 1 i § 2 KC, jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia Sądu przez podział rzeczy lub też przyznanie jej jednemu ze współwłaścicieli, to jednocześnie nakładany jest obowiązek dopłaty celem wyrównania wartości przysługującego udziału, bądź też spłaty pozostałych. Tak więc współwłaściciel, któremu nie przyznano własności rzeczy wspólnej uprawniony jest z mocy ustawy do żądania spłaty stanowiącej równowartość całego swojego udziału lub jeżeli w ramach podziału przyznano część rzeczy nieodzwierciedlającą w pełni wartości udziału, to wartość tę należy wyrównać poprzez dopłaty pieniężne. Zgodnie natomiast z art. 212 § 3 KC, jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, Sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, zaś w razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu.

Zgodnie z przepisem art. 45 § 1 zd. 2 k.r.io. każdy z małżonków (…) może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego (art. 45 § 2 k.r.io.). Stosownie natomiast do treści art. 567 § 1 KPC w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej Sąd rozstrzyga także o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku odrębnego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. Oznacza to, iż w postępowaniu o podział majątku Sąd rozstrzyga także o wzajemnych roszczeniach małżonków z tytułu posiadania poszczególnych składników majątku wspólnego, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na te składniki majątkowe nakładów i spłaconych długów w czasie od chwili ustania wspólności ustawowej do chwili podziału majątku wspólnego.

Podstawę materialnoprawną tych roszczeń stanowi art. 1035 KC, odsyłający do przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych, w tym art. 207 KC, zgodnie z którym pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Wobec takiej treści przytoczonej regulacji koniecznym stało się poczynienie ustaleń, które z nakładów, zgłoszonych do rozliczenia przez strony, miały charakter wydatków i ciężarów w rozumieniu art. 207 KC podlegających rozliczeniu stosownie do udziału każdego ze współwłaścicieli.

Nie mogło budzić wątpliwości, iż zakresem przywołanej regulacji będą objęte nakłady nie tylko te o znaczeniu koniecznym, lecz również inwestycyjne prowadzące do zwiększenia wartości rzeczy wspólnej, o ile nie zostały poczynione wyłącznie dla korzyści inwestora (por. np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2009 r., I CNP 121/08; z dnia 13 marca 2008 r., III CZP 3/08). Za nakłady konieczne uznaje się natomiast nakłady służące utrzymaniu danego przedmiotu w należytym stanie – umożliwiające normalne korzystanie z tego przedmiotu. W świetle przytoczonej definicji, do ustalenia, czy określone nakłady miały charakter konieczny, istotne znaczenie ma więc przeznaczenie przedmiotu, którego nakłady dotyczyły.

Z kolei przepis art. 43 KRO ustanawia zasadę, że po ustaniu wspólności ustawowej oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku, który był nią objęty. Taka zasada zgodnie z poglądem wyrażonym w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 1972 r. w sprawie o sygn. III CRN 626/71 odpowiada normalnemu układowi stosunków wzajemnych w małżeństwie ludzi pracy, w którym dorobek jest z reguły owocem wspólnych starań obojga małżonków, niezależnie od tego w jakiej postaci starania te przejawiają się.

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

Jednak zgodnie z art. 43 § 2 KRO stanowi, że każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym (art. 43 § 3 KRO).

Wyrażona w art. 43 § 1 KRO zasada równości udziałów w majątku wspólnym małżonków stanowi konkretyzację jednej z podstawowych zasad prawa rodzinnego, którą jest wyrażona w art. 23 KRO zasada równego traktowania małżonków. W niektórych, szczególnych sytuacjach, zastosowanie tej zasady byłoby krzywdzące dla jednego z małżonków, dlatego na żądanie jednego z małżonków może być ona zmodyfikowana na podstawie konstytutywnego orzeczenia sądu. Przewidziana w art. 43 § 2 KRO możliwość ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym jest jednak sytuacją wyjątkową, co oznacza, że przepis ten nie może podlegać wykładni rozszerzającej, a jego zastosowanie musi być poprzedzone szczególnie skrupulatną oceną stanu faktycznego sprawy. Ustalenie przez sąd nierównych udziałów jest możliwe po łącznym spełnieniu dwóch warunków: przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu oraz istnienia ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów. Jak obrazowo wyjaśnił tę kwestię Sąd Najwyższy, wymienione przesłanki muszą pozostawać w określonej relacji: „Z jednej strony żadne <<ważne powody>> nie uzasadniają same przez się ustalenia nierównych udziałów, jeżeli stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego jest równy. Z drugiej – różny stopień przyczynienia się małżonków do powstania tego majątku bierze się pod uwagę dopiero wtedy, gdy za ustaleniem nierównych udziałów przemawiają <<ważne powody>>” (uzasadnienie postanowienia z 27 czerwca 2003 r., IV CKN 278/01; tak samo w postanowieniu z 24 kwietnia 2013 r., IV CSK 553/12). Obie wymienione przesłanki stanowią zwroty niedookreślone, które mogą zostać wypełnione konkretną treścią dopiero w odniesieniu do okoliczności konkretnej sprawy.

Jak wyjaśniono w doktrynie, „przez przyczynienie się do powstania majątku wspólnego rozumie się całokształt starań każdego z małżonków o założoną przez nich rodzinę i zaspokojenie jej potrzeb, a więc nie tylko wysokość zarobków czy innych dochodów osiąganych przez każdego z nich, lecz także i to, jaki użytek czynią oni z tych dochodów” (K. Pietrzykowski (red.) w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. 4. z 2015 r., nb 17, podkre. własne Sądu; podobnie E. Skowrońska – Bocian w: J. Wierciński (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. Lexis Nexis 2014, teza 23). Ważne jest spostrzeżenie, że przy ocenie stopnia przyczynienia się do powstania majątku wspólnego nie można ograniczyć się do kategorii czysto ekonomicznych, ale należy także – zgodnie z dyspozycją art. 43 § 3 KRO – uwzględnić osobistą pracę małżonków. Nie do przyjęcia jest próba oceny stopnia przyczyniania się obydwojga małżonków do powstania majątku wspólnego przez proste porównanie wysokości ich dochodów (tak trafnie m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 23 września 1997 r., I CKN 530/97). Warto w tym miejscu przytoczyć wypowiedź K. P., z którą Sąd w składzie rozpoznający sprawę w pełni się utożsamia, że „gdy jeden z małżonków oddawał się pracy zarobkowej i staraniom o powstanie lub powiększenie majątku wspólnego, drugi zaś poświęcał swój czas wychowaniu dzieci i prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego, odciążając w ten sposób współmałżonka i ułatwiając mu osiąganie dochodów, najczęściej uzasadnione okaże się przekonanie, iż małżonkowie w równej mierze przyczynili się do powstania majątku wspólnego i że już z tego względu nie wchodzi w rachubę możliwość ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym” (K. Pietrzykowski w: Kodeks…, nb 17 do art. 43).

Nawet stwierdzenie, że małżonkowie w różnym stopniu przyczynili się do powstania majątku wspólnego nie jest jednak wystarczające do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Jak już wskazano, za takim rozstrzygnięciem muszą przemawiać „ważne powody”. Pojęcie to, stanowiące typową klauzulę generalną, odwołuje się do oceny etycznej skutków podziału majątku wspólnego. Pozwala bowiem na uwzględnienie okoliczności, które w świetle zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do powstania, której ten małżonek nie przyczynił się. W konsekwencji, przy ocenie istnienia ważnych powodów należy mieć na względzie całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli (zob. uzasadnienie postanowień SN z: 21 listopada 2002 r., III CKN 1018/00, z 19 grudnia 2012 r., II CSK 259/12, OSNC 2013 nr 7-8 poz. 92, z 24 kwietnia 2013 r., IV CSK 553/12). W orzecznictwie za „ważne powody” uzasadniające ustalenie nierównych udziałów w świetle zasad współżycia społecznego uznaje się zatem naganne postępowanie jednego z małżonków, który w sposób rażący lub uporczywy nie przyczynia się do powstania majątku wspólnego mimo sił i możliwości zarobkowych (zob. aktualne także w obecnych warunkach ustrojowych postanowienie SN z 26 listopada 1973 r., III CRN 227/73, OSNCP 1974 nr 11, poz. 189). Dlatego w praktyce sądowej przypadki zastosowania art. 43 § 2 KRO dotyczą przede wszystkim małżonków, którzy trwonią majątek, nadużywają alkoholu, znęcają się nad rodziną, a także z przyczyn zawinionych nie podejmują pracy zarobkowej.

Podział majątku firmy, spółki czy przedsiębiorstwa męża lub żony po rozwodzie

Okolicznością determinującą możliwość uznania określonego zespołu składników niematerialnych i materialnych za przedsiębiorstwo jest takie ich zorganizowanie, żeby wspomniany zespół mógł służyć do prowadzenia działalności gospodarczej. Przyjąć należy, że działalność gospodarcza, o jakiej mowa w art. 551 KC powinna być tak postrzegana, jak została zdefiniowana w art. 2 ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, zgodnie z którym „działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły”. W literaturze zwraca się uwagę, że działalnością gospodarczą jest każda działalność, o której w powołanej ustawie mowa, która wiąże się z osiągnięciem przychodów (vide A. K., Prawo handlowe, 2007, s. 22). Podkreślić przy tym trzeba, że dla uznania zorganizowanego zespołu składników niematerialnych i materialnych za przedsiębiorstwo nie jest konieczne, aby ów zorganizowany zespół prowadził czynnie działalność gospodarczą, ale aby był jedynie zdolny do prowadzenia działalności tego typu.

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

O przedsiębiorstwie można zatem mówić nie tylko wtedy, gdy jest ono czynne i aktywne gospodarczo, lecz także wtedy, gdy z różnych przyczyn zaniechano prowadzenia działalności gospodarczej, przy założeniu jednak, że pozostaje nadal w taki sposób zorganizowane, iż w każdym momencie istnieje możliwość jej podjęcia i prowadzenia bez konieczności dodatkowego organizacyjnego przygotowania (vide G. B., Komercjalizacja i prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych według ustawy z 30 sierpnia 1996 r., (…) 1997, nr 11, s. 20). Oceny charakteru zorganizowanego zespołu należy dokonywać przy tym w kategoriach obiektywnych, bowiem przy ustalaniu przedmiotu umowy w oparciu o subiektywne wyobrażenia uczestników danej czynności prawnej groziłby nam chaos prawny (vide P. Bielski, Glosa do wyroku SN z dnia 17 października 2000 roku, I CKN 850/98, PPH 2004, nr 3, s. 46).

Wskazuje się jednocześnie, że zespół składników tworzących przedsiębiorstwo musi być swoiście zorganizowany, musi funkcjonować w określonym otoczeniu i musi być naznaczony pewnymi elementami, które zadecydują o tym, że będziemy mieli do czynienia z przedsiębiorstwem, a nie luźnym zbiorem składników niematerialnych i materialnych. Samo zebranie czy przestrzenne usytuowanie pewnych składników z reguły nie tworzy jeszcze przedsiębiorstwa. Z tego powodu przedsiębiorstwo nie jest jedynie sumą składników niematerialnych i materialnych wchodzących w jego skład, lecz samoistnym dobrem o wartości majątkowej (vide M. N., Pojęcie przedsiębiorstwa a jego majątek, (…) 1982, nr 8, s. 130). Dopiero czynnik organizacyjny oparty na kryterium funkcjonalności i celowości zestawienia składników pozwala uznać ten zespół za przedsiębiorstwo. Gdyby było inaczej, to zawsze każde zestawienie składników przynosiłoby albo sukces, albo porażkę w działalności gospodarczej.

Podział majątku firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie

Wskazuje, że element organizacyjny przedsiębiorstwa został wyraźnie podkreślony przez nowelizację przepisów art. 551 KC dokonaną ustawą z dnia 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 49, poz. 408) i umieszczenie na pierwszym miejscu niematerialnych elementów przedsiębiorstwa. Przez taką kolejność ustawodawca podkreśla rolę, jaką odgrywają niematerialne składniki przedsiębiorstwa, takie jak klientela i renoma, bez których nie mogłoby ono, o ile w ogóle, istnieć, to przynajmniej normalnie funkcjonować (vide M. N., Zbycie przedsiębiorstwa w świetle zmian w kodeksie cywilnym, PiP 1991, z. 6, s. 34). W konsekwencji wartość przedsiębiorstwa nie jest równa sumie wartości jego składników, ale jest odpowiednio wyższa o wartość owych czynników niematerialnych, a zwłaszcza czynnika organizacyjnego. Czynnikiem konstytuującym przedsiębiorstwo w ujęciu przedmiotowym będzie zatem element organizacji oraz funkcjonalnego powiązania różnorodnych jego składników umożliwiających traktowanie przedsiębiorstwa jako pewnej całości. Występowanie wspomnianego elementu organizacji pozwala odróżnić przedsiębiorstwo od majątku, gdyż ten jest przedmiotem organizacji i stanowi jedynie zbiór elementów wchodzących w skład zorganizowanej całości, jaką jest przedsiębiorstwo (vide wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2009 roku, II CSK 215/09).

Przy założeniu jednak, że działalność gospodarcza przyjęła postać przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym, to przedmiotem postępowania o podział majątku wspólnego, oprócz składników zgłoszonych przez uczestników postępowania, powinno zostać objęte także przedsiębiorstwo. Podzielić należy bowiem prezentowany w doktrynie pogląd, że nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przedmioty służące do prowadzenia przedsiębiorstwa powinny należeć do tej samej masy majątkowej co przedsiębiorstwo. W konsekwencji rozpatrywać należy przynależność przedsiębiorstwa jako całości do majątków małżonków, a nie przynależność poszczególnych składników przedsiębiorstwa do jednego z majątków małżeńskich vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 05 grudnia 2014 roku, III CSK 87/14.

W sytuacji gdy prowadzona działalność gospodarcza przyjmuje taką formę, iż doprowadza do wyodrębnienia przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym rozumianej jako zespół składników majątkowych o charakterze materialnym i niematerialnym to takie przedsiębiorstwo, jeżeli zostało nabyte w czasie trwania małżeństwa wchodzi również w skład majątku wspólnego małżonków. Przyjąć bowiem należy, iż przedsiębiorstwo stanowi samoistne, niematerialne dobro prawne, o charakterze majątkowym i w takim charakterze występuje w obrocie. Przedsiębiorcy przysługuje zaś określone prawo podmiotowe do przedsiębiorstwa o charakterze bezwzględnym, które w określonej konwencji terminologicznej można określić mianem „własności przedsiębiorstwa”. Trzeba dopowiedzieć, że „substancję” przedsiębiorstwa stanowią jego składniki (niematerialne i materialne), natomiast o „wartości” przedsiębiorstwa rozstrzyga jego potencjał materialny, zdobyta renoma i pozyskana klientela.

Przykładowo, okoliczności związane z faktem, że małżonek prowadzi działalność gospodarczą w sposób długotrwały, posługując się własną marką, posiada stałą siedzibę i własnych pracowników, a ponadto pojazdy mechaniczne służące do prowadzenia działalności gospodarczej, uzasadniają wniosek, że działalność gospodarcza uczestnika postępowania przyjęła taką formę organizacji, że mogłaby funkcjonować niezależnie od pracy świadczonej osobiście przez uczestnika postępowania, tworząc przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym w rozumieniu art. 551 KC, aczkolwiek ostateczne ustalenie w tej mierze wymaga przeprowadzenia pełnego postępowania dowodowego obejmującego w szczególności przesłuchanie uczestnika postępowania, badanie prowadzonych przez niego ksiąg rachunkowych oraz dowód biegłego z zakresu rachunkowości i ekonomiki przedsiębiorstw.

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

W związku z tym Sąd powinien przede wszystkim ustalić, czy działalność gospodarcza prowadzona przez uczestnika postępowania ma charakter przedsiębiorstwa, a przypadku pozytywnej odpowiedzi na to pytanie kompleksowo ustalić skład i wartość przedsiębiorstwa jako elementów majątku wspólnego łącznie z wierzytelnościami i zadłużeniami i w przypadku ustalenia, iż składnik ten przedstawia jakąś wartość majątkową objąć go podziałem majątku wspólnego.

Jest ona na tyle istotna, że rzutuje na całokształt stosunków majątkowych, które winny być ocenione przy dokonaniu podziału majątku wspólnego i w związku z tym bez ustalenia tego składnika i charakteru przedsiębiorstwa prowadzonego przez uczestnika postępowania oraz ustalenia jego wartości nie jest możliwe kompleksowe orzeczenie o stosunkach majątkowych pomiędzy byłymi małżonkami. Orzeczenie sądu winno bowiem odnosić się nie tylko do kwestii wartość pojazdów nabytych przez prowadzącego działalność gospodarczą uczestnika, ale także do kwestii rozliczenia długów na rachunkach bankowych, czy też spłaty nakładów poczynionych na to przedsiębiorstwo z majątku wspólnego.

Wycena i wartość firmy, spółki czy przedsiębiorstwa w sprawie o podział majątku

Zgodnie bowiem z art. 55 1 k.c., przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Wycena przedsiębiorstwa, firmy czy spółki obejmuje:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa),

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości,

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych,

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne,

5) koncesje, licencje i zezwolenia,

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej,

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,

8) tajemnice przedsiębiorstwa,

9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Wartość przedsiębiorstwa może mieć różną treść pojęciową i występuje jako:

a) wartość księgowa przedsiębiorstwa – wartość przedsiębiorstwa wynikająca z sumy bilansowej,

b) wartość likwidacyjna przedsiębiorstwa – suma cen uzyskanych ze sprzedaży poszczególnych składników majątkowych przedsiębiorstwa,

c) wartość odtworzeniowa przedsiębiorstwa – suma nakładów finansowych niezbędnych do odtworzenia poszczególnych elementów majątku przedsiębiorstwa na dany moment,

d) wartość rynkowa przedsiębiorstwa – wartość ukształtowana w trakcie transakcji rynkowych,

e) wartość ekonomiczna przedsiębiorstwa – jest odzwierciedleniem jego zdolności do pomnażania dochodów.

Dla celów wyceny wartości rynkowej przedsiębiorstwa należy pomniejszych osiągane przezeń wyniki finansowe o koszty pracy wspólników, gdyż potencjalny nabywca (inwestor finansowy), zaineresowany jest osiąganiem zysków z inwestycji, a nie świadczeniem osobistej racy na rzecz podmiotu. Jeżeli przedsiębiorstwo jako zespół składników majątkowy per saldo (po wyłączeniu osobistej pracy właściciela) nie jest zdolne do generowania zysków, to zorganizowany zespół składników majątkowych i pozamajątkowych nie posiada żadnej rzeczywistej rynkowej wartości, mierzonej możliwym do uzyskania za to przedsiębiorstwo czynszem dzierżawy, bądź czynszem leasingowym. W takim wypadku wartość sprzedaży (cena sprzedaży) takiego przedsiębiorstwa na otwartym rynku może być odnoszona jedynie do wartości składników je tworzących i taką wartość należy uznać za wartość przedmiotowego przedsiębiorstwa.

Przy podziale przedsiębiorstwa stron przedmiotem ustaleń Sądu powinny być również rozliczenia związane z dzielonym przedsiębiorstwem, w tym ustalenie wysokości pożytków (dochodów) uzyskanych w ramach wspólnego przedsiębiorstwa po ustaniu wspólności małżeńskiej oraz ustalenia związane z przyczynieniem się uczestnika poprzez jego osobistą pracę do uzyskania zysku (z możliwością uwzględnienia jego osobistego zaangażowania do wypracowania zysku poprzez pomniejszenie tego zysku o rynkową wartość nakładu pracy osoby, która podjęłaby się kierowania firmą stron).

Zasadą w postępowaniu o podział majątku wspólnego jest, że sąd dokonuje podziału majątku w zakresie tych składników, które istniały w chwili ustania wspólności i które istnieją w chwili dokonywania podziału. Uwzględnia się jednakże rachunkowo również wartości przedmiotów, które bądź w czasie trwania wspólności, bądź też po jej ustaniu zostały zbyte przez jednego z małżonków ze szkodą dla drugiego (np. postanowienie SN z dnia 15 grudnia 2004 r., IV CK 356/04 ).

Podział majątku spółki męża albo żony

Pierwsza teoria stanowi, że w razie nabycia przez małżonka ze środków pochodzących z majątku wspólnego, w drodze czynności prawnej, udziału w spółce z o.o., wspólnikiem staje się tylko małżonek uczestniczący w tej czynności. Sp. z o.o. stanowi wspólnotę kapitałów, a nie tylko zrzeszenie wspólników, skupionych wokół obranego celu gospodarczego, jest to więc spółka kapitałowa, z pozostającym na drugim planie elementem cech osobowych (korporacyjnym). Nabyty udział wchodzi w skład majątku wspólnego, jednak wspólnikiem w spółce staje się tylko małżonek będący uczestnikiem czynności prawnej. Przyjęte rozwiązanie eliminuje komplikacje z ustaleniem składu osobowego spółki, co ma istotne znaczenie w praktyce obrotu gospodarczego.

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

Druga teoria z kolei mówi, że udział w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nabyty przez jednego małżonka ze środków z majątku wspólnego, staje się składnikiem majątku osobistego (odrębnego) tego z małżonków, który przystąpił do spółki, chyba że małżonkowie postanowili inaczej. O wspólnym nabyciu przez małżonków udziałów w sp. z o.o. decyduje treść umowy przenoszącej własność udziałów, a nie źródło pochodzenia środków na ich nabycie. Użyte na zakup udziałów środki pochodzące z majątku wspólnego małżonków mają znaczenie jedynie dla ewentualnych rozliczeń między małżonkami.

Trudno jest znaleźć w przepisach KSH oraz KRO jednoznaczną wypowiedź ustawodawcy na temat zasad wnoszenia wkładów do spółki z o.o. za środki finansowe pochodzące z majątku wspólnego, dlatego dopuszcza się różne rozwiązania tej sytuacji, biorące pod uwagę okoliczności danego przypadku, treść umowy spółki lub umowy na podstawie której zostają objęte (nabyte) udziały i oczywiście wolę małżonków.

Oceniając kwestię przynależności udziału nabytego (objętego) przez jednego z małżonków za środki pochodzące z majątku wspólnego, nie można się zgodzić ze stanowiskiem części doktryny i orzecznictwa, jakoby owe udziały należały do majątku osobistego tego małżonka. Przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub jednego z nich, objęte są wspólnością majątkową małżeńską, a jedynie przedmioty nią nieobjęte należą do majątków osobistych. Ustawodawca nie przyjął, aby do majątku osobistego należały udziały w spółce z o.o. nabyte z majątku wspólnego, oznacza to, że w takiej sytuacji stanowią składnik majątku wspólnego.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1

Wartość przedsiębiorstwa PPHU (…) wchodzącego w skład majątku wspólnego stron na dzień wydania opinii przez biegłego sądowego na dzień zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej) oraz datę ustania wspólności) wynosi 0 zł. W przypadku przedmiotowego przedsiębiorstwa nie można mówić o jakiejkolwiek prognozie rozwoju, wobec zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej.

W ocenie Sądu brak było ponadto podstaw do przyjęcia, iż w chwili ustania wspólności majątkowej prowadzone przez uczestnika przedsiębiorstwo posiadało jakąkolwiek wartość. Powyższemu wprost przeczy treść opinii biegłego sądowego. Wprawdzie biegły dopuścił możliwość, że załączone w poczet materiału dowodowego dokumenty w postaci m.in. zeznań podatkowych, mogą nie oddawać rzeczywistego stanu rzeczy, niemniej jednak fakt ten nie został przez wnioskodawczynię dowiedziony. W szczególności brak jest dowodu, czy też twierdzeń na to, że wnioskodawczyni zainicjowała kontrolę skarbową, która mogłaby wykazać nieprawidłowości z rozliczeniach uczestnika w urzędem skarbowym. Istotne jest przy tym, że jak wyjaśnił biegły, P. D. z uwagi na przedmiot i rozmiar prowadzonej działalności nie był zobowiązany do prowadzenia ksiąg zgodnie z ustawą o rachunkowości, wobec czego dokumentacja księgowa dotycząca spornego przedsiębiorstwa była niezwykle uboga. Przypomnienia wymaga w tym miejscu, że uczestnik podnosił w toku przesłuchania, iż pożyczał pieniądze od przyjaciół, które to twierdzenie zostało następnie potwierdzone przez G. N.. Należy zatem dopuścić możliwość, że zasilenia rachunku bankowego, które wzbudziły poważne wątpliwości biegłego sądowego w kontekście wykazywanych przez uczestnika strat, stanowią w istocie środki, jakie pozyskał on właśnie w wyniku udzielonych mu pożyczek.

Oczywiście na takiej samej zasadzie można suponować, że uczestnik uzyskiwał jednak dochód powyżej wykazywanego w zeznaniach podatkowych i dokonywane przez niego na rachunek bankowy wpłaty stanowią dowód tego właśnie dochodu. W realiach zaoferowanego przez strony materiału dowodowego powstałe wątpliwości nie poddają się jednak jednoznacznemu rozstrzygnięciu. W tożsamy sposób ocenić należy kwestię nabywania przez uczestnika ruchomości. Wobec braku przedłożenia wydruku rejestru środków trwałych oraz stanów magazynowych nie można była ustalić, czy środki te, bądź też towary nabyte w ramach przedsiębiorstwa istniały, a jeśli tak, jaką przedstawiały wartość. W ocenie wnioskodawczyni wartość towaru handlowego przedsiębiorstwa uczestnika wynosiła w chwili orzeczenia rozwodu 80.000 zł, rzecz jednak w tym, iż jest to jedynie twierdzenie nie poparte jakimikolwiek dowodami. Skoro więc kwestia ta nie mogła zostać rozstrzygnięta, a biegły sądowy wycenił przedsiębiorstwo uczestnika na kwotę zerową, to Sąd nie miał innego wyjścia jak tylko uznać, że przedsiębiorstwo to nie wchodziło na datę ustania wspólności majątkowej w skład majątku wspólnego uczestników jako jego wartościowy składnik.

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

Sąd postanowił:

1. ustalić, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków P. D. i A. D. (2) z domu P., którego wspólność ustawowa ustała na skutek orzeczenia rozwodu z dniem 1 lipca 2015 roku, wchodzi wierzytelność pieniężna wynikająca z prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 26 stycznia 2000 roku wydanego w sprawie o sygn. I C 153/99 (aktualnie objęta postępowaniem egzekucyjnym prowadzonym przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Widzewa w Łodzi K. S. w sprawie Km 11414/13), a ponadto ruchomości obejmujące przedmioty urządzenia domowego oraz pojazdy, którymi to ruchomościami byli małżonkowie podzieli się w toku niniejszego postępowania;

2. ustalić, że udziały P. D. i A. D. (1) w majątku wspólnym są równe;

3. dokonać podziału majątku wspólnego byłych małżonków P. D. i A. D. (1) obejmującego wierzytelność pieniężną szczegółowo opisaną w punkcie I niniejszego postanowienia, przyznając tenże składnik majątkowy na wyłączną własność wnioskodawczyni A. D. (1), a pozostałe składniki majątkowe w postaci ruchomości pozostawić małżonkom według stanu ich dotychczasowego posiadania, bez żadnych spłat i dopłat;

4. ustalić, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie. Postanowienie Sądu Rejonowego – VIII Wydział Cywilny z dnia 3 marca 2021 r. VIII Ns 425/16

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2

Wnioskodawca K. K. (1) złożył do Sądu Rejonowego w Bartoszycach wniosek o dokonanie podziału majątku wspólnego jego oraz uczestniczki J. K.. Wskazał, że w skład majątku wspólnego wchodzi szereg ruchomości o wartości 872.725 złotych, środki zgromadzone na rachunkach bankowych w łącznej wysokości 84.184,04 złote, środki pieniężne w kwocie 703.165,20 złotych, a także środki zgromadzone na funduszach inwestycyjnych o łącznej wartości 26.920 złotych. Wniósł również o rozliczenie nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki w kwocie 116.000 złotych, nakładów z jego majątku osobistego na majątek wspólny w kwocie 129.440 złotych oraz zasądzenie od uczestniczki na jego rzecz wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych w wysokości 24.471,80 złotych miesięcznie wraz z dalszymi ustawowymi odsetkami, a także kwoty 14.000 złotych miesięcznie tytułem zwrotu pożytków związanych z korzystaniem ze wspólnego mienia wraz z odsetkami. Zaznaczył, że wnosi o dokonanie podziału majątku wspólnego poprzez przyznanie go uczestniczce ze stosowną spłatą na swoją rzecz.

Uczestniczka J. K. poparła co do zasady żądanie dokonania podziału majątku wspólnego. W odpowiedzi na wniosek wskazała, że w skład majątku wspólnego wchodziło wyposażenie domu przy ulicy (…), w którym małżonkowie wspólnie zamieszkiwali, środki zgromadzone na rachunkach inwestycyjnych oraz ewentualnie część środków trwałych firmy uczestniczki. Złożyła wniosek o rozliczenie nakładów z majątku osobistego uczestniczki na majątek wspólny w kwocie 193.479 złotych, nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawcy w kwocie 56.000 złotych oraz o ustalenie nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym w ten sposób, aby udział w wysokości 80 % przyznać uczestniczce, a udział w wysokości 20 % wnioskodawcy. Wskazała ponadto, że wnioskodawca pobrał z majątku wspólnego przedmioty o wartości co najmniej 439.639,54 złotych i wniosła o ich rozliczenie. Poparła wniosek o przyznanie jej majątku wspólnego, z wyjątkiem przedmiotów stanowiących wyposażenie domu wchodzącego w skład majątku osobistego wnioskodawcy.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że w niniejszej sprawie wnioskodawca i uczestniczka przedstawili różne wnioski i twierdzenia odnośnie przynależności poszczególnych rzeczy ruchomych do majątku wspólnego lub też ich majątków osobistych. Przedmiotem postępowania było również przedsiębiorstwo (przedsiębiorstwa) prowadzone przez uczestniczkę jako osobę fizyczną, co do których również byli małżonkowie różnie oceniali ich przynależność do poszczególnych mas majątkowych, a nawet co do których wnioskodawca wskazał, że wchodzą w skład odrębnej masy majątkowej w związku z powstałą jego zdaniem między nim a uczestniczką spółką cichą. Uczestniczka złożyła też wniosek o ustalenie nierównych udziałów byłych małżonków w majątku wspólnym.

W zakresie poczynionych ustaleń co do konkretnych przedmiotów i ich przynależności do majątku wspólnego uczestników, bądź też majątków osobistych Sąd Rejonowy dokonał wykładni pojęć przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy w obowiązującym stanie prawnym oraz ustalenia ich wzajemnego stosunku.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż przedsiębiorca to podmiot prawa, w tym cywilnego, który prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową (ujęcie podmiotowe), a przedsiębiorstwo to zbiór szeroko rozumianych rzeczy i praw majątkowych i niemajątkowych, a nawet określonych stanów faktycznych i wiedzy, zorganizowany w pewną całość, celem prowadzenia określonej działalności gospodarczej (ujęcie funkcjonalno – przedmiotowe). Z definicji tych wynikają wzajemne relacje i stosunek do siebie tych określeń.

Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że przedsiębiorstwo założone przed zawarciem małżeństwa, rozwijane po powstaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, wchodzi w skład majątku osobistego małżonka, który je założył, a nabywane w trakcie trwania małżeństwa rzeczy związane z jego działalnością wchodzą w skład tej samej masy majątkowej co przedsiębiorstwo. Co za tym idzie, jeżeli przedsiębiorstwo powstało przed zawarciem małżeństwa, wchodzi ono w skład majątku osobistego małżonka, jeżeli po jego zawarciu, to z wyjątkiem przypadków zastosowania zasady surogacji, wejdzie ono w skład majątku wspólnego.

Podział majątku firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie

Powyższe rozważania doprowadziły Sąd Rejonowy do konstatacji, iż przedmiotem niniejszego postępowania są trzy przedsiębiorstwa, prowadzone formalnie przez uczestniczkę jako przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną. Jedno z nich składało się z sieci sklepów prowadzących sprzedaż detaliczną alkoholu i produktów spożywczych osobom fizycznym, drugie z salonu zabaw dla dzieci (…), a trzecie z zakładu produkcji stalowych. Za uznaniem tych trzech gałęzi działalności uczestniczki za trzy odrębne od siebie przedsiębiorstwa przemawiała ich funkcjonalna odrębność, inny cel działalności i brak faktycznych powiązań organizacyjnych. Przedsiębiorstwa te działały w zupełnie innych dziedzinach, na zupełnie innych rynkach, w oparciu o inne przedmioty majątkowe, zatrudniając innych pracowników. Łączyła je tylko wspólna księgowość, związana z osobą uczestniczki jako przedsiębiorcy. Biorąc pod uwagę zawartą w art. 551 KC definicję przedmiotowo – funkcjonalną, nie można ich było uznać za jeden zbiór rzeczy służących prowadzeniu określonej działalności gospodarczej, a za trzy odrębne zbiory, mogące być przedmiotem odmiennych praw i obowiązków, których los prawny i faktyczny może być odmienny.

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

Zdaniem Sądu pierwsze z tych przedsiębiorstw, które w chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej miało postać sieci czterech sklepów z alkoholami, wchodziło w skład majątku osobistego uczestniczki. Przemawia za tym fakt jego założenia przez nią przed zawarciem małżeństwa, rozwijania go w znacznej mierze w oparciu o środki uzyskane przez uczestniczkę z umów zawieranych w ramach wspierania rynku pracy ze środków publicznych, osobiste prowadzenie tej działalności przez uczestniczkę również w trakcie trwania małżeństwa oraz jego funkcjonowanie w oparciu o kredyt kupiecki w przedsiębiorstwie jej rodziców i funkcjonalny związek z tym przedsiębiorstwem.

Natomiast zdaniem Sądu Rejonowego pozostałe dwa przedsiębiorstwa formalnie prowadzone przez uczestniczkę jako osobę fizyczną weszły w skład majątku wspólnego. Przemawiał za tym fakt ich założenia w trakcie trwania małżeństwa oraz wspólny wkład pracy byłych małżonków i ich rodzin w ich prowadzenie. W ocenie Sądu Rejonowego wnioskodawca nie udowodnił, aby dokonał nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny w postaci zakładu konstrukcji stalowych, w szczególności na zakup ładowarki (…) i tokarki. W chwili zawarcia małżeństwa posiadał on środki finansowe w łącznej kwocie około 20.000 złotych. Podobnie uczestniczka nie udowodniła, aby ładowarka (…) została nabyta ze środków wchodzących w skład jej majątku osobistego – darowizn otrzymanych od rodziców.

W konsekwencji Sąd Rejonowy przyjął, że pieniądze na zakup ładowarki i tokarki, podobnie środki na zakup materiałów do produkcji, zostały wnioskodawcy i uczestniczce pożyczone przez rodziców uczestniczki, a następnie dokonali oni ich zwrotu z dochodów z prowadzonej działalności gospodarczej. Co za tym idzie, ładowarka i tokarka, podobnie jak inne zakupione narzędzia i całe przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją oraz sprzedażą konstrukcji stalowych, weszło w skład ich majątku wspólnego.

Sąd Rejonowy nie podzielił także koncepcji wnioskodawcy odnośnie zawarcia między nim i uczestniczką w formie ustnej, czy też w sposób dorozumiany umowy spółki cichej. W jego ocenie wspólne przedsięwzięcie gospodarcze podobnie jak pozostały dorobek małżonków wchodzi w skład majątku wspólnego i doskonale mieści się w ramach prawnych zakreślonych przez ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Postanowienie Sądu Okręgowego – IX Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 9 czerwca 2016 r. IX Ca 1051/15

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3

W skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika wchodziło jedynie przedsiębiorstwo przeznaczone do prowadzenia przez uczestnika działalności gospodarczej pod firmą (…) oraz wierzytelność z tytułu sprzedaży przez uczestnika samochodu osobowego marki S. (…). Wyjaśnił, że w skład majątku wspólnego wchodziło przedsiębiorstwo, a nie poszczególne jego składniki niematerialne i materialne wymienione niewyczerpująco w art. 551 KC Służyło ono uczestnikowi do prowadzenia działalności gospodarczej i zostało nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej. Dla Sądu niewątpliwe było, że jego składniki zostały nabyte przez uczestnika jako wydzielona część przedsiębiorstwa prowadzonego już wcześniej przez rodziców uczestnika. Niemniej jednak ani uczestnik, ani jego rodzice z nie byli w stanie rzetelnie przedstawić pełnej genezy przedsiębiorstwa. Sąd uznał, że przeprowadzone dowody nie mogły prowadzić do ustalenia, iż przedsiębiorstwo zostało nabyte do majątku osobistego uczestnika, w szczególności z uwagi na to, że początek działalności prowadzonej przez uczestnika wiązał się z nabyciem od matki dwóch autobusów, przy czym nabycie to miało nastąpić za środki pochodzące z pożyczki pieniężnej udzielonej uczestnikowi również przez matkę.

Początek przedsiębiorstwa stanowił zakup dwóch pojazdów przy jednoczesnym udzieleniu uczestnikowi pożyczki znajdującej odzwierciedlenie na piśmie. W toku sprawy uczestnik nie przestawił jakichkolwiek wiarygodnych i miarodajnych dowodów , które pozwoliłyby na ustalenie wartości początkowej przedsiębiorstwa jeśli to jak twierdził powstało z podziału działalności gospodarczej jaką prowadziła matka uczestnika, natomiast przedstawiony dowód wskazywał na podjęcie samodzielnej inicjatywy przez uczestnika , który formalnie zaciąga u rodziców pożyczkę na pokrycie zakupu dwóch pojazdów. Przebieg postępowania wskazuje na przemyślane posunięcia gospodarcze dokonywane przez uczestnika przy wparciu czy nawet inicjatywie rodziców, którzy zadbali o to by takie składniki majątku jak nieruchomości weszły do majątku odrębnego uczestnika. Pomoc przy organizowaniu działalności gospodarczej przez uczestnika odbywała się w takich samych warunkach majątkowych uczestnika tj. uczestnik pozostawał we wspólności majątkowej z wnioskodawczynią , z czego wszyscy zainteresowani zdawali sobie sprawę, a mimo to nie podjęto żadnych formalnych kroków , oddzielić tą część przedsiębiorstwa, o której uczestnik twierdził, że pochodziła z podziału firmy prowadzonej przez matkę, od tej która na początku stanowić miała samodzielne przedsięwzięcie gospodarcze uczestnika. Na te okoliczności w rozważaniach prawnych zwrócił uwagę Sąd I instancji , motywując rozstrzygniecie w przedmiocie ustalenia składu majątku wspólnego.

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

Sąd Rejonowy zaakcentował, iż to na uczestniku spoczywał ciężar dowodzenia, iż rzeczy nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej weszły do jego majątku osobistego. Tymczasem poprzestawał on co najwyżej na ogólnikowych twierdzeniach, iż uznaje przedsiębiorstwo za składnik swojego majątku osobistego, skoro zostało ono wydzielone z przedsiębiorstwa rodziców, nie przedstawiając w tym przedmiocie żadnych wniosków dowodowych. Podobnie Sąd ocenił, że nie sposób byłoby wyłączać z przedsiębiorstwa podlegającego podziałowi know how nietechnicznego w zakresie bazy klientów, organizacji, sposobu pozyskiwania klienta, prowadzenia działalności transportowej w transporcie publicznym oraz linii transportu publicznego do obsługi. Co ważne, na rozprawie uczestnik oświadczył ostatecznie, iż nie zgłasza wobec wnioskodawczyni żadnych żądań, wnosi tylko o oddalenie wniosku o podział majątku wspólnego.

Wartość przedsiębiorstwa została ustalona w oparciu o opinie biegłej sądowej E. H. na kwotę 603.477 zł według stanu z dnia ustania wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej i cen obecnych. Również wartości samochodu osobowego marki S. (…) na kwotę 24.295 zł. została wyliczona w oparciu opinię biegłej sądowej E. H. na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej.

Natomiast co zaś się tyczy samochodu osobowego marki B. (…), roweru marki M. oraz ruchomości „stanowiących wyposażenie mieszkania, znajdujących się w W. przy ul. (…), to Sąd Rejonowy uznał, że uczestnik skutecznie podważył twierdzenia wnioskodawczyni o ich przynależności do majątku wspólnego. Wskazał, że wnioskodawczyni i uczestnik pobrali się i zamieszkali w domu rodzinnym uczestnika, a co za tym idzie nie mieli wtedy żadnych źródeł własnego utrzymania i byli utrzymywani przez rodziców uczestnika, stąd Sąd uznał za wiarygodne zeznania rodziców uczestnika, że wyposażyli pomieszczenia przez nich zajmowane.

Kolejno Sąd Rejonowy podniósł, że nie przedstawiono żadnych dowodów na to aby uczestnik osiągnął dochody z działalności prowadzonej na nieruchomości w miejscowości P., jak również nie udowodniono aby na chwilę obecną dysponował takim dochodem osiągniętym przed ponad dziesięciu laty. Uczestnik zaś nie dowiódł tego, aby wnioskodawczyni dokonała zaboru pieniędzy ze wspólnego majątku w kwocie 100.000 zł, ani by na chwilę ustania wspólności majątkowej wnioskodawczyni takimi pieniędzmi dysponowała. Przy czym żadne z nich nie formułowało roszczeń odszkodowawczych opartych na powoływanych okolicznościach.

Ustalił ponadto Sąd, że wnioskodawczyni i uczestnik zgodnie wnosili o to, aby dokonując podziału majątku wspólnego na wyłączną własność uczestnika przyznać przedsiębiorstwo. W obecnym postępowaniu rozliczeniu podlegała wierzytelność z tytułu sprzedaży samochód S. (…). Skoro za uzyskaną ze sprzedaży cenę uczestnik zachował wyłącznie dla siebie, to zasadnym było przyznanie mu w wyniku podziału takiej wierzytelności.

Sąd wskazał, że łączna wartość składników majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika wynosiła 627.772 zł. Przy równych udziałach byłych małżonków w majątku wspólnym udział każdego z nich w tym majątku wynosi 313.886 zł, żadne z nich bowiem nie wnosiło o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym. Skoro zatem uczestnikowi przyznano wszystkie składniki majątku wspólnego, to należało go tym samym zobowiązać do spłaty na rzecz wnioskodawczyni kwotą 313.886 zł., zakreślając sześciomiesięczny termin na ich spłatę

Biegła decydując się na wycenę przedsiębiorstwa metodą skorygowanych aktywów netto uwzględniła specyfikę przedsiębiorstwa , którego potencjał na datę orzeczenia rozdzielności majątkowej koncentrował się na zgromadzonych środkach trwałych , stanowiących na datę wyceny główny składnik aktywów przedsiębiorstwa, fakt że nie prowadziło się w przedsiębiorstwie pełnej księgowości co utrudniało określenie wysokości przepływów finansowych , a także i to że w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej między przychodami oraz wydatkami firmowymi , a osobistymi jest niejasna i trudna do wychwycenia. Zwróciła także uwagę na brak możliwości skorygowania aktywów i pasywów z natury .

Biegła dokonała wyceny przedsiębiorstwa dla ustalenia wartości księgowej przedsiębiorstwa na kwotę 420 142,50 zł , metoda porównawcza mnożnikowa dała kwotę 747 801,15 zł, jednakże zważywszy na specyfikę wycenianego podmiotu opisaną na str. 21 opinii ostatecznie metoda mieszana przyniosła wynik 583 972 zł i tę wartość przyjął Sąd I instancji. Wskazać należy, że dopiero po wydaniu opinii przez biegłą uczestnik przedłożył dokumenty , które jego zdaniem mogły mieć wpływ na wynik końcowy wyceny, do których biegła szczegółowo się odniosła wskazując dlaczego jej zdaniem dokumenty nie miały wpływu na przyjęte wartości i ze stanowiskiem biegłej należy się zgodzić. W toku bowiem całego postepowania, jakkolwiek uczestnik podnosił szereg zarzutów co do składu majątku, udziału jego rodziny w powstaniu tego majątku, wskazywał na szereg zobowiązań , wydatków czy nawet na zabór kwoty 100000 zł przez wnioskodawczynie , jednakże jego twierdzenia miały charakter ogólny i opisowy, bez konkretów na co zwracał uwagę Sąd I instancji.

W kwestii zaciąganych i spłacanych w czasie trwania małżeństwa pożyczek i kredytów biegła jasno wskazała dlaczego ewentualne obciążenia nie mogły być brane pod uwagę jeśli poza potwierdzeniem ich powstania brak było danych o stanie zobowiązań na dzień rozdzielności majątkowej, jak również po raz kolejny wskazywała na brak wiarygodnych danych w dokumentacji firmy które pozwoliłby na korektę przyjętych wartości i wyjaśniła dlaczego bardziej miarodajny dla wyceny będzie bilans kwartalny uzupełniony o dane z kolejnego miesiąca, w którym doszło do powstania rozdzielności majątkowej. Ryzyko prowadzenia niepełnej dokumentacji księgowej przy jednoosobowej działalności gospodarczej z uwagi na przyzwolenie w przepisach , rodzi dla takiego przedsiębiorcy ryzyko , że dokładne oszacowanie stanu jego przedsiębiorstwa nie bazie miarodajne.

Dodatkowo wskazać należy, że biegła odniosła się przy wycenie do dostępnych dla niej dokumentów , w tym obejmujących wniosek do bankowego Funduszu Leasingowego (sporządzanych przez M. S. (2) i wyjaśniła dlaczego i w jakim zakresie dokumenty te stanowiły podstawę wyceny. Uczestnik polemizując z wartością przedsiębiorstwa w istocie poddawał w wątpliwość wiarygodność dokumentów , które powstały na jego zlecenie w związku z zamierzeniem gospodarczym, którego wówczas nie mógł zrealizować wobec sprzeciwu byłej żony, co zresztą było powodem wystąpienia przez niego z powództwem o ustanowenie rozdzielności majątkowej. Postanowienie Sądu Okręgowego – II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 7 lipca 2020 r. II Ca 3148/19

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 4

W zakresie wyceny i składu przedsiębiorstwa Sąd oparł ustalenia faktyczne o opinię biegłego. M. N.. Sąd przyjął bowiem, że właściwym podejściem do wyceny przedsiębiorstwa jest przyjęcie średniej arytmetycznej wartości uzyskanych na skutek wyceny wartości przedsiębiorstwa metodą majątkową wartości skorygowanej aktywów netto (SAN), uwzględniającą wartości księgowe i rynkowe aktywów i pasywów obcych oraz metodą dochodową zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych (DCF), która bazuje na załażeniu, iż o wartości rynkowej przedsiębiorstwa decyduje zdolność podmiotu gospodarczego do generowania strumieni pieniężnych, które właściciele mogą pozyskać z tego podmiotu (tj. rachunek przepływów pieniężnych ukazujący generowaną przez przedsiębiorstwo gotówkę, w prognozowanym okresie 5 letnim; na dzień ustania wspólności przedsiębiorstwo funkcjonowało i nikt nie mógł przewidzieć jego dalszych losów).

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

Metoda wartości skorygowanej aktywów netto oparta jest na bilansie przedsiębiorstwa, a więc wycenie pozycji aktywów i pasywów, pozwalającej na zbliżenie wartości księgowej przedsiębiorstwa do jego wartości rynkowej, z uwzględnieniem zdarzeń mających miejsce po sporządzeniu bilansu, a mających znaczenie dla wartości przedsiębiorstwa. W oparciu o tą metodę biegły uwzględnił wartości bilansowe na dzień ustania wspólności i dokonał ich oceny według indywidualnych kryteriów m.in. umorzenia księgowego, a wartości rynkowej. Środki trwałe w firmie (kasa fiskalna FrigoII, (…), wyposażenie sklepów) zostały w całości umorzone, co nie odpowiada ich rzeczywistemu zużyciu. W zakresie aktywów obrotowych, należności, inwestycji i zobowiązań krótkoterminowych biegły nie dokonał korekt. W tym miejscu podkreślić należy, że na dzień ustania wspólności zobowiązania krótkoterminowe przedsiębiorstwa wynosiły 25.393,51 zł i były w całości wymagalne.

W oparciu o metodę zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych biegły opracował 5 letnią prognozę rachunku zysków i strat, w oparciu o ceny stałe na poziomie przeciętnych cen z działalności firmy w pierwszym kwartale roku, z uwzględnieniem wskaźnika inflacji oraz kosztów powiększonych o dodatkowe koszty z tytułu wynagrodzenia za pracę oraz podniesienia jakości wyposażenia, przy przyjęciu 1-2 % wzrostu przychodów ze sprzedaży towarów w pierwszych 4 latach i wzroście zerowym w ostatnim roku. Biegły wskazał bowiem, że firma posiadała wysoką rentowność na poziomie sprzedaży, na poziomie operacyjnym oraz rentowność netto sprzedaży. Poziom wskaźników płynności finansowej firmy spełniał z duża nadwyżką uznane standardy. Sytuacja pogorszyła się dopiero pod koniec tego roku, zatem postaniu wspólności. Do pogorszenia sytuacji firmy doprowadził brak aktualizacji zapasów oraz zauważalny brak płynności finansowej firmy. Według biegłego straty można było ograniczyć o kwotę około 49.000 zł stosując systematyczne przeceny. Uczestniczka postępowania od dnia ustania wspólności samodzielnie prowadziła przedsiębiorstwo na własne ryzyko, nie sprostała jednak wymaganiom branży.

Podział majątku firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie

W oparciu o ww. metody biegły oszacował wartość przedsiębiorstwa na kwotę 87.200 zł uwzględniając wartość towarów przed jej aktualizacją (do czasu sporządzenia bilansu) oraz po jej aktualizacji, wskazując jednocześnie, że korekta cen obuwia była uzasadniona, ze względu na wyraźnie występujący trend spadkowy przychodów.

W zakresie pozostałych zarzutów do opinii biegłego wskazać należy, że biegły do wyceny przyjął wartość towarów w sklepach, na dzień ustania wspólności, w oparciu o wyliczenia biegłego sądowego K. N., tj. o kwoty występujące w dowodach księgowych (wg cen ewidencyjnych historycznych, nie podlegających aktualizacji), ponieważ przedsiębiorstwo nie przeprowadziło inwentaryzacji towarów.

Natomiast w zakresie spłaty długów wchodzącego w skład majątku wspólnego przedsiębiorstwa Sąd nie rozliczył ich odrębnie, bowiem zarówno aktywa, jak i pasywa przedsiębiorstwa zostały uwzględnione w treści opinii biegłego z zakresu wyceny przedsiębiorstw. Z powyższych względów Sąd nie uwzględnił także nakładów jakie poniosła uczestniczka postępowania w związku z utrzymaniem poszczególnych składników przedsiębiorstwa (m.in. samochodu, lokali)

Sąd ustalił, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków podlegającemu podziałowi wchodzi przedsiębiorstwo pod firmą Handel (…), w skład którego wchodzą: nazwa przedsiębiorstwa, (…) o nr rejestracyjnym (…), kasa fiskalna F. I., gabloty przeszklone 3 sztuki, gabloty z płyty wiórowej 6 sztuk, stelaże obrotowe 4 sztuki, stelaże druciane 2 sztuki, nawigacja samochodowa, towary w postaci asortymentu obuwia i kosmetyków, inwestycje krótkoterminowe, tj. środki pieniężne w kasie i na rachunkach, dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz zamortyzowane lub umorzone w 100 %: kasa fiskalna Optimus IC Rumba, regały metalowe i z płyty wiórowej, kosze metalowe, stojaki obrotowe, półki z płyty wiórowej i ze złomu stalowego, regały na towar na zapleczu, grzejniki elektryczne, instalacje alarmu sklepowego, wyłącznik zmierzchowy światła, szafa stalowa, czajniki elektryczne, biurko – zgodnie z opinią biegłego marka N. – o łącznej wartości 87.200 zł; Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 17 grudnia 2015 r. I Ns 671/12

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 5

Postanowieniem Sąd Rejonowy dokonał częściowego podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni M. M. i uczestnika T. M. w postaci przedsiębiorstwa pod nazwą „A. (…), wpisanego do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez Prezydenta Miasta C., w ten sposób, że przedsiębiorstwo to przyznał na własność uczestnikowi i zasądził od niego na rzecz wnioskodawczyni tytułem spłaty kwotę 1 683 650 zł, którą rozłożył na trzy raty: pierwsza w kwocie 500 000 zł płatna w terminie 9 miesięcy, druga w kwocie 500 000 zł płatna w terminie 21 miesięcy i trzecia w kwocie 683 650 zł płatna w terminie 33 miesięcy – od dnia uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności.

Sąd Rejonowy ustalił, że powstała miedzy uczestnikami wspólność ustawowa, która została zniesiona wyrokiem Sądu Rejonowego w C. Po ślubie uczestnicy zamieszkiwali w domu rodzinnym uczestnika, później w mieszkaniu spółdzielczym, a później nabyli niezabudowaną nieruchomość położoną przy ul. G., na której wybudowali dom mieszkalny.

Uczestnik rozpoczął działalność gospodarczą pod nazwą „A.”, obejmującą (…). Początkowo prowadził tę działalność na nieruchomości stanowiącej własność rodziców wnioskodawczyni. Rodzice uczestnika darowali mu udział wynoszący 1/20 część nieruchomości położonej w C. przy ul. P. Na skutek zniesienia współwłasności umową uczestnikowi przypadł udział wynoszący dalsze 19/20. Uczestnik przeniósł siedzibę przedsiębiorstwa na nieruchomość przy ul. P., na której znajdował się budynek magazynowo – handlowo – produkcyjny o powierzchni 916,8 m2 w, a następnie na podstawie pozwolenia na budowę został wybudowany budynek magazynu części samochodowych o powierzchni 205,2 m2. Uczestnik korzystał ponadto z budynku o powierzchni około 1000 m2 znajdującego się na sąsiedniej nieruchomości przy ul. P., która była własnością jego ojca, W. M., a  później użytkował także należące do ojca maszyny tokarskie i inne urządzenia.

Według stanu na dzień ustania wspólności ustawowej przedsiębiorstwo funkcjonowało prężnie i przynosiło dochody. Nie obejmowało znaków towarowych, licencji ani innych wartości niematerialnych z wyjątkiem oprogramowania komputerowego wykorzystywanego w bieżącej działalności. Wartość księgowa aktywów rzeczowych wynosiła 760 280,46 zł, natomiast aktywów obrotowych – 1 715 343,51 zł. Przedsiębiorstwo obejmowało środki transportu o wartości w kwocie 72 276,42 zł. Poza tym uczestnicy posiadali samochód Iveco Daily, którego wartość wynosiła 67 700 zł. W dalszym okresie funkcjonowania przedsiębiorstwa część środków transportu została zbyta. Przedsiębiorstwo obejmowało również maszyny, narzędzia oraz elementy wyposażenia o łącznej wartości w kwocie 256 140 zł.

Wartość przedsiębiorstwa określona metodą majątkową aktywów netto wyraża się kwotą 2 264 500 zł, metodą majątkową skorygowanych aktywów netto – kwotą 2 998 400 zł, metodą dochodową – kwotą 3 367 300 zł, natomiast metodą mieszaną, określającą wartość przedsiębiorstwa jako połowy sumy jego skorygowanej wartości netto – kwotą 3 182 900 zł.

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

Wyrokiem Sądu Okręgowego w C. małżeństwo uczestników zostało rozwiązane przez rozwód. W wyroku tym zasądzono od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni alimenty w kwocie 3000 zł miesięcznie. Uczestnicy wspólnie przyczynili się do powstania i powiększenia majątku wspólnego, uczestnik zaangażował się w prowadzenie przedsiębiorstwa, a wnioskodawczyni do czasu urodzenia córki, a następnie ponownie również pracowała zawodowo. Dochody osiągane z działalności gospodarczej pozwalały uczestnikom na utrzymanie ponadprzeciętnego standardu życia, w czym pomagali im jeszcze rodzice, których sytuacja finansowa była również bardzo dobra. Obecnie wnioskodawczyni utrzymuje się wyłącznie z alimentów, gdyż nie podjęła zatrudnienia z powodu pogorszenia stanu zdrowia wskutek zaburzeń nerwicowych i depresji, spowodowanych w dużej mierze rozpadem małżeństwa. Z kolei uczestnik zaprzestał pracy ze względu na stan zdrowia, który uniemożliwia mu świadczenie jakiejkolwiek pracy zawodowej.

Postanowieniem częściowym orzeczono o podziale nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego i ustalono, że uczestnicy mają równe udziały w majątku wspólnym. Za podstawę ustalenia wartości przedsiębiorstwa, jako składnika majątku wspólnego Sąd przyjął opinię biegłego z zakresu szacowania przedsiębiorstw i rekomendowaną przez biegłego metodę dochodową, jako najbardziej miarodajną do rozliczeń między uczestnikami. Metoda ta bowiem nie opiera się na prognozie, ale na dochodach realnie osiągniętych i wypracowanych przez przedsiębiorstwo, skorygowanych o faktycznie poniesione koszty i wydatki. Sąd przyznał przedsiębiorstwo uczestnikowi i zasądził od niego na rzecz wnioskodawczyni spłatę w kwocie 1 683 650 zł (tj. 3 367 300 zł: 2), którą rozłożył na trzy raty płatne w terminach 9, 21 i 33 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia. Podkreślił, że kwota spłaty jest znaczna, jednak postępowanie w sprawie trwa już 10 lat i uczestnik powinien być przygotowany do rozliczenia się z wnioskodawczynią.

Skarżący podnosi, że wartość przedsiębiorstwa „A.” powinna być określona przy zastosowaniu metody majątkowej (tj. 2 998 400 zł), a nie przyjętej przez Sąd Okręgowy metody dochodowej (tj. 3 367 300 zł), a co za tym idzie nie powinna uwzględniać goodwill, czyli dodatkowej wartości, będącej efektem współdziałania wszystkich czynników, składających się na przedsiębiorstwo, w tym tych, które stanowią jego kapitał organizacyjny. Zdaniem skarżącego, przyjętą w zaskarżonym postanowieniu wartość przedsiębiorstwa należy obniżyć o kwotę 368 900 zł odpowiadającą wartości goodwill, a argumentem przemawiającym za takim podejściem są systematycznie spadające dochody przedsiębiorstwa, spowodowane trwającą od ponad trzech lat nieuleczalną chorobą skarżącego (stwardnienie zanikowe boczne – SLA). Skarżący stracił możliwość poruszania jakąkolwiek częścią ciała poza powiekami, nie może chodzić ani mówić, a walka o przedłużenie jego życia jest prowadzona przy użyciu drogich zabiegów i aparatury medycznej, w związku z czym cały dochód z przedsiębiorstwa jest przeznaczany na leczenie. Wyrazem pogarszającej się kondycji przedsiębiorstwa jest systematyczny spadek dochodów, które uległy obniżeniu o 250% .

Poza sporem pozostawała okoliczność, że w chwili ustania wspólności ustawowej między uczestnikami postępowania w skład ich majątku wspólnego – obok składników, o podziale których już prawomocnie orzeczono – wchodziło przedsiębiorstwo „A.”.

Rzeczą Sądu Okręgowego było więc ustalenie wartości przedsiębiorstwa „A.” według stanu jego aktywów i cen z chwili dokonywania podziału. W dotychczasowym postępowaniu Sąd Okręgowy, ustalając wartość przedsiębiorstwa, ograniczył się do teoretycznej analizy argumentów wspierających opinię biegłego. Nie zbadał czy wysokie dochody osiągane z prowadzenia przedsiębiorstwa w czasie trwania wspólności, pozwalające uczestnikom na utrzymanie ponadprzeciętnego standardu życia, były głównie zasługą osobistych przymiotów uczestnika, takich jak jego wiedza i doświadczenie, czy zwykłego powiązania organizacyjnego składników wymienionych w art. 551 KC. Okoliczność ta ma znaczenie dla uwzględnienia przy wycenie przedsiębiorstwa wartości goodwill, gdyby bowiem wysokie dochody z prowadzonej jednoosobowo działalności gospodarczej były osiągane – jak uważa skarżący – przede wszystkim dzięki jego wiedzy i doświadczeniu, a więc przymiotom nienależącym do składników niematerialnych wymienionych w art. 551 KC, których z powodu choroby nie może już wykorzystywać, pominięcie dodatkowej wartości mogłoby okazać się uzasadnione. Kwestia ta nie została w dotychczasowym postępowaniu wyjaśniona, mimo że skarżący wskazywał na postępujący od kilku lat spadek kondycji przedsiębiorstwa związany z jego chorobą, utratę rynków zbytu, zwalnianie pracowników oraz obniżenie dochodów o 250% .

Poczynienie szczegółowych ustaleń o aktualnej sytuacji majątkowej i życiowej skarżącego było również konieczne dla prawidłowego zastosowania art. 212 § 3 KC. Sąd, stosując bowiem art. 212 § 3 KC, powinien uwzględnić nie tylko składniki majątkowe, które są przedmiotem podziału, ale całościowo stan majątkowy uczestników postępowania działowego, w szczególności, czy inne, nieobjęte postępowaniem składniki majątku współwłaściciela zobowiązanego do spłat mogą mieć znaczenie dla możliwości i terminu wywiązania się przez niego z obowiązku spłat, w tym także poprzez ewentualną możliwość zaciągnięcia odpowiedniego kredytu (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2013 r., V CSK 79/12). Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 3 lutego 2016 r. V CSK 299/15

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 6

Odnośnie rozliczenia wartości udziału uczestnika w przedsiębiorstwie spółki cywilnej (…) Sąd Rejonowy wskazał, iż w tym zakresie oparł się na dokumentach w postaci umowy spółki cywilnej, fakturach dokumentujących zakup i odsprzedaż towaru w ramach prowadzonej działalności, zeznaniach stron i świadków E. W., J. R. i S. K., a w końcu na opinii biegłego z zakresu wyceny przedsiębiorstw. Z umowy spółki cywilnej wynikał, iż została ona zawiązana w dniu 18 czerwca, działalność rozpoczęła w dniu 1 lipca, a wspólnicy wnieśli do spółki pracę własną w wymiarze proporcjonalnym do liczby i wielkości zamówień. Z zeznań świadków wynikało jednak, że w pewnym stopniu angażowany był przy prowadzeniu działalności spółki majątek wspólny stron. W ocenie Sądu tylko twierdzenia o zaciągnięciu przez wnioskodawczynię pożyczki w miejscu pracy i przekazaniu jej mężowi na cele rozpoczęcia działalności nie polegają na prawdzie. Wnioskodawczyni nie była w stanie sprecyzować, na jaki cel środki te zostały przeznaczone, uczestnik zaś podał, iż faktycznie pożyczka w pracy była przez wnioskodawczynię zaciągana, ale była przeznaczona na sfinansowanie bieżących potrzeb rodziny, a nie na działalność gospodarczą. Uczestnik zaprzeczał ponadto aby w rozpoczęcie działalności angażowane były środki finansowe stron i podawał, iż wraz ze wspólnikiem korzystali z kredytu kupieckiego, co umożliwiało im zakup towarów z odroczonym terminem spłaty, ich odsprzedaż i pokrycie ceny dopiero z uzyskanej od klienta zapłaty. Taki sposób prowadzenia zakupów potwierdził S. K., a znajduje to również potwierdzenie w przedłożonych przez uczestnikach dokumentach zakupu i sprzedaży towarów w (…) spółki (…).

Sąd podkreślił, że majątek wspólników spółki cywilnej, w tym prowadzone przez nich przedsiębiorstwo, nie wchodzi do majątku wspólnego stron (art. 33 pkt 3 KRO). Ponieważ jednak do działalności używano składników majątku wspólnego stron, co należy traktować jako wniesienie do spółki rzeczy wspólnych do używania (art. 862 KC), Sąd I instancji uznał, iż możliwe jest poczynienie rozliczeń z tytułu spółki cywilnej na podstawie art. 45 KRO (tak też SN w postanowieniu z dnia 16 stycznia 2013 r., III CSK 193/12). Bacząc, iż przedsiębiorstwo spółki cywilnej powstało w oparciu o pracę uczestnika i jego wspólnika wykonywaną w początkowej fazie całkowicie przy wykorzystaniu majątku prywatnego wspólników (w tym majątku wspólnego stron) uznał, iż doszło do poczynienia nakładu z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestnika, gdyż dzięki korzystaniu z nieruchomości wspólnej na celem magazynowe i biurowe, z samochodu, telefonu i komputera wchodzących do majątku wspólnego wspólnicy w pierwszym okresie działalności nie ponieśli wydatków, które w przypadku braku możliwości korzystania z majątku wspólnego stron musiałyby być poniesione. Tym samym zaoszczędzili wydatki, co zaowocowało osiągnięciem zysków przeznaczonych na zakup środków trwałych, wynajem magazynu i biura.

Wartość przedsiębiorstwa została przez Sąd Rejonowy ustalona w oparciu o opinię biegłego z zakresu wyceny przedsiębiorstw, który dokonał wyceny w dwóch wariantach, przy czym w wariancie I posłużył się metodą majątkową uwzględniającą, iż wspólnicy tworzą kapitał intelektualny przedsiębiorstwa, więc brak jest nadwartości (ponad składniki materialne) tego przedsiębiorstwa, zaś w II wariancie posłużył się metodą dochodową i ustalił wartość przedsiębiorstwa wraz z goodwill, przy czym z uwagi na fakt, że wspólnicy osobiście świadczą pracę na rzecz spółki i z tego tytułu otrzymują wynagrodzenie w postaci wypracowanego zysku netto obniżył wartość przedsiębiorstwa o to wynagrodzenie. Podał, iż gdyby przedsiębiorstwo stało się przedmiotem transakcji sprzedaży lub uczestnik zbyłby swoje udziały to dla celów wyceny wartości rynkowej należałoby pomniejszyć osiągane przez spółkę wyniki finansowe o koszt pracy wspólników. Biegły podkreślił, iż w spółce cywilnej ekwiwalentem za wykonywaną przez właścicieli pracę jest wypracowany zysk netto, który podlega podziałowi między wspólników. Wskazał, iż nie można jednoznacznie ustalić jej stanu majątkowego ze względu na brak kompletu dokumentów księgowych, wobec czego należy zastosować metodę kapitalizacji prostej w oparciu o skorygowany koszt pracy wspólników zysk netto. Dodatkowo podkreślił, iż w wycenie przedsiębiorstw zatrudniających pracowników należy uwzględnić, że to pracownicy wytwarzają tzw. kapitał intelektualny, przekładający się nie tylko na efekty finansowe i tworzący w nim składniki niematerialne, jak renoma czy marka.

Podział majątku firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie

Spółka na dzień 13 lutego nie zatrudniała pracowników, kapitał intelektualny był gromadzony przez wspólników i przynależny do nich osobiście, więc wycenie powinien podlegać jedynie majątek rzeczowy przedsiębiorstwa. Przy przyjęciu, iż goodwill firmy jest nierozerwalnie związany z osobami wspólników biegły ustalił wartość udziału uczestnika na kwotę 90.090,25 zł, a przy przyjęciu, iż goodwill powiększa wartość przedsiębiorstwa, którą pomniejszona jest jedynie o koszt świadczenia pracy najemnej wstępnie ustalił wartość udziału uczestnika na kwotę 598.273,68 zł. Po skorygowaniu tych wartości wskaźnikiem inflacji i wskaźnikiem w postaci średniego oprocentowania obligacji skarbowych sprzedawanych w tym okresie biegły ustalił, iż wartość udziału do 1/2 części w przedsiębiorstwie spółki (…) wynosi w wariancie I, czyli bez uwzględniania kapitału intelektualnego wspólników 114.928,12 zł (57.464,06 zł stanowi udział wnioskodawczyni), a przy wliczeniu kapitału jako niematerialnego składnika przedsiębiorstwa w wariancie II – 763.217, 74 zł (381.608,87 zł udział wnioskodawczyni).

W opinii uzupełniającej wyjaśnił, iż przy określaniu wartość przedsiębiorstw prowadzonych przez osoby fizyczne należy uwzględniać nakład pracy tych osób w kosztach prowadzenia działalności. Kapitał intelektualny w spółce cywilnej zawiera się w osobie wspólnika i jest on transferowany przez tę osobę przez pracę nakładczą. Nadwyżka środków finansowych wypracowanych przez wspólników w trakcie wspólności majątkowej, która nie została rozdysponowana na cele wspólnego życia pozostaje w przedsiębiorstwie w formie majątku, który winien podlegać podziałowi między stronami, dlatego właściwy jest wariant I. Wyjaśnił, iż w przedsiębiorstwie nie wypracowano nadwartości, dlatego nabywca kupując przedsiębiorstwo nabyłby tylko składniki materialne (zapasy magazynowe, środki trwałe, wyposażenie), dlatego zasadnym było uwzględnienie w wycenie tylko ich. Jednocześnie biegły podał, że wartość udziału w wariancie II została wyliczona na podstawie generowanych dochodów, jak robi się to dla spółek prawa handlowego, przy czym została ona pomniejszona o zysk netto wspólników , który to stanowi wartość nakładu pracy właścicieli.

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

Po zapoznaniu się z przedłożonymi przez strony dokumentami prywatnymi, które zawierały argumentację przemawiającą za przyjęciem wartości określonej w I albo II wariancie Sąd uznał, iż w realiach niniejszej sprawy zastosowany powinien zostać wariant I, albowiem obliczenie wartości przedsiębiorstwa spółki cywilnej metodą majątkową przy uwzględnieniu, iż wszystkie składniki materialne związane są ściśle z osobami właścicieli, adekwatnie odzwierciedla rynkową wartość zbywczą tego przedsiębiorstwa. Z uwagi na to, iż uczestnik i jego wspólnik dysponują specjalistyczną wiedzą i ich kontakty z klientami opierają się na umiejętnym wykorzystywaniu tej wiedzy, to zbycie przedsiębiorstwa na rzecz osób trzecich musiałoby skutkować otrzymaniem ekwiwalentu jedynie składników materialnych nabytych w ramach przedsiębiorstwa i używanych do jego prowadzenia. W związku z tym Sąd I instancji ustalił, że został poczyniony nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika, który odpowiada wartością jego hipotetycznemu udziałowi w powyższym przedsiębiorstwie przy czym nakład ten przypisany został w całości uczestnikowi. Sąd przyjął do rozliczeń pomiędzy stronami wartość określoną w wariancie I, z tym że z uwagi na niestandardowe sformułowanie przez biegłego wniosków opinii omyłkowo jako wartość nakładu z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestnika w orzeczeniu podziałowym wskazano kwotę 57.464,06 zł , zamiast kwoty 114.928,12 zł (wartość udziału do 1/2 przynależnego uczestnikowi w przedsiębiorstwie i). Błąd ten wpłynął na nieprawidłowe obliczenie wartości majątku wspólnego i błędne ustalenie wysokości dopłaty.

Odnośnie żądania rozliczenia dochodów osiągniętych przez uczestnika z prowadzonej działalności gospodarczej  Sąd uznał, iż brak jest podstaw do rozliczeń w tym zakresie. Wszak przedsiębiorstwo spółki cywilnej w żadnej części nie stanowiło majątku wspólnego stron, a wnioskodawczyni wnosiła o rozliczenie dochodów osiągniętych z działalności jako pożytków z majątku wspólnego (art. 207 KC). Jednocześnie Sąd Rejonowy wskazał, iż nawet przy ustaleniu, że przedsiębiorstwo spółki cywilnej (…) w jakiejś części stanowi majątek wspólny stron, nie byłoby możliwe rozliczenie dochodów uzyskiwanych przez uczestnika z prowadzonej działalności po ustaniu wspólności majątkowej. W tej kwestii wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 16 grudnia 2011 r. (V CSK 28/11), w którym stwierdził, iż dochód uzyskiwany przez byłego współmałżonka jako właściciela przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55 1 KC dzięki jego osobistej pracy, nie jest równoznaczny z pożytkami i innymi przychodami z tego przedsiębiorstwa, podlegającymi rozliczeniu w postępowaniu działowym.

Nie ulega wątpliwości, iż w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej stron uczestnik A. P. zawarł ze S. K. umowę spółki cywilnej, celem wspólnego prowadzenia przez nich przedsiębiorstwa pod nazwą (…) s.c. A. P., S. J. (obecnie K.). Na uwagę w tym miejscu zasługuje, iż wedle art. 861 § 1 KC wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki cywilnej własności lub innych praw albo na świadczeniu usług. Wprawdzie z § 4 umowy  wynikało, że wspólnicy wnieśli do spółki jako wkład pracę własną w wymiarze proporcjonalnym do liczby i wielkości zamówień (k. 63), to jednak jak wynikało z zeznań stron, w tym uczestnika, a także zeznań przesłuchanych świadków, iż w początkowym okresie funkcjonowania spółki (…) s.c. spółka posiadała siedzibę w nieruchomości wspólnej małżonków położonej przy ul., miała tam pomieszczenia magazynowe, korzystano z komputera, telefonu i samochodu stanowiących składniki majątku wspólnego małżonków. Oczywistym jest, że w związku z tym spółka odniosła określone korzyści majątkowe, albowiem nie musiała ponosić choćby wydatków na zakup czy najem pomieszczeń magazynowych i biurowych, jak również nie musiała nabywać sprzętu (telefon, komputer) niezbędnego do prowadzenia przez wspólników działalności gospodarczej. W orzecznictwie wyrażono zaś trafny poglądu, iż suma zaoszczędzonych wydatków powodujących wzrost wartości majątku odrębnego, podlega zwrotowi przy podziale majątku wspólnego (por. postanowienie SN z dnia 10 lipca 1976 r., II CRN 126/79), jako nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty tego małżonka, który był wspólnikiem spółki cywilnej.

Tak przyjmując i mając na uwadze, iż spółka cywilna, w której jednym ze wspólników jest uczestnik odniosła określone korzyści majątkowe w postaci zaoszczędzonych wydatków w związku z korzystaniem ze składników majątku wspólnego stron, a gdyby nie taka możliwość to nie byłoby faktycznie możliwości prowadzenia przedsiębiorstwa (…) s.c., to w tej sytuacji zgodzić należało się z Sądem I instancji, iż w skład majątku wspólnego wchodzi nakład z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty uczestnika w postaci pokrycia jego wkładu w spółce cywilnej (…) s.c. i podlega on rozliczeniu w tym postępowaniu na podstawie art. 45 KRO stosowanego w drodze analogii.

Ustalając wartość tegoż nakładu, o czym była mowa wyżej, należało odnieść się w tym zakresie do wartości udziału w spółce cywilnej jaki przysługiwał uczestnikowi wedle stanu tego przedsiębiorstwa na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskie, a wedle cen obecnych. Co ważne, ustalenie tej kwestii, co nie ulega wątpliwość, wymagało posiadania wiadomości specjalnych w rozumieniu art. 278 § 1 KPC, zatem koniecznym było dopuszczenie na potrzeby niniejszego postępowania dowodu z opinii biegłego, co też Sąd I instancji uczynił dopuszczając dowód z opinii biegłego sądowego P. W..

Biegły sporządził opinię sądową, w której ustalił „wartość udziału przynależnego wnioskodawczyni w Przedsiębiorstwie (…) s.c.” wedle stanu na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej i cen obecnych wedle dwóch wariantów – w wariancie nr I na kwotę 57.464,06 zł, a w wariancie nr II na kwotę 381.608,87 zł (k. 248). Z treści przedmiotowej opinii wyraźnie wynika jednak, że podane wyżej wartości nie odnoszą się do wartości udziału do ½ części jaki przysługuje uczestnikowi w spółce cywilnej (…) s.c., ale odpowiada udziałowi do ½ części jaki miałby przysługiwać wnioskodawczyni w udziale przysługującym uczestnikowi w spółce. Oznacza to, co trafnie zauważyła wnioskodawczyni w apelacji, iż ewentualna wartość nakładu z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty uczestnika faktycznie wynosiła nie 57.464,06 zł lub 381.608,87 zł, lecz wedle wariantu nr I – 114.928,12 zł (57.464,06 zł x 2), a wedle wariantu nr II – 763.217,74 zł (381.608,87 zł x 2).

Skoro Sąd I instancji przyjmując wariant wyceny nr I wadliwie ustalił, że wartość nakładu z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty uczestnika wynosiła 57.464,06 zł, to z przyczyn podanych wyżej, należało w uwzględnieniu apelacji wnioskodawczyni zmienić zaskarżone postanowienie w zakresie jego punktu I podpunktu 1. Sentencji jedynie o tyle, że ustalić wartość tego składnika majątkowego na kwotę 114.928,12 zł.

W zakresie wyceny udziału w przedsiębiorstwie Sąd Odwoławczy bacząc na ogół okoliczności faktycznych rozpatrywanej sprawy doszedł do przekonania, iż Sąd I instancji wyceniając ten składnik majątku wspólnego trafnie oparł się na wariancie nr I przedstawionym przez biegłego P. W., w którym wartość przysługującego uczestnikowi udziału w przedsiębiorstwie wyceni na kwotę 114.928,12 zł. Jak przekonująco wyjaśnił biegły P. W. zarówno w opinii pisemnej opinii, jak też w ustnej opinii uzupełniającej, w tym konkretnym wypadku ustalenie wartości udziału w spółce musiało nastąpić poprzez uwzględnienie okoliczności, iż uczestnik i jego wspólnik w kluczowym dla sprawy okresie czasy nie zatrudniali pracowników i działalność przedsiębiorstwa opierała się na ich własnej pracy świadczonej na rzecz spółki. Dlatego też dla celów wyceny wartości rynkowej spornego przedsiębiorstwa należało pomniejszych osiągane przezeń wyniki finansowe o koszty pracy wspólników, gdyż potencjalny nabywca (inwestor finansowy), zaineresowany jest osiąganiem zysków z inwestycji, a nie świadczeniem osobistej racy na rzecz podmiotu. Co więcej, zgodzić należy się z biegłym, że jeżeli przedsiębiorstwo jako zespół składników majątkowy per saldo (po wyłączeniu osobistej pracy właściciela) nie jest zdolne do generowania zysków, a z taką sytuacją mieliśmy do czynienia w realiach rozpatrywanej sprawy, to zorganizowany zespół składników majątkowych i pozamajątkowych nie posiada żadnej rzeczywistej rynkowej wartości, mierzonej możliwym do uzyskania za to przedsiębiorstwo czynszem dzierżawy, bądź czynszem leasingowym. W takim wypadku wartość sprzedaży (cena sprzedaży) takiego przedsiębiorstwa na otwartym rynku może być odnoszona jedynie do wartości składników je tworzących i taką wartość należy uznać za wartość przedmiotowego przedsiębiorstwa. Wartość ta, jak wynika z opinii biegłego sądowego P. W. wynosiła 114.928,12 zł i taką też wartość należało przyjąć do rozliczeń między stronami na potrzeby tego postępowania.

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

Wartość ta jawiła się bowiem jako miarodajna, a w każdym razie wnioskodawczyni nie naprowadziła żadnych takiego rodzaju argumentów, które dawałyby podstawy do jej kwestionowania, skoro została ustalona przez osobę posiadającą – w przeciwieństwie do stron i sądu – wiadomości specjalne i doświadczenie zawodowe pozwalające na ustalenie tej kwestii. Zastosowanie wariantu nr II byłoby zaś zdaniem Sądu Odwoławczego o tyle niezasadne, iż co należy podkreślić, a czego wnioskodawczyni zdaje się zupełnie nie dostrzegać, że składnikiem majątku wspólnego stron nie jest przedsiębiorstwo jako takie, ale nakłady, jakie małżonkowie z ich majątku wspólnego ponieśli na rzeczone przedsiębiorstwo. Co istotne, świadczenie usług na rzecz spółki przez wspólnika jest ściśle związana z daną osobą zobowiązaną. Jest prawem majątkowym o charakterze niezbywalnym i bezzwrotnym, nie ma ekwiwalentu w postaci odpowiadającego mu wartościowo wkładu. Skoro udział uczestnika w spółce został w znamienitej części pokryty z jego osobistej pracy czynionej na rzecz spółki i jej równowartość zgodnie z art. 871 § 1 KC nie podlegałby zwrotowi w przypadku wystąpienia przez uczestnika ze spółki, a zarazem to osobista praca uczestnika jako wspólnika stanowiła niezbędny element umożliwiający funkcjonowanie przedsiębiorstwa, to w tej sytuacji okoliczność ta nie mogła pozostać bez wpływu na wycenę przedsiębiorstwa i w konsekwencji przyjąć należało, że właściwszym dla jego wyceny na potrzeby tego postępowania był wariant nr I. Co niezwykle ważne, do odmiennych wniosków co do trafności przyjęcia wariantu nr I wyceny spółki, nie mogła w żadnym razie prowadzić załączona przez wnioskodawczynię do akt sprawy prywatna ekspertyza w której wskazano na wyższą wartość przedsiębiorstwa (…) s.c., gdyż nie mogła ona być miarodajnym dowodem mogącym stanowić podstawę czynienia w niniejszej sprawie ustaleń faktycznych odnośnie wartości składnika majątku wspólnego, w sytuacji, gdy kwestia ta była sporna.

W orzecznictwie panuje bowiem ugruntowane stanowisko, że jeżeli strona dołącza do akt sprawy ekspertyzę pozasądową i powołuje się na zawarte w niej twierdzenia i wnioski, ekspertyzę tę należy traktować jako część argumentacji faktycznej i prawnej przytaczanej przez stronę. Ekspertyza ta może być uznana tylko za dokument prywatny w rozumieniu art. 245 KPC, to jest stanowić dowód wyłącznie tego, że osoba która podpisała ten dokument złożyła oświadczenie o wskazanej w nim treści (tak SN m.in. w wyrokach: z dnia 21 lipca 2016 r., II CSK 668/15, z dnia 19 grudnia 2012 r., II CNP 41/12, oraz z dnia 17 listopada 2010 r., I CSK 57/10).

W efekcie Sąd Okręgowy przyjął, że na potrzeby tego postępowania przyjąć należało do rozliczenia wartość przedsiębiorstwa wedle wariantu nr I, przy czym z uwagi na wskazanie przez Sąd I instancji błędnej wartości w tym zakresie, zmieniono zaskarżone orzeczenie jedynie o tyle, że ustalono, iż wartość składnika majątkowej ujętego w punkcie I. podpunkcie 1 wynosi 114.928,12 zł, a nie jak ustalono 57.464,06 zł.

Podział majątku firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie

W odniesieniu do zarzutów wnioskodawczyni Sąd Odwoławczy wskazuje jeszcze, iż brak było podstaw do przyjęcia, że nadto poczyniono dodatkowy nakład z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty uczestnika w postaci zasilenia przedsiębiorstwa kwotą 5000 zł pochodzącą z pożyczki zaciągniętej przez wnioskodawczynię w zakładzie pracy. Wprawdzie na taką okoliczność wskazywała sama wnioskodawczynie, tym niemniej jednak nie można nie zauważyć, że nawet jej zeznania w tym zakresie były nader ogólnikowe i nieprecyzyjne. Nie wskazała ona kiedy takie środki miały zostać przekazane, na co konkretnie wydatkowano przedmiotowe środki pieniężne, a brak jest jakiegokolwiek obiektywnego dowodu świadczącego o tym, że środki pochodzące z pożyczki faktycznie przeznaczono na potrzeby prowadzenia przedsiębiorstwa uczestnika. Owszem na taką okoliczność wskazywały w swych zeznaniach świadkowie E. W., J. R. i B. S., tym niemniej co całkowicie uszło uwadze wnioskodawczyni, iż nie dość, że ich zeznania były w tym zakresie także nader ogólnikowe, to nade wszystko wynikało z nich wprost, że swoją wiedzę co do kwestii pożyczki czerpały od wnioskodawczyni. W tej sytuacji jako niewykazany (art. 6 KC) uznać należało wskazywany przez wnioskodawczynię rzekomy fakt przekazania kwoty 5.000 zł z majątku wspólnego małżonków na potrzeby prowadzenia przez uczestnika działalności gospodarczej, zwłaszcza, że okoliczności tej zaprzeczył nie tylko sam uczestnik, ale również drugi ze (…) s.c. S. K., który stanowczo oświadczył, że „Może było tak, że E. utrzymywała A., gdyż mieli wspólne gospodarstwo domowe, ale formalnie żadnych pieniędzy do firmy nie wprowadzała”.

Podział majątku, rozliczenie, spłata firmy, spółki i przedsiębiorstwa męża czy żony po rozwodzie Poznań Warszawa

Bacząc, że wartość majątku wspólnego stron wynosiła 705.977,12 zł (114.928,12 zł + 537.000 zł + 30.000 zł + 24.049 zł), a małżonkom przysługiwał równe udziały w tym majątku, wartość poszczególnych udziałów przysługujących każdemu z małżonków w tymże majątku wspólnym wynosiła po 352.988,56 zł (1/2 z kwoty 705.977,12 zł). Skoro wnioskodawczyni przyznano składniki majątkowe o łącznej wartości 42.024,50 zł (samochód osoby ujęty w punkcie I. podpunkcie 3. postanowienia o wartości 30.000 zł + udział do ½ w wierzytelności ujętej w punkcie I. podpunkcie 4. postanowienia o wartości 12.024,50 zł), to co do zasady można byłoby przyjąć, że uczestnik winien dokonać spłaty na rzecz wnioskodawczyni z tytułu podziału majątku wspólnego w kwocie 310.964,06 zł (352.988,56 zł – 42.024,50 zł). Postanowienie Sądu Okręgowego – II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 9 stycznia 2018 r. II Ca 172/17

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu