Na gruncie polskiego prawa możliwe są dwa odrębne od siebie sposoby zwalczania prawomocnego wyroku zasądzającego od rodzica alimenty na rzecz dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Jeden z nich jest przewidziany w art. 840 § 1pkt 2 KPC (powództwo o pozbawienie w całości lub w części albo ograniczenie wykonalności tytułu wykonawczego). Drugi zaś wynika z art. 138 KRO w zw. z art. 133 § 1 i 135 KRO (powództwo o zmianę zakresu obowiązku alimentacyjnego lub stwierdzenie jego wygaśnięcia). Według zgodnego poglądu judykatury i doktryny, z pierwszego z nich można skorzystać gdy zobowiązany nie kwestionuje samego zakresu swojego zobowiązania jako dłużnika alimentacyjnego (określonego tytułem wykonawczym), ale twierdzi, że po jego powstaniu nastąpiło zdarzenie, wskutek którego jego zobowiązanie wygasło w całości lub w części, albo nie może już być dalej egzekwowane (por. Legalis – SN w Warszawie, SA w Łodzi, a także Komentarz do art. 840 KPC pod red. Jankowskiego, wydanie 2 z 2015 r., rozdział I, teza 7).
Doktryna i judykatura zaliczają przy tym do takich zdarzeń zarówno wszelkie czynności samych stron jak i zdarzenia niezależne od woli stron, w tym: spełnienie świadczenia, wykonanie zobowiązania, świadczenie w miejsce wykonania, trwałą i nieprzemijającą niemożliwość świadczenia, odnowienie, zwolnienie z długu, zmianę wierzyciela, wejście w życie nowych przepisów, przedawnienie roszczenia, odroczenie spełnienia zobowiązania, rozłożenie na raty świadczenia, prawo zatrzymania rzeczy, prawomocny wyrok petytoryjny, upadłość dłużnika, ograniczenie jego odpowiedzialności, zarzut nadużycia prawa (zob. L. – SA w Ł., jak również Komentarz j.w., rozdział II, tezy 6-13).
Natomiast drugi z wyżej wymienionych sposobów może być wykorzystywany, gdy zobowiązany kwestionuje zakres swojego zobowiązania jako dłużnika alimentacyjnego twierdząc, że po wydaniu tytułu wykonawczego nastąpiła zmiana stosunków w rozumieniu art. 138 KRO w zw. z art. 133 § 1 i 135 KRO, w tym iż wskutek niezależnych od niego zdarzeń pogorszyły się jego możliwości płatnicze odnośnie alimentów (por. Legalis – cytowane wcześniej oraz Komentarz do art. 840 KPC pod red. Jankowskiego, wydanie 2 z 2015 r., Legalis, rozdział I, teza 7). Z powyższego wynika wprost, że oba wymienione powództwa nie są wobec siebie konkurencyjne. Wprost przeciwnie, są one zupełnie odrębne od siebie. Dłużnikowi alimentacyjnemu przysługuje albo jedno, albo drugie, zależnie od przesłanek, na które powołuje się w uzasadnieniu swojego roszczenia, czyli w jego podstawie faktycznej (tak w Legalis – SO w Piotrkowie Trybunalskim, SN w Warszawie, a także Komentarz do art. 840 KPC pod red. Zielińskiego, wydanie 9 z 2017 r., teza 8).
W ślad za tym przyjmuje się, że niekorzystna zmiana sytuacji materialnej dłużnika alimentacyjnego, jaka nastąpiła po powstaniu tytułu wykonawczego, nie stanowi zdarzenia wskutek którego zobowiązanie wygasło lub nie może być egzekwowane (zob. Legalis – i SN w Warszawie, jak też Komentarz do art. 840 KPC pod red Zielińskiego, wydanie 9 z 2017 r., teza 12). W takim wypadku dłużnik winien złożyć powództwo oparte na art. 138 KRO w zw. z art. 135 § 1 KRO. Dlatego rzeczą strony powodowej jest zawsze precyzyjne wskazanie w pozwie podstawy faktycznej powództwa. Zgodnie bowiem z art. 321 § 1 KPC Sąd jest związany zarówno samym żądaniem pozwu, jak i okolicznościami faktycznymi, które strona powodowa przywołuje jako jego podstawę.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięPozwem powód M. W. (1) wniósł o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego- prawomocnej ugody zawartej dnia 10 grudnia przed Sądem Rejonowym zobowiązującej M. W. (1) do zapłaty na rzecz małoletniej Z. W. renty alimentacyjnej w wysokości 400 zł miesięcznie, płatnej z góry do dnia 15-tego każdego miesiąca do rąk matki małoletniej E. D. (1) w części – w zakresie zobowiązującym M. W. (1) do zapłaty na rzecz małoletniej renty alimentacyjnej w wysokości 400 zł miesięcznie za okres od 1 listopada 2013 r. do 31 grudnia 2014 r., łącznie 5600 zł. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w okresie objętym pozwem łożył na rzecz matki pozwanej znacznie wyższe alimenty niż ustalone ugodą sądową, albowiem w rzeczonym czasie żył z nią jak rodzina. W okresie objętym żądaniem pozwu przekazał na jej rzecz łącznie ok. 9110 zł.
W odpowiedzi na pozew matka pozwanej wniosła o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu pisma wskazała, iż przekazywane jej przez powoda pieniądze na rachunek bankowy w okresie od października 2013 r. do czerwca 2014 r. były wynagrodzeniem za jej pracę dla prowadzącego działalność gospodarczą powoda, a nie spełnieniem obowiązku alimentacyjnego powoda względem córki. Matka pozwanej wskazała, iż wystąpiła do Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z pozwem o ustalenie istnienia stosunku pracy.
Powód wywodził w pozwie, że świadczenie alimentacyjne względem małoletniej pozwanej spełniał, zaś kwoty przez niego uiszczane przekraczają wysokość renty alimentacyjnej, do jakiej był sądownie zobowiązany. Matka pozwanej nie zaprzeczała, że otrzymała liczne przelewy na swój rachunek bankowy, ale były to, jej zdaniem wpłaty należnego jej wynagrodzenia. W tym miejscu wskazać należy, że w niniejszej sprawie ważne jest właściwe rozłożenie akcentów. Dla rozstrzygnięcia sprawy nie jest istotne, czy strony łączył stosunek pracy i czy pozwanej należało się od powoda wynagrodzenie. Kluczowe jest, czy środki, które łożył powód były alimentami, czy też miały inny tytuł prawny.
Analiza zeznań samej matki pozwanej wskazuje, iż powód łożył jej alimenty. Co więcej, E. D. (1) podała, że twierdził, iż z kwot, jakie jej przekazywał, należałby mu się zwrot ich części ponad kwotę uzgodnionej ugodą sądową renty alimentacyjnej. E. D. (1) podała, iż ona traktowała to jako wynagrodzenie. Natomiast jasnym jest, że to powód jako dłużnik determinuje zarówno causę jak i tytuł świadczenia. Jeżeli powód uznawał, że świadczenie stanowi alimenty, to kwestia ta jest rozstrzygająca. Jak Sąd już to wskazał w części uzasadnienia analizującej zeznania matki pozwanej, trzeba przyjąć, że dokonywane przez powoda wpłaty jako alimenty traktowała również matka pozwanej.
Z powyższego wynika, że do 1 czerwca wszystkie wpłaty dokonywane przelewem bankowym przez powoda na rachunek bankowy E. D. (1) dokonywane były tytułem alimentów na rzecz wierzyciela, jakim była małoletnia powódka oraz tytułem partycypacji powoda w kosztach utrzymania mieszkania.
Powód oddawał pozwanej ponad połowę swojego wynagrodzenia na potrzeby wszystkich domowników oraz koszty opłat mieszkaniowych. Trudno przyjąć, by po podjęciu pracy w innym miejscu wpłat tych zaniechał, skoro strony wciąż prowadziły wspólne gospodarstwo domowe. O tym, że powód zaspokajał potrzeby małoletniej i to w stopniu przeważającym rentę alimentacyjną świadczy postawa matki pozwanej, która w żadnym momencie nie domagała się zapłaty alimentów. Również zeznania świadków M. W. (3),A. P.,A. W. (2),A. D. (2) świadczą o tym, że matka pozwanej otrzymywała środki od powoda przez cały okres konkubinatu stron. A. W. (2) wskazała, że powód cały czas płacił alimenty i partycypował w utrzymaniu małoletniej, jednakże po rozstaniu stron poleciła mu, by alimenty łożył nie gotówką, a na rachunek bankowy. E. D. (1) zaprzeczała, zdaniem Sądu niewiarygodnie, że powód dawał jej środki do ręki, natomiast przyznała, że zakupy środków spożywczych i innych niezbędnych rzeczy dokonywane były na zmianę również po tym, jak rozpoczęła prowadzenie przez siebie działalności gospodarczej.
Należy w tym miejscu zaznaczyć, że dowód spełnienia świadczenia na rzecz wierzyciela może być przeprowadzony różnymi środkami dowodowymi, nie tylko dowodami z dokumentów. Powód sprostał w ocenie Sądu ciężarowi dowodu, że łożył alimenty na rzecz dziecka przez cały okres objęty żądaniem pozwu. Było bezsporne, że w okresie objętym żądaniem pozwu dziecku niczego nie brakowało. Strony na miarę swych możliwości spełniały wszystkie potrzeby małoletniej, w tym też dotyczące jej rozrywki i wypoczynku. Wyrok Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 25 lutego 2016 r. III RC 174/15
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
