Sądowe rozstrzygnięcia w przedmiocie oddzielenia dziecka od głównego opiekuna pojawiają się wyłącznie w skrajnych przypadkach, w sytuacji gdy dochodzi do manipulowania dziećmi, kiedy ujawniają one poważne zaburzenia w rozwoju psychicznym i wyczerpane zostały inne próby uregulowania kontaktów z drugim z nich. Występowanie zespołów zachowań sugerujących manipulowanie dzieckiem przez jednego z rodziców zwykle stwierdzają biegli w oparciu o materiał diagnostyczny zebrany w danej sprawie, tj. analizę akt sprawy, obserwację, pogłębiony wywiad dotyczący rodziny, porównawcze charakterystyki funkcjonowania dziecka w poszczególnych okresach życia (w tym konfliktu pomiędzy rodzicami) i badania psychologiczne. W zależności od zakresu i nasilenia stwierdzanych zachowań, postaw badanych osób w pierwszej kolejności są proponowane różne formy pomocy rodzicom, np. trening psychologiczny, terapia, mediacja.
W obowiązującym stanie prawnym niewłaściwe sprawowanie władzy rodzicielskiej czy utrudnianie kontaktów dziecka z jednym z rodziców, także poprzez ustalenie, iż przybiera formy zjawiska alienacji, może skutkować powierzeniem przez sąd pieczy nad dzieckiem drugiemu rodzicowi. Sąd opiekuńczy, zgodnie z art. 570 kpc lub art. 577 kpc, może wszcząć w tym kierunku postępowanie także z urzędu. Powyższe znajduje wyraz w utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego. Już w orzeczeniu z dnia 2 grudnia 1957 roku sąd ten przywołał jako ujemną okoliczność, przy ocenie któremu z rodziców powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej, fakt wpajania dziecku uczucia niechęci do drugiego rodzica lub wręcz nienawiści (I CR 1045/56, OSN 1959 nr III, poz. 76). W postanowieniu z dnia 30 sierpnia 1977 roku Sąd Najwyższy wywiódł natomiast, że uniemożliwianie utrzymania właściwego kontaktu między rodzicem a dzieckiem narusza interes małoletniego i może stanowić przyczynę uzasadniającą zmianę prawomocnego postanowienia regulującego wykonywanie władzy rodzicielskiej (III CRN 204/77, LEX nr 7986).
Podkreślić należy, że każdorazowo postępowanie opiekuńcze ma diagnostyczny charakter i po dokładnym zbadaniu sprawy sąd opiekuńczy, wydając postanowienie dotyczące powierzenia opieki, winien rozważyć przekazanie dziecka pod opiekę rodzicowi dającemu większą rękojmię należytego poszanowania prawa drugiego rodzica do kontaktowania się z dzieckiem. Ustalając miejsce zamieszkania dziecka przy jednym z rodziców sąd każdorazowo bada, czy rodzic, któremu opiekę powierzono, będzie działał zgodnie z ciążącymi na nim obowiązkami.
Utrudnianie kontaktów ojcu z dziećmi przez matkę
Utrudnianie kontaktów ojcu z dziećmi przez matkęUstawodawca uregulował także kwestie dotyczące nierespektowania przez rodzica, przy którym jest dziecko orzeczenia sądowego upoważniającego drugiego rodzica do kontaktów z dzieckiem. W obecnym stanie prawnym w przypadku utrudniania bądź uniemożliwienia kontaktów orzeczonych przez sąd albo ustalonych ugodą zawartą przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, strona uprawniona może skorzystać z regulacji zawartej w art. 59815 – 59822 kpc. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują alternatywnego rozwiązania tej kwestii.
Zauważyć wypada, że zagrożenie nakazaniem zapłaty sumy pieniężnej za niewykonanie kontaktów może być zamieszczone już w postanowieniu ustalającym kontakty. Możliwość tę przewiduje przepis art. 5821 § 3 kpc. Wtedy, w razie naruszenia obowiązku, sąd od razu nakaże zapłatę uprawnionemu sumy pieniężnej na podstawie art. 59816 § 1 kpc w zw. z art. 59816 § 2 kpc – stosownej do liczby naruszeń.
Zgodnie z art. 598 15 § 1 i 2 kpc jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku. Wyżej przywołana regulacja pozwala zatem na dyscyplinowanie rodzica zobowiązanego do umożliwienia kontaktów dziecka z drugim rodzicem bez potrzeby wszczynania kolejnego postępowania o kontakty.
W tym miejscu należy wskazać, iż kontakty z rodzicem są także prawem małoletniego dziecka i służyć mają jego dobru. Małoletnie dziecko nie jest uczestnikiem postępowania o wykonanie kontaktów i nie ponosi żadnej odpowiedzialności prawnej za prawidłowość wykonywania orzeczenia w przedmiocie kontaktów. Obowiązek ten spoczywa jednakże na rodzicach dziecka, toteż oboje winni, dla dobra swojego dziecka, dążyć do zapewnienia stałego kontaktu małoletniego z uprawnionym do styczności z dzieckiem rodzicem.
Rodzic, któremu bezprawnie ogranicza się kontakt z dzieckiem, może dochodzić zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc. Stanowisko takie zajął Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 15 lipca 2015 roku w sprawie o sygn. akt I ACa 202/15, uznając, że ograniczanie osobistych kontaktów rodzica z dzieckiem godzi w dobro osobiste uprawnionego do kontaktu w postaci więzi rodzicielskiej, a jest to więź szczególna, której naruszenie wiąże się ze znacznym cierpieniem psychicznym, co uzasadnia przyznanie zadośćuczynienia.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
