Ojcostwo w K.r.o. wynika z przewidzianych prawem domniemań co do pochodzenia dziecka małżeńskiego oraz pochodzenia dziecka pozamałżeńskiego. W przypadku ustalenia pochodzenia dziecka małżeńskiego istnieje domniemanie wskazujące męża matki jako ojca dziecka urodzonego przez żonę (art. 62 K.r.o.). Ojcem dziecka pozamałżeńskiego jest natomiast mężczyzna niebędący mężem matki, który uznał swoje ojcostwo (art. 72 i 73 K.r.o.) albo który obcował z matką dziecka w okresie koncepcyjnym i co do którego zapadł prawomocny wyrok sądu ustalający ojcostwo (art. 85 K.r.o.). Sądowe ustalenie ojcostwa jest drugim obok uznania ojcostwa sposobem ustalenia ojcostwa pozamałżeńskiego. Sądowe ustalenie ojcostwa przed urodzeniem się dziecka jest niedopuszczalne
Osobami legitymowanymi do złożenia pozwu o sądowe ustalenie ojcostwa są: dziecko, matka, domniemany ojciec i prokurator. Matce dziecka przysługuje samodzielna legitymacja w sprawie o ustalenie ojcostwa, dopóki dziecko jest małoletnie. Z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletności to jej uprawnienie wygasa.
Jeżeli miejsce pobytu domniemanego ojca, przeciwko któremu wytoczono powództwo o ustalenie ojcostwa, nie jest znane, przewodniczący (przed rozprawą) albo sąd orzekający (w czasie rozprawy) ustanowi kuratora procesowego, chyba że wcześniej sąd opiekuńczy ustanowił już kuratora dla osoby nieobecnej.
Skutki prawne, jakie wywołuje prawomocny wyrok ustalający ojcostwo, można podzielić na:
1) skutki w zakresie stosunku prawnego ojcostwa;
2) skutki w zakresie władzy rodzicielskiej, stosunków alimentacyjnych i dziedziczenia;
3) skutki dotyczące nazwiska dziecka;
4) skutki dotyczące miejsca zamieszkania;
5) skutki dotyczące aktu urodzenia dziecka.
Zgodnie z art. 89 § 1 KRO jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie, dziecko nosi nazwisko wskazane w zgodnych oświadczeniach rodziców, składanych jednocześnie z oświadczeniami koniecznymi do uznania ojcostwa. Rodzice mogą wskazać nazwisko jednego z nich albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka. Jeżeli rodzice nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka, nosi ono nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca. Do zmiany nazwiska dziecka, które w chwili uznania już ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda.
Stosownie do treści art. 89 § 2 KRO w razie sądowego ustalenia ojcostwa sąd nadaje dziecku nazwisko w wyroku ustalającym ojcostwo, stosując odpowiednio przepisy § 1. Jeżeli dziecko ukończyło trzynaście lat, do zmiany nazwiska jest potrzebna jego zgoda.
Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci wynika z art. 133 § 1 KRO, w myśl którego rodzice są obowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Zgodnie zaś z art. 135 § 1 KRO zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Przez usprawiedliwione potrzeby uprawnionego rozumieć należy potrzeby, których zaspokojenie zapewni mu, odpowiedni do jego wieku i uzdolnień, prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego określają zarobki i dochody, jakie uzyskałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności umysłowych, nie zaś rzeczywiste zarobki i dochody. Dzieci mają prawo do równej z rodzicami stopy życiowej niezależnie od tego, czy żyją z nimi wspólnie, czy też oddzielnie. Oznacza to, że im wyższy standard życia rodziców, tym na wyższym poziomie powinni oni zaspokajać potrzeby dzieci i gwarantować zaspokojenie nie tylko potrzeb podstawowych, ale i potrzeb na wyższym poziomie.
Ponadto ustawodawca w § 2art. 135 KRO przewidział możliwość wykonania obowiązku alimentacyjnego w całości lub części względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie także poprzez osobiste starania o jego utrzymanie lub wychowanie. W tym wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego (por. teza IV i VII uchw. SN z 16.12.1987 r., III CZP 91/86, OSNCP 1988 r. Nr 4, poz. 42 oraz orz. SN z 10.10.1969 r. III CRN 350/69, OSNCP 1970, nr 2, poz. 15). W przypadku opóźnienia w zapłacie przez zobowiązanego świadczeń alimentacyjnych na rzecz uprawnionego, temu ostatniemu przysługuje nadto roszczenie o odsetki ustawowe za opóźnienie w oparciu o art. 481 § 1 i 2 KC
Zakres obowiązku alimentacyjnego należnego osobie uprawnionej od zobowiązanego, ustalany jest na zasadzie równej stopy życiowej i przy uwzględnieniu możliwości zarobkowych i majątkowych osoby zobowiązanej. Dla Sądu nie mają znaczenia faktycznie osiągane, czy też wykazywane przez zobowiązanego do alimentacji zarobki, jeżeli są one niższe niż możliwości zarobkowe ustalone przez Sąd. Często bowiem wysokość deklarowanych dochodów jest znacznie niższa od tych jakimi w rzeczywistości dana osoba dysponuje, co może wynikać albo z faktu wykonywania pracy bez umowy tzw. „na czarno” czy z ukrywania dochodów np. w celach podatkowych, poprzez przyjmowania części wynagrodzenia nieoficjalnie tzw. „pod stołem”.
Równie często okazuje się też, że zobowiązany nie wykorzystuje w pełni wszystkich posiadanych przez siebie możliwości tj. zarówno wykształcenia jak i doświadczenia zawodowego czy innych predyspozycji i wykonuje pracę mniej dochodową niż ta, którą faktycznie mógłby podjąć, nie mając przy tym żadnych ważnych ku temu przeciwwskazań. Ustalając zaś możliwości zarobkowe i majątkowe osoby zobowiązanej do alimentacji, Sąd czyni to biorąc pod uwagę wszystkie te czynniki. Wskazać tu także należy, że szacunki co do dochodu jakie strona może uzyskać są bardzo ostrożne, bo czynione w oparciu o informacje zasięgane z urzędów pracy na temat dostępnych tam ofert zatrudnienia i proponowanych wynagrodzeń. Zazwyczaj zaś urzędy te nie dysponują najbardziej atrakcyjnymi ofertami pracy, gdyż wiele firm poszukując pracownika nie korzysta nawet z ich usług i np. samemu umieszcza ogłoszenia o rekrutacji w prasie czy na stronach internetowych. Niemniej informacje te są wystarczające, by ustalić prawdopodobną wysokość minimalnych dochodów jakie dana osoba mogłaby uzyskać, gdyby w pełni wykorzystywała posiadane możliwości zarobkowe.
Oczywiste jest, że pozwany ojciec, będąc świadomy ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego względem dzieci również powinien w pełni wykorzystać swoje możliwości zarobkowe i majątkowe oraz w sposób odpowiedni gospodarować posiadanymi środkami. Nadto zaznaczyć należy, iż obowiązek łożenia na zaspokojenie potrzeb dziecka jest obowiązkiem szczególnym, którego realizacja powinna wyprzedzać wszelkie inne zobowiązania, co zostało potwierdzone w utrwalonej linii orzecznictwa Sądu Najwyższego. Zgodnie z przyjętą linią orzeczniczą dzieci mają w każdej sytuacji prawo do równej stopy życiowej z rodzicami. Oznacza to, iż oboje rodzice powinni zapewnić dziecku warunki materialne, w których sami żyją (por. uch. SN z 16.12.1987 – III CZP 81/86 – OSNC 1988, z. 4, poz. 42).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięW niniejszej sprawie okolicznością niesporną było to, że pozwany H. K. jest ojcem małoletniego I. W.. Pozwany tego faktu nie kwestionował i uznał powództwo w tej części. W myśl art. 213 § 2 KPC sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. Z uwagi na uznanie powództwa przez pozwanego ocenie Sądu podlegało czy stanowisko to nie zmierza do wywołania skutków opisanych w ww. artykule. Jak wynika z ustalonego w sprawie stanu faktycznego pozwany nigdy nie kwestionował swojego ojcostwa względem małoletniego, przyznał, iż obcował płciowo z matką dziecka w okresie koncepcyjnym, ponadto nie zabiegał o przeprowadzenie badań genetycznych. Mając na uwadze powyższe, Sąd doszedł do przekonania, że uznanie powództwa w tej części przez pozwanego nie może być uznane za sprzeczne zasadami współżycia społecznego. W konsekwencji powyższego Sąd był związany uznaniem powództwa i w punkcie I sentencji wyroku ustalił ojcostwo pozwanego H. K. względem małoletniego I. W..
Pozwany jest ojcem małoletniego, a zatem zobligowany jest do łożenia na jego utrzymanie. Mając na uwadze fakt, iż matka małoletniego domagała się zasądzenia od pozwanego alimentów w wysokości 700 zł miesięcznie, a pozwany uznał żądanie do kwoty 350 zł miesięcznie, konieczne okazało się dokonanie oceny potrzeb małoletniego – zgodnie z dyspozycją art. 135 § 1 KRO
W ocenie Sądu, na podstawie zasad logiki i doświadczenia życiowego oraz aktualnie obowiązujących cen, koszty zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małoletniego wynoszą ok. 650 zł, w tym wydatki na wyżywienie, odzież, pieluchy, środki higieniczne, leczenie oraz udział w kosztach utrzymania mieszkania. W tym miejscu należy jeszcze wskazać, iż powołana kwota 650 zł – jako średniomiesięczny koszt związany z utrzymaniem małoletniego powoda – stanowi absolutnie minimum, albowiem w przedmiotowej kwocie nie mieszczą się chociażby koszty organizacji wypoczynku dziecka, materiałów edukacyjnych czy ewentualnych opłat za przedszkole, które to koszty z punktu widzenia potrzeb rozwojowych dziecka mają elementarny charakter.
W zakresie kosztów wyżywienia Sąd miał na uwadze, iż powód ma 2 lata. Jest dzieckiem zdrowym i nie wymaga stosowania specjalnej diety. Nadto należy zauważyć, że pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym obniża koszty wyżywienia, a pozwany nie zajął stanowiska w tym zakresie. Sąd ustalił wydatki, z uwagi na wiek powoda, na pieluchy oraz środki higieny i kosmetyki na kwotę 100 zł średniomiesięcznie. W zakresie kosztów leczenia przedstawicielka podała, iż powód jest dzieckiem zdrowym. Wydatki na leczenie sezonowych infekcji oraz suplementy diety Sąd określił na kwotę około 15 zł miesięcznie. Wysokość usprawiedliwionych wydatków na odzież i rozrywkę najpełniej realizuje zasadę równej stopy życiowej dzieci i rodziców. Ustalając usprawiedliwione wydatki na odzież i obuwie Sąd miał na uwadze, iż co do zasady są to wydatki o charakterze sezonowym. Nie budzi wątpliwości, iż dziecko w wieku lat 2 wymaga wymiany garderoby co sezon, z uwagi na szybki wzrost. Zdaniem Sądu kwota 100 zł miesięcznie jest adekwatna do potrzeb powoda. Natomiast koszty rozrywki małoletniego Sąd ustalił na około 35 zł miesięcznie. Niewątpliwie ojciec również kupuje dziecku zabawki oraz zapewnia mu inne rozrywki w czasie kontaktów. Do kosztów utrzymania powoda zalicza się również udział małoletniego w kosztach utrzymania mieszkania. Sąd uwzględnił udział dziecka we wspomnianych kosztach w wysokości około 100 zł miesięcznie. Podkreślenia wymaga fakt, iż matka powoda nie wykazała w tej kwestii żadnej inicjatywy dowodowej, wobec czego Sąd, przy ustalaniu ww. kwoty, wziął pod uwagę okoliczność, iż małoletni wraz z matką mieszkają u babci macierzystej, która ponosi w całości opłaty mieszkaniowe.
Zdaniem Sądu, powyższe wydatki, oceniane przez pryzmat zasad doświadczenia życiowego i zawodowego, są w sposób naturalny związane z utrzymaniem osoby w takim wieku i przy takim stanie zdrowia, na jakim obecnie znajduje się małoletni powód oraz odpowiadają realnym potrzebom małoletniego. Konieczność odwołania się do zasad doświadczenia życiowego i zawodowego w zakresie wydatków związanych z utrzymaniem powoda wynikała z tego, że strona powodowa nie przedłożyła żadnych dokumentów, z których jednoznacznie wynikałaby wysokość wszystkich wydatków związanych z utrzymaniem powoda, a o ich wysokości nie mogą świadczyć same tylko subiektywne twierdzenia uprawnionego.
Ustalając wysokość alimentów należnych małoletniemu od ojca Sąd miał jednak na uwadze, że pozwany posiada aktualnie ograniczone możliwości zarobkowe, bowiem pracuje jedynie dorywczo za wynagrodzeniem ok. 1000 zł miesięcznie. Sąd wziął pod uwagę także to, że pozwany posiada tylko podstawowe wykształcenie, a więc jego możliwości zarobkowe oscylują w okolicach minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. około 1400 zł netto miesięcznie. Pozwany mieszka z matką i dokłada się do opłat mieszkaniowych kwotą 400 zł miesięcznie. Po odliczeniu przyznanej renty alimentacyjnej pozwanemu pozostałaby za zaspokojenie własnych potrzeb kwota około 650 zł. Pozwany H. K. uznał żądanie w części dotyczącej zasądzenia alimentów do kwoty po 350 zł miesięcznie. W związku z powyższym należało przyjąć, że jest on w stanie partycypować w kosztach utrzymania dziecka powyższą kwotą. W tym miejscu należy wskazać, iż w razie istotnej zmiany okoliczności po stronie pozwanego – w sytuacji gdy np. znajdzie lepiej płatną pracę – matka małoletniego będzie mogła zwrócić się do Sądu z powództwem o podwyższenie alimentów. Mając na uwadze całokształt powyższych ustaleń Sąd zasądził od pozwanego na rzecz małoletniego powoda alimenty w kwocie po 350 zł miesięcznie począwszy od dnia wniesienia powództwa. Wyrok Sądu Rejonowego – VIII Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 5 grudnia 2017 r. VIII RC 393/17
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
