Zgodnie z art. 56 § 1 KRO jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, żeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Rozkład pożycia jest zupełny, gdy nie istnieje między małżonkami więź duchowa, fizyczna ani gospodarcza. Natomiast trwałość rozkładu pożycia małżeńskiego występuje wtedy, gdy doświadczenie życiowe pozwala przyjąć, że na tle okoliczności konkretnej sprawy powrót małżonków do pożycia nie nastąpi. Ponadto art. 56 § 2 i 3 KRO określa negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu. Zgodnie z art. 56 § 2 KRO rozwód jest niedopuszczalny w sytuacji w której wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, bądź też jeżeli z innych przyczyn orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W świetle art. 56 § 3 KRO orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne w wyniku żądania zgłoszonego przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, jeżeli drugi z małżonków na rozwód nie wyraża zgody, chyba że odmowa zgody na rozwód pozostawałaby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.
Zgodnie z art. 57 § 1 k.r. i op. orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę w rozkładzie pożycia. Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach (por. wyroki: III CKN 769/98 oraz III CKN 505/97 i I CKN 1019/97) wypowiedział się, że stwierdzenie w wyroku rozwodowym winy jednego z małżonków w powstaniu rozkładu pożycia nie jest wynikiem oceny wiarygodności i mocy dowodów (art. 233 § 1 KPC) lecz stanowi ujemną ocenę moralną jego postępowania, którą sąd przyjmuje na podstawie poczynionych ustaleń. Nadto można powiedzieć, że orzeczenie o winie za rozkład pożycia małżeńskiego stanowi zwięzłe podsumowanie i ocenę całego okresu małżeństwa. Przypomnieć również należy, że naruszeniem wierności małżeńskiej jest wszelkie zachowanie się jednego z małżonków wobec osoby trzeciej płci odmiennej, które może stwarzać pozory cudzołóstwa lub w inny sposób wykracza poza granice przyjętej normalnie obyczajowości i przyzwoitości (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 1951 r. C 735/50, NP. 1951, nr12).
Pamiętać należy, iż przepis art. 57 § 1 k.r.io. nie różnicuje stopnia winy. Brak przeszkód do uznania małżonków współwinnymi rozkładu pożycia w przypadku nierównego stopnia przyczynienia się każdego z nich do rozkładu pożycia. Przewinienia obojga małżonków nie znoszą się wzajemnie, jak również przewinienia cięższego rodzaju nie kompensują lżejszych przewinień drugiej strony. Wskazać też trzeba, że naruszenie obowiązków małżeńskich przez jednego z małżonków nie uprawnia drugiego małżonka do naruszania takich obowiązków (por. Sąd Najwyższy w powoływanym już wyroku z dnia 8 stycznia 1999 r., I CKN 875/98, niepubl.).
Niewłaściwe zachowanie się jednego z małżonków wobec matki drugiego, przejawiające się w znieważaniu jej i biciu, a tym bardziej w nastawaniu na jej życie, może stanowić przyczynę trwałego rozkładu pożycia stron), jednak nie może ulegać wątpliwości, że może tu chodzić jedynie o taką osobę, która związana jest z małżonkiem więzami rodzinnymi czy szczególną przyjaźnią. Nie może być to osoba, z którą współmałżonek nawiązał intymne pożycie, co stało się przyczyną rozkładu pożycia, nawet gdyby zachowanie się skarżącej uraziło uczucia współmałżonka do tej osoby. Trzeba też zwrócić uwagę, że wina, o jakiej mowa w art. 57 KRO, oznacza takie zachowanie, które wyraża się w poważnym naruszeniu obowiązków wynikających z zawarcia związku małżeńskiego (por. wyrok SN z dnia 6.5.1998 r., II CKN 717/97, nie publ.).
W orzecznictwie przyjmuje się, że naganna reakcja małżonka na nieodpowiednie zachowanie się drugiego małżonka jest niedopuszczalna i może prowadzić do uznania współwiny w rozkładzie pożycia. Za taką niewłaściwą reakcję w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznawano np. urządzanie gorszących awantur, bicie współmałżonka, obrzucanie go wulgarnymi zniewagami (por. wyrok z dnia 20.11.1952 r., C 600/52, OSN z 1954 r., nr 2, poz. 31, wyrok z dnia 24.4.1951 r., C 667/50, OSN 1953, nr 1, poz. 9).
Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie pozostawał w niedostatku. Pomimo rozbieżności w doktrynie w określeniu źródła obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami, sąd drugiej instancji uznaje, że obowiązek małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód wygasa (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 lipca 2011 r. III CZP 39/11) ale powstaje swoisty oparty na ww. przepisie obowiązek przyczyniania się w odpowiednim stopniu do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb drugiego małżonka (przy spełnieniu opisanych w tym przepisie przesłanek) w swym charakterze zbliżonym do obowiązku wzajemnej pomocy w zakresie utrzymania, jaki istniał pomiędzy małżonkami, a powstały przez zawarcie małżeństwa. Przesłanką od której zależne jest powstanie takiego obowiązku jest istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego.
Zgodnie z art. 133 § 1 KRO koszty utrzymania dziecka obciążają oboje rodziców. Wykonywanie obowiązku alimentacyjnego sprowadza się nie tylko do płacenia na rzecz dziecka określonej kwoty pieniężnej, ale również w całości lub w części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie (art. 135 § 2 KRO).
Treść art. 133 § 1 KRO jest uszczegółowiona przez art. 135 KRO, który stanowi iż zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego, a wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także w całości lub części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie.
Podkreślić należy, iż możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego określają zarobki i dochody, jakie uzyskałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności umysłowych, nie zaś rzeczywiste zarobki i dochody (tak Sąd Najwyższy w wytycznych z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86, OSNC 1988/4/42). Trudna sytuacja materialna rodziców nie zwalnia ich z obowiązku świadczeń alimentacyjnych na rzecz dzieci, chyba że takiej możliwości pozbawieni są w ogóle.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięWyrokiem Sąd Okręgowy:
– rozwiązał przez rozwód małżeństwo J. M. K. z winy męża (pkt I),
– wykonywanie władzy rodzicielskiej nad córką stron M., powierzył matce, ustalając przy niej miejsce pobytu dziecka, a władzę ojca ograniczył, przyznając mu prawo do współdecydowania z pozwaną o najistotniejszych sprawach córki, związanych ze zdrowiem, nauką, wypoczynkiem, wyborem zawodu (pkt II),
– ustalił kontakty ojca z dzieckiem (pkt III),
– zobowiązał obydwie strony sporu do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania małoletniej i z tego tytułu zasądził od powoda na rzecz uprawnionej, tytułem alimentów, kwoty po 1.500 złotych miesięcznie, płatnych do brak matki, do 10 dnia każdego następującego po sobie miesiąca z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności (pkt IV),
– zasądził od M. K. na rzecz J. K. z tego samego tytułu, kwoty po 600 złotych miesięcznie, płatne w ten sam sposób z odsetkami na wypadek opóźnienia, a w pozostałym zakresie powództwo o ich przyznanie oddalił (pkt V),
Strony zawarły związek małżeński. Początkowo zamieszkiwały w Wielkiej Brytanii, gdzie pracowały. Wspólnie podjęły decyzję by wrócić do Polski i zamieszkały w domu rodzinnym pozwanej. Na podstawie wzajemnego uzgodnienia, żona nie podjęła pracy i zajęła się dzieckiem, urodzoną w Wielkiej Brytanii, M., a powód podjął zatrudnienie w firmie, gdzie zarabiał około 5.000 złotych miesięcznie. Małżonkowie kupili, za środki pochodzące z kredytu, mieszkanie w tej miejscowości, które dostosowywali do zamieszkania w czasie, kiedy mieszkali u teściów powoda. Wprowadzili się do niego. Na przyjęcie sylwestrowe w nim zaprosili rodziców pozwanej, którzy później, także finansowo, wspomagali zagospodarowywanie lokalu.
W tym czasie stosunki pomiędzy małżonkami układały się właściwie, wspólnie wyjeżdżali poza miasto czy na narty. Każda ze stron poświęcała czas własnym potrzebom. Pozwana chodziła do fryzjera, kosmetyczki i na siłownię, mąż spędzał czas z kolegami, uprawiał squash i spinning. Brał udział w wyjazdach zagranicznych organizowanych przez firmę, w której pracował.
W czasie kiedy zdecydowali się na zawarcie ślubu kościelnego, w okresie najintensywniejszych przygotowań do uroczystości, wynajęli na okres około 3 miesięcy opiekunkę do dziecka, której pracę opłacał M. K. Pod koniec tego roku atmosfera w małżeństwie zaczęła się psuć. Powód nie chciał odwiedzać wspólnie rodziców pozwanej, coraz dłużej zostawał w pracy, czego wcześniej nie robił. Zaczął dostawać wiadomości tekstowe na telefon na które odpowiadał bez obecności żony. W dalszym ciągu jednak zapewniał ją o swoim uczuciu, kiedy kierowała do niego czułe słowa, przesyłane telefonicznie w czasie dnia pracy.
Pozwana przypadkowo odkryła, że korespondującą za pośrednictwem sms z pozwanym jest M. M. (2), jego koleżanka z pracy. Treść tych informacji była tego rodzaju, że J. K. była przekonana, że mąż nawiązał z nią romans. Do tego związku pozwany przyznał się podczas rozmowy z pozwaną i rodzicami obydwojga twierdząc jednak, że znajomość ta nie przerodziła w związek cielesny.
Pozwana była skłonna mu wybaczyć ale pod warunkiem, że zmieni pracę i zerwie znajomość, czego ten jednak nie chciał uczynić. Nawiązała także kontakt z M. M. (2), żądając zerwania związku pod groźbą powiadomienia pracodawcy. W związku z tym mąż, niezadowolony z takiej postawy żony, zaczął do niej kierować wulgaryzmy i groźby za które został prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Okręgowego. Ostatecznie wyprowadził się z mieszkania zaprzestał pracy w firmie (…) i przeniósł się do W., wynajmując tam mieszkanie. Stan taki ma miejsce również obecnie.
Pozwana nie pracowała, pomagali i pomagają jej finansowo nadal rodzice, co pozwala na obsługę przez nią rat kredytowych. Od lipca bieżącego roku rozpoczęła działalność gospodarczą w zakresie udzielania lekcji języka angielskiego. W chili obecnej działalność jest w fazie początkowej.
W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że związek stron jest martwy. Nastąpił trwały i zupełny jego rozkład, którego to stanu wzajemnych relacji małżonków nie kwestionował żaden z nich. Nie ma tez żadnych realnych szans na jego odrodzenie.
Analizując fakty ustalone w sprawie uznał, że rozkład ten zawinił powód, który dopuścił się zdrady, która zdecydowała o rozpadzie związku. W ocenie Sądu te wszystkie argumenty za pomocą których powód starał się wykazywać zawinienie małżonki oraz destrukcyjny dla związku wpływ jej rodziców, nie są usprawiedliwione. Przede wszystkim dlatego, zachowania J. K. po odkryciu relacji męża z M. M. (2) były już tylko reakcją na to zachowanie ze strony dotkniętej niewiernością partnera małżonki. Wpływ natomiast rodziców nie był takim jak opisuje go powód, a ranga ewentualnych nieporozumień, w czasie kiedy małżonkowie wspólnie z nimi mieszkali nie wykraczała poza skalę zwykłych, powszechnie spotykanych i z całą pewnością nie decydowały one i nie były przyczyną rozpadu małżeństwa.
Bez znaczenia dla oceny zagadnienia winy w rozkładzie pożycia stron pozostaje fakt spowodowania wszczęcia z inicjatywy J. K. przeciwko mężowi postępowania karnego. W ostatecznym wyniku, owocując wyrokiem skazującym za niektóre z pośród przypisywanych mu czynów, ich zapoczątkowanie nie może świadczyć o zawinieniu pozwanej, skoro nastąpiło to w czasie kiedy związek od pewnego czasu już nie funkcjonował. Nie świadczy o niej, tym bardziej, zainteresowanie mężem realizowane przez pozwaną poprzez kierowania do niego informacji sms czy przeprowadzania z nim rozmów telefonicznych, w czasie gdy pracował. Nie była to bowiem forma, jak twierdzi powód, inwigilacji czy nadmiernego nadzoru ale, zdaniem Sądu Okręgowego, wyraz zainteresowania i wyrażenia uczucia, którym żona darzy męża.
W kwestii dotyczącej ukształtowania władzy rodzicielskiej stron nad córką M. oraz sposobu wykonywania kontaktów ojca z dzieckiem, Sąd zwrócił uwagę, że w odniesieniu do kwestii władzy, małżonkowie byli zgodni, a treść orzeczenia w tym zakresie jest tegoż zgodnego stanowiska konsekwencją. Natomiast sposób i forma kontaktów ojca z córką stanowi odzwierciedlenie treści wydanego uprzednio orzeczenia o ich tymczasowym zabezpieczeniu, które jest bezkonfliktowo pomiędzy zainteresowanymi, wykonywane.
Rozważając zakres obowiązku alimentacyjnego, który wobec córki powinien obciążać M. K., Sąd uwzględnił po pierwsze to, że codzienną opiekę nad dzieckiem realizuje matka z pomocą swoich rodziców, a udział w tym procesie ojca ogranicza się do świadczeń natury pieniężnej. Po wtóre fakt, że powód jest informatykiem, a zatem osobą, którego potencjalne możliwości dochodowe są znaczne, a przy tym nie mniejsze niż 5.000 złotych w skali miesiąca, które to dochody z pracy w tym charakterze, uzyskiwał on w firmie (…). Ponieważ, w toku sporu nie określił jaka jest jego obecna, po opuszczeniu rodziny, skala dochodów, przyjął Sąd, iż co najmniej taką sumą obowiązany do alimentacji dysponuje. Po trzecie wziął pod rozwagę, że wydane w czasie postępowania rozpoznawczego orzeczenia o udzieleniu zabezpieczenia roszczenia z tytułu kosztów utrzymania rodziny ostatecznie określiły ich skalę na kwotę 2.100 złotych miesięcznie, zyskując przy tym aprobatę Sądu II instancji, w ramach przeprowadzonej kontroli instancyjnej orzeczenia udzielającego tymczasowej ochrony. W konsekwencji ocenił, że biorąc pod rozwagę dotychczasowy sposób i zakres zaspokajania potrzeb dziecka stron, sumą jaką ojciec powinien partycypować w tych kosztach jest 1500 złotych w skali miesiąca.
Po przeprowadzeniu analizy faktów ustalonych w sprawie, a dotyczących podziału ról, w zakresie sposobu gromadzenia środków służących utrzymaniu rodziny oraz aktualnej sytuacji majątkowej i dochodowej J. K., Sąd Okręgowy uznał, iż byłego męża obciąża wobec niej obowiązek alimentacyjny z racji znacznego pogorszenia się jej sytuacji na skutek orzeczenia rozwodu. Ocenił, że skala tego obowiązku zamyka się w kwocie 600 złotych miesięcznie, odpowiadając rozmiarowi comiesięcznego świadczenia kredytowego, którego obowiązek spłaty przejęła na siebie pozwana, po opuszczeniu rodziny przez męża.
Podział ról w małżeństwie, w ramach których żona zajmowała się wychowaniem i codzienną troską o córkę, a mąż pracując zawodowo, miał dostarczać środków utrzymania dla rodziny, w sytuacji, kiedy nie pracująca żona na skutek rozwodu tych środków zostaje pozbawiona i musi sama zabiegać o ich pozyskiwanie, stanowi o znacznym pogorszeniu jej sytuacji spowodowanej rozwiązaniem małżeństwa. W tych okolicznościach powód, uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, jest obowiązany ją alimentować.
Podstawa rozstrzygnięcia o kosztach procesu była zasada odpowiedzialności za wynik sprawy, w ramach której powód zastał uznany za przegrywającego spór. Na sume należną J. K. od byłego męża z tego tytułu złożyły się koszty zastępstwa procesowego, w ramach procesu i postępowania zażaleniowego, które Sąd ustalił według obowiązujących stawek minimalnych. Wyrok Sądu Apelacyjnego – I Wydział Cywilny I ACa 5/15
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
