W myśl art. 31 § 1 KRO, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963 z późn zm.).
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Zgodnie z art. 684 KPC w związku z art. 567 § 3 KPC skład i wartość majątku wspólnego, podlegającego podziałowi ustala sąd. Skład majątku ustala się według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej, a według cen z chwili orzekania. Przyjmuje się, że obowiązek ustalenia składu i wartości majątku oznacza, że sąd nie jest związany oświadczeniami i wnioskami małżonków w sprawie przynależności poszczególnych przedmiotów do majątku wspólnego, a w razie potrzeby powinien zwrócić uwagę małżonków na potrzebę wskazania całego majątku podlegającego podziałowi. Sąd nie jest natomiast zobowiązany ani upoważniony do prowadzenia z urzędu dochodzeń, czy poza wskazanymi przez uczestników składnikami majątku wspólnego istnieją jeszcze inne składniki majątkowe (zob. nadal aktualne postanowienie SN z 18 stycznia 1968 r., III CRN 97/67).
Z tego wynika, że nie ma przeszkód do poczynienia ustaleń w zakresie składników majątku wspólnego i ich wartości na podstawie zgodnych oświadczeń stron, jeżeli nie budzą one wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. Specyfika postępowania o podział majątku wspólnego nie wyłącza możliwości stosowania w nim art. 229 KPC, który stanowi, że fakty przyznane nie wymagają dowodu (pogląd utrwalony, zob. np. uzasadnienie postanowienia SN z 29 listopada 2001 r., V CKN 482/00).
Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednak zgodnie z art. 43 § 2 KRO stanowi, że każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym (art. 43 § 3 KRO).
Wyrażona w art. 43 § 1 KRO zasada równości udziałów w majątku wspólnym małżonków stanowi konkretyzację jednej z podstawowych zasad prawa rodzinnego, którą jest wyrażona w art. 23 KRO zasada równego traktowania małżonków. W niektórych, szczególnych sytuacjach, zastosowanie tej zasady byłoby krzywdzące dla jednego z małżonków, dlatego na żądanie jednego z małżonków może być ona zmodyfikowana na podstawie konstytutywnego orzeczenia sądu. Przewidziana w art. 43 § 2 KRO możliwość ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym jest jednak sytuacją wyjątkową, co oznacza, że przepis ten nie może podlegać wykładni rozszerzającej, a jego zastosowanie musi być poprzedzone szczególnie skrupulatną oceną stanu faktycznego sprawy. Ustalenie przez sąd nierównych udziałów jest możliwe po łącznym spełnieniu dwóch warunków: przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu oraz istnienia ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów. Jak obrazowo wyjaśnił tę kwestię Sąd Najwyższy, wymienione przesłanki muszą pozostawać w określonej relacji: „Z jednej strony żadne <<ważne powody>> nie uzasadniają same przez się ustalenia nierównych udziałów, jeżeli stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego jest równy. Z drugiej – różny stopień przyczynienia się małżonków do powstania tego majątku bierze się pod uwagę dopiero wtedy, gdy za ustaleniem nierównych udziałów przemawiają <<ważne powody>>” (uzasadnienie postanowienia z 27 czerwca 2003 r., IV CKN 278/01; tak samo w postanowieniu z 24 kwietnia 2013 r., IV CSK 553/12). Obie wymienione przesłanki stanowią zwroty niedookreślone, które mogą zostać wypełnione konkretną treścią dopiero w odniesieniu do okoliczności konkretnej sprawy.
Jak wyjaśniono w doktrynie, „przez przyczynienie się do powstania majątku wspólnego rozumie się całokształt starań każdego z małżonków o założoną przez nich rodzinę i zaspokojenie jej potrzeb, a więc nie tylko wysokość zarobków czy innych dochodów osiąganych przez każdego z nich, lecz także i to, jaki użytek czynią oni z tych dochodów” (K. Pietrzykowski (red.) w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. 4. z 2015 r., nb 17, podkre. własne Sądu; podobnie E. Skowrońska – Bocian w: J. Wierciński (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. Lexis Nexis 2014, teza 23). Ważne jest spostrzeżenie, że przy ocenie stopnia przyczynienia się do powstania majątku wspólnego nie można ograniczyć się do kategorii czysto ekonomicznych, ale należy także – zgodnie z dyspozycją art. 43 § 3 KRO – uwzględnić osobistą pracę małżonków. Nie do przyjęcia jest próba oceny stopnia przyczyniania się obydwojga małżonków do powstania majątku wspólnego przez proste porównanie wysokości ich dochodów (tak trafnie m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 23 września 1997 r., I CKN 530/97). Warto w tym miejscu przytoczyć wypowiedź K. P., z którą Sąd w składzie rozpoznający sprawę w pełni się utożsamia, że „gdy jeden z małżonków oddawał się pracy zarobkowej i staraniom o powstanie lub powiększenie majątku wspólnego, drugi zaś poświęcał swój czas wychowaniu dzieci i prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego, odciążając w ten sposób współmałżonka i ułatwiając mu osiąganie dochodów, najczęściej uzasadnione okaże się przekonanie, iż małżonkowie w równej mierze przyczynili się do powstania majątku wspólnego i że już z tego względu nie wchodzi w rachubę możliwość ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym” (K. Pietrzykowski w: Kodeks…, nb 17 do art. 43).
Nawet stwierdzenie, że małżonkowie w różnym stopniu przyczynili się do powstania majątku wspólnego nie jest jednak wystarczające do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Jak już wskazano, za takim rozstrzygnięciem muszą przemawiać „ważne powody”. Pojęcie to, stanowiące typową klauzulę generalną, odwołuje się do oceny etycznej skutków podziału majątku wspólnego. Pozwala bowiem na uwzględnienie okoliczności, które w świetle zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do powstania, której ten małżonek nie przyczynił się. W konsekwencji, przy ocenie istnienia ważnych powodów należy mieć na względzie całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli (zob. uzasadnienie postanowień SN z: 21 listopada 2002 r., III CKN 1018/00, z 19 grudnia 2012 r., II CSK 259/12, OSNC 2013 nr 7-8 poz. 92, z 24 kwietnia 2013 r., IV CSK 553/12). W orzecznictwie za „ważne powody” uzasadniające ustalenie nierównych udziałów w świetle zasad współżycia społecznego uznaje się zatem naganne postępowanie jednego z małżonków, który w sposób rażący lub uporczywy nie przyczynia się do powstania majątku wspólnego mimo sił i możliwości zarobkowych (zob. aktualne także w obecnych warunkach ustrojowych postanowienie SN z 26 listopada 1973 r., III CRN 227/73, OSNCP 1974 nr 11, poz. 189). Dlatego w praktyce sądowej przypadki zastosowania art. 43 § 2 KRO dotyczą przede wszystkim małżonków, którzy trwonią majątek, nadużywają alkoholu, znęcają się nad rodziną, a także z przyczyn zawinionych nie podejmują pracy zarobkowej.
Zgodnie z art. 45 § 1 KRO każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Przepisy Kodeksu Rodzinnego i opiekuńczego, podobnie jak przepisy Kodeksu cywilnego, nie definiują pojęć nakładów i wydatków, a jak zauważa się w literaturze, ich rozróżnienie może budzić wątpliwości. Przyjmuje się, że nakładami są koszty poniesione na zachowanie, eksploatację lub ulepszenie rzeczy już istniejącej w majątku, natomiast wydatkami są koszty związane z nabyciem danego przedmiotu (K. Pietrzykowski w: K. Pietrzykowski, Komentarz…, nb 4 do art. 45). Rozróżnienie tych dwóch kategorii nie ma jednak kluczowego znaczenia, gdyż zwrot wydatków i nakładów następuje według takich samych zasad.
Z przytoczonego przepisu wynika, że rozliczenia z tytułu przesunięć między majątkiem wspólnym a majątkiem osobistym są dokonywane w postępowaniu o podział majątku wspólnego dwukierunkowo. O ile przyjmuje się, że o nakładach i wydatkach z majątku wspólnego na majątek osobisty Sąd orzeka z urzędu (zob. uchwałę SN z 21 lipca 2008 r., III CZP 147/08, OSNC 2009 nr 2, poz. 23), o tyle nie ulega wątpliwości, iż rozstrzygnięcie o zwrocie wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny następuje wyłącznie na wniosek małżonka. Ma to istotne znaczenie zarówno dla sposobu sformułowania żądania, jak i dla rozkładu ciężaru dowodu. Można bowiem przyjąć, że zgłaszany w sprawie o podział majątku wspólnego wniosek jednego z małżonków o zwrot wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny pełni taką samą funkcję jak pozew (por. w tej kwestii uzasadnienie uchwały SN z 6 marca 2015 r., III CZP 115/14, OSNC 2016 nr 2, poz. 17), co oznacza, że ma do niego odpowiednie zastosowanie art. 187 § 1 pkt 1 i 2 KPC Uczestnik, który domaga się rozliczenia nakładów lub wydatków z majątku osobistego na majątek wspólny powinien więc wskazać nie tylko dokładną kwotę, ale także przytoczyć okoliczności faktyczne uzasadniające to żądanie. Co więcej, do żądania zwrotu wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny ma zastosowanie wynikająca z art. 6 KC zasada ciężaru dowodu. Na uczestniku, który domaga się zasądzenia zwrotu wydatków bądź nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny spoczywa więc powinność udowodnienia nie tylko roszczenia co do zasady (czyli tego, że nakład bądź wydatek został w ogóle poniesiony), ale także co do wysokości (czyli konkretnej kwoty poniesionej z tego tytułu).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1D. K. (1) wniósł o ustalenie, że w skład majątku wspólnego wnioskodawcy i E. B. wchodzi samochód V. (…) oraz ruchomości i nakłady na lokal stanowiący własność uczestniczki postępowania I. K., a także oszczędności na rachunku bankowym w wysokości 50.000 zł, o łącznej wartości majątku wspólnego 83.450 zł i dokonanie podziału tego majątku przez przyznanie na wyłączną własność wnioskodawcy samochodu osobowego, a na rzecz uczestniczki pozostałych składników majątku za spłatą wnioskodawcy kwotą 36.725 zł. W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, że związek małżeński stron Sąd Okręgowy rozwiązał przez rozwód. Sposób podziału majątku uzasadniony jest tym, że uczestniczka wyprowadzając się z mieszkania zajmowanego wspólnie przez strony zabrała całe wyposażenie. Ponadto podjęła kwotę 50.000 zł ze wspólnego rachunku bankowego stron. W posiadaniu wnioskodawcy jest tylko samochód marki V. (…).
W odpowiedzi na wniosek uczestniczka I. K. wskazała dodatkowe ruchomości, które wchodziły w skład majątku wspólnego, a które znajdowały się w posiadaniu wnioskodawcy oraz środki pieniężne na rachunkach bankowych posiadanych przez wnioskodawcę. Zaprzeczyła również, aby część ruchomości i nakładów wskazanych przez wnioskodawcę stanowiły majątek wspólny stron lub zostały przez nie wspólnie dokonane. To matka uczestniczki miała być właścicielką części ruchomości i dokonać części nakładów. Podniosła również zarzut, iż zgromadzone środki w kwocie 50.000 zł zostały przeznaczone na zaspokojenie potrzeb rodziny.
Sąd uznał, że strony zgromadziły ruchomości wskazane w orzeczeniu Sądu. W skład majątku wspólnego nie wchodziły takie składniki jak telewizor marki S., szafa i garderoba, elektryczna kosiarka do trawy i pompa wodna. Z zeznań świadka D. K. (2) i uczestniczki wynika jasno, że te składniki zostały zakupione za środki matki uczestniczki, w okresie, kiedy była właścicielką mieszkania, a składniki oddała te stronom jedynie do używania. Obecnie to ona z nich korzysta, bo zamieszkuje w mieszkaniu, które podarowała córce. Powyższe uczestniczka wykazała stosownymi rachunkami i wyciągiem z konta oraz umowami kredytów.
Inne składniki, które zakupiła D. K. (2), takie jak lodówka, czy łóżko, Sąd uznał, że zostały podarowane obojgu uczestnikom postępowania, były to bowiem przedmioty zwykłego urządzenia domowego i działało w tym zakresie domniemanie z art. 34 KRO Sąd ustalił również, że w skład majątku wspólnego wchodziły aparat O., zestaw głośników i konsola do gier maki (…), gdyż zostały przedłożone stosowne rachunki na tę okoliczność, a posiadanie ich przez wnioskodawczynię potwierdziła ona sama zeznaniami, również tymi złożonymi pod przyrzeczeniem. Sąd uznał również, że w skład majątku wspólnego wchodziło i urządzenie wielofunkcyjne H., z tym że uległo zużyciu. W tym zakresie Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy i nie uwzględnił tego urządzenia w podziale majątku. Poza tym Sąd ustalił, że w skład majątku wspólnego wchodziły koła z oponami zimowymi, które znajdują się w posiadaniu uczestniczki, natomiast Sąd nie wyceniał osobno kół z oponami letnimi, gdyż z reguły pojazd wycenia się właśnie z tymi kołami i oponami jako całość. Sąd uwzględnił wartość pojazdu w oparciu o opinie biegłego J. G., wskazujące na fakt, iż pojazd w momencie ustania wspólności majątkowej małżeńskiej nie nadawał się jeszcze do remontu, który został przeprowadzony, gdyż przeszedł pozytywnie przegląd techniczny. Ponadto w czasie naprawy nie została zgłoszona wadliwość działania skrzyni biegów, a jedynie wyciek oleju.
Poza tym Sąd ustalił, że w skład majątku wspólnego wchodziły środki uzyskane przez wnioskodawcę ze sprzedaży samochodu marki M.. Sąd nie dał wiary twierdzeniom wnioskodawcy, że zużył te środki na zaspokojenie potrzeb rodziny, gdyż w momencie sprzedaży pojazdu strony pozostawały w faktycznej separacji, a z uwagi na dochody wnioskodawcy nie było potrzeby przeznaczania tych środków na bieżące potrzeby jego lub małoletniej córki.
Zdaniem Sądu należało również rozliczyć środki zgromadzone na rachunkach stron na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, w tym środki zgromadzone na koncie założonym dla małoletniej córki stron, gdyż zgodnie z regulaminem rachunku, wnioskodawca mógł dowolnie dokonywać wypłat z tego rachunku. Jeśli wnioskodawca w dalszym ciągu będzie chciał zachować te środki dla córki, nic nie stoi na przeszkodzie, aby utrzymywał ten rachunek wraz ze środkami lub dokonywał dalej wpłat na rzecz córki.
W niniejszej sprawie wnioskodawca domagał się rozliczenia nakładów, jakie strony poczyniły z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki w postaci lokalu mieszkalnego w N.. Sąd uwzględnił te nakłady jedynie w części. Należało bowiem nie uwzględnić nakładów w postaci wymiany drzwi antywłamaniowych i okna w dużym pokoju z parapetem zewnętrznym, gdyż uczestniczka wykazała, że w tym zakresie remont przeprowadziła jej matka D. K. (2). W momencie dokonywania tych nakładów to ona była właścicielką lokalu i w takim razie, to ona czyniła nakłady na własną nieruchomość. Sąd uznał więc jedynie nakłady w postaci wymiany okna z parapetem w pokoju dziecięcym, montaż paneli w dwóch pokojach i montaż kabiny natryskowej, a ich wartość ustalił na podstawie opinii biegłej E. L., która nie była kwestionowana przez strony.
Sąd przyznał ruchomości stronom zgodnie z ich wnioskami, biorąc pod uwagę kto aktualnie posiada dane składniki majątku. Nakazał jedynie wydać uczestniczce komplet kół zimowych do samochodu, który przyznano wnioskodawcy, zakreślając jej odpowiedni termin. Jest to o tyle zasadne, że skoro wnioskodawca uzyskał pojazd, to powinien uzyskać wszystkie przynależności z nim związane. Sąd uznając za wiarygodne zeznania uczestniczki i biorąc pod uwagę okoliczności związane z podziałem nieruchomości dokonanym przez strony, uznał, że ruchomości w postaci zestawu głośników, konsoli do gier i aparatu fotograficznego są w posiadaniu wnioskodawcy, więc powinny przypaść temu uczestnikowi postępowania. Również wnioskodawcy Sąd przyznał składniki uzyskane ze sprzedaży samochodu marki M. (…) środki, jakie uzyskał z zarobków w Norwegii w okresie luty-wrzesień, gdyż środki te znajdowały się w dyspozycji wnioskodawcy i on je wydatkował. Sąd przyznał również stronom środki, które znajdowały się na ich rachunkach, a wnioskodawcy również środki na koncie, które założył dla córki. Natomiast uczestniczce została przyznana kwota 41.000 zł ze wspólnych oszczędności, jakie strony zgromadziły, skoro, to ona była w ich posiadaniu i nimi dysponowała. Sąd biorąc pod uwagę wysokość zgromadzonych przez strony środków na rachunkach w OFE i ZUS, przyznał wnioskodawcy 33, (…) jednostek znajdujących się na jego koncie, a uczestniczce jednostki zgromadzone na jej koncie w OFE, środki w ZUS oraz jednostek z rachunku wnioskodawcy w OFE wyrównując środki zgromadzone przez strony na przyszłą emeryturę.
Uczestniczka otrzymała więc składniki o łącznej wartości 49335,85 zł, natomiast wnioskodawca o wartości 51.660,88 zł. Ustalając wysokość spłaty Sąd miał na względzie, że wartość całego majątku stron wynosiła 100.996,73 zł. Każda ze stron powinna otrzymać więc składniki warte kwotę 50.498,36 zł. Do spłaty pozostaje więc kwota 1.62,51 zł i taką kwotę Sąd zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny I Ns 81/13
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2Kolejną kwestią, którą zajął się Sąd I instancji była przynależność do majątku wspólnego mebli – antyków. Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z treścią art. 33 pkt 2 KRO, do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty nabyte przez m.in. darowiznę, chyba że darczyńca inaczej postanowił. Dlatego też Sąd podkreślił, że to darczyńca decyduje do jakiego majątku ma trafić darowizna. Jeśli wyraźnie i jednoznacznie nie wskazuje, iż jest skierowana do drugiego małżonka to stanowi majątek osobisty. Dlatego też Sąd Rejonowy uznał, że odczucia członków rodziny, znajomych i drugiego z małżonków nie mogą mieć znaczenia wobec woli darczyńcy. Darczyńca – ojciec chrzestny uczestniczki L. C., jednoznacznie potwierdził, że meble darował chrześniaczce, a zeznania te Sąd I instancji uznał za wiarygodne. Wprawdzie rodzice wnioskodawcy J. i J. O. oraz jego kolega A. S. w swoich zeznaniach prezentowali wersje, iż małżonkowie meble antyczne kupili, ale zdaniem Sadu Rejonowego w sposób oczywisty wspierali wersje strony im bliższej – wnioskodawcy. Ponadto Sąd zwrócił uwagę, że świadkowie ci w swoich zeznaniach wypowiadając się o spornych meblach, używali ogólnych sformułowań meble, szafeczki, to zaś nie pozwala jednoznacznie stwierdzić, jakie w istocie meble antyczne mieli na myśli. Zdaniem Sądu Rejonowego na brak wiarygodności tych zeznań wpłynął także fakt, iż matka wnioskodawcy zeznała, iż zegar był „prezentem dla M.” a ojciec wnioskodawcy zeznał, iż zegar to prezent ślubny od chrzestnego M. dla obu stron. Biorąc to pod uwagę, Sąd Rejonowy uznał, że meble antyki nie podlegają podziałowi jako majątek osobisty uczestniczki.
W ocenie Sądu Okręgowego w toku postępowania nie doszło do skutecznego wykazania odmiennej od zasady wyrażonej w art. 33 pkt 2 krio woli darczyńcy. Tak bowiem darczyńca L. C. słuchany w charakterze świadka jednoznacznie określił, że jego wolą było darowanie mebli – antyków uczestniczce postępowania do jej majątku osobistego (k. 107). Jego zeznania są logiczne i wewnętrznie spójne, a ponadto mają potwierdzenie w zeznaniach świadków D. H. (2) i P. Z.. Dlatego też przeciwne tej tezie zeznania świadków zgłoszonych przez wnioskodawcę nie mogły być przyjęte za miarodajne dla końcowych wniosków. Świadkowie nie mogli mieć wiedzy na temat rzeczywistej woli towarzyszącej przekazaniu mebli przez L. C. uczestniczce postępowania, natomiast okoliczność zakupu tychże mebli za kwotę 5.000 złotych nie została wykazana wiarygodnymi dowodami. Zdaniem Sądu Okręgowego dając zatem wiarę zeznaniom świadka L. C. Sąd I instancji – wbrew przekonaniu skarżącego – nie dopuścił się uchybienia przepisowi art. 233 § 1 KPC, bowiem stanowisko Sądu w tym zakresie jest trafnie umotywowane, a skarżący nie wykazał skutecznie wadliwości przedstawionego toku rozumowania Sądu. W związku z tym wywody wnioskodawcy, że meble – antyki weszły do majątku wspólnego nie mogą być zaaprobowane. Postanowienie Sądu Okręgowego – II Wydział Cywilny Odwoławczy II Ca 1114/12
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3W przedmiotowej sprawie ustrój wspólności majątkowej powstał pomiędzy A. R. (1), a J. R., kiedy to strony zawarły związek małżeński, a ustał kiedy to Sąd Okręgowy wyrokiem rozwiązał ich małżeństwo przez rozwód.
W rzeczonej sprawie bezspornym jest, iż w skład majątku wspólnego wchodzą środki pieniężne posiadane przez strony. Stan tych środków pieniężnych zgromadzonych przez strony, na bieżących rachunkach bankowych, które to zostały ustalone w oparciu o udzielone informacje. Równowartość środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym o numerze (…), prowadzonym na nazwisko A. R. (1) przez Bank (…) Spółkę Akcyjną z siedzibą we W. wyrażała się kwotą 38,43 zł. Z kolei równowartość środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym o numerze (…), prowadzonym na nazwisko J. R. przez Bank (…) Spółkę Akcyjną z siedzibą we W. wyrażała się kwotą 392,94 zł.
Odnosząc się do przedmiotów ruchomych zgłoszonych do podziału, zaznaczyć należy, że mając na względzie zeznania stron oraz świadków, Sąd ustalił, iż w skład majątku wspólnego wchodziły: zestaw drewnianych mebli do sypialni o wartości 2.500,00 zł, zestaw drewnianych mebli kuchennych o wartości 500,00 zł, piekarnik o wartości 250,00 zł, płytę gazowa do zabudowy o wartości 250,00 zł, kino domowe o wartości 500,00 zł, zestaw drewnianych mebli do salonu o wartości 1.680,00 zł, zastawę stołową marki A. o wartości 100,00 zł, odkurzacz marki (…) o wartości 150,00 zł, drabinę aluminiową o wartości 150,00 zł, żyrandol w sypialni o wartości 150,00 zł, fotel o wartości 50,00 zł, kolekcję filmów DVD o wartości 150,00 zł, siekierę marki (…) o wartości 100,00 zł, grill ogrodowy o wartości 100,00 zł, sofę o wartości 100,00 zł, żyrandol z czterema kinkietami o wartości 300,00 zł, pralkę o wartości 0,00 zł, dwie lampy zamontowane w kuchni o wartości 70,00 zł, stół z czterema krzesłami o wartości 320,00 zł, zastawę stołową na dwadzieścia cztery osoby o wartości 200,00 zł. Wartość przywołanych ruchomości została ustalona w oparciu o złożoną do akt sprawy opinię biegłego do spraw ruchomości, która co do zasady nie była kwestionowana przez strony. Sąd nie uwzględnił w składzie majątku wspólnego przedmiotu, który nie istniał na dzień zamknięcia rozprawy, a mianowicie lodówki, bowiem zgodnie z zeznaniami uczestniczki postępowania, które nie były kwestionowane, przedmiot ten uległ zepsuciu w toku normalnej eksploatacji, co skutkowało jego utylizacją. W tym miejscu przytoczyć należy pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy, iż przedmiotem podziału majątku wspólnego są jedynie aktywa oraz te przedmioty majątkowe, które były objęte wspólnością w chwili jej ustania i które nadal istnieją w dacie podziału. Składniki zużyte w toku normalnego używania nie są uwzględniane przy podziale, zaś składniki bezprawnie zniszczone lub zbyte na rzez jednego z małżonków podlegają rozliczeniu (tak między innymi Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 listopada 1999 roku, II CKN 523/98, opubl. Krystyna Skiepko „Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków.” Warszawa 2015 rok).
Sąd nie zaliczył również do przedmiotów ruchomych zabudowanej szafy typu garderoba, z uwagi na fakt, iż nie jest ona ruchomością, bowiem jest ona trwale związana z budynkiem. Sąd uznał, iż ruchomości zakupione przez rodziców wnioskodawcy w postaci sprzętów domowych, kuchenki, piekarnika, pralki, stanowią majątek wspólny stron. Zgodnie bowiem z dyspozycją art. 34 krio przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba, że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. W ramach przedmiotowego postępowania nie wykazano, że rodzice wnioskodawcy poczynili jakiekolwiek zastrzeżenie, że sprzęty gospodarstwa domowego, będące niewątpliwie zwykłymi urządzeniami domowymi mają stanowić li tylko własność J. R.. Co więcej w swych zeznaniach zarówno E. R. jak i A. R. (2) zgodnie zeznali, iż zakupione przez nich urządzenia, były do użytku dla całej rodziny.
Sąd nie zaliczył w poczet majątku wspólnego – pojazdu osobowego marki P. (…), uznając, iż stanowi on majątek osobisty wnioskodawcy. W myśl art. 33 pkt 4 krio, do majątku osobistego każdego z małżonków należą, miedzy innymi przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie pozwoliło na poczynienie ustaleń, że przywołany pojazd został przekazany umową darowizny przez A. R. (2), E. R. na rzecz J. R.. Przedmiotowa umowa została zgłoszona w Urzędzie Miasta Ł.. Dodatkowo tak E. R. jak i A. R. (2) w swych depozycjach wskazali, iż samochód został podarowany tylko i wyłącznie na rzecz syna. Zatem wnioskodawca w sposób należyty wykazał przynależność pojazdu do jego majątku osobistego, co nie zostało skutecznie zakwestionowane przez uczestniczkę.
W zakresie podziału majątku ruchomego, Sąd kierował się przede wszystkim aktualnym stanem posiadania poszczególnych składników, ich użytecznością, społeczno-gospodarczym, przeznaczeniem oraz stanowiskiem i wolą stron. Ponadto, Sąd miał na względzie zasadę, iż w przypadku, gdy nie jest możliwy podział fizyczny poszczególnych rzeczy stanowiących majątek wspólny, Sąd winien przyznać uczestnikom poszczególne składniki majątku, a dopiero w ostateczności, w braku możliwości podziału majątku wspólnego zgodnie z wartością udziałów przypadających byłym małżonkom, zasądzić ewentualne dopłaty.
I tak na własność wnioskodawcy zostały przyznane: równowartość środków zgromadzonych na rachunku bankowym wnioskodawcy prowadzonym przez Bank (…) Spółkę Akcyjną z siedzibą we W. w kwocie 392,94 zł, kolekcja filmów DVD o wartości 150,00 zł, zastawa stołową marki A. o wartości 100,00 zł, siekiera marki F. o wartości 100,00 zł. Z kolei na własność uczestniczki przyznano równowartość środków zgromadzonych na rachunku bankowym zarządzanym przez Bank (…) Spółkę Akcyjną z siedzibą we W. w kwocie 38,43 zł oraz ruchomości stanowiące wyposażenie budynku mieszkalnego, z których przez cały czas korzysta uczestniczka to jest: zestaw drewnianych mebli do sypialni o wartości 2.500,00 zł, zestaw drewnianych mebli kuchennych o wartości 500,00 zł, piekarnik o wartości 250,00 zł, płytę gazową do zabudowy o wartości 250,00 zł, kino domowe o wartości 500,00 zł, zestaw drewnianych mebli do salonu o wartości 1.680,00 zł, odkurzacz marki (…) o wartości 150,00 zł, drabinę aluminiową o wartości 150,00 zł, żyrandol zamontowany w sypialni o wartości 150,00 zł, fotel o wartości 50,00 zł, grill ogrodowy o wartości 100,00 zł, sofę o wartości 100,00 zł, żyrandol z czterema kinkietami o wartości 300,00 zł, pralkę o wartości 0,00 zł, dwie lampy zamontowane w kuchni o wartości 70,00 zł, stół z czterema krzesłami o wartości 320,00 zł, zastawę stołową na dwadzieścia cztery osoby o wartości 200,00 zł.
Mając na względzie przyznanie na rzecz wnioskodawcy kolekcji filmów DVD i siekiery marki F., które znajdują się w posiadaniu uczestniczki, Sąd nakazał uczestniczce A. R. (1) aby w terminie czternastu dni od daty uprawomocnienie się orzeczenia w sprawie wydała wnioskodawcy te składniki majątku, opierając się na odpowiednio tu stosowanym art. 624 KPC.
W tym miejscu odnieść się należy do zgłoszonego żądania ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym. Z ustaleń faktycznych poczynionych w sprawie wynika, iż oboje uczestnicy w trakcie związku małżeńskiego pracowali zarobkowo. Jedyna przerwa w zatrudnieniu po stronie wnioskodawcy wynikała z jego choroby nowotworowej, zaś po stronie uczestniczki z urlopu macierzyńskiego. Oboje uczestnicy zajmowali się dziećmi, ponosili opłaty, nie trwonili majątku wspólnego. Tym samym w realiach rozstrzyganej sprawy w żaden sposób nie zostało wykazane, aby istniały znaczące dysproporcje w dochodach małżonków, czy też aby zaistniały inne relewantne powody skutkujące ustaleniem nierównych udziałów w majątku wspólnym stron, co skutkuje oddaleniem wniosku o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym jako bezzasadnego. W konsekwencji, dokonując podziału majątku wspólnego sąd kierował się ogólną zasadą wyrażoną w art. 43 § 1 KRO, statuującą równe udziały małżonków w majątku wspólnym.
Łączny majątek byłych małżonków R. wyraża się kwotą 8.051,37 zł. Na rzecz wnioskodawcy przyznano przedmioty majątku o łącznej wartości 742,94 zł, zaś na rzecz uczestniczki – przedmioty o łącznej wartości 7.308,43 zł. Zatem uczestnikowi należy się z tego tytułu dopłata w kwocie 3.282,74 zł.
Wnioskodawca wnosił o ustalenie, iż w skład majątku wspólnego wchodzą również nakłady z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestniczki, tj. budowę domu jednorodzinnego o powierzchni 200 m2 wraz z podjazdem i ogrodzeniem na nieruchomości gruntowej oznaczonej numerem ewidencyjnym (…) w Ł. przy ulicy (…), dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą numer (…) o wartości 307.442,00 zł, nakłady z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek osobisty uczestniczki w kwocie 142.558,00 zł na budowę domu jednorodzinnego przy ulicy (…), nakłady z majątku wspólnego stron na spłatę kredytu hipotecznego indeksowanego kursem (…) o numerze (…) Bank (…) Spółkę Akcyjną zaciągniętego przez uczestników w dniu 5 marca 2004 roku na majątek osobisty uczestniczki w postaci pokrycia kosztów budowy domu jednorodzinnego przy ulicy (…), spłacone kwotą w wysokości 68.846,02 zł, nakłady z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek osobisty uczestniczki w kwocie 10.000,00 zł stanowiące wartość osobistej pracy ojca wnioskodawcy – A. R. (2) w trakcie budowy domu.
Sąd nie uwzględnił jako składnik majątku wspólnego zgłoszonych przez wnioskodawcę nakładów, bowiem nakłady z majątku wspólnego na majątek odrębny jednego z małżonków nie stanowią składnika majątku wspólnego podlegającego podziałowi.
Transponując powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, iż wnioskodawca domagał się rozliczenia zarówno nakładów poniesionych z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestniczki związany z budową domu jednorodzinnego, jak i nakładów poczynionych z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek osobisty uczestniczki na ten sam przedmiot majątkowy to jest budowę domu jednorodzinnego. Tym samym zarówno nakład poczyniony przez A. R. (1) jak i J. R., na majątek osobisty uczestniczki, jak i nakład poniesiony z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek osobisty uczestniczki podlega rozliczeniu w toku niniejszego postępowania o podział majątku wspólnego.
Z ustaleń poczynionych w sprawie wynika, że nakład z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek osobisty uczestniczki wynosił łącznie 104.000,00 zł, składały się na niego środki pieniężne otrzymane przez wnioskodawcę od rodziców, co znalazło potwierdzenie w depozycjach świadków: K. R., E. R., E. L., Z. W., A. R. (2), a częściowo również zeznaniach uczestniczki, która ostatecznie przyznała, iż jej teściowie przekazali przed rozpoczęciem budowy kwotę 100.000,00 zł.
W związku z powyższym w sprawie ustalono, iż suma nakładów według stanu ich dokonania to jest na dzień zakończenia budowy domu jednorodzinnego wynosiła 348.000,00 zł, co wynika z niekwestionowanej opinii biegłego. Powyższa kwota obejmowała rozbudowę i nadbudowę budynku jednorodzinnego do stanu wykończonego wraz z zagospodarowaniem terenu i rozbiórką starego budynku jednorodzinnego z wyłączeniem części fundamentu. Tak ustalona kwota nakładu została pomniejszona o nakład z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek osobisty uczestniczki w wysokości 104.000,00 zł, co pozwoli ustalić wysokość nakładu poczynionego z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki (348.000,00 zł – 104.000,00 zł = 244.000,00 zł) . Zatem nakład z majątku wspólnego byłych małżonków na majątek osobisty uczestniczki (w tym mieści się również kredyt hipoteczny, który w całości został przeznaczony na zabudowę nieruchomości uczestniczki i który to był spłacany z otrzymywanych przez stronę wynagrodzeń za pracę) wynosi 244.000,00 zł. Udziały w majątku wspólnym są równie, co zostało omówione we wcześniejszej części przedmiotowego uzasadnienia, czyli 244.000,00 zł/2 =122.000,00 zł. Licząc ułamkowy udział każdego z małżonków w sumie nakładów należy wskazać, iż wnioskodawca finalnie wyłożył na majątek osobisty uczestniczki kwoty: 104.000,00 zł + 122.000,00 zł= 226.000,00 zł. Z kolei uczestniczka poniosła nakład z majątku wspólnego na swój mają tek osobisty w wysokości 122.000,00 zł. Tym samym udział wnioskodawcy w budowie budynku wynosił zatem 65% (348.000,00 = 100% , 226.000,00 = x, a więc x = 65% ).
Wartość budynku wynosi 435.000,00 zł (do daty zamknięcia przewodu sądowego w sprawie wartość ta nie uległa zmianie). Uwzględniając nakład z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestniczki jak i nakład z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek osobisty uczestniczki, należna wnioskodawcy kwota wynosi 282.750 zł (435.000,00 zł x 65% ). Ponadto, uczestnikowi należy się dopłata z tytułu rozliczenia składników majątku wspólnego, uzasadniona powyżej, w wysokości 3.282,74 zł. Zatem należna wnioskodawcy od uczestniczki spłata, dopłata wynosi 286.032,74 zł. Płatność tak ustalonej kwoty, od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy, Sąd ustalił w terminie dwóch lat od daty uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności. W pierwszej kolejności Sąd miał na względzie, iż wnioskodawca wyrażał zgodę na odroczenie terminu płatności do dwóch lat. Nadto Sąd wziął pod uwagę sytuację materialną uczestniczki, która na datę zamknięcia rozprawy nie posiadała żadnych oszczędności, mając jednakże świadomość konieczności rozliczenia się z wnioskodawcą, do czego została wezwana tuż przed uprawomocnieniem się orzeczenia rozwiązującego małżeństwo stron. Postanowienie Sądu Rejonowego dla – II Wydział Cywilny II Ns 2811/16
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
