Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 16 PomSpołU do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w domu pomocy społecznej. Obowiązek ten znajduje swoje potwierdzenie w regulacji art. 61 ust. 1 pkt 3 PomSpołU, zgodnie z którym gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej, wskazana jest jako zobowiązana do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej. Gmina wskazana jest jako podmiot zobowiązany w ostatniej kolejności, a obowiązek ten ciąży na niej wówczas i w takim zakresie, w jakim opłaty te nie są ponoszone przez mieszkańca domu oraz osoby wymienione w art. 61 ust. 1 pkt 2 PomSpołU – małżonka, zstępnych przed wstępnymi. Ponieważ art. 61 ust. 1 PomSpołU reguluje kwestię obowiązku wnoszenia opłat i określa krąg podmiotów, na których ten obowiązek ciąży, należy uznać, że obowiązek gminy określony w art. 61 ust. 1 pkt 3 PomSpołU powstaje nie w przypadku faktycznego zaniechania ponoszenia opłat przez inne osoby zobowiązane, ale wówczas, gdy obowiązek taki, rozumiany jako powinność, w stosunku do innych podmiotów, w określonym zakresie nie powstaje.
Zakres finansowy tego obowiązku reguluje przepis art. 61 ust. 2 pkt 3 PomSpołU, według którego gmina ponosi opłatę w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez inne osoby do tego zobowiązane. Istotne jest zatem odróżnienie opłat wnoszonych przez gminę z tytułu jej własnego obowiązku od opłat ponoszonych zastępczo, jedynie bowiem w stosunku do tych ostatnich gminie przysługuje możliwość dochodzenia zwrotu od osób niewywiązujących się z własnego obowiązku. Wszystkie obowiązki gminy w tym zakresie powstają przy tym z mocy prawa. W tym kontekście zasadne jest stanowisko, że dochodzenie zwrotu opłat poniesionych przez gminę zastępczo możliwe jest w sytuacji uprzedniego istnienia obowiązku po stronie innych zobowiązanych podmiotów. Kwestią budzącą wątpliwości i skutkującą rozbieżnościami jest jednak, w jakiej formie i kiedy powinno nastąpić ustalenie koniecznej do poniesienia opłaty i jaki charakter ma takie rozstrzygnięcie.
Niedopuszczalna jest konstrukcja, zgodnie z którą gmina ponosi koszty pobytu osoby w domu pomocy społecznej, a dopiero później, w decyzji nakazującej zwrot zastępczo poniesionych wydatków ustalany jest obowiązek opłaty osoby, za którą uiszczono opłaty. Aby mówić o opłacie zastępczej musi być zatem uprzednio ustalona opłata podstawowa (pierwotna).
Odnośnie zwrotu opłat wniesionych zastępczo przez gminę za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej należy podnieść, że dochodzenie należności z tego tytułu następuje w odrębnym trybie niż decyzja o ustaleniu wysokości opłaty, tj. w trybie określonym w rozdziale 7 ustawy. W myśl tych uregulowań, należności z tytułu wydatków na świadczenia z pomocy społecznej i z tytułu opłat określonych w ustawie podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
W przypadkach szczególnie uzasadnionych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu m.in. z tytułu opłat określonych w ustawie w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie, organ który wydał decyzję w sprawie zwrotu należności na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej, może odstąpić od żądania takiego zwrotu, umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty Wysokość należności podlegającej zwrotowi oraz termin jej zwrotu ustala się w drodze decyzji administracyjnej.
Czym innym jest ustalenie wysokości opłaty, a czym innym określenie należności, czyli tych opłat które nie zostały uiszczone przez zobowiązanego. Na gruncie art. 59 ust. 1 ustawy można mówić o należności z tytułu opłaty dopiero wówczas, gdy została ona przez organ ustalona mocą decyzji w odniesieniu do konkretnie wskazanych osób z kręgu wymienionych w art.. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy, albo w sposób kombinowany – zarówno decyzją jak i umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2 ustawy. Nie można wszak pomijać znaczenia przepisu art. 61 ust. 3 ustawy, przewidującego wnoszenie opłaty zastępczo przez gminę w razie niewywiązywania się osób z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej. Opłata za pobyt nie jest opłatą należną, jeżeli dotychczas nie powstał obowiązek jej poniesienia, czyli nie została wydana decyzja konkretyzującą jej wysokość w odniesieniu do osób wskazanych w art. 61 ust. 1 ustawy. Na etapie orzekania o wysokości należności podlegającej zwrotowi z tytułu zastępczego uiszczenia jej przez gminę nie znajdzie przy tym zastosowania art. 64 ustawy o pomocy społecznej, gdyż przepis ten dotyczy zwolnienia od ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, a nie obowiązku zwrotu opłaty zastępczo uiszczonej przez gminę, a więc takiej, co do której ustalony został uprzednio obowiązek ponoszenia jej przez podmiot zobowiązany.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
