Obowiązek alimentacyjny polegający na dostarczaniu środków utrzymania, a więc w miarę potrzeby środków wychowania, obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo, przy czym rodzice zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Przepis art. 133 KRO określa ogólne przesłanki istnienia obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka. I tak obowiązek ten istnieje, jeżeli dziecko, nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie a dochody z jego majątku nie wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania, bądź też, jeżeli jest ono wprawdzie w stanie utrzymać się samodzielnie a dochody z jego majątku nie wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania, bądź też jeżeli jest ono wprawdzie w stanie utrzymać się samodzielnie, ale znajduje się w niedostatku. W tym drugim wypadku, dziecko pozostaje w takiej samej sytuacji wobec zobowiązanych do alimentacji rodziców, jak każdy krewny uprawniony do alimentacji.
Jednocześnie należy zaznaczyć, że czas trwania obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka nie jest ograniczony jakimkolwiek terminem i nie pozostaje też w zależności od osiągnięcia przez uprawnionego określonego stopnia wykształcenia. Jedyną okolicznością, od której zależy trwanie, bądź ustanie obowiązku jest to, czy dziecko może się utrzymać samodzielnie. Oczywistym jest przy tym, że nie można tego oczekiwać od dziecka małoletniego.
Zakres potrzeb dziecka, które powinny być przez rodziców zaspokojone wyznacza treść art. 96 KRO, zgodnie z którym rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie –odpowiednio do uzdolnień –do pracy dla dobra społeczeństwa. Dlatego też rodzice w zależności od swych możliwości są obowiązani zapewnić dziecku środki do zaspokojenia zarówno jego potrzeb fizycznych (opieki, mieszkania, wyżywienia, odzieży, higieny osobistej, leczenia), jak i duchowych (kulturalnych), także środki wychowania. Zawsze dziecko jednak każde musi mieć zapewnione podstawowe warunki egzystencji w postaci wyżywienia, stosownej do wieku i pory roku odzieży, środków ochrony zdrowia, kształcenia oraz pieczy nad jego osobą i majątkiem. Wyjście poza wymienione potrzeby zależy już tylko od osobistych cech dziecka oraz od zamożności zobowiązanego
Zgodnie z dyspozycją art. 138 KRO w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Z jego treści wynika, że Sąd tylko wtedy zmienia wysokość świadczenia, gdy jest to uzasadnione zmianą stosunków stanowiących podstawę ustalenia renty alimentacyjnej w dotychczasowej wysokości. W żadnym razie nie jest to weryfikacja, czy ponowna ocena już zasądzonych alimentów.
Obowiązany do alimentacji ma prawo żądać uchylenia obowiązku alimentacyjnego wobec uprawnionego z tego tytułu dziecka, gdy jest ono już w stanie samodzielnie się utrzymać, a nie znajduje się jednocześnie w niedostatku, bowiem rodzice są obowiązani do świadczeń alimentacyjnych wobec dziecka, które nie jest jeszcze wstanie samodzielnie się utrzymać, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Z definicji obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka (utrzymanie i wychowanie) wynika, że obowiązek ten ustaje dopiero wówczas, gdy dziecko osiągnie samodzielność życiową, co z reguły łączy się z możliwością podjęcia pracy zarobkowej, przy czym oczywistym jest, iż nie można powyższego oczekiwać od małoletniego dziecka. Możliwość podjęcia pracy zarobkowej nie może być jednak rozważana w oderwaniu od osobistej i życiowej sytuacji danego uprawnionego, a przede wszystkim bez oceny kierunku i czasookresu podjętej edukacji, rodzaju zdobytego zawodu, możliwości na rynku pracy, wieku uprawnionego, starań uprawnionego do osiągnięcia zdolności do samodzielnego utrzymania się i stopnia wykorzystania w tym zakresie swoich możliwości, wiedzy i zdolności. Czas trwania obowiązku alimentacyjnego rodziców nie jest też związany ze zdobyciem konkretnego stopnia wykształcenia. Zależeć będzie to od okoliczności konkretnego przypadku, a w szczególności tego, czy dziecko osiągnęło już kwalifikacje do podjęcia pracy, która zapewni mu odpowiednie utrzymanie. Często należy w takich przypadkach rozważyć czy stałe podnoszenie kwalifikacji zawodowych albo zdobywanie dodatkowych uprawnień nie prowadzi do niezasadnego przedłużania obowiązku alimentacyjnego rodzica. Z tej przyczyny w odniesieniu do dzieci, które osiągnęły pełnoletniość, brać należy pod uwagę to, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki (por. wyrok Sądu Najwyższego z 14.11.1997, w sprawie III CKN 217/97, Prokuratura i Prawo 1998/28).
Natomiast art. 133 § 3 KRO stanowi, że rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Podkreślić należy, że istotą obowiązku alimentacyjnego jest wspomożenie osoby uprawnionej do momentu osiągnięcia przez nią samodzielności. Obowiązek ten nie jest ograniczony przez żaden sztywny termin, a w szczególności przez termin dojścia przez alimentowanego do pełnoletności. Nie jest także związany ze stopniem wykształcenia w tym sensie, że nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez alimentowanego określonego stopnia podstawowego lub średniego wykształcenia. Jedyną miarodajną okolicznością, od której zależy trwanie bądź ustanie tego obowiązku jest to, czy dziecko może utrzymać się samodzielnie, przy czym przyjmuje się, że nie można tego oczekiwać od dziecka małoletniego (por. wyrok SN z 14 listopada 1997 r., sygn. akt. III CKN 217/97.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięOrzekając w niniejszej sprawie, na podstawie całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego, zdaniem Sądu obowiązek alimentacyjny powoda wobec pozwanego wygasł z dniem ukończenia przez pozwanego nauki na kierunku filologia angielska.
W czasie orzekania w zakresie alimentów w 2012 r. pozwany był małoletni, kontynuował naukę w liceum ogólnokształcącym. Konieczność tego obowiązku była wówczas oczywista i zasadna, a alimenty ustalono na kwotę 900 zł miesięcznie. Niemniej jednak, sytuacja życiowa i możliwości zarobkowe pozwanego od tego czasu znacząco zmieniły się. Pozwany we wrześniu ukończył naukę na kierunku filologia angielska, zdobył zawód nauczyciela języka angielskiego, zatem ma możliwość samodzielnego utrzymania się. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby pozwany podjął pracę w wyuczonym zawodzie i dodatkowo podjął naukę w systemie zaocznym w celu podniesienia kwalifikacji zawodowych. Ponadto pozwany jest osobą młodą i nie ma przeciwskazań zdrowotnych do podjęcia jakiejkolwiek pracy.
Przede wszystkim podnieść należy, że pozwany traktował naukę na kierunku filologia jako podniesienie swoich kwalifikacji językowych. Rozpoczynając studia zakładał, że nie będzie pracował w zawodzie nauczyciela angielskiego, zamierzał w dalszej kolejności rozpocząć naukę na drugim kierunku, który byłby jego docelowym zawodem. Podał, że podejmie pracę dopiero po ukończeniu drugiego kierunku studiów. W tym celu od 1 października wynajął mieszkanie w G. i rozpoczął naukę w systemie dziennym, na płatnych studiach, na kierunku logistyka w Wyższej Szkole (…) w G.. Planowany termin zakończenia studiów przypada na 2022 r. Pozwany, co należy zaznaczyć ma szeroki wachlarz zainteresowań. W odpowiedzi na pozew podał, że zamierza kontynuować naukę na kierunku inżynieryjnym jako logistyk. W dokumentach widać, że został przyjęty na studia na kierunku informatyka, gdyż interesuje go także bezpieczeństwo danych informatycznych i systemów. W toku rozprawy także dodał, iż składał dokumenty na (…), gdzie jednak się nie dostał, a później na Akademię (…), na którą także się nie dostał (k 73). Podał, że chciał studiować sport. Żaden z tych kierunków nie jest nawet styczny z nauką języka angielskiego.
Prezentowana postawa pozwanego nie zasługuje na aprobatę Sądu, bowiem jest sprzeczna z zasadą obowiązku alimentacyjnego. Pozwany winien w pierwszej kolejności zmierzać do zdobycia zawodu, który umożliwi mu podjęcie pracy i samodzielne utrzymanie, a następnie dokształcać się w kierunku własnych zainteresowań. Nie może mieć miejsca sytuacja, jak w niniejszej sprawie, że osoba uprawniona do alimentów najpierw dokształca się, a potem zdobywa zawód.
Tymczasem pozwany, z góry założył, że nauka na kierunku filologia angielska to tylko po to aby poprawić swoje umiejętności językowe, a następnie podejmie naukę na drugim kierunku, który będzie jego docelowym zawodem. Zachowanie pozwanego, można zatem odczytać jako zmierzające do wydłużenia obowiązku alimentacyjnego. Trzyletnie studia licencjackie nie stanowią formy dokształcania w kierunku zainteresowań, a uprawniają do pracy w określonym zawodzie. Jeśli pozwany chciał podnieść swoje umiejętności językowe mógł dokształcać się w systemie wieczorowym, poprzez dodatkowe kursy czy szkolenia.
Niewątpliwie pozwany zdobył zawód i jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Natomiast jeżeli pozwany planuje zdobyć dodatkowy zawód winien podjąć pracę w zawodzie który posiada i samodzielnie sfinansować dalszą naukę w systemie zaocznym.
Należy stwierdzić, iż zasadne byłoby utrzymanie obowiązku alimentacyjnego, a zarazem oddalenie przedmiotowego powództwa w sytuacji, gdyby pozwany chciał kontynuować naukę na tym samym kierunku tj. filologia angielska na uzupełniających studiach magisterskich. Tymczasem pozwany rozpoczął kolejne studia, które mają trwać trzy i pół roku. Dlatego też, pozostawienie dotychczasowych alimentów doprowadziłoby do finansowego pokrzywdzenia strony powodowej. Powód wówczas płaciłby na utrzymanie pozwanego kolejne trzy i pół roku tj. do czasu zakończenia licencjatu na drugim kierunku studiów. Obowiązek alimentacyjny trwałby zatem o półtora roku dłużej niż w sytuacji, gdyby pozwany kontynuował naukę na uzupełniających – dwuletnich studiach magisterskich w aktualnym zawodzie. Dalsze przedłużanie obowiązku alimentacyjnego powoda wobec pozwanego byłyby zatem rażąco niesprawiedliwe i sprzeczne z jego istotą.
Sąd dał wiarę zeznaniom powołanych świadków tj. I. K. i J. P. i również na nich oparł stan faktyczny w sprawie. Powołani świadkowie przedstawili obraz sytuacji majątkowej oraz możliwości zarobkowych stron. Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, na podstawie powołanych przepisów Sąd uchylił z dniem 1 października alimenty od powoda R. P. płatne na rzecz pozwanego F. P. ustalone ugoda zawarta przed Sądem Rejonowym z dnia 30 października w kwocie 900 zł miesięcznie. Wyrok Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 22 listopada 2017 r. III RC 167/17
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
