Artykuł 92 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, iż dziecko do pełnoletniości pozostaje pod władzą rodzicielską. Z kolei zgodnie z art. 95§ 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Poprzez dobro dziecka należy rozumieć zapewnienie dziecku wszystkich tych wartości, które są konieczne do jego prawidłowego rozwoju fizycznego i duchowego, normalnych warunków do prawidłowego rozwoju. Artykuł 109 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi natomiast, że jeżeli dobro dziecka jest zagrożone sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia. Zarządzenia wydane na podstawie art. 109 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowią zawsze ograniczenie władzy rodzicielskiej rodziców poprzez pozbawienie ich w pewnym zakresie dowolności postępowania w stosunku do swego dziecka. Celem wydania takich zarządzeń jest zawsze ochrona dobra dziecka w sytuacji jego zagrożenia. Nie jest istotne czy zachowanie rodziców jest zawinione czy nie jest zawinione, czy jest spowodowane bezradnością, nieudolnością czy nieświadomością, bądź chorobą lub mylnym wyobrażeniem o tym, czego potrzebuje ich dziecko. Zarządzenia oparte na art. 109 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie są formą represji w odniesieniu do rodziców, ani nie zmierzają do ich negatywnej oceny, lecz są formą niesienia im pomocy w przypadku trudności wychowawczych czy życiowych. Celem postępowania o ograniczenie władzy rodzicielskiej jest usunięcie zagrożenia dobra dziecka i wytłumaczenie tego rodzicom w celu podjęcia współpracy z sądem opiekuńczym w interesie ich dziecka. Z treści art. 109 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika dyrektywa profilaktycznego działania Sądu nakazująca podjęcie ingerencji w sferę władzy rodzicielskiej już w razie zagrożenia dobra dziecka, by zapobiec ujemnym skutkom niewłaściwego lub nieudolnego jej sprawowania.
Do istotnych spraw dziecka zalicza się m.in. sprawy związane z miejscem pobytu dziecka. Niektóre sprawy są nie tylko istotne dla dziecka, ale zarazem istotne dla rodziny. Należy do nich w szczególności materia związana ze zmianą miejsca zamieszkania małżonków. Spór między rodzicami o ustalenie miejsca zamieszkania dziecka rozgrywa się na płaszczyźnie prawa do wykonywania władzy rodzicielskiej.
Zamieszkiwanie przez rodziców w jednej miejscowości nie stanowi przeszkody do wystąpienia z wnioskiem o ustalenie miejsca zamieszkania dziecka przy wnioskodawcy. W orzeczeniu sąd nie ustala miejsca zamieszkania dziecka pod konkretnym adresem, a nawet w określonej miejscowości, ale ustala, iż miejscem zamieszkania dziecka będzie każdorazowo miejsce zamieszkania danego rodzica. O miejscu zamieszkania dziecka przy jednym z rodziców sąd orzeka również w wyroku rozwodowym. Miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, tzn. przebywa przemiennie u obojga rodziców, tak że nie da się określić, u którego z nich przebywa na stałe, albo przebywa na stałe u osoby trzeciej, np. u dziadków lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej czy innej formie pieczy zastępczej, miejsce zamieszkania dziecka określa sąd opiekuńczy. Przebywanie jest okolicznością faktyczną, możliwą do ustalenia w postępowaniu sądowym, a nawet w innym postępowaniu (np. administracyjnym), gdyby ustalenie takiej okoliczności miało istotne znaczenie. Rodzic wykonujący jednoosobowo władzę rodzicielską decyduje sam o miejscu pobytu dziecka.
Miejsce faktycznego pobytu dziecka należy odróżnić od miejsca jego zamieszkania w prawnym znaczeniu tego określenia. Chodzi o prawne miejsce zamieszkania, które w stosunku do dziecka jest tzw. domicilium necessarium, tj. miejscem zamieszkania określonym ustawowo w zależności od miejsca zamieszkania innych osób bez względu na to, czy dziecko w rzeczywistości w danej miejscowości przebywa. Wola dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską nie rozstrzyga o jego miejscu zamieszkania w sensie prawnym. Rodzice mogą powierzyć pieczę innym osobom, jednak w takiej sytuacji domicilium necessarium dziecka stanowi nadal miejsce zamieszkania jego rodziców.
Ustalenie domicilium necessarium dziecka ma istotne znaczenie dla stwierdzenia faktu zatrzymania albo przetrzymywania dziecka przez osobę nieuprawnioną. Zatrzymanie dziecka polega na objęciu przez osobę nieuprawnioną bezpośredniej pieczy nad dzieckiem wraz z przejawem woli utrzymania nad dzieckiem tej pieczy. Zatrzymanie przybierać może postać odmowy wydania dziecka, które na mocy decyzji sądu lub z woli rodzica (lub opiekuna) przebywało na czas ściśle określony w innym miejscu niż jego domicilium necessarium. Przetrzymywanie dziecka ma natomiast cechy utrwalonego już stanu rzeczy. Przebywanie dziecka u osoby nieuprawnionej polega na faktycznym, lecz bezprawnym pobycie dziecka w miejscu jej zamieszkania (także u bliskich lub znajomych tej osoby) albo w miejscu jej czasowego pobytu. Przetrzymywanie przybiera więc z czasem postać przebywania, „stałego pobytu” dziecka u osoby nieuprawnionej.
W braku porozumienia między rodzicami rozstrzyga sąd opiekuńczy ponieważ, gdy jeden z rodziców będzie miał zastrzeżenia co do wymeldowania dziecka z pobytu stałego i zameldowania go w nowym miejscu, może wystąpić do sądu o ustalenie miejsca pobytu dziecka.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięW niniejszej sprawie pomiędzy A. B. (1) a J. W. (1) jako rodzicami małoletniego J. W. (2) nie było dotychczas zgodności co do postępowania z chłopcem, wyboru sposobu jego edukacji i leczenia. Mając na uwadze, iż małoletni mieszka obecnie z ojcem i tam chce pozostać matka zaakceptowała ten stan rzeczy wyrażając zgodę na powierzenie ojcu władzy rodzicielskiej i ustalenie u niego miejsca zamieszkania syna. Jednakże matka chciała, aby ona także mogła wykonywać władzę rodzicielską w zakresie edukacji, leczenia, wyjazdów zagranicznych, miejsca zamieszkania syna i światopoglądu. Wniosła o ograniczenie władzy rodzicielskiej ojca nad synem przez nadzór kuratora sądowego. Zgodziła się na to, że nie musi być obecna przy wizytach lekarskich syna, ale chciała być przez byłego męża informowana o wynikach badań i konsultacjach medycznych syna, chciała także mieć możliwość rozmów z lekarzami i prawo wglądu do dokumentacji medycznej.
Z uwagi na powyższe zmieniony został wyrok Sądu Okręgowego w sprawie o rozwód w punkcie 2 w ten sposób, że wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim J. W. (2) urodzonym (…) powierzone zostało ojcu J. W. (1) ustalając, że u ojca jest miejsce zamieszkania syna z ograniczeniem władzy rodzicielskiej matki A. B. (1) do prawa współdecydowania o istotnych sprawach dziecka w zakresie edukacji, miejsca zamieszkania, światopoglądu, oraz do prawa zasięgania informacji o udzielaniu małoletniemu świadczeniach medycznych i prawa zapoznawania się z dokumentacją medyczną oraz konsultacji z lekarzami prowadzącymi leczenie.
Nadto na podstawie art. 109 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który przewiduje, że jeżeli dobro dziecka jest zagrożone to sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia władza rodzicielska J. W. (1) nad małoletnim J. W. (2) ograniczona została poprzez nadzór kuratora sądowego. Małoletni J. W. (2) sprawiał swoim zachowaniem poważne kłopoty wychowawcze w szkole, posuwał się do agresji w takim stopniu, że konieczne było odwiezienie go na konsultację psychiatryczną. Obecnie małoletni ma nauczanie indywidualne, jednakże z uwagi na swoje zaburzenia wymaga nadal szczególnej uwagi i troski. Także z uwagi na konflikt między rodzicami małoletniego nadzór kuratora może być pomocny w celu poprawy komunikacji i współpracy pomiędzy nimi. Postanowienie Sądu Rejonowego – VI Wydział Rodzinny i Nieletnich VI Nsm 1204/18
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
