Jak wynika z powyższej regulacji pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania, ustalonego przez odpowiedni organ i ogłoszonego w wojewódzkim dzienniku urzędowym. W pierwszej kolejności opłatę tę powinien ponieść mieszkaniec domu, ale maksimum w wysokości odpowiadającej 70 % jego dochodu netto. Jeżeli dochody mieszkańca są na tyle niskie, że kwota stanowiąca ich 70 % jest niższa niż wysokość średniego miesięcznego kosztu utrzymania ogłoszonego w dzienniku urzędowym, w pozostałej części obowiązek ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej spoczywa na małżonku, zstępnych, a w dalszej kolejności na wstępnych. Dopiero gdyby nie było nikogo z tych osób bądź ewentualnie gdyby ich dochody były niższe niż 300 % kryterium dochodowego, opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej obciążają gminę. Skoro zgodnie z art. 61 ust. 1 ostatnie zdanie ustawy „osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność” a contrario jeżeli mieszkaniec domu nie ponosi pełnej odpłatności, osoby określone w pkt 2 i 3 mają obowiązek taką odpłatność ponieść. Z kolei gmina tylko wówczas obciążona jest ponoszeniem w jakiejś części opłat z tego tytułu, gdy suma opłat uiszczanych przez mieszkańca domu pomocy społecznej oraz opłat obciążających osoby, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy (małżonek, zstępni, wstępni) jest niższa niż wysokość średniego miesięcznego kosztu utrzymania, o jakim mowa w art. 60 ust. 1 i 2 ustawy.
Zarówno pensjonariusz jak i jego bliscy – zobowiązani, muszą mieć pełną świadomość, co do tego, jakie i kto będzie ponosił opłaty związane ze skierowaniem do DPS i dokonać świadomego wyboru, czy umieścić taką osobę w DPS, czy inaczej rozwiązać kwestię koniecznej opieki nad nią. W art. 61 ust. 3 PomSpołU przewidziano obowiązek wnoszenia zastępczo opłat przez gminę, jeżeli z tego obowiązku nie wywiązują się osoby wymienione w art. 61 ust. 2 pkt 1, 2 i 2a PomSpołU, a Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu wniesionych w tym celu kwot. Jednak podstawową przesłanką do dochodzenia przez gminę regresu wobec bliskich jest nie wywiązywanie się przez nich z obowiązków określonych czy to w drodze decyzji, czy też w drodze umowy.
Obowiązek partycypowania w kosztach utrzymania osoby skierowanej do DPS powinien więc zostać określony już w decyzji o skierowaniu do DPS i o ustaleniu opłaty za pobyt. Zobowiązany winien mieć możliwość wcześniejszego zapoznania się z warunkami realizacji ciążącego na nim obowiązku. Dla ustalenia tej odpłatności nie mają natomiast znaczenia przyczyny umieszczenia osoby w DPS, zaś obowiązki małżonka i krewnych takiej osoby są zależne wyłącznie od ich sytuacji dochodowej, o czym stanowi art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej. Okoliczności dotyczące sytuacji rodzinnej, czy majątkowej nie mają zatem znaczenia dla ustalenia obowiązku ponoszenia opłaty przez zobowiązanego. Mogą natomiast stanowić podstawę do wydania przez organ administracji rozstrzygnięcia o zwolnieniu z obowiązku ponoszenia w całości lub w części ustalonej opłaty na podstawie art. 64 PomSpołU.
Inaczej bowiem przedstawia się sytuacja, gdy osiągane dochody kilku zobowiązanych pozwalają na obciążenie ich tylko częścią tych opłat, a inaczej, gdy są oni w stanie ponieść całość tej opłaty, a nawet więcej. Wydaje się być bezspornym, że łączna wysokość ustalonych opłat od zobowiązanych nie może przekraczać kwoty miesięcznej opłaty za utrzymanie mieszkańca w DPS, tak samo jak łączna kwota obciążenia zobowiązanych z tytułu opłat za pobyt w domu pomocy społecznej nie może być wyższa niż koszty poniesione z tego tytułu przez gminę (por. wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 24 października 2012 r., sygn. akt II SA/Rz 766/12). A zatem w sytuacji, gdy tylko jeden z zobowiązanych lub kilku z nich są w stanie ponieść pełną wysokość opłaty, organ administracji nie jest uprawniony do arbitralnego dokonania wyboru takiej osoby lub osób i tylko w stosunku do niej (lub do nich) prowadzić postępowanie. W takiej sytuacji organ powinien prowadzić postępowanie jednocześnie w stosunku do wszystkich osób należących do tego samego kręgu osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej. Osoby te powinny być zawiadomione o wszczęciu postępowania i powinny być stronami tego postępowania, a także ich wszystkich powinna dotyczyć decyzja wydana w sprawie ustalenia obowiązku odpłatności za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej (por. wyrok NSA z dnia 14 października 2016 r., sygn. akt I OSK 410/15).
Okoliczności dotyczące sytuacji rodzinnej, majątkowej nie mają znaczenia dla ustalenia obowiązku ponoszenia opłaty przez zobowiązanego. Mogą natomiast stanowić podstawę do wydania przez organ administracji rozstrzygnięcia o zwolnieniu z obowiązku ponoszenia w całości lub w części ustalonej opłaty na podstawie art. 64 ustawy (wyrok WSA Warszawie z dnia 07 września 2011 r. sygn. akt VIII SA/WA 228/11).
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
