Zarząd majątkiem dziecka ma być sprawowany przez rodziców z należytą starannością. Można jednak przyjąć, iż obejmuje ona takie postępowanie, które prowadzi do zachowania majątku dziecka w stanie niepogorszonym. To jednocześnie staranność ogólnie wymagana w stosunkach danego rodzaju. Powinna ona zatem być realizowana w dobrej wierze dla dobra małoletniego. Przesada w dokładaniu należytej staranności może doprowadzić nadmiernego rygoryzmu rodziców, skutkującego pokrzywdzeniem dziecka – jego alienacją lub buntem. Natomiast niedołożenie należytej staranności może prowadzić do zawinionego niedbalstwa rodziców, skutkującego również pokrzywdzeniem dziecka – jego samowolą lub uzależnieniem od wartości aspołecznych, patologicznych. Należy więc postępować rozsądnie, tzn. kierując się doświadczeniem życiowym i ochroną interesu dziecka, stosować w praktyce zasady logicznego rozumowania, dobrego wychowania i edukacji – tak własnych, jak i dziecka, oraz uczciwości.
Zgodnie z treścią art. 101 § 3 KRO rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonanie takich czynności przez dziecko. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 października 2010 roku w sprawie sygn. akt I CKN 319/00 wskazał, że „obiektywnym i sprawdzalnym miernikiem czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu jest ciężar gatunkowy dokonywanej czynności, jej skutków w sferze majątku małoletniego, wartość przedmiotu objętego wyrażoną w postępowaniu sądowym czynnością dyspozytywną oraz szeroko pojęte dobro dziecka i ochrona jego interesów życiowych”. Oceny tej sąd dokonuje według stanu z daty orzekania (orz. SN z 03.03.1949 r., C 159/49, PN 1949, Nr 2, s. 521).
Nadzór sądu opiekuńczego ma w tym zakresie charakter prewencyjny, obejmując badanie legalności (zgodności z prawem) i celowości (szeroko rozumianego interesu, nie ograniczonego do bieżącej korzyści) przed dokonaniem zamierzonej czynności. W uzasadnieniu uchwały pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 30 kwietnia 1977 r., III CZP 73/76 (OSNC 1978, nr 2, poz. 19) potwierdzono, że mimo zmiany stanu prawnego zachowała aktualność uchwała pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 24 czerwca 1961 r., III CZP 16/61 (OSNC 1963, nr 9, poz. 187), w myśl której czynność prawna dotycząca majątku małoletniego, dokonana przez przedstawiciela ustawowego bez uprzedniego zezwolenia władzy opiekuńczej, jest nieważna i nie może być konwalidowana.
Ze względu na szczególną doniosłość zezwolenia na dokonanie w imieniu małoletniego czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu, sąd musi wysłuchać oboje rodziców, a odnośne orzeczenie staje się skuteczne dopiero z chwilą uprawomocnienia się.
Postanowienie sądu zawierające zezwolenie przewidziane w art. 101 § 3 KRO może być zmienione na podstawie art. 577 KPC. Jednakże nie jest to dopuszczalne, jeżeli na podstawie tego zezwolenia powstały skutki prawne względem osób trzecich co ma miejsce przede wszystkim wtedy, gdy rodzice zawarli już umowę, na jaką sąd opiekuńczy zezwolił, albo gdy złożyli taką ofertę; w tym ostatnim wypadku zmiana nie może nastąpić przez czas, w ciągu którego rodzice są związani ofertą.
Czynność prawna przekraczająca zwykły zarząd majątkiem dziecka (art. 101 § 3 KRO), dokonana przez jego przedstawiciela ustawowego na podstawie nieprawomocnego postanowienia zezwalającego na jej dokonanie (art. 583 zd. 1 KPC) jest nieważna na podstawie art. 58 § 1 KC, jako dokonana bez uprzedniego zezwolenia sądu opiekuńczego i nie może być konwalidowania wskutek późniejszego uprawomocnienia się takiego postanowienia (art. 583 zd. 2 KPC)
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięNiewątpliwie czynność polegająca na zbyciu udziału we własności nieruchomości nabytej przez małoletniego w drodze dziedziczenia po zmarłej matce przez zrzeczenie się tego udziału jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu. Jednakże w sytuacji, gdy udział ten jest niewielki w przedmiotowej nieruchomości, to trafnie zarzuca apelujący, iż Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie niewłaściwie ocenił ciężar gatunkowy czynności co do której nie wyraził zgody. W okolicznościach niniejszej sprawy nie jest trafny pogląd Sądu Rejonowego, że za odmową wyrażenia zgody na zbycie nieruchomości przemawia jej położenie, które może w przyszłości stanowić podstawę dla znacznego wzrostu wartości nieruchomości lub korzystnego inwestowania w tą nieruchomość, bowiem taka ocena powinna być dokonana według stanu z daty orzekania, a nie na podstawie sytuacji mogącej zaistnieć w przyszłości. Skoro działka stanowiąca grunty orne o powierzchni 1,0300 ha posiada średnie parametry w zakresie lokalizacji, wskaźnika bonitacji, powierzchni oraz stopnia kultury rolnej wynikające z faktu, iż od wielu lat o ziemię tą nikt nie dba we właściwy sposób z uwagi na nieuregulowany jej stan prawny, to oczywistym jest obecnie poniesienie kosztów na doprowadzenie gruntu do wyższego stopnia kultury rolnej oraz uzyskania wyższego wskaźnika bonitacji. Także działka o powierzchni 0,2800 ha (nie ujęta w operacie szacunkowym), obejmująca zabudowania, które od 22 lat nie są użytkowane, zamieszkane oraz wymagają znacznych nakładów na remont i modernizację, nie przynoszą dochodu, tylko wymagają ponoszenia kosztów związanych chociażby z podatkiem od nieruchomości.
Trafnie podnosi apelujący, iż okoliczności te mają istotne znaczenie dla oceny opłacalności gospodarczej w zatrzymaniu udziału w nieruchomości do czasu pełnoletniości małoletniego, bowiem z zatrzymaniem nieruchomości wiążą się dla małoletniego jako współwłaściciela wydatki związane z prawidłowym gospodarowaniem nieruchomością i remontem zabudowań. Trafnie podnosi apelujący, że małoletniemu są niezbędne środki na utrzymanie i kształcenie, a nie przysparzanie mu nowych zobowiązań. Trafnie wskazuje apelujący, że ponadto za celowością wyrażenia zgody przez Sąd na dokonanie czynności prawnej imieniem małoletniego, polegającej na zbyciu posiadanego przez małoletniego udziału pradziadka A. S. (1) w nieruchomości za spłatą na jego rzecz wartości udziału, przemawiają przepisy regulujące zarząd rzeczą wspólną (art. 199 KC i art. 200 KC) oraz o zniesieniu współwłasności (art. 210 KC), a także o dziale spadku, bowiem współwłasność nieruchomości ma charakter tymczasowy, a każdy ze współwłaścicieli ma prawo w każdym czasie żądać zniesienia współwłasności. Niewątpliwie małoletni nie posiada majątku umożliwiającego mu przejęcie nieruchomości za spłatą na rzecz drugiego współwłaściciela. Drugi współwłaściciel – F. S. nie jest natomiast zainteresowany współwłasnością, czemu dał wyraz przeprowadzając dział spadku z pozostałymi spadkobiercami, przejmując ich udziały. Nie sposób zatem przyjąć, aby z punktu widzenia zarówno gospodarczego, jak i prawnego, uzasadnione było utrzymywanie współwłasności nieruchomości, w której małoletni posiada ostatecznie udział w niewielkiej wysokości.
W świetle powyższego uznać należy, iż zgoda Sądu na zbycie udziału małoletniego w nieruchomości w zamian za spłatę wartości udziału nie będzie stanowiła naruszenia usprawiedliwionego interesu małoletniego, natomiast brak takiej zgody może takie naruszenie stanowić, gdyż naraża go na dodatkowe, trudne do przewidzenia koszty związane z utrzymaniem nieruchomości. Postanowienie Sądu Okręgowego w Świdnicy – II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 11 lutego 2014 r. II Ca 982/13
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
