Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. W myśl § 2 tego przepisu rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu. Ustawodawca nie definiuje pojęcia „ważnych powodów”, pozostawiając kształtowanie jego rozumienia judykaturze i doktrynie. W piśmiennictwie podkreśla się, że ważne powody, dające podstawę do ustanowienia rozdzielności majątkowej, to wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych powoduje, że dalsze trwanie wspólności majątkowej między małżonkami pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny. (J. St. Piątkowski: Stosunki majątkowe między małżonkami, Warszawa 1955, s.140, J. Winiarz: Małżeńskie stosunki majątkowe, s. 84, L. Stecki: Ustanie ustawowej wspólności małżeńskiej majątkowej, Poznań 1968, s.12, J. Ignatowicz: Prawo rodzinne, s.115).
Według utrwalonego poglądu, zarówno w piśmiennictwie, jak i w orzecznictwie (por. wyrok SN z dnia 6 listopada 1972 r. III CRN 250/72, OSNCP 1973, z. 6, poz. 113; uchwała SN z dnia 28 maja 1973 r. III CZP 26/73, OSNCP 1974, z. 4, poz. 65; wyrok SN z dnia 20 maja 1976 r. III CRN 373/75, OSNCP 1977, z. 2, poz. 31; wyrok SN z dnia 22 listopada 1994 r. II CRN 131/94, OSNCP 1995, z. 4, poz. 69), ważnym powodem do rozdzielności majątkowej małżonków jest w szczególności separacja małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym i najczęściej zarazem stwarzająca zagrożenie interesów majątkowych jednego lub nawet obojga małżonków. Rozbieżność poglądów istnieje tylko co do tego, czy musi ona przybierać postać trwałego i zupełnego rozkładu pożycia w znaczeniu przepisów o rozwodzie (art. 56 KRO), czy, podobnie jak przy rozwodzie, małżonek, który ponosi winę rozkładu pożycia, nie może żądać rozdzielności majątkowej – czy też brak podstaw ku wspomnianym analogiom do rozwodu. Sądy nie podzielają zapatrywania opowiadającego się za pierwszą z wymienionych ewentualności, znajdującą silniejszy lub słabszy wyraz także w niektórych orzeczeniach Sądu Najwyższego (por.: wyrok SN z dnia 6 listopada 1972 r. III CRN 250/72, OSNCP 1973, z. 6, poz. 113; uchwała SN z dnia 8 maja 1973 r. III CZP 26/73, OSNCP 1974, z. 4, poz. 65; wyrok SN z dnia 20 maja 1976 r. III CRN 373/75, OSNCP 1977, z. 2, poz. 31).
Tytułem przykładu, jako „ważne powody” uzasadniające ustanowienie rozdzielności majątkowej można wskazać na trwonienie przez jednego małżonka wspólnego majątku (hulaszczy tryb życia, alkoholizm, rażąco niegospodarne postępowanie), zaciąganie długów, które mogą być egzekwowane z majątku wspólnego, nieprzyczynianie się do powiększenia majątku wspólnego przez uchylanie się od pracy itp., zatrzymanie majątku wspólnego dla siebie, niedopuszczanie drugiego współmałżonka do korzystania z niego (za J. St. Piątkowski, (w:) System prawa rodzinnego i opiekuńczego, Ossolineum 1985, s. 475).
Za ważny powód uzasadniający zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami uważa się również wytworzenie przez jednego z nich takiej sytuacji, w której dalsze trwanie wspólności zagraża interesom drugiego małżonka i dobru rodziny, co ma miejsce zwłaszcza wówczas, gdy jeden z małżonków trwoni wspólny dorobek lub wykazuje zupełną niegospodarność (wyrok SN z 10.02.1997 r., I CKN 70/96).
Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie, za dopuszczalne uznanie za ważny powód zniesienia (także z datą wsteczną) wspólności majątkowej małżeńskiej przyjmuje się ponadto już sam fakt prowadzenia, a nawet samej możliwości prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego, jeżeli przemawia za tym dobro rodziny lub dobro współmałżonka dłużnika, szczególnie wówczas, gdy małżonkowie od dłuższego czasu pozostają w faktycznej separacji (wyrok SN z 15.10.1998 r., I CRN 228/95).
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31.01.2003 r., IV CKN 1710/00, stwierdził, że dobro rodziny jest celem ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej, bowiem ten ustrój zapewnia jej ustabilizowaną bazę materialną i najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych, stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny. Nie znaczy to jednak, że ze względu na dobro rodziny ustrój ten powinien być utrzymywany bez względu na stan aktualnie istniejącej sytuacji majątkowej pomiędzy małżonkami. Separacja małżonków uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym stwarza bowiem z reguły zagrożenie interesów majątkowych jednego lub nawet obojga małżonków. Podstawową zatem kwestią jest to, czy wiążąca strony wspólność majątkowa stanowi ustabilizowaną bazę materialną rodziny, a więc czy spełnia funkcję leżącą u podstaw jej powołania.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięPozwem powód T. K. domagał się ustanowienia rozdzielności majątkowej małżeńskiej z M. K. oraz zasądzenia od pozwanej kosztów postępowania. W uzasadnieniu żądania podał, że strony w dniu 16 lipca 2011 r. przed kierownikiem Urzędu Stanu cywilnego w K. zawarły związek małżeński, od tego dnia w małżeństwie stron panował ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Powód podał, iż od dnia 8 maja strony pozostają w faktycznej separacji, wówczas nastąpił zupełny rozpad pożycia małżeńskiego, a powód wyprowadził się ze wspólnego miejsca zamieszkania małżonków.
Powód podniósł, iż obecnie nie utrzymuje z pozwaną żadnych relacji, co uniemożliwia zgodne współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym stron. W uzasadnieniu wskazano, że powód T. K. na stałe pracuje za granicą, do Polski przyjeżdża na weekendy na czas uregulowanych z synem F. kontaktów. Pozwana nie przejawia żadnej chęci współpracy. Pomimo, iż zajmuje dom należący do powoda, nie ponosi kosztów jego utrzymania, które w konsekwencji w całości obciążają powoda. Powód zaakcentował, iż pozwana w uporczywy sposób utrudnia powodowi podejmowanie jakichkolwiek działań, w tym możliwość prowadzenia przezeń działalności gospodarczej w oparciu o majątek należący do przedsiębiorstwa powoda, w tym umowy leasingu samochodu marki A. (…) o nr rejestracyjnym (…), dokonując w dniu 1 czerwca w Wyrach przywłaszczenia kluczyków samochodu oraz dokumentów, narażając powoda na rozwiązanie umowy leasingu, a nadto dokonując zaboru paszportu powoda uniemożliwiła mu prowadzenie działalności gospodarczej. Przed Sądem Rejonowym toczy się przeciwko pozwanej postępowanie karne o przywłaszczenie mienia. Powód argumentował w uzasadnieniu pozwu, iż przed powstaniem separacji, między małżonkami dochodziło do licznych przypadków trwonienia środków majątkowych przez pozwaną. Z karty bankomatowej powoda były wypłacane znaczne kwoty pieniężne, które pozwana przeznaczała na zakup ubrań. Życie pozwanej kiedy mąż wyjeżdżał do pracy, skupiało się wyłącznie na robieniu zakupów, a wydatki były nieadekwatne do osiąganych dochodów.
W ocenie Sądu powództwo zasługuje na uwzględnienie, lecz brak jest podstaw do orzeczenia rozdzielności z datą wsteczną. Żądanie to powód uzasadniał okolicznością, iż w od tej daty między stronami istniała faktyczna separacja, co z kolei przekładało się na panujący między nimi konflikt, który uniemożliwiał wspólne zarządzenie majątkiem wspólnym. Powód poddawał pod wątpliwość także stan psychiczny pozwanej, który w jego ocenie również mógł negatywnie oddziaływać na racjonalność podejmowanych przez pozwaną decyzji co do wspólnego majątku.
Zauważyć jednak należy, że okoliczność, iż powód złożył pozew o separację nie przesądza jeszcze tego, że w tym czasie strony nie były zdolne do wykonywania wspólnie zarządu majątkiem wspólnym, czy też tego, że zerwały wszelkie stosunki majątkowe je łączące, co mogłoby być podstawą orzeczenia rozdzielności na podstawie art. 52 KRO. W toku przeprowadzonego postępowania ustalono, iż sytuacja taka wówczas nie nastąpiła. Po wniesieniu pozwu o separację małżonkowie podjęli próbę ratowania małżeństwa, zawieszając postępowanie o separację do marca. Powyższe jednoznacznie wskazuje, iż małżonkowie widzieli szansę na pojednanie, czego oboje nie kwestionowali. Poddawany pod wątpliwość stan psychiczny pozwanej, również nie daje podstaw do ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą. Pozwana przyznała, iż była hospitalizowana w szpitalu psychiatrycznym, niemniej było to związane sytuacyjnie z ujawnieniem pozwu o separację i problemami z funkcjonowaniem związku po narodzinach syna, brakiem wsparcia męża na który skarżyła się pozwana. Po narodzinach synach nie miała wsparcia męża, który wracając do pracy pozostawił żonę samą ze wszystkimi problemami.
W ocenie Sądu sytuacja ta nie wypłynęła jednak na racjonalność decyzji podejmowanych przez M. K.. Przeprowadzone postępowanie dowodowe jednoznacznie wykazało, iż powyższe zdarzenie, nie miało wpływu na jej stan emocjonalno-psychiczny. Pozwana zajmowała się domem, na bieżąco zgłaszała powodowi konieczność przeprowadzenia napraw czy montażu klimatyzacji w domu, nadzorowała jego wykończenie, szukała firm remontowych, zdając następnie relacje z efektów mężowi, by następnie wspólnie podjąć decyzję co do dalszych prac. Powód nie zgłaszał wówczas zastrzeżeń co do dokonanych wyborów, wręcz przeciwnie mając zaufanie do żony przelewał potrzebne środki pieniężne, również na klimatyzację, w czasie w którym już z żoną nie mieszkał. Zatem strony funkcjonowały w ramach podziału obowiązków również w kwestii sprawowania pieczy nad poszczególnymi składnikami majątku. Współdziałały i akceptowały swoje indywidualne decyzje. Obecnie tymczasem skonfliktowały się, odseparowały swoje gospodarstwa, utraciły zaufanie do siebie.
Aktualnie strony osiągnęły stan wyodrębnienia swoich gospodarstw i przedsiębiorstw uzasadniający orzeczenie rozdzielności majątkowej. Każda ze stron, w ocenie Sądu, uprawniona jest i jednocześnie zobowiązana samodzielnie podejmować decyzje finansowe w swoich sprawach, a także ponosić tego konsekwencje. Jednocześnie biorąc pod uwagę, iż obecny stan relacji między stronami, rysujący się pomiędzy nimi rozłam i intensyfikujący się konflikt, uniemożliwia stronom współdziałanie w kwestiach finansowych, zasadnym jest ustanowienie pomiędzy stronami rozdzielności majątkowej. Sąd nie dostrzegł podstaw do ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż moment wydania wyroku, w związku z czym powództwo w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu. Wyrok Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 28 stycznia 2019 r. III RC 68/18
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
