Stosownie do art. 13 § 1 kodeksu cywilnego osoba która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Konsekwencją ubezwłasnowolnienia całkowitego jest natomiast to, że osoba całkowicie ubezwłasnowolniona nie posiada zdolności do czynności prawnych (art. 12 KC). Ze względu na daleko posuniętą ingerencję w sferę praw osobistych osoby fizycznej, w razie jej ubezwłasnowolnienia całkowitego w orzecznictwie Sądu Najwyższego rygorystycznie podchodzi się do wykładni przesłanek ubezwłasnowolnienia wskazanych w art. 13 § 1 KC.
Sama choroba psychiczna lub inna przyczyna wskazana w art. 13 § 1 KC nie jest wystarczającą przesłanką do orzeczenia ubezwłasnowolnienia całkowitego. Tym przyczynom musi towarzyszyć powiązana przyczynowo z tymi przyczynami niemożność kierowania swoim szeroko rozumianym postępowaniem przez osobę fizyczną, której wniosek dotyczy. Przez pojęcie „niemożność” rozumieć należy brak świadomego kontaktu z otoczeniem oraz brak możliwości intelektualnej oceny swojej sytuacji, swojego zachowania i wywołanych nim następstw (postanowienie Sądu Najwyższego z 17 maja 2013 r., I CSK 122/13).
W orzecznictwie wypracowana została dodatkowa przesłanka ubezwłasnowolnienia, nakazująca sądowi badanie interesu osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona. Ubezwłasnowolnienie może być orzeczone tylko dla dobra takiego podmiotu (postanowienie Sądu Najwyższego z 30 maja 1968 r., I CR 175/68, RPEiS 1969, nr 2, s. 325; postanowienie Sądu Najwyższego z 14 lutego 1974 r., I CR 8/74, OSNC 1975, nr 1, poz. 12). Ubezwłasnowolnienie jest bowiem instytucją powołaną w wyłącznym interesie osoby chorej, która z przyczyn określonych w art. 13 § 1 KC nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem albo z przyczyn określonych w art. 16 § 1 KC potrzebuje pomocy do prowadzenia spraw życia codziennego.
Mimo istnienia przesłanek prowadzących do ubezwłasnowolnienia sąd może oddalić wniosek o ubezwłasnowolnienie, jeżeli sytuacja życiowa chorego jest ustabilizowana, ma on zapewnioną dostateczną opiekę faktyczną i nie zachodzi potrzeba podjęcia żadnych działań wymagających ustanowienia opieki prawnej, a orzeczenie ubezwłasnowolnienia mogłoby prowadzić do zakłócenia – wbrew interesom chorego – korzystnie dla niego uregulowanej sytuacji faktycznej (postanowienie Sądu Najwyższego z 5 stycznia 1977 r. I CR 450/76).
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięPostanowieniem Sąd Okręgowy orzekł o ubezwłasnowolnieniu całkowitym z powodu zaburzeń psychicznych uczestniczki Z. P. W uzasadnieniu postanowienia Sąd wyjaśnił, że wnioskodawczyni M. J. wniosła o ubezwłasnowolnienie całkowite babci Z. P. z uwagi na postępujące otępienie. W uzasadnieniu wniosku wskazała, że u uczestniczki rozpoznano i jest leczona z powodu otępienia F 03. Jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji i wymaga 24 godzinnej opieki. Nadto jej stan zdrowia budzi obawę o możliwe niekorzystne rozporządzenie swoją osobą i majątkiem. Wnioskodawczyni oświadczyła, iż uczestniczka pozostaje pod jej opieką.
Podczas wysłuchania uczestniczka nie podała swoje imienia ani nazwiska. Kilkakrotnie powtórzyła pojedyncze słowa, w niektórych przypadkach w kontekście pytań. W wydanej na potrzeby niniejszego postępowania opinii sądowo-psychiatrycznej biegli stwierdzili, że uczestniczka przejawia symptomy głębokich i rozległych deficytów poznawczych. U badanej zaznaczają się głębokie zaburzenia pamięci bezpośredniej jak i długotrwałej, znaczne pogorszenie sądzenia i myślenia w zakresie przetwarzania informacji oraz organizowania i planowania działań, dokonywanych ocen. Uczestniczka nawiązuje bardzo skąpy kontakt z otoczeniem i udziela odpowiedzi lakonicznych, niepełnych, wybiórczych lub poza płaszczyzną pytań. Uczestniczka nie czyta, nie pisze, nie liczy. Uwagę koncentruje na osobie mówiącej, jednak spostrzegane i przetwarzane są jedynie nieliczne dane. Badanemu brakuje orientacji w otaczającej rzeczywistości oraz odnośnie własnej osoby. Z. P. nie jest w stanie samodzielnie poruszać się poza własnym mieszkaniem, zadbać o elementarne sprawy życia codziennego tj. robienie zakupów, uiszczanie opłat, planowanie wydatków, przygotowanie i spożywanie posiłków. Nie orientuje się on w kwestiach związanych z bieżącymi wydarzeniami w kraju i życiem codziennym.
Biegli stwierdzili, że z powodu zaburzeń pamięci i znaczących deficytów w zakresie czynności poznawczych, w tym zaburzenia logicznego, abstrakcyjnego i przyczynowo-skutkowego rozumowania, uczestniczka nie jest w stanie antycypować konsekwencji swoich decyzji i działań. Nie zna czasu, wartości pieniądza, nie okazuje zainteresowań, nie jest w stanie gromadzić nowych informacji. W ocenie biegłych nie jest zdolna do samodzielnej egzystencji i wymaga całodobowej opieki innych osób.
Biegli rozpoznali u Z. P. zaburzenie psychiczne – otępienie głębokiego stopnia. W ich ocenie uczestniczka nie potrafi samodzielnie kierować swoim postępowaniem, a jej rozeznanie odpowiada osobie poniżej 13 roku życia. Biegli wskazali, że doręczanie uczestniczce pism i wezwań sądowych oraz jej przesłuchanie przez Sąd, ze względu na stopień otępienia jest bezcelowe.
W niniejszej sprawie zarówno opinia biegłych psychiatry i psychologa, zgromadzone w sprawie dowody z dokumentów oraz czynność wysłuchania, potwierdzają istnienie zaburzeń psychicznych u uczestnika postępowania, które czynią ją całkowicie niezdolną do kierowania swoim postępowaniem. Za celowością ubezwłasnowolnienia całkowitego Z. P. przemawia konieczność ochrony jej praw oraz pokierowania innymi życiowymi sprawami dotyczącymi osoby uczestniczki postępowania.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
