Dla wielu z nas terminy niepłodność i bezpłodność znaczą dokładnie to samo. Często używamy ich nawet zamiennie. Tymczasem niepłodność i bezpłodność dotyczą tak naprawdę dwóch różnych sytuacji. Na czym polega różnica między nimi?

Niepłodność oznacza czasową, tj. uleczalną i trwającą co najmniej 12 miesięcy, niezdolność do poczęcia i urodzenia dziecka. Niepłodna para współżyje regularnie (3-4 razy w tygodniu) bez zabezpieczenia, a mimo to nie udaje jej się zajść w ciążę. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) mówi o niepłodności jako chorobie społecznej, którą można leczyć przy pomocy osiągnięć współczesnej medycyny. Z problemem niepłodności boryka się dziś ok. 15% par w wieku rozrodczym, czyli średnio co piąta para w Polsce.

Bezpłodność, według definicji WHO, jest natomiast trwałą niezdolnością do zajścia w ciążę. Trwałą tzn. nie dającą się wyleczyć żadnymi dostępnymi metodami. Dla pary, w której jeden z partnerów jest bezpłodny (bo rzadko przyczyna leży po obu stronach) jedyną szansą na posiadanie potomstwa jest zapłodnienie pozaustrojowe, czyli in vitro albo adopcja. Dlatego niepłodność można wyleczyć, natomiast bezpłodność jest stanem nieodwracalnym.

Niepłodność i bezpłodność jest problemem uwarunkowanym wieloma czynnikami. Może dotyczyć kobiety, mężczyzny albo obojga parterów jednocześnie. Częstą przyczyną niepłodności są zaburzenia gospodarki hormonalnej. Niewłaściwy poziom hormonów w organizmie może bowiem upośledzić pracę jajników, zahamować owulację lub produkcję substancji warunkujących prawidłowe zagnieżdżenie się zarodka w macicy. Może też zaburzyć proces spermatogenezy u mężczyzny. Szczególnie istotne dla kobiecej płodności będą hormony AMH, FSH, LH, prolaktyna, estrogen i progesteron. Za trudności z poczęciem dziecka mogą odpowiadać takie schorzenia o podłożu hormonalnym jak zespół policystycznych jajników (PCOS) czy hierprolaktynama.

Dla potwierdzenia, że problem bezpłodności u danej osoby rzeczywiście występuje, trzeba wykonać szereg różnych badań. W celu przeprowadzenia dokładnej diagnostyki należy udać się do specjalisty – kobiety powinny odwiedzić ginekologa, a mężczyźni umówić wizytę u urologa lub androloga.

Bezpłodności, niepłodność i brak dzieci przez męża albo żonę a rozwód

Jedną z funkcji małżeństwa jest prokreacja, czyli możliwość urodzenia dziecka. Na ogół małżonkowie dotkliwie odczuwają brak dzieci. Brak możliwości rodzenia własnego dziecka nie zawsze jest sam w sobie podstawą usprawiedliwiającą żądanie rozwodu, a takie małżeństwo często pozostaje w zgodnym wspólnym pożyciu. Jeżeli przyczyna bezpłodności leży po stronie tylko jednego małżonka, często jest on jednak narażony na rozwód, separację, odejście drugiego małżonka, który będzie szukał osoby z który będzie mógł mieć dzieci.

Małżonkowie mogą leczyć się z powodu bezpłodności; mogą też podejmować próby nienaturalnego zapłodnienia tzw. in vitro. W takiej sytuacji małżonkowie mogą przysposobić dziecko, adoptować.

W sprawie o rozwód trzeba zawsze sprawdzić, czy bezpłodność małżonka doprowadziła w danym przypadku do rozkładu pożycia, bowiem z doświadczenia życiowego wiadomo, iż wiele małżeństw pomimo nieposiadania dzieci cechuje harmonijne pożycie, a bezpłodność nie wywołuje jego rozkładu. Gdy rozkład pożycia wywołała bezpłodność jednego z małżonków, uzasadnione jest udzielenie rozwodu, gdy niemożliwe jest zrealizowanie naturalnego celu małżeństwa - posiadanie dzieci.

Posiadanie dzieci jest jednym z celów związku małżeńskiego i małżonek ma prawo oczekiwać, że drugi małżonek, jeśli po jego stronie zachodzą przeszkody do posiadania potomstwa, podda się leczeniu mającemu na celu usunięcie tych przeszkód. Żądanie w tym przedmiocie małżonka musi się jednak mieścić w granicach rozsądku życiowego i nie może iść tak daleko, aby przekształciło się w wymaganie od współmałżonka poświęcenia własnego zdrowia w imię ewentualnego posiadania dziecka.

Bezpłodność jest z reguły przyczyną niezawinioną. Jeżeli jednak została ona spowodowana niepotrzebnym, a świadomie przeprowadzonym zabiegiem (np. dobrowolnym usunięciem ciąży), należy ją uznać za przyczynę zawinioną. Gdy taki zabieg został przeprowadzony za zgodą obu małżonków, to spowodowana tym zabiegiem bezpłodność jest przyczyną rozkładu pożycia małżeńskiego zawinioną przez obu tych małżonków.

Sprawa o rozwód z powodu bezpłodności, niepłodność i brak dzieci przez męża albo żonę

Przesłanki orzeczenia rozwodu określa artykuł 56 § 1 k.r.io., zgodnie z którym jeżeli pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, aby sąd rozwiązał małżeństwo poprzez rozwód.

Pojęcie zupełności rozkładu pożycia, zgodnie z poglądem judykatury, należy rozumieć jako stan, w którym uległy zerwaniu wszelkie więzy łączące małżonków, tj. więzy duchowe, fizyczne i gospodarcze. Natomiast trwałość rozkładu pożycia małżeńskiego występuje wtedy, gdy doświadczenie życiowe pozwala przyjąć, że na tle okoliczności konkretnej sprawy powrót małżonków do pożycia nie nastąpi. Art. 56 § 2 i 3 k.r.io. określa również negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu. Zgodnie z art. 56 § 2 k.r.io. rozwód jest niedopuszczalny, w sytuacji, w której wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, bądź też z innych przyczyn orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W świetle art. 56 § 3 k.r.io. orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne w wyniku żądania zgłoszonego przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, jeśli drugi z małżonków na rozwód nie wyraża zgody, chyba że odmowa zgody na rozwód pozostawałaby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Z uwagi na treść art. 56 § 2 k.r.io. w sprawie rozwodowej istnieje obowiązek rozważenia, czy nie zachodzą tzw. przesłanki negatywne, które powodują, iż rozwód jest niedopuszczalny, a mianowicie czy rozwód nie jest sprzeczny z dobrem małoletnich dzieci stron, czy nie jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego oraz czy nie żąda go strona wyłącznie winna rozkładowi pożycia.

Jeśli chodzi o kwestię winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego, to w sprawie o rozwód sąd z urzędu orzeka o tym, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia (art. 57 § 1 k.r.o.). Sąd może zaniechać orzekania o winie tylko na zgodne żądanie małżonków (art. 57 § 2 zd. 2 k.r.o.).

Pamiętać jednocześnie należy, że w polskim prawie rodzinnym nie ma winy mniejszej czy większej za rozkład pożycia małżeńskiego, gdyż jest ona niestopniowalna. „Przy przypisywaniu małżonkom w wyroku rozwodowym winy nie ma znaczenia okoliczność, który z małżonków ponosi winę „większą”, a który „mniejszą” (tak wyrok SN z dnia 24 maja 2005 r., sygn. akt V CK 646/04), gdyż „Kodeksowi rodzinnemu i opiekuńczemu w kontekście rozkładu życia małżeńskiego nie jest znane pojęcie winy większej lub mniejszej, dla jej przypisania bowiem wystarczy każde zachowanie strony, które zasługuje na negatywną ocenę i które w jakimkolwiek stopniu przyczyniło się do rozkładu pożycia małżeńskiego” (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 marca 2010 r., sygn. akt I ACa 46/10). Art. 57 § 1 k.r.o. nie wprowadza rozróżnienia stopnia winy małżonków (wyrok SN z dnia 29 czerwca 2000 r., sygn. akt V CKN 323/00).

Sąd orzeknie rozwód z winy obu stron wówczas gdy ustali, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności konkretnego stanu faktycznego historii małżeństwa, że małżonkowie swoim postępowaniem – działaniem czy zaniechaniem razem doprowadzili, tj. zarówno mąż i żona do rozkładu pożycia małżeńskiego.

Wyrok rozwodowy orzeczony z winy obu stron jest bowiem wynikiem postępowania rozwodowego, z którego wynika, że do rozkładu pożycia małżeńskiego i naruszenia obowiązków małżeńskich doprowadzili małżonkowie razem, przyczyniając się do tego swoimi działaniami czy zaniechaniami do jego powstania w jakimkolwiek stopniu, gdyż tak jak zostało to wskazane powyżej stopień zawinienia występujący po stronie każdego z małżonków pozostaje bez znaczenia dla rozwiązania małżeństwa z winy obu stron (wyrok SN z dnia 2 czerwca 2000 r., sygn. akt II CKN 973/98).

Rozwód z winy męża albo żony z powodu bezpłodności, niepłodność i braku dzieci przez męża albo żonę

Przykładowe zawinione przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego 
Statystycznie najczęściej występującymi w praktyce zawinionymi przyczynami, powodami rozkładu pożycia małżeńskiego są:

1) zdrada małżonka,

2) nielojalne postępowanie, (porzucenie rodziny, brak udzielenia pomocy małżonkowi),

3) poniżanie, awantury, przemoc fizyczna, psychiczna małżonka,

3) nieuzasadniona odmowa pracy zarobkowej na miarę sił i możliwości małżonka,

4) nieprzyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny,

5) brak współdziałania i pomocy w prowadzeniu domu i wychowaniu dzieci;

6) nieuzasadniona odmowa współżycia,

Czyli przykładowo jeżeli jeden z małżonków dopuścił się kilku z tych czynów, stanowiących zawinione przyczyny rozkładu pożycia, skutkujących możliwością przypisania mu przez sąd winy za rozpad małżeństwa. Jednak częstym powodem rozpadu pożycia małżeńskiego jest tzw. niezgodność charakterów małżonków, która ujawnia się w różnych sposobach spędzania czasu, różnych metodach wychowania dzieci, a nawet różnych światopoglądach. Określenie, czy winę rozkładu pożycia ponoszą wówczas oboje małżonkowie, czy jedno z nich, wymaga od sądu ustalenia czy i w jakim zakresie powyższe różnice charakterów były znane małżonkom w chwili zawarcia związku małżeńskiego, czy małżonkowie czynili jakieś ustalenia w tych kwestiach jak będą postępować po zawarciu związku małżeńskiego, a jeśli tak, to czy zostały one naruszone przez któregoś z nich i z jakich przyczyn.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.