Zgodnie z art. 92 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dziecko aż do uzyskania pełnoletności pozostaje pod władzą rodzicielską. Analiza przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego prowadzi do wniosku, że w zakres władzy rodzicielskiej wchodzi ogół praw i obowiązków spoczywających na rodzicach i przysługujących im względem dziecka, celem sprawowania należnej opieki nad osobą dziecka i jego majątkiem. Władza rodzicielska obejmuje całokształt spraw dziecka i pieczę nad jego osobą, zarząd jego majątkiem oraz reprezentowanie go. Decydującym kryterium, na podstawie którego rozstrzyga się treść oraz wykonywanie władzy rodzicielskiej, stanowi dobro dziecka. Podstawowa zaś funkcja władzy rodzicielskiej, to taka, którą można określić jako ochronną. Ustawodawca w art. 97 § 1 krio wskazał, że władza rodzicielska przysługuje każdemu z rodziców. Jednakże zgodnie z dyspozycją art. 97 § 2 krio w sprawach istotnych konieczne jest wspólne porozumienie rodziców, a jeżeli nie jest ono możliwe o rozstrzygnięciu istotnych spraw dziecka orzeka sąd opiekuńczy.
W sprawach dotyczących majątku i osoby dziecka sąd ma obowiązek wysłuchania małoletniego, jeżeli jest to uzasadnione jego rozwojem umysłowym, stanem zdrowia oraz stopniem dojrzałości. Podobnie art. 12 Konwencji z 20.11.1989 r. o prawach dziecka (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.), wymaga, aby państwo będące stroną tej konwencji zapewniło dziecku, które jest zdolne do kształtowania własnych poglądów, możliwość wypowiadania się w każdym postępowaniu sądowym i administracyjnym dotyczącym dziecka, bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawiciela bądź odpowiedniego organu, zgodnie z zasadami proceduralnymi prawa wewnętrznego.
W aktualnym stanie prawnym szczepienie przeciwko Covid – 19 pozostaje dobrowolne. Obowiązuje ustawa z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 20.10.2020 poz. 1845). Określa ona zasady i tryb rozpoznawania i monitorowania sytuacji epidemiologicznej oraz podejmowania działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych w celu unieszkodliwienia źródeł zakażenia, przecięcia dróg szerzenia się zakażeń i chorób zakaźnych oraz uodpornienia osób podatnych na zakażenie poprzez szczepienia ochronne. Rozporządzenie Ministra Zdrowia zmieniające rozporządzenie w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (t.j. Dz.U. 2020 r. poz. 1964), wydane na podstawie art. 17 ust. 10 ww. ustawy, określa wykaz chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych oraz osoby lub grupy osób obowiązane do poddawania się tym szczepieniom. Ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie Covid -19 na listę tych chorób zakaźnych. Wydane na podstawie art. 3 ust. 4 pkt 2 ustawy o zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 grudnia 2020 r. w sprawie metody zapobiegania Covid-19 (Dz.U. z 2021 r. poz. 10, 855, 920 i 1034) również nie wprowadza obowiązku szczepienia. Szczepienie nastolatków w wieku 12 – 16 lat stało się natomiast dopuszczalne na mocy Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 15 czerwca 2021 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie metod zapobiegania Covid-19 (Dz.U. z dnia 15 czerwca 2021 roku, Poz. 1068). Akt ten również nie wprowadził obowiązku szczepienia.
W świetle więc obowiązujących regulacji prawnych, aktualnie – pomimo stanu epidemii – zaszczepienie się przeciwko Covid – 19 pozostaje swobodną i indywidualną decyzją każdego. Poddanie się szczepieniu przeciwko Covid – 19 każdorazowo zależy od woli osoby mającej przyjąć szczepienie, a w przypadku osób małoletnich w wieku od 12 do 16 lat– od decyzji jej przedstawicieli ustawowych.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięOjciec T. C. złożył wniosek o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka w braku porozumienia rodziców. Domagał się wyrażenia przez Sąd zgody na przyjcie przez jego małoletniego syna F. C. urodzonego (…) dawki szczepionki przeciwko Covid – 19 oraz upoważnienia go do zapisania małoletniego na termin szczepienia. Żądał się również zasądzenia od uczestniczki postępowania M. S. zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wnioskodawca podniósł, że w dniu 10 czerwca z inicjatywy wnioskodawcy i za zgodą małoletniego F., otrzymał on pierwszą dawkę szczepionki przeciwko Covid – 19. Termin podania drugiej dawki został odwołany z powodu sprzeciwu matki chłopca – M. S.. Wnioskodawca argumentował, że podanie szczepionki jest zgodne z dobrem małoletniego, pozwoli uniknąć konieczności poddania go nieprzyjemnym i kosztownym testom podczas zagranicznych wyjazdów wakacyjnych, szczepienia są dopuszczone dla dzieci w wieku 12 – 16 lat, a małoletni po pierwszej dawce nie miał żadnych powikłań. Ponieważ rodzice małoletniego nie mogą dojść do porozumienia, konieczne było zwrócenie się do Sądu o rozstrzygnięcie w trybie art. 97 § 2 KRO.
W odpowiedzi na wniosek uczestniczka M. S. wniosła o jego oddalenie. W uzasadnieniu argumentowała, że wnioskodawca zaszczepił małoletniego bez jej wiedzy i zgody oraz zabronił chłopcu informowania jej o planowanej szczepionce. Uczestniczka wskazała, że powodem jej sprzeciwu wobec szczepienia są obawy o zdrowie syna. Niepokoi się, że u dziecka mogą po szczepieniu wystąpić poważne powikłania, tzw. niepożądane odczyny poszczepienne. Obawia się również, że mimo warunkowego dopuszczenia do obrotu na 24 miesiące przez Europejską Agencję Leków preparaty podawane jako szczepionki przeciwko Covid -19 nie zostały wystarczająco przebadane klinicznie. Uczestniczka wskazywała również, że kilka dni po przyjęciu pierwszej dawki, F. skarżył się na ból kręgosłupa w odcinku szyjnym, a dwa tygodnie po szczepieniu miał katar i uciążliwy kaszel, co zdaniem wnioskodawczyni, mogło mieć związek ze szczepieniem.
W rozpoznawanej sprawie kwestią poddaną rozstrzygnięciu Sądu było podanie małoletniemu F. C. drugiej dawki szczepionki przeciwko Covid – 19, do czego dążył wnioskodawca, a czemu sprzeciwiała się matka chłopca. Podkreślenia przy tym wymaga, że Sąd nie wypowiadał się w przedmiocie potrzeby szczepień przeciwko Covid – 19, a w szczególności szczepień nastolatków w wieku 12 – 16 lat. Oczywistym jest, że w obecnej sytuacji pandemii koronawirusa optymalnym jest, aby szczepionkę przyjął każdy komu stan zdrowia na to pozwala, jednakże niniejsze postępowanie dotyczyło jedynie indywidualnej sytuacji małoletniego F.
W ocenie Sądu zdanie małoletniego F. było w sprawie tym bardziej istotne, że podanie szczepionki wiąże się z ingerencją medyczną w jego ciele. To sam małoletni ma przyjąć zastrzyk, który spowoduje określone zmiany w jego układzie odpornościowym, skutkujące ochroną przed zachorowaniem. On też ponosi ryzyko wystąpienia negatywnych skutków szczepionki, jak również skutków zakażenia w przypadku odmowy jej przyjęcia. Wysłuchanie zatem małoletniego oraz rozważenie możliwości uwzględnienia jego zdania, było obowiązkiem Sądu i wyrazem poszanowania podmiotowości i autonomii chłopca.
Biorąc pod uwagę wiek F. oraz przebieg wysłuchania (a także opinię samego wnioskodawcy, który podkreślał, że jego syn jest dzieckiem nad wiek poważnym i rozsądnym). Sąd nie miał wątpliwości, że małoletni jest zdolny do zrozumienia przedmiotu postępowania oraz znaczenia szczepienia – na poziomie pozwalającym mu na powzięcie decyzji w tej kwestii. Oczywiście nie oznacza to, że chłopiec pojmuje wszelkie medyczne i naukowe aspekty związane ze szczepieniem przeciw Covid – 19. Małoletni F., podobnie jak przeważająca większość społeczeństwa, nie ma kwalifikacji i wiedzy pozwalającej zrozumieć szczegółowo mechanizm działania szczepionki. Jest jednak zdolny do oceny ryzyka szczepienia lub jego braku dla jego zdrowia.
Małoletni wyraża obecnie zdecydowany sprzeciw przeciwko drugiej dawce szczepionki. Argumentuje, że pierwsza dawka uodparnia go w pewnym stopniu oraz że jako osoba młoda, zdrowa oraz odporna na infekcje, nie jest narażony na duże ryzyko poważnego przejścia Covid – 19.
Sąd nie podziela w pełni tej argumentacji. W opinii Sądu, decyzja o dopuszczeniu szczepionki do obrotu, podobnie jak w przypadku wszystkich innych leków i preparatów medycznych, oznacza, że korzyści z jej przyjęcia przewyższają związane z tym ryzyko. Niemniej jednak, nie sposób odmówić opinii chłopca pewnej dozy racjonalności. Rzeczywiście, dotychczasowy przebieg epidemii koronawirusa wskazuje, że nastolatkowie niezmiernie rzadko przechodzą zakażenie w sposób ciężki lub grożący poważnymi konsekwencjami dla zdrowia. Będąc jak najdalszym od bagatelizowania Covid -19 oraz społecznych skutków pandemii, Sąd miał na uwadze, że rozstrzygnięcie dotyczy szczepionki przeciwko chorobie, która nie stwarza tak wysokiego ryzyka dla zdrowia chłopca, żeby uzasadnione było odstąpienie od zasady dobrowolności szczepienia oraz zignorowanie woli F. (który o jej uwzględnienie podczas wysłuchania prosił).
Sąd wysłuchując małoletniego zwracał szczególną uwagę na to, jaki wpływ na stanowisko chłopca miał konflikt lojalnościowy wobec rodziców. Chłopiec rozumie poglądy, argumenty, motywy i obawy każdego z nich. Jest świadomy ich sporu oraz przewiduje, że wyrażenie stanowiska sprzecznego poglądem matki lub ojca, będzie skutkowało ich niezadowoleniem. Małoletni jednak nie obawia się tego. Uważa, że ostatecznie każdy z rodziców zaakceptuje jego zdanie. Sąd zatem uznał, że choć decyzja chłopca o odmowie szczepienia nie jest może najlepszą z możliwych, jednak jest decyzją samodzielną i zasługuje na uszanowanie. Nie jest to – jak argumentował pełnomocnik wnioskodawcy – przerzucanie odpowiedzialności na małoletniego, a wyraz uznania jego prawa do stanowienia o sobie oraz poszanowania zasady dobrowolności szczepienia. W ocenie Sądu konsekwencje zastosowania przymusu wobec F., stałyby w niniejszej spawie w sprzeczności z dobrem dziecka. Postanowienie Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 2 listopada 2021 r. III Nsm 891/21
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
