Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Skierowanie na przymusowe leczenie do szpitala przez Sąd

Powierzenie sądom rozpoznania spraw dotyczących przyjęcia osoby chorej psychicznie do szpitala psychiatrycznego oraz jej wypisania z takiego szpitala na podstawie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego stanowi urzeczywistnienie zasady wolności i nietykalności osobistej. Każdy bowiem przypadek ingerencji w wolność człowieka, polegającej na przymusowym umieszczeniu w szpitalu psychiatrycznym, zgodnie z powołaną ustawą podlega kontroli sądu, szczególnie wówczas, gdy osoba dotknięta tą ingerencją czuje się pokrzywdzona i żąda zbadania, czy jej hospitalizacja była w świetle faktów i prawa uzasadniona.

Poprzedzenie ustawy preambułą o treści: ˝uznając, że zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków państwa˝ świadczy o tym, jak poważne znaczenie przypisuje się poszanowaniu dóbr osobistych jednostki przy stosowaniu tej ustawy, która wprowadzając ograniczenia chronionej konstytucyjnie wolności osobistej człowieka, jednocześnie określa ich prawne granice. Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy ochrona zdrowia psychicznego ma służyć zapewnieniu osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym. Celem ustawy o ochronie zdrowia psychicznego jest pomoc osobom chorym i upośledzonym psychicznie, a nie ochrona innych przed ich uciążliwym zachowaniem, na co wielokrotnie zwracał uwagę Sąd Najwyższy (postanowienie Sądu Najwyższego z 12 lipca 1996 r., sygn. akt II CRN 81/96 i z dnia 14 czerwca 2005 r., sygn. akt V CK 746/04). Wyrazem szczególnego traktowania osób z zaburzeniami psychicznymi było też m.in. powołanie rzecznika praw pacjenta szpitala psychiatrycznego, mającego działać w ich interesie.

Jednakże w wypadkach określonych ustawą wolność i swoboda jednostki musi ustąpić pierwszeństwa innym dobrom chronionym – życiu i zdrowiu człowieka, przy czym w postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego sąd jest gwarantem praw osób, wobec których może dojść do zastosowania środków ograniczenia ich wolności decydowania o sobie. Przymusowe umieszczenie osoby w szpitalu psychiatrycznym, stanowiące pozbawienie wolności zgodnie z art. 41 ust. 1 konstytucji spełnia przesłanki materialnoprawne określone przepisem art. 31 ust. 3 konstytucji. Jest tu zachowana przesłanka proporcjonalności, gdyż konstrukcja przepisów normujących przymusowe umieszczenie pacjenta w szpitalu jest podyktowana szczególnymi okolicznościami, określonymi w art. 23 i art. 24 ustawy. Problem przymusowego leczenia wynika właśnie z konieczności pogodzenia dwóch, pozostających często ze sobą w sprzeczności, wartości. Z jednej strony stoi prawo do samostanowienia o sobie każdego człowieka, z drugiej zaś konieczność podjęcia decyzji za osobę, która obiektywnie, ze względu na stan zdrowia, nie jest w stanie postąpić właściwie, czym stwarza zagrożenie nie tylko dla siebie, ale również dla innych osób. Zatem ograniczenie wolności osoby chorej, która spełnia przesłanki przewidziane ustawą, nie narusza istoty wolności i jej praw, ponieważ to pozbawienie wolności ma charakter tymczasowy i podlega kontroli sądu, która jednak ze względu na specyfikę tej instytucji może mieć wyłącznie charakter następczy.

Postępowanie sądu opiekuńczego wszczęte w trybie art. 25 ustawy i zakończone orzeczeniem wydanym w oparciu o art. 27 ustawy ma na celu kontrolę legalności przyjęcia i przebywania w szpitalu osoby z zaburzeniami psychicznymi, która nie wyraziła na to zgody. Kontrola ta dotyczy zarówno sposobu postępowania (m.in. art. 23 ust. 2-5 ustawy), jak i przesłanek materialnoprawnych sprecyzowanych w ust. 1 art. 23 ustawy. Wydanie przez sąd opiekuńczy postanowienia stwierdzającego zasadność przyjęcia do szpitala oznacza więc, że według sądu orzekającego zaistniały, zawarte w ustawie, wszystkie przesłanki niezbędne w tym zakresie, a mianowicie stwierdzenie choroby psychicznej u osoby, której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych (postanowienie SN z 14 lutego 1996 r., sygn. akt II CRN 201/95).

Osoba chora psychicznie (na zasadzie odesłania zawartego w art. 24 ust. 3 ustawy przepisy te stosuje się też do osób z zaburzeniami psychicznymi) może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez jej pisemnej zgody zatem tylko wtedy, gdy jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób (art. 23 ust. 1 ustawy). Sama choroba psychiczna nie jest zatem wystarczającym powodem przymusowej hospitalizacji w trybie nagłym. Musi jednocześnie występować bezpośrednie zagrożenie dla własnego życia albo życia lub zdrowia innych osób.

O przyjęciu do szpitala osoby postanawia lekarz psychiatra wyznaczony do tej czynności po osobistym jej zbadaniu i zasięgnięciu w miarę możliwości opinii drugiego lekarza psychiatry albo psychologa. Lekarz jest obowiązany wyjaśnić choremu przyczyny przyjęcia do szpitala bez zgody i poinformować go o jego prawach (art. 23 ust. 2 i 3 ustawy). Przyjęcie do szpitala w tym trybie wymaga zatwierdzenia przez ordynatora (lekarza kierującego oddziałem) w ciągu 48 godzin od chwili przyjęcia. Nadto kierownik szpitala zobowiązany jest zawiadomić o tym fakcie sąd opiekuńczy miejsca siedziby szpitala w ciągu 72 godzin od chwili przyjęcia (art. 23 ust 4 ustawy). Wszystkie te czynności odnotowuje się w dokumentacji medycznej, co daje gwarancje prawidłowych działań i możliwość przeprowadzenia następczej kontroli.

Na podstawie otrzymanego zawiadomienia sąd opiekuńczy wszczyna postępowanie dotyczące przyjęcia do szpitala psychiatrycznego osoby przyjętej w powyższym trybie (art. 25 ust. 1 ustawy). Nie później niż w terminie 48 godzin od zawiadomienia osoba przyjęta do szpitala psychiatrycznego musi zostać wysłuchana przez sędziego wizytującego (art. 45 ust. 2 ustawy). Sędzia ma możliwość osobistej oceny ogólnego stanu zdrowia osoby przyjętej do szpitala, a także zapoznania się z jej dokumentacją medyczną. W razie stwierdzenia, że pobyt tej osoby w szpitalu jest oczywiście bezzasadny zarządza natychmiastowe jej wypisanie ze szpitala i wnosi o umorzenie postępowania (art. 45 ust. 2 ustawy).

W razie braku podstaw do natychmiastowego wypisania ze szpitala psychiatrycznego osoby przyjętej bez jej zgody sąd wyznacza nie później niż w terminie 14 dni od wpływu wniosku, o którym mowa w art. 23 ust. 4 ustawy rozprawę, na której orzeka o zasadności przyjęcia do szpitala psychiatrycznego (art. 45 ust. 1 ustawy). Termin ten, przy obowiązku zachowania procedur określonych w Kodeksie postępowania cywilnego w postępowaniu nieprocesowym (art. 42 ustawy) jest terminem bardzo krótkim. Wyznaczenie krótszego terminu mogłoby prowadzić do konieczności odroczenia rozprawy z przyczyn formalnych, niezależnych od sądu, co zamiast skrócić, wydłużyłoby tok postępowania. Termin wyznaczenia rozprawy musi być bowiem terminem realnym, tak aby można było skutecznie zawiadomić wszystkich uczestników, biegłych, świadków, czy też zgromadzić wszelką niezbędną dokumentację lekarską osoby, której postępowanie bezpośrednio dotyczy. W sprawach dotyczących przyjęcia osoby chorej psychicznie do szpitala psychiatrycznego oraz wypisania jej z takiego szpitala uczestnikami postępowania z mocy prawa oprócz wnioskodawcy i osoby przyjętej jest również jej przedstawiciel ustawowy. Ponadto w miarę potrzeby sąd zawiadamia o rozprawie także małżonka osoby, której postępowanie dotyczy, oraz osobę sprawującą nad nią faktyczną opiekę, którzy mogą wziąć udział w każdym stanie sprawy i wtedy stają się uczestnikami. Przed wydaniem postanowienia co do istoty sprawy sąd jest ponadto zobowiązany uzyskać opinię jednego lub kilku lekarzy psychiatrów. Biegłym nie może być osoba, która uczestniczyła w podjęciu decyzji o przyjęciu do szpitala lub odmowie wypisania osoby chorej psychicznie ze szpitala psychiatrycznego. Sąd zawiadamia też prokuratora o potrzebie wzięcia udziału w postępowaniu, jeżeli uzna to za konieczne (art. 46 ust. 1, 2 i 4 ustawy). W tym miejscu należy podkreślić, iż postępowanie związane z rozpoznaniem wniosku o umieszczenie osoby chorej psychicznie, bez jej zgody, w szpitalu psychiatrycznym jest prowadzone w sposób bardzo restrykcyjny, z uwzględnieniem konieczności stosowania środków służących ochronie praw procesowych tej osoby. Jest to podyktowane dążeniem do zapobieżenia nierówności podmiotów tego postępowania i zapewnienia uczestnikowi rzeczywistego w nim udziału.

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu