Przesłanki orzeczenia rozwodu określa artykuł 56 § 1 k.r.io., zgodnie z którym jeżeli pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, aby sąd rozwiązał małżeństwo poprzez rozwód. Pojęcie zupełności rozkładu pożycia, zgodnie z poglądem judykatury, należy rozumieć jako stan, w którym uległy zerwaniu wszelkie więzy łączące małżonków, tj. więzy duchowe, fizyczne i gospodarcze. Natomiast trwałość rozkładu pożycia małżeńskiego występuje wtedy, gdy doświadczenie życiowe pozwala przyjąć, że na tle okoliczności konkretnej sprawy powrót małżonków do pożycia nie nastąpi. Art. 56 § 2 i 3 k.r.io. określa również negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu. Zgodnie z art. 56 § 2 k.r.io. rozwód jest niedopuszczalny, w sytuacji, w której wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, bądź też z innych przyczyn orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W świetle art. 56 § 3 k.r.io. orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne w wyniku żądania zgłoszonego przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, jeśli drugi z małżonków na rozwód nie wyraża zgody, chyba że odmowa zgody na rozwód pozostawałaby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.
Z uwagi na treść art. 56 § 2 k.r.io. w sprawie rozwodowej istnieje obowiązek rozważenia, czy nie zachodzą tzw. przesłanki negatywne, które powodują, iż rozwód jest niedopuszczalny, a mianowicie czy rozwód nie jest sprzeczny z dobrem małoletnich dzieci stron, czy nie jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego oraz czy nie żąda go strona wyłącznie winna rozkładowi pożycia.
Jeśli chodzi o kwestię winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego, to w sprawie o rozwód sąd z urzędu orzeka o tym, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia (art. 57 § 1 k.r.o.). Sąd może zaniechać orzekania o winie tylko na zgodne żądanie małżonków (art. 57 § 2 zd. 2 k.r.o.).
Pamiętać jednocześnie należy, że w polskim prawie rodzinnym nie ma winy mniejszej czy większej za rozkład pożycia małżeńskiego, gdyż jest ona niestopniowalna. „Przy przypisywaniu małżonkom w wyroku rozwodowym winy nie ma znaczenia okoliczność, który z małżonków ponosi winę „większą”, a który „mniejszą” (tak wyrok SN z dnia 24 maja 2005 r., sygn. akt V CK 646/04), gdyż „Kodeksowi rodzinnemu i opiekuńczemu w kontekście rozkładu życia małżeńskiego nie jest znane pojęcie winy większej lub mniejszej, dla jej przypisania bowiem wystarczy każde zachowanie strony, które zasługuje na negatywną ocenę i które w jakimkolwiek stopniu przyczyniło się do rozkładu pożycia małżeńskiego” (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 marca 2010 r., sygn. akt I ACa 46/10). Art. 57 § 1 k.r.o. nie wprowadza rozróżnienia stopnia winy małżonków (wyrok SN z dnia 29 czerwca 2000 r., sygn. akt V CKN 323/00).
Sąd orzeknie rozwód z winy obu stron wówczas gdy ustali, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności konkretnego stanu faktycznego historii małżeństwa, że małżonkowie swoim postępowaniem – działaniem czy zaniechaniem razem doprowadzili, tj. zarówno mąż i żona do rozkładu pożycia małżeńskiego.
Wyrok rozwodowy orzeczony z winy obu stron jest bowiem wynikiem postępowania rozwodowego, z którego wynika, że do rozkładu pożycia małżeńskiego i naruszenia obowiązków małżeńskich doprowadzili małżonkowie razem, przyczyniając się do tego swoimi działaniami czy zaniechaniami do jego powstania w jakimkolwiek stopniu, gdyż tak jak zostało to wskazane powyżej stopień zawinienia występujący po stronie każdego z małżonków pozostaje bez znaczenia dla rozwiązania małżeństwa z winy obu stron (wyrok SN z dnia 2 czerwca 2000 r., sygn. akt II CKN 973/98).
Przykładowe zawinione przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego
Statystycznie najczęściej występującymi w praktyce zawinionymi przyczynami, powodami rozkładu pożycia małżeńskiego są:
1) zdrada małżonka,
2) nielojalne postępowanie, (porzucenie rodziny, brak udzielenia pomocy małżonkowi),
3) poniżanie, awantury, przemoc fizyczna, psychiczna małżonka,
3) nieuzasadniona odmowa pracy zarobkowej na miarę sił i możliwości małżonka,
4) nieprzyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny,
5) brak współdziałania i pomocy w prowadzeniu domu i wychowaniu dzieci;
6) nieuzasadniona odmowa współżycia,
Czyli przykładowo jeżeli jeden z małżonków dopuścił się kilku z tych czynów, stanowiących zawinione przyczyny rozkładu pożycia, skutkujących możliwością przypisania mu przez sąd winy za rozpad małżeństwa, np. nie pomagał żonie w prowadzeniu domu i wychowywaniu dzieci, odmawiał pracy zarobkowej na miarę jego sił i możliwości, a drugi małżonek dopuścił się chociażby jednej z nich, np. żona wszczynała bezpodstawnie awantury to wówczas sąd będzie mógł również przypisać mu winę, a w konsekwencji czego orzec o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód z winy obu stron.
Częstym powodem rozpadu pożycia małżeńskiego jest tzw. niezgodność charakterów małżonków, która ujawnia się w różnych sposobach spędzania czasu, różnych metodach wychowania dzieci, a nawet różnych światopoglądach. Przykładowo określenie, czy winę rozkładu pożycia ponoszą wówczas oboje małżonkowie, czy jedno z nich, wymaga od sądu ustalenia czy i w jakim zakresie powyższe różnice charakterów były znane małżonkom w chwili zawarcia związku małżeńskiego, czy małżonkowie czynili jakieś ustalenia w tych kwestiach jak będą postępować po zawarciu związku małżeńskiego, a jeśli tak, to czy zostały one naruszone przez któregoś z nich i z jakich przyczyn.
Zgodnie z art. 58 § 1 kro sąd, orzekając rozwód zobowiązany jest rozstrzygnąć o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzec, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Zgodnie natomiast z § la w braku porozumienia sąd uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje małżonków, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia. Stosownie do postanowień § lb na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.
W wyroku orzekającym rozwód sąd z urzędu orzeka, w jakiej wysokości każde z małżonków obowiązane jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania małoletniego dziecka (art. 58 § 1 k.r.io.).
Orzekając o obowiązkach stron związanych z wychowaniem i utrzymaniem ich małoletniego dziecka Sąd kierował się art. 135 § 1 k.r.io., zgodnie z którym zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Wysokość świadczenia alimentacyjnego na rzecz małoletniego dziecka jest zatem wypadkową tych dwóch czynników. Bez wątpienia przez usprawiedliwione potrzeby uprawnionego należy rozumieć jego bieżące potrzeby w zakresie utrzymania (a więc potrzeby materialne uprawnionych np. w kwestii wyżywienia, ubrania, mieszkania, ogrzewania czy oświetlenia), a także potrzeby odnoszące się do wychowania małoletniego – zapewniające jego prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy, odpowiedni do wieku i uzdolnień. Zaznaczyć w tym miejscu należy, iż sformułowanie „usprawiedliwione potrzeby” rozumie się nie tylko te elementarne polegające na zapewnieniu minimum egzystencji, ale i te które pozwolą na stworzenie normalnych warunków bytowania odpowiadających wiekowi, stanowi zdrowia, zapewniającego rozrywki i przyjemności stosownie do wieku dziecka (por. uchwała SN z 16 grudnia 1987 r. – wytyczne w sprawach o alimenty, sygn. akt III CZP 91/86, OSNC 1988/4/42). Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego określają zarobki i dochody, jakie uzyskiwałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności umysłowych, nie zaś rzeczywiste zarobki i dochody. Zgodnie z art. 135 § 2 k.r.io., wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięSąd Okręgowy wydał następujący wyrok:
1. Rozwiązuje przez rozwód małżeństwo powódki J. A. i pozwanego A. A. z wyłącznej winy pozwanego.
2. Ogranicza pozwanemu A. A. wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnią K. A. urodzoną (…) i małoletnim S. A. urodzonym (…) do prawa zasięgania informacji w zakresie nauki i rozwoju małoletnich oraz ich stanu zdrowia
3. Miejsce pobytu małoletniej K. A. i małoletniego S. A. ustala przy powódce J. A. .
4. Nie orzeka o kontaktach pozwanego z małoletnimi dziećmi.
5. Kosztami utrzymania i wychowania małoletniej K. A. i małoletniego S. A. obciąża obie strony i z tego tytułu zasądza od pozwanego A. A. na rzecz małoletnich alimenty w kwocie po 600 zł (trzysta złotych) miesięcznie, łącznie – 1200 zł miesięcznie, płatne do dnia 15-go każdego miesiąca, z góry, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, do rąk powódki J. A. , którą zobowiązuje do ponoszenia pozostałych kosztów utrzymania i wychowania małoletnich.
W ocenie Sądu, rozkład pożycia między stronami w niniejszej sprawie charakteryzuje się obecnie tak zupełnością, jak i trwałością. Z wyjaśnień strony powodowej oraz z zeznań świadków przesłuchanych w sprawie wynika, iż więzi emocjonalne między małżonkami wygasały stopniowo w związku z licznymi awanturami wszczynanymi przez pozwanego, natomiast kiedy to powódka wraz z małoletnimi dziećmi wyprowadziła się ze wspólnie zajmowanego mieszkania zarówno więzi emocjonalne jak i gospodarcze wygasły definitywnie. Strony prowadzą oddzielne gospodarstwa domowe, a ich kontakty ograniczają się jedynie do spraw związanych z ich dziećmi. Powódka nie kocha już męża i nie chce, aby małżeństwo to trwało. Boi się jego zachowania, nie chce być w dalszym ciągu nękana i zastraszana przez pozwanego.
Zdaniem Sądu rozpadły się wszystkie więzi pomiędzy stronami, zarówno więź emocjonalna jak i ekonomiczna. Długotrwałość powyższej sytuacji pozwala przyjąć, że powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi, ich rozstanie jest definitywne, a rozkład ich związku małżeńskiego ma charakter trwały.
W okolicznościach niniejszej sprawy – w ocenie Sądu – nie występuje żadna z negatywnych przesłanek orzeczenia rozwodu. Wytworzona w rodzinie atmosfera przez stałe awantury małżonków i znęcanie się pozwanego nad powódką, zagraża wychowaniu małoletnich i uzasadnia uznanie, iż w takiej sytuacji dobro dzieci nie mogłoby ucierpieć wskutek orzeczenia rozwodu rodziców.
W ocenie Sądu, materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie w pełni potwierdził, że przyczyną rozkładu pożycia małżeńskiego stron były negatywne zachowania pozwanego wobec żony, których dopuszczał się w trakcie trwania małżeństwa. Pozwany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego został uznany za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 207 § 1 KK, tj. tego, że w okresie od bliższej nieustalonego znęcał się fizycznie i psychicznie nad swoją żoną J. A. w ten sposób, że będąc w stanie nietrzeźwości wielokrotnie wszczynał z nią awantury domowe, w trakcie których szarpał ją, popychał, wyzywał słowami wulgarnymi, przewracał na podłogę, groził pozbawieniem życia, a także ograniczał kontakty, swobodę poruszania się oraz ciągle niepokoił. Wyrok ten zgodnie z zasadą wyrażona w art. 11 KPC wiąże Sąd orzekający w niniejszej sprawie. Pozwany co prawda podjął leczenie i nie pije alkoholu, jednakże z pisma przesłanego przez Komendę Powiatową Policji w S. wynika, że po wydaniu wyroku karnego, miały nadal miejsce interwencje policyjne zgłaszane przez powódkę z udziałem pozwanego.
Sąd czyniąc ustalenia faktyczne w tym zakresie opierał się nadto na wyjaśnieniach powódki, jak i zeznaniach przesłuchanych w sprawie świadków: J. B., I. B., M. C. oraz D. K., albowiem są one logiczne, korespondują ze sobą i wzajemnie się uzupełniają. Świadkowie wskazywali jednoznacznie, iż pozwany nadużywał alkoholu, znęcał się nad powódką oraz był o nią chorobliwie zazdrosny.
W tym stanie rzeczy to pozwanego należało uznać za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Przypomnieć przy tym, należy, iż winę rozkładu pożycia przypisać należy temu z małżonków, którego zachowanie jest sprzeczne z normami prawnymi (art. 23, art. 24, art. 27 KRO) i z zasadami współżycia społecznego, określającymi obowiązki małżonków, przy czym zasadą jest, iż małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie, są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 27 KRO). Niewątpliwie przedstawione okoliczności świadczą o zachowaniu pozwanego sprzecznym z normami prawnymi oraz zasadami współżycia społecznego.
Sąd miał na uwadze materiał zgromadzony w aktach przedmiotowej sprawy, a w szczególności prawomocny skazujący wyrok karny dotyczący pozwanego, pismo z komendy policji dotyczące interwencji z udziałem pozwanego oraz dokumentację medyczną z leczenia pozwanego. Problemy emocjonalne pozwanego i jego zachowanie wobec powódki w obecności dzieci wskazuje, iż zasadnym jest ograniczanie pozwanemu wykonywania władzy rodzicielskiej nam małoletnią K. A. i małoletnim S. A. do prawa jedynie zasięgania informacji (nie współdecydowania) w zakresie nauki i rozwoju małoletnich oraz ich stanu zdrowia.
Okoliczności te przemawiają również za ustaleniem miejsca pobytu małoletnich przy powódce, ale też Sąd wziął jednocześnie pod uwagę to, że małoletnie dzieci stron mieszkają wyłącznie z matką i zmienianie ich miejsca zamieszkania byłoby zakłóceniem ich codziennego funkcjonowania, które – jest w ocenie Sądu – poprawne. Z wyjaśnień powódki wynika, iż obie strony mają silne więzi z małoletnimi, jednakże z punktu widzenia dobra dzieci korzystniejszym środowiskiem wychowawczym jest środowisko matki, które jest im dobrze znane, a skoro zaś ojciec regularnie spotyka się z dziećmi to orzeczenie o ich zamieszkaniu u matki nie wpłynie negatywnie na więzi pozwanego z małoletnimi w szczególności, iż jak to było wyżej wspomniane przebywają na stałe u powódki.
Sąd w wyroku rozwodowym obowiązany jest również rozstrzygnąć kwestię alimentacji wspólnych małoletnich dzieci stron (art. 58 § 1 KRO). Przy czym zakres świadczeń alimentacyjnych wyznaczają z jednej strony usprawiedliwione potrzeby uprawnionego, a z drugiej strony możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego do tych świadczeń (art. 135 § 1 KRO).
W niniejszej sprawie powódka domagała się od pozwanego zasądzenia tytułem alimentów na rzecz małoletnich dzieci S. A. i K. A. kwot po 600,00 zł miesięcznie. Oceniając materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, Sąd nie znalazł podstaw do skorygowania sum wskazanych przez powódkę. Oczywistym jest, że dzieci w wieku przedszkolnym generują dość znaczne wydatki na utrzymanie związane z ich wyżywieniem, ubiorem, higieną, pielęgnacją, opieką medyczną czy też rozwojem intelektualnym. Zdaniem Sądu, wskazane przez powódkę stałe kwoty związane z utrzymaniem mieszkania i innymi miesięcznymi opłatami uznać należy za usprawiedliwione. Przy czym jakkolwiek oboje rodzice są obowiązani do realizacji obowiązku alimentacyjnego względem swoich dzieci to uwzględniając fakt, że powódka praktycznie sama sprawuje bezpośrednią opiekę nad dziećmi, zakres jej obowiązku alimentacyjnego winien ulec zmniejszeniu. Powódka co prawda podała, że ojciec utrzymuje z małoletnimi dobre kontakty i regularnie się z nimi widuje, a także zaprowadza i odprowadza je do szkoły, jednakże dzieci mieszkają z powódką i to na niej spoczywa główny obowiązek sprawowania pieczy nad nimi. Sąd przy ocenie obowiązku alimentacyjnego pozwanego wziął również pod uwagę okoliczność, iż pozwany uiszcza opłatę w wysokości 220,00 zł za przedszkole małoletniej K., a także czasami robi zakupy spożywcze i kupuje ubrania. Odnosząc się natomiast do sytuacji majątkowej pozwanego to uznać należy, iż jest ona bardziej korzystna niż sytuacja finansowa powódki. Wyrok Sądu Okręgowego – I Wydział Cywilny I C 285/19
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
