Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zgoda Sądu na skierowanie oraz umieszczenie osoby chorej do Domu Pomocy Społecznej DPS

Dom pomocy społecznej jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej (zakładem administracyjnym) świadczącą całodobową opiekę na rzecz osób, które z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności nie mogą samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu i którym nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych. Według art. 55 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2015 r. poz. 163, ze zm.; dalej: PomSpołU), dom pomocy społecznej świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb osób w nim przebywających (mieszkańców domu), uwzględniając przy tym wolność, intymność, godność i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców oraz stopień ich fizycznej i psychicznej sprawności.

Zgodnie z art. 54 ust. 1 PomSpołU, osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej. Dalsze przepisy, poza wskazaniem różnego typu domów pomocy społecznej i warunków ich prowadzenia, koncentrują się na określeniu zasad odpłatności w tego rodzaju placówce. Ustawa upoważnia wojewodę do prowadzenia względem nich postępowania nadzorczego i kontrolnego (art. 126 i n. PomSpołU). Domy pomocy społecznej przeznaczone dla osób chorych psychicznie lub upośledzonych umysłowo podlegają ponadto kontroli sądowej. Według art. 43 ust. 1 ZdrPsychU do ośrodka tego rodzaju (oraz szpitala psychiatrycznego) sędzia ma prawo wstępu o każdej porze w celu kontroli legalności przyjęcia i przebywania w takim szpitalu lub domu pomocy społecznej osób z zaburzeniami psychicznymi, przestrzegania ich praw oraz kontroli warunków, w jakich one tam przebywają. Szczegółowy sposób i tryb sprawowania kontroli reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 października 2012 r. w sprawie sprawowania kontroli przyjęcia i przebywania osób z zaburzeniami psychicznymi w szpitalach psychiatrycznych i domach pomocy społecznej oraz sposobu jej dokumentowania (Dz.U. poz. 1147). Strukturę organizacyjną i szczegółowy zakres zadań poszczególnych typów domów pomocy społecznej określa opracowany przez dyrektora domu regulamin organizacyjny, o którym mowa w § 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej (Dz.U. poz. 964; dalej: r.d.p.s.). Regulamin musi być przyjęty przez zarząd jednostki samorządu terytorialnego, a w wypadku domu gminnego – przez wójta, burmistrza lub prezydenta. Jeśli prowadzącym dom jest podmiot niepubliczny, regulamin organizacyjny ustala ten podmiot (zob. S. Nitecki, Prawo do pomocy społecznej w polskim systemie prawnym, Warszawa 2008; I. Sierpowska, Pomoc społeczna jako administracja świadcząca. Studium administracyjnoprawne, Warszawa 2012).

Umieszczenie w domu pomocy społecznej, może mieć charakter dobrowolny (art. 38 ZdrPsychU) albo przymusowy (art. 39 ZdrPsychU). W obu wypadkach przyjęcie może dotyczyć wyłącznie osoby, która wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z opieki innych osób oraz potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, lecz nie wymaga leczenia szpitalnego.

Skierowanie do domu pomocy społecznej następuje m.in. na pisemny wniosek osoby ubiegającej się o skierowanie do domu, złożony do ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na jej miejsce zamieszkania lub pobytu w dniu jej kierowania (chyba że podstawą skierowania jest orzeczenie sądu). Za zgodą osoby ubiegającej się lub jej przedstawiciela ustawowego wniosek może zgłosić inna osoba fizyczna lub prawna, a także powiatowe centrum pomocy rodzinie lub ośrodek pomocy społecznej. Złożenie wniosku o skierowanie osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej do domu pomocy społecznej przez jej opiekuna wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego. Sprawowanie opieki podlega bowiem – stosownie do art. 155 § 2 w związku z art. 175 KRO – nadzorowi sądu opiekuńczego. Nadzór ten przejawia się m.in. w tym, że opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszystkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej (art. 156 w związku z art. 175 KRO), a do takich spraw, bez wątpienia, należy umieszczenie w domu pomocy społecznej (zob. wyrok NSA z 18 maja 1999 r., sygn. akt I SA 114/99, ONSA nr 2/2000, poz. 82; wyrok WSA w Białymstoku z 22 grudnia 2014 r., sygn. akt II SA/BK 1030/14). Ze względu na treść powołanego już art. 573 § 1 KPC, w toku procedury przed sądem opiekuńczym, na co wielokrotnie wskazywali wnioskodawca i uczestnicy postępowania przed Trybunałem, osoba całkowicie ubezwłasnowolniona nie ma żadnych uprawnień, w szczególności sąd nie ma obowiązku wysłuchać jej ani zbadać stan jej zdrowia.

Opiekun, po uzyskaniu zezwolenia sądu, może złożyć stosowny wniosek o skierowanie osoby pozostającej pod jego opieką do domu pomocy społecznej. Przyjęcie, będące skutkiem uwzględnienia wniosku, następuje na podstawie decyzji o skierowaniu do domu pomocy społecznej, która jest decyzją w sprawie przyznania świadczenia niepieniężnego z pomocy społecznej w postaci pobytu i usług w domu pomocy społecznej (art. 36 pkt 2 lit. o PomSpołU). Jej wydanie musi być poprzedzone rodzinnym wywiadem środowiskowym (art. 106 ust. 4 PomSpołU). Określenie warunków pobytu następuje natomiast w decyzji o umieszczeniu w domu pomocy społecznej, którą co do zasady, zgodnie z art. 59 ust. 2 PomSpołU wydaje organ gminy prowadzącej dom pomocy społecznej lub starosta powiatu prowadzącego dom pomocy społecznej. Przyjęcie do domu pomocy społecznej następuje z reguły na czas nieokreślony, chyba że osoba zainteresowana lub jej przedstawiciel ustawowy wnoszą o co innego (inaczej w wypadku domów pomocy społecznej dla osób uzależnionych od alkoholu). W razie braku wolnych miejsc, zainteresowanego wpisuje się na listę oczekujących oraz powiadamia o przewidywanym terminie oczekiwania na umieszczenie w placówce. Termin oczekiwania nie ma zastosowania do osób psychicznie chorych, które umieszcza się w placówce niezwłocznie (por. I. Sierpowska, Pomoc społeczna. Komentarz, Warszawa 2014, s. 305 i n.).

Tryb przymusowy umieszczenia w domu pomocy społecznej uruchamiany jest wtedy, gdy osoba niezdolna, ze względu na chorobę psychiczną lub upośledzenie umysłowe, do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych (lub jej przedstawiciel ustawowy) nie wyrażają zgody na przyjęcie do domu pomocy społecznej, a brak opieki zagraża życiu tej osoby. W takim wypadku organ do spraw pomocy społecznej może wystąpić do sądu opiekuńczego miejsca zamieszkania tej osoby z wnioskiem o przyjęcie do domu pomocy społecznej bez jej zgody. Z wnioskiem tym może też wystąpić kierownik szpitala psychiatrycznego, jeżeli przebywająca w nim osoba jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, natomiast nie wymaga dalszego leczenia w tym szpitalu (art. 39 ust. 2 ZdrPsychU). Sąd opiekuńczy orzeka także o skierowaniu do domu pomocy społecznej osoby wymagającej takiego skierowania, jeśli ze względu na swój stan psychiczny nie jest ona zdolna do wyrażenia na to zgody (art. 39 ust. 3 ZdrPsychU).

Przepisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego odnoszące się do przymusowego przyjęcia do domu pomocy społecznej (art. 39 ZdrPsychU) przewidują szereg gwarancji procesowych dla osoby, która wbrew swojej woli (albo woli swojego opiekuna prawnego) miałaby zostać w nim umieszczona. Na pierwszy plan wysuwa się przyznanie osobie, której dotyczy wniosek, statusu uczestnika postępowania (art. 46 ust. 1 w związku z art. 46 ust. 3 ZdrPsychU). Poza nią uczestnikami z mocy prawa są wnioskodawca oraz przedstawiciel ustawowy osoby, której postępowanie dotyczy. W miarę potrzeby sąd zawiadamia o rozprawie także małżonka tej osoby oraz osobę sprawującą nad nią faktyczną opiekę. Mogą oni wziąć udział w każdym stanie sprawy i wtedy stają się uczestnikami. Do istotnych gwarancji należy też wymóg przeprowadzenia rozprawy, która powinna się odbyć nie później niż w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku (art. 45 ust. 1 ZdrPsychU). Dla osoby, której postępowanie dotyczy bezpośrednio, sąd może ustanowić adwokata z urzędu, nawet bez złożenia wniosku, jeżeli osoba ta ze względu na stan zdrowia psychicznego nie jest zdolna do złożenia wniosku, a sąd uzna udział adwokata w sprawie za potrzebny (art. 48 ZdrPsychU). Przed wydaniem postanowienia co do istoty sprawy, sąd jest obowiązany uzyskać opinię jednego lub kilku lekarzy psychiatrów (art. 46 ust. 2 ZdrPsychU). Od postanowienia sądu opiekuńczego stronom (tj. wnioskodawcy i uczestnikom) przysługuje apelacja, przy czym art. 47 ZdrPsychU znosi wymagania formalne stawiane środkom odwoławczym wnoszonym przez osobę, której postępowanie dotyczy bezpośrednio, wyłączając zastosowanie art. 368 KPC oraz – w zakresie objętym treścią tego artykułu – również art. 370 KPC

Przykład sprawy sądowej nr 1

W realiach niniejszej sprawy spełnione zostały przesłanki uzasadniające umieszczenie uczestnika postępowania F. K. w Domu Pomocy Społecznej bez jego zgody. Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe jednoznacznie wykazało, iż F. K. cierpi na umiarkowane otępienie, co z kolei przekłada się na to, iż nie jest zdolny do samodzielnej egzystencji a brak całodobowej opieki zagraża jego życiu i zdrowiu. Wnioski takie Sąd oparł zarówno na zgromadzonych w sprawie dokumentach takich jak: wniosek MOPS z dnia 25.09.2012 r., zaświadczenie lekarskie z dnia 21.09.2012 r., notatka kuratora zawodowego z dnia 18.02.2013 r. jak również w szczególności z opinii biegłej psychiatry z dnia 22.02.2013 r., której konkluzje, z uwagi na profesjonalizm i bezstronność osoby, która ją sporządziła, trudno jest podważyć. A z opinii tej jednoznacznie wynika, iż zaburzenia, na które cierpi F. K. powodują bezpośrednie zagrożenie dla jego życia, gdyż nie podejmuje on odpowiedniego dla siebie leczenia, a nadto nie jest w stanie racjonalnie pokierować swoimi sprawami nie tylko zdrowotnymi, ale także związanymi z innymi dziedzinami życia.

Ze wskazanym wyżej materiałem dowodowym korespondują zeznania świadka I. K., które potwierdzają bezradność życiową uczestnika postępowania oraz okoliczność, iż jest on narażony na wykorzystywanie przez inne osoby. Także obecna sytuacja polegająca na tym, że do mieszkania F. K. wprowadził się bezdomny, o którym I. K., sprawująca bezpośrednią opiekę nad uczestnikiem postępowania, niewiele potrafi powiedzieć, z wyjątkiem tego, że jest zadowolona z pomocy jaką bezdomny mężczyzna świadczy F. K., świadczy o tym, że zachodzi potrzeba zabezpieczenia osoby uczestnika postępowania w odpowiednim ośrodku. Sugestie opiekunki uczestnika postępowania aby bezdomnego zatrudnić w charakterze opiekuna F. K. są w opinii Sądu dość kuriozalne, zważywszy jak niewiele mogła powiedzieć o tej osobie. Wiek opiekunki oraz jej twierdzenia odnośnie swoistego „zalegalizowania” pobytu w mieszkaniu uczestnika postępowania przebywającego tam bez żadnego tytułu prawnego bezdomnego, uzasadniają przekonanie Sądu, iż uczestnik postępowania nie jest w obecnej sytuacji otoczony wystarczająca opieką z firmy (…). Nawet zwiększenie godzin tej opieki w opinii Sądu byłoby niewystarczające dla zapewnia uczestnikowi postępowania wszystkich niezbędnych potrzeb, biorąc pod uwagę, że wymaga on fachowej, kompleksowej i permanentnej opieki. Z tego względu Sąd oddalił wniosek dowodowy pełnomocnika uczestnika postępowania o zwrócenie się do MOPS w G. i firmy (…) o informację czy w ogóle istniej możliwość zwiększenia zakresu tej opieki, uznając iż nawet zwiększenie liczby godzin usług świadczonych F. K., w sytuacji gdy wymaga on opieki całodobowej, nie rozwiąże sytuacji i niezabezpieczy w sposób dostateczny jego potrzeb. Sąd oddalił także wniosek o zlecenie kuratorowi zawodowemu przeprowadzenie wywiadu środowiskowego na okoliczność czy mieszkający z F. K. mężczyzna daje gwarancję należytej opieki nad uczestnikiem postępowania. W opinii Sądu bowiem F. K. faktycznie wymaga opieki, jednakże profesjonalnej i świadczonej przez właściwych ludzi, a nie przypadkowe osoby. Umieszczenie F. K. w (…) zapewniającym swoim podopiecznym właściwą opiekę medyczną i bezpieczeństwo w zakresie szeroko rozumianych spraw życiowych, jest najlepszym rozwiązaniem dla niego biorąc pod uwagę sytuację życiową, rodzinną i zdrowotną uczestnika postępowania.

W tym stanie rzeczy uznać więc należało, iż zrealizowane zostały przesłanki z art. art.38 i 39 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, tj. choroba psychiczna lub upośledzenie umysłowe osoby chorej oraz jej niezdolność do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych oraz potrzeba stałej opieki i pielęgnacji w sytuacji gdy brak takiej opieki zagraża jej życiu. Sąd Rejonowy w Głogowie Wydział III Rodzinny i Nieletnich Sygn. akt III RNs 369/12

Przykład sprawy sądowej nr 2

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, iż świetle opinii biegłego z zakresu psychiatrii, jak również całego materiału dowodowego wynika, iż S. S. jest osobą chorą psychicznie, która wymaga pomocy przy tak podstawowych czynnościach jak mycie, ubieranie, czy przygotowanie posiłku. S. S. nie posiada żadnych osób bliskich mogących sprawować nad nią codzienną opiekę poza bratem E. B. który nie tyle, że nie potrafi zapewnić jej należytej opieki to w ocenie sądu zaniedbuje uczestniczkę, izoluje ją, nie pozwala komukolwiek wejść do domu, nie współpracuje z pracownikami MOPS konsekwentnie utrudniając świadczone usługi opiekuńcze swojej siostrze.

W świetle powyższego, zdaniem sądu, zaistniał ścisły związek pomiędzy niemożliwością opieki nad S. S. przez jej najbliższych a koniecznością przyjęcia jej do odpowiedniej placówki. W ocenie Sądu, nie ulega wątpliwości, iż najkorzystniejszym z punktu widzenia S. S. jest umieszczenie jej w domu pomocy społecznej gdzie będzie miała zapewnione bezpieczeństwo i opiekę medyczną dostosowaną do własnych potrzeb.

Postępowanie zostało wszczęte z urzędu na skutek zawiadomienia Prokuratora Rejonowego w Mikołowie (P. Gałecki Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego, komentarz Warszawa 2013, str. 181 i n.), następnie wpłynął wniosek kierownika MOPS w M.. Kurator częściowo ubezwłasnowolnionej S. J. M., jako przedstawiciel uczestniczki – złożyła wniosek o skierowanie uczestniczki do domu pomocy społecznej bez jej zgody (por. postanowienie SN z 8.09.1970r, II CZ 115/70, postanowienie SN z 30.09.1977r., III CRN 132/77. Sprawy połączono celem łącznego rozpoznania. Sąd Rejonowy w Mikołowie III Wydział Rodzinny i Nieletnich Sygn. akt III RNs 44/16

Przykład sprawy sądowej nr 3

W realiach niniejszej sprawy spełnione zostały przesłanki uzasadniające umieszczenie uczestnika postępowania S. P. do Domu Pomocy Społecznej bez jego zgody. Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe jednoznacznie wykazało, iż S. P. cierpi na otępienie na poziomie z pogranicza lekkiego i umiarkowanego upośledzenia umysłowego oraz organiczne zaburzenia urojeniowe oraz nastroju i zachowania, co z kolei przekłada się na to, iż nie jest zdolny do samodzielnej egzystencji a brak całodobowej opieki zagraża jego życiu i zdrowiu.

Wnioski takie Sąd oparł zarówno na zgromadzonych w sprawie dokumentach takich jak: wniosek MOPS z dnia 12.11.2012 r., zaświadczenie lekarskie z dnia 30.10.2012 r., wywiad kuratora zawodowego z dnia 30.01.2013 r., jak również w szczególności na opinii biegłej psychiatry z dnia 22.02.2013 r., której konkluzje, z uwagi na profesjonalizm i bezstronność osoby, która ją sporządziła, trudno jest podważyć. A z opinii tej jednoznacznie wynika, iż zaburzenia, na które cierpi S. P. powodują bezpośrednie zagrożenie dla jego życia, gdyż nie podejmuje on odpowiedniego dla siebie leczenia, a nadto nie jest w stanie racjonalnie pokierować swoimi sprawami nie tylko zdrowotnymi, ale także związanymi z innymi dziedzinami życia. Dwugodzinna opieka jaką jest otoczony na co dzień ze strony opiekunki z firmy (…) jest niewystarczająca dla zapewnia uczestnikowi postępowania kompleksowej opieki. Sąd zwrócił też uwagę na okoliczność tego rodzaju, iż w dniu badania przez psychiatrę, biegła zastała uczestnika postępowania zaniedbanego pod względem higienicznym, zaś w mieszkaniu panował nieporządek. Z powyższego płynie więc wniosek, iż S. P., nie jest otoczony należyta opieką ze strony osób do tej opieki zatrudnionych, lub zakres usług opiekuńczych jest niewystarczający.

Z kolei nikt z bliskich uczestnika postępowania nie wykazał jak dotychczas żadnej inicjatywy aby pomów w opiece nad nim. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż S. P. toleruje jedynie mieszkającą w D. córkę U. Z., która jednakże wykazuje zainteresowanie ojcem jedynie na wyraźne żądanie organu pomocy społecznej. Przy czym jej pomoc podczas ostatniej interwencji MOPS-u ograniczyła się do incydentalnej wizyty u ojca i przeprowadzeniu z nim rozmowy, natomiast mimo zastanej sytuacji córka uczestnika nie podjęła żadnych działań w celu zabezpieczenia sytuacji bytowej i zdrowotnej ojca.

Sąd rozpoznając przedmiotowy wniosek zwrócił uwagę na opinię kuratora wyrażoną w sprawozdaniu, iż umieszczenie uczestnika postępowania w Domu Pomocy Społecznej bez jego dla zgody będzie dla niego przeżyciem traumatycznym z uwagi także na troskę jaką otacza on swojego psa. Okoliczność ta również budzi niepokój Sądu o reakcję S. P. na „wyrwanie” go z jego środowiska. Z drugiej jednak strony ważniejsze wydaje się bezpieczeństwo uczestnika postępowania, stan jego zdrowia oraz jakość opieki, na którą będzie mógł liczyć w (…) zapewniającym swoim podopiecznym właściwą opiekę medyczną i bezpieczeństwo w zakresie szeroko rozumianych spraw życiowych. Uczestnik postępowania nie może zostać pozostawiony samemu sobie albowiem nie jest zdolny do samodzielnego zaspokajania swoich potrzeb życiowych oraz wymaga stałej opieki i pielęgnacji, których brak realnie zagraża jego życiu. Sąd Rejonowy w Głogowie Wydział III Rodzinny i Nieletnich sygn. akt III.RNs 430/12

[spacer]

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu