Zgodnie z treścią preambuły do ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, celem podstawowym powyższej ustawy jest przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości nieletnich i stwarzanie warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego. Jednocześnie ustawa zmierza do realizacji drugiego celu podstawowego, jakim jest dążenie do umacniania funkcji opiekuńczo-wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich na świadomych swych obowiązków członków społeczeństwa. Zgodnie z art. 3 § 2 ww. Ustawy, w postępowaniu z nieletnim bierze się pod uwagę osobowość nieletniego, a w szczególności wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru, a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania nieletniego. Zgodnie zaś z art. 3 § 1 Ustawy, w sprawie nieletniego należy kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego oraz zmierzając w miarę potrzeby do prawidłowego spełnienia przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego, uwzględniając przy tym interes społeczny. W tym celu Sąd może zastosować środki wychowawcze lub środek poprawczy z art. 6 i 10 Ustawy.
Artykuł 6 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich wskazuje na cztery grupy środków, jakie sąd rodzinny może docelowo stosować wobec nieletnich. Są to:
1) środki wychowawcze,
2) środek poprawczy,
3) inne środki zastrzeżone przez ustawę, jakimi są środki leczniczo-wychowawcze, wyszczególnione w art. 12 u.p.n. oraz
4) środki przewidziane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym z określonymi wyłączeniami.
Zestaw grup sądowych środków możliwych do docelowego stosowania wobec nieletnich zawarty w art. 6 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich jest zupełny. Wobec nieletnich sąd rodzinny może m.in. zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia (art. 6 pkt 2). Zobowiązanie nieletniego do określonego postępowania powinno być zawsze dostosowywane do sytuacji faktycznej związanej z rodzajami nagannych zachowań, jakich dopuszcza się nieletni oraz do jego indywidualnych potrzeb wychowawczych. Dobór zobowiązań zależy przede wszystkim od rodzaju problemu, jaki stwarza dany nieletni oraz od tego, w jakim zakresie trzeba go dyscyplinować, edukować, leczyć, chronić przed szkodliwymi uzależnieniami, separować od negatywnych wpływów różnych środowisk, uczyć odpowiedzialności za własne zachowania, a także od tego, czego od danego nieletniego można wymagać, mając na uwadze jego wiek i cechy osobiste.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
Sprawa sądowa opracowana przez KancelarięPostanowieniem Sąd Rejonowy wszczął postępowanie w celu ustalenia czy nieletni O. K. wykazuje przejawy demoralizacji poprzez to, że w dniu 15.11. ok. godz. 14.30 w E., przy ul. (…) naruszył nietykalność cielesną małoletniego A. S. (1), w ten sposób że popychał, szarpał ww. za plecak, kopał po nogach oraz wykręcał lewą rękę oraz w dniu 15.11. ok. godz. 14.30 w E., przy ul. (…) dokonał zniszczenia mienia należącego do D. S. w postaci smartphone A. O. (…) o wartości 300 zł, czym działał na szkodę ww.
Nieletni O. K. jest synem R. K. i A. K.. W dniu 16.11. rano D. S. zgłosiła zdarzenie dotyczące naruszenia nietykalności jej syna A. S. (1) i zniszczenia mienia na policję w związku z czym 22.11. nieletni został wysłuchany przez policję. Powyższe zarzuty spowodowały też złożenie przez D. S. wniosku o wszczęcie postępowania w stosunku do nieletniego
W trakcie postepowania wyjaśniającego Rodzice Nieletniego przedstawili szereg dyplomów nieletniego związanych z wysokimi ocenami oraz bardzo dobrym zachowaniem, udziałem w konkursach, udziałem w zawodach sportowych oraz świadectw, w tym z biało -czerwonym paskiem.
Z informacji szkoły wynikało, że 16.11. najpierw u Dyrektora pojawiła się matka A. S. (1) wraz z synem, następnie małoletni pokrzywdzony wskazał ucznia który go pobił, nieletni wraz z kolegą przedstawili swoją wersję zdarzeń, następnie zostało umówione spotkanie rodziców, które przebiegało w dosyć napiętej atmosferze i zakończyło się ustaleniem, że rodzice spróbują się porozumieć ale ostatecznie matka A. S. (1) poinformowała, że nie wycofa zgłoszenia na Policję.
Z kolei z wywiadu środowiskowego sporządzonego przez kuratora w kwietniu wynika, że nieletni w związku z nadruchliwością oraz problemami z koncentracją badany był przez Poradnię Psychologiczno – Pedagogiczną i stwierdzono u niego nadruchliwość oraz zaburzenia w zakresie integracji sensorycznej, a w szczególności nadwrażliwość słuchową. W domu nieletni nie sprawia problemów wychowawczych ale w szkole miewa problemy z zachowaniem. Wstępnie kurator proponował umorzenie postępowania.
D. S. zleciła ekspertyzę serwisową, z której wynika, że telefon przed uszkodzeniem miał wartość 400 zł, a naprawa uszkodzenia w postaci zbitego wyświetlacza (czego nie obejmuje gwarancja) kosztuje 450 zł.
W październiku podjęto za pośrednictwem kuratora próbę sporządzenia drugiego wywiadu środowiskowego ale pomimo oczekiwania kilkudziesięciu minut pod posesją rodziców nieletniego nie został tam wpuszczony. W szkole kurator ustalił, iż nieletni jest nadpobudliwy i impulsywny oraz nierzadko agresywny, a także uczęszcza na zajęcia kompensacyjne do pedagoga.
Z wydruku uwag ze Szkoły Podstawowej nr (…) w E., do której uczęszcza nieletni wynika, że zdarzają się mu lekceważące zachowania wobec nauczycieli, nierespektowanie zasad bezpieczeństwa i właściwego zachowania na zajęciach, a nawet zachowania agresywne wobec kolegów, aczkolwiek jest również wiele pozytywnych uwag.
Podczas wysłuchania 6.02. nieletni nie przyznał się, przedstawił własną wersję zdarzeń, z której wynikało, że doszło raczej do nieszczęśliwego nieporozumienia, za którego zaistnienie w większym stopniu odpowiada A. S. (1) zachowujący się wobec nieletniego prowokacyjnie i w pewien sposób agresywnie (szturchał, chciał kopnąć, uderzył). Nieletni był zdania, że się pogodził z A. S. (1) i twierdził, że mówią sobie cześć. Według ojca nieletniego A. S. (1) na spotkaniu w szkole dziwnie się zachowywał.
Sąd rejonowy przesłuchał troje świadków (małoletnich M. S. i A. S. (1) oraz D. S.), a także przeprowadził dowód z opinii biegłej z zakresu psychologii A. S. (2) oraz poddał ocenie zgromadzone w sprawie dokumenty, a także przeprowadził analizę zeznań świadków w kontekście ich zgodności z ustalonymi faktami przez pryzmat doświadczenia życiowego i logicznego wnioskowania.
Zeznania M. S. i oświadczenia nieletniego O. K. odnośnie bezpośredniej przyczyny zdarzenia z udziałem A. S. (1) nie zostały uznane za wiarygodne albowiem nieprawdopodobne jest aby pojedynczy i młodszy nastolatek zaczepił grupę nieco starszych chłopaków. O wiele bardziej przekonywująca była koncepcja biegłej zbiegu szeregu okoliczności. Z opinii biegłej wynika nadto, że małoletni pokrzywdzony jest dzieckiem nadwrażliwym i lękliwym, a więc tym bardziej nieprawdopodobne jest aby sam zaczepiał nieco starszych chłopców. Sąd zauważył jednak, że opis przebiegu przedmiotowego zdarzenia przedstawiony przez pokrzywdzonego jest nieco przesadzony albowiem gdyby było tak jak on przedstawia sytuację to powinno dojść co najmniej do lekkiego uszczerbku na zdrowiu, a nie tylko do naruszenia nietykalności cielesnej jak w sprawie niniejszej. Reasumując sąd stwierdził, że na podstawie przeprowadzonych dowodów niewątpliwe jest, że doszło do naruszenia nietykalności cielesnej A. S. (1) przez nieletniego O. K. czemu nie towarzyszyło uprzednie wyzywające zachowanie pokrzywdzonego.
Jeżeli chodzi o drugi skutek przedmiotowego zdarzenia to Sąd rejonowy zauważył, iż telefon pojawia się w opisie zdarzeń formułowanym przez obie strony nieporozumienia, a więc bezsporne jest, że mógł zostać uszkodzony. Zdaniem sądu rejonowego brak było podstaw do odmówienia wiarygodności depozycjom D. S. i jej syna twierdzącym, iż do takiego uszkodzenia doszło wskutek zdarzenia z udziałem nieletniego. Kwestią sporną pozostaje model i wartość aparatu telefonicznego. Jednak zachowanie nieletniego nie było ukierunkowane na niszczenie mienia, a więc nie jest najistotniejsze ustalenie wartości i typu zniszczonego urządzenia, zwłaszcza że w chwili zdarzenia nieletni nie miał ukończonych 13 lat.
W ocenie Sądu w sposób oczywisty za przejaw demoralizacji można uznać wielokrotne posługiwanie się przez nieletniego agresją werbalną (częściej) i fizyczną (rzadziej) wynikające z wykazu przedstawionych przez szkołę uwag. Zachowania takie jak okazywanie lekceważenia, prowokowanie kierowców, przepychanie się, przewrócenie i duszenie kolegi, kopanie krzesła, używanie wulgaryzmów, spychanie kosza na śmieci w kierunku koleżanki, czy aroganckie traktowanie nauczyciela same w sobie nie stanowią wyrazu skrajnego braku szacunku dla powszechnie obowiązujących norm społecznych ale niewątpliwie są świadectwem trwałości pewnego rodzaju nieakceptowanych zachowań. W ocenie sądu domniemywać można (art. 231 KPC), że w nieletnim wskutek odniesienia wielu sukcesów naukowych, sportowych czy artystycznych wytworzyło się wewnętrzne przekonanie, iż wolno mu więcej niż innym. Eksces nieletniego w postaci napaści na pokrzywdzonego gdyby nie był połączony z uprzednio wskazanymi nieodpowiednimi zachowaniami nieletniego niekoniecznie musiałby przemawiać za zastosowaniem wobec nieletniego jakiegokolwiek środka wychowawczego. Jednak w sprawie niniejszej oprócz spornego zdarzenia wydarzyło się w środowisku szkolnym szereg różnego rodzaju sytuacji, które łącznie pozwalają na przypisanie nieletniemu demoralizacji.
Wobec stwierdzenia faktu demoralizacji nieletniego sąd orzekł o zastosowaniu odpowiednich środków wychowawczych. Odwołał się do preambuły ustawy w myśl której jej zasadniczym celem jest stwarzanie warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego. Ponadto w myśl art. 3 § 1 i 2 powołanej ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich w sprawie nieletniego należy kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego oraz uwzględniając przy tym interes społeczny. Przy czym w postępowaniu z nieletnim bierze się pod uwagę osobowość nieletniego, a w szczególności wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru, a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania nieletniego.
W sprawie niniejszej zachodziła zdaniem Sądu potrzeba reakcji na zachowanie nieletniego, w szczególności z uwagi na istotny stopień szkodliwości społecznej zachowania będącego przejawem demoralizacji. W ocenie Sądu rejonowego istnieje potrzeba uzmysłowienia nieletniemu funkcjonowania określonych zasad społecznych czego nie można osiągnąć nie stosując żadnego środka wychowawczego. Zdaniem Sądu oddziaływanie wychowawcze rodziców, powinno być wzmocnione przez społeczeństwo dodatkowo poprzez zastosowanie środka wychowawczego w postaci upomnienia dlatego też orzeczono o jego zastosowaniu.
W oparciu o zebrany wyżej materiał dowodowy Sąd ustalił, że nieletni O. K. wykazuje przejawy demoralizacji poprzez to, że
1) w dniu 15 listopada ok. godz. 14:30 w E., przy ul. (…) naruszył nietykalność cielesną małoletniego A. S. (1), w ten sposób że popychał, szarpał ww. za plecak, kopał po nogach oraz wykręcił lewą rękę;
2) w dniu 15 listopada ok. godz. 14:30 w E., przy ul. (…) dokonał zniszczenia mienia należącego do D. S. w postaci smartfona, czym działał na szkodę ww. i na podstawie art. 6 pkt 1 upn zastosował wobec nieletniego O. K. środek wychowawczy w postaci upomnienia oraz odstąpił od obciążania rodziców nieletniego kosztami zastosowanego środka wychowawczego. Postanowienie Sądu Okręgowego – I Wydział Cywilny z dnia 9 kwietnia 2019 r. I Ca 79/19
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
