Prowadzenie sprawy ustalenie ojcostwa jest możliwe nawet wtedy, gdy miejsce pobytu domniemanego ojca dziecka nie jest znane. Także i w takich sytuacjach matka dziecka ma więc możliwość dochodzenia swoich praw. Prowadzenie postępowania pod nieobecność pozwanego wymaga jednak jednocześnie zapewnienia możliwości ochrony interesów i praw takiej osoby. Obie strony procesu cywilnego korzystają przecież z konstytucyjnego prawa do sądu. Realizacja tego prawa polega na ustanowieniu kuratora dla osoby, której miejscu pobytu nie jest znane, a jednocześnie ma być doręczony tej osobie pozew o ustalenie ojcostwa.
Zgodnie z przepisem art. 84 § 1 KRO, sądowego ustalenia ojcostwa może żądać dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec dziecka. Jednakże matka ani domniemany ojciec nie mogą wystąpić z takim żądaniem po śmierci dziecka lub po osiągnięciu przez nie pełnoletności. W myśl § 2 powołanego artykułu, dziecko albo matka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten nie żyje – przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka, albo ten, kto był dawcą komórki rozrodczej w przypadku dziecka urodzonego w wyniku dawstwa partnerskiego w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji (art. 85 § 1 KRO). Należy mieć na względzie, iż nauka na obecnym poziomie pozwala na ustalenie w toku postępowania dowodowego, że dany mężczyzna jest ojcem dziecka. Poszukiwany „dowód pozytywny” zawiera w sobie jako konieczny element wynik badań DNA, stanowiąc spójny logicznie łańcuch przesłanek, pozwalający w sposób pewny wyeliminować możliwość, że ojcem jest być może jakiś inny mężczyzna (H. Dolecki (red), komentarz do art. 85 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego).
Zważyć również należało, iż zgodnie z art. 89 § 1 k.ro., jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie, dziecko nosi nazwisko wskazane w zgodnych oświadczeniach rodziców, składanych jednocześnie z oświadczeniami koniecznymi do uznania ojcostwa. Rodzice mogą wskazać nazwisko jednego z nich albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka. Jeżeli rodzice nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka, nosi ono nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca. Do zmiany nazwiska dziecka, które w chwili uznania już ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda.
Stosownie do treści art. 93 KRO władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom (§ 1). Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka może orzec o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców. Przepisy art. 107 i art. 109-111 stosuje się odpowiednio (§ 2). Zgodnie z art. 107 KRO, jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia (§ 1). W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia (§ 2).
Określenie zakresu obowiązku alimentacyjnego powinno być dokonane przy uwzględnieniu przepisu art. 135 § 1 KRO, z którego wynika, iż zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie. Wedle art. 96 KRO obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka stanowi uszczegółowienie ogólnego obowiązku „troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka” i należytego przygotowania go, odpowiednio do jego uzdolnień, do pracy zawodowej. Obowiązek ten nie jest ograniczony przez żaden sztywny termin, w tym termin dojścia przez uprawnionego do pełnoletniości. Jedyną decydującą okolicznością warunkującą trwanie bądź ustanie obowiązku alimentacyjnego jest to, czy dziecko może utrzymać się samodzielnie. Zakres świadczeń alimentacyjnych jest natomiast podwójnie uzależniony – z jednej strony zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, z drugiej strony od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Przez możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego należy rozumieć te zarobki i dochody, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności oraz stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych.
Przez usprawiedliwione potrzeby należy rozumieć bieżące potrzeby w zakresie utrzymania (tj. mieszkania, wyżywienia, ubrania itd.) oraz w zakresie wychowania (tj. odpowiednie wykształcenie, rozwijanie zainteresowań i uzdolnień itd.). Podkreślić trzeba, że niezdolne do samodzielnego utrzymania dzieci mają prawo do równej stopy życiowej z rodzicami. Dzieci wychowujące się w danej rodzinie także powinny żyć w zasadzie na równej stopie, ale z uwagi na ich odmienny poziom potrzeb chodzi tutaj o „odpowiednio” równą stopę. Poziom konsumpcji dzieci w proporcji do konsumpcji rodziców w typowej sytuacji jest niższy z uwagi na wydatki rodziców związane z wykonywaniem pracy zarobkowej oraz wyższe ceny i poziom usług świadczonych zwykle na rzecz dorosłych osób. Zdaniem Sądu, wszystkie wydatki wyszczególnione w stanie faktycznym niniejszego uzasadnienia, jako koszty związane z utrzymaniem małoletniej powódki i we wskazanej tam wysokości (tj. łącznie ok 800 zł miesięcznie), są wydatkami usprawiedliwionymi w rozumieniu art. 135 § 1 KRO, a więc wydatkami, które powinny być pokrywane w pierwszej kolejności przez rodziców dzieci. Podkreślenia wymaga przy tym fakt, iż przedmiotowe wydatki (oraz ich wysokość) – oceniana przez pryzmat zasad doświadczenia życiowego i zawodowego – są adekwatne do potrzeb dziecka przy uwzględnieniu jego wieku, stanu zdrowia, dotychczasowego poziomu życia, możliwości zarobkowych i majątkowych rodziców dzieci, potrzeb rozwojowych, emocjonalnych, społecznych dzieci, potrzeby stymulowania ich rozwoju, a także przy uwzględnieniu cen dóbr i usług jakie wiążą się z zaspokajaniem poszczególnych potrzeb. W konsekwencji, wysokość przedmiotowych wydatków nie może być poczytana za zbyt wygórowaną, ani za zbyt niską.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięW toku postępowania o ustalenie ojcostwa nie udało się ustalić adresu zamieszkania pozwanego, dlatego też zarządzeniem z dnia 24 maja ustanowił dla nieznanego z miejsca pobytu D. H. (1) kuratora procesowego. Kurator procesowy wniósł o oddalenie powództwa. Z uwagi na brak możliwości ustalenia miejsca pobytu pozwanego nie udało się przeprowadzić dowodu z badania DNA. Sąd także oddalił wniosek pełnomocnika powódki o przeprowadzenie dowodu z badań genetycznych małoletniej powódki i J. Ł.. Sąd dał jednak wiarę zeznaniom przedstawicielki małoletniej, iż to pozwany jest ojcem Z. P. (1). Nadto niewątpliwe podobieństwo dziewczynki z babcią ze strony ojca potwierdza ten fakt.
W przedmiotowej sprawie rodzice nie złożyli zgodnych oświadczeń co do nazwiska dziecka. Strona powodowa domagała się bowiem, aby dziecko w dalszym ciągu nosiło obecne nazwisko, zaś ustawiony dla pozwanego kurator wniósł o oddalenie powództwami. Uwzględniając okoliczność, iż rodzice nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka, to małoletniej powódce należało – zgodnie z art. 89 § 1 zd. 3 w zw. z art. 89 § 2 zd. 1 KRO – nadać podwójne nazwisko
Sąd przeanalizował stosunek ojca do małoletniej Z. P. (1) fakt, że ma świadomość, iż jest jej ojcem, nie utrzymuje z małoletnią kontaktów, nie angażuje się w jej wychowanie, nie partycypuje w kosztach jej utrzymania, a przede wszystkim wziął pod uwagę stanowisko przedstawicielki ustawowej postępowania w tym względzie. Matka małoletniej bowiem wnioskowała o pozbawienie D. H. (2) władzy rodzicielskiej.
Zgodnie z art. 111 § 2 KRO w razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić. Powyższe oznacza, że w sytuacji, gdy pozwany nawiąże prawidłowe relację z córką i odbuduje relacji z dzieckiem, czy też zacznie dobrowolnie i systematycznie uczestniczyć w kosztach jej utrzymania, to Sąd może postanowić, że w odniesieniu do D. H. (1) ustały przyczyny, które były podstawą pozbawienia go władzy rodzicielskiej nad małoletnią córką.
Ustalając usprawiedliwione wydatki na małoletnią powódkę, Sąd oparł się przede wszystkim o wskazania doświadczenia życiowego, które pozwalały na oszacowanie usprawiedliwionych wydatków na dziecko w wieku powódki. I tak, za uzasadnione Sąd uznał wydatki na wyżywienie w kwocie ok. 400 zł miesięcznie. Powyższa kwota nadto została wskazana przez przedstawiciela ustawowego małoletniej, który niewątpliwie zdaje sobie doskonale sprawę ile środków fin nowych przeznacza na zakup żywności dla córki. W zakresie dotyczącym wydatków na odzież i obuwie za uzasadniony Sąd uznał wydatek w kwocie ok. 100 zł miesięcznie. Nie może ulegać wątpliwości, że dziecko rośnie, co wymaga cyklicznej wymiany odzieży i obuwia. Z drugiej strony obowiązkiem rodzica jest dostosowanie związanych z tym wydatków do poziomu życia rodziny, tak by wskazany wydatek był racjonalny i nie nosił cech zbytku. Przy wskazanym założeniu należało w ocenie Sądu wydatki na zakup odzieży i obuwia dla małoletniej oszacować właśnie na kwotę ok. 100 zł miesięcznie. Z kolei na zakup środków czystości racjonalna w ocenie Sądu pozostaje kwota ok. 50 zł. Małoletnia uczęszcza do szkoły, co wiąże się z pewnymi koszami (rada rodziców, ubezpieczanie, zakup niezbędnych akcesoriów piśmienniczych itd.). W toku postępowania nie przedłożono żadnego zaświadczenia lekarskiego wykazującego, że małoletnia powódka cierpi na jakąkolwiek chorobę przewlekłą, wymagającą stałego (lub choćby długotrwałego) podawania leków. Jednak małoletnie dzieci często bowiem łapią infekcje wirusowo – bakteryjne, co skutkuje koniecznością zakupu odpowiednich lekarstw, czy witamin wzmacniających odporność. Za uzasadniony Sąd uznał także wydatek na leki dla małoletniej w wysokości ok. 25 zł miesięcznie. Małoletnia także winna partycypować w kosztach utrzymania mieszkania w wysokości 167 zł.
Sąd uznał więc, iż kwota 500 zł miesięcznie jest w granicach możliwości finansowych pozwanego. Sąd miał przede wszystkim na uwadze, iż pełnomocnik ustawowy małoletniej nie podał żadnych informacji dotyczących pozwanego, a odnoszących się do jego wykształcenia, zdolności zarobkowych, wyuczonego zawodu i dochodów z niej uzyskiwanych. Przedstawiciela małoletniej wskazała tylko, iż pozwany w trakcie trwania ich związku, nie pracował zarobkowo, tylko malował samochodu. Nadto pozwany oprócz małoletniej powódki ma także na utrzymaniu dwójkę innych dzieci. Sąd mając na uwadze uprzednią karalność pozwanego uznał, iż pozwany mógłby liczyć początkowo na wynagrodzenie nie przewyższające kwoty ok. 2100 zł brutto miesięcznie. Na taką właśnie kwotę Sąd ustalił obecne możliwości zarobkowe pozwanego, a więc możliwości istniejące w dacie ogłoszenia wyroku. Mając na uwadze wszystkie wskazane wyżej okoliczności Sąd zasądził od pozwanego na rzecz małoletniej powódki tytułem alimentów kwoty po 500 zł miesięcznie. Wyrok Sądu Rejonowego – VIII Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 21 marca 2019 r. VIII RC 391/17
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
