Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:
1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,
2) małżonek, dzieci i wnuki przed rodzicami,
3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej
– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.
Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:
1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70 % swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70 % tego dochodu;
2) małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:
a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300 % kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300 % tego kryterium,
b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300 % kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300 % kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.
Aktualnie nie budzi sporów orzeczniczych stanowisko, że wynikający z mocy ustawy obowiązek ponoszenia opłaty za osobę przebywającą w domu pomocy społecznej, ciążący z mocy prawa na określonych podmiotach, wymaga skonkretyzowania i zindywidualizowania zarówno co do wysokości, jak i co do osoby nim obciążonej. (uchwała NSA z dnia 11 czerwca 2018 r., sygn. akt I OPS 7/17).
Przepis art 61 ust. 1 PomSpołU określa krąg osób, w stosunku do których można orzec o obowiązku ponoszenia opłat za pobyt w domu opieki społecznej i jednocześnie kolejność w jakiej wymienione podmioty ponoszą odpłatność za ten pobyt. W zakresie kolejności przechodzenia obowiązku odpłatności wynika, że w pierwszej kolejności opłatę za pobyt ponosi mieszkaniec domu, w sytuacji gdy mieszkaniec domu nie osiąga dochodu lub nie jest on wystarczający, aby pokryć w całości pełną jej wysokość, to obowiązek odpłatności w odpowiedniej wysokości może przejść na małżonka mieszkańca, jego zstępnych i w dalszej kolejności wstępnych.
Reguła kolejności nie ma znaczenia w sytuacji wystąpienia obowiązku ponoszenia opłat przez kilkoro zstępnych. Każdy z nich ma taki sam obowiązek ponoszenia opłat, a jedynie różnicować ich może kryterium dochodowe. Organ winien prowadzić postępowania jednocześnie w stosunku do wszystkich osób należących do tego samego kręgu osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty za pobyt. Osoby te powinny być zawiadamiane o wszczęciu postępowania i powinny być stronami tego postępowania, a także ich wszystkich powinna dotyczyć decyzja w sprawie ustalenia obowiązku odpłatności za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej.
Z żadnego przepisu ustawy, ani z innego przepisu funkcjonującego w systemie prawnym nie wynika, że organ administracji może w sposób arbitralny dokonać wyboru osoby spośród osób zobowiązanych do ponoszenia tej opłaty, będących zstępnymi i tylko w stosunku do niej prowadzić postępowanie. (wyrok WSA z dnia 19 kwietnia 2018 r., sygn. akt II SA/Rz 46/18, wyrok WSA w Gliwicach z dnia 14 czerwca 2018 r., sygn. akt IV SA/Gl 56/18, wyrok WSA w Warszawie z dnia 27 czerwca 2018 r., sygn. akt VIII SA/Wa 198/18 wszystkie powołane w sprawie orzeczenia dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń i Informacji o Sprawach orzeczenia.nsa.gov.pl).
Ustalenie odpłatności względem dalszej grupy jest możliwe poprzez wykluczenie możliwości ustalenia odpłatności względem grupy poprzedzającej na podstawie wszelkich dostępnych dowodów. Rolą organu jest przy tym wszczęcie poszukiwań osób, które wymienia art 61 ust. 2 pkt 2 PomSpołU. Uzyskują one status strony w postępowaniu kończącym się decyzją ustalającą odpłatność.
Wymienienie w kolejnych punktach art. 61 ust. 1 PomSpołU osób odpowiedzialnych finansowo za pobyt mieszkańca w DPS nie ma charakteru przypadkowego ani dowolnego. Jest uzależnione od stopnia pokrewieństwa i ma charakter subsydiarny w stosunku do odpowiedzialności grupy poprzedniej. Nie ma możliwości obciążenia finansowego osób z grupy dalszej w sytuacji gdy istnieje choćby prawdopodobieństwo występowania osób z grupy bliższej. Zadaniem organu w takiej sytuacji jest ustalenie wszystkich osób z danej grupy, a następnie ich zdolności finansowych. Obowiązek odpłatności tych osób wchodzi w rachubę wówczas, gdy mieszkaniec nie ponosi odpłatności w całości. Z kolei odpowiedzialność gminy jest odpowiedzialnością na zasadzie wyjątku i powstaje, gdy zawiodą wszelkie próby ustalenia osób odpowiedzialnych finansowo za pobyt mieszkańca w DPS, bądź w sytuacji niewywiązywania się przez te osoby z obowiązku. (tak w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 26 marca 2019 r., sygn. akt II SA/Rz 24/19). W sytuacji gdy dowody z dokumentów poświadczają stan, w którym strona postępowania jest nieobecna, powinno to skierować organ do stosowania art 34 KPA, czyli do wystąpienia do Sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej. Zadaniem kuratora jest przede wszystkim poszukiwanie osoby nieobecnej, a poza tym sprawowanie zwykłego zarządu jego majątkiem, a więc dokonywanie koniecznych czynności faktycznych i prawnych, mających na celu zachowanie majątku. Pominięcie tej regulacji prowadzi w swych skutkach do rozstrzygania o odpłatności z pominięciem jednej z osób obowiązanych, czyli z naruszeniem art 59 ust. 1 w zw. z art 61 ust. 1 pkt 2 PomSpołU (wyrok WSA z dnia 18 listopada 2014 r., sygn. akt II SA/Rz 749/14, podobnie WSA w wyroku z dnia 15 kwietnia 2019 r., sygn. akt II SA/Rz 280/19).
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.