Pod pojęciem niewdzięczności judykatura Sądu Najwyższego dostrzegał takie naruszenie nietykalności, czci, wolności lub majątku, które uzasadnia wdrożenie przeciwko naruszającemu postępowanie z ustawy karnej z urzędu lub na żądanie pokrzywdzonego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 września 1997 r., I CKN 256/97, 7815). W orzecznictwie zarazem jednak podkreśla się, iż nie każdy czyn karalny, a nawet ukarany, musi mieć znamiona niewdzięczności, z istoty bowiem pojęcia niewdzięczności wynika konieczność świadomego i celowego działania, aby skrzywdzić darczyńcę, a także świadomość, że popełnia się niewdzięczność.
Innymi słowy, wyrok sądu karnego za popełnienie przestępstwa przeciwko darczyńcy nie przesądza automatycznie o rażącej niewdzięczności obdarowanego wobec darczyńcy, gdyż istotny jest zawsze charakter i okoliczności czynu przestępnego, charakter wymierzonej kary, czy jej zawieszenie, gdyż czynniki te stanowią istotny argument do uznania braku przesłanki rażącej niewdzięczności obdarowanego w rozumieniu art. 898 § 1 KC, która musi mieć postać kwalifikowaną, a więc przejawiać się w zachowaniach obdarowanego nie tylko niezgodnych z prawem, ale również ocenianych obiektywnie jako rażąco krzywdzące darczyńcę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2012 r., IV CSK 172/12). Konkludując, przesłanki odwołania darowizny (art. 898 KC) powinny być tak wykładane, aby była to – w świadomości zainteresowanych jak i sądów – instytucja wyjątkowa. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 12 października 2016 r. II CSK 58/16
Aby zachowanie obdarowanej osoby uznać za „rażąco niewdzięczne”, musi ono być nacechowane znacznym nasileniem złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej; zachowanie to musi być wysoce nieprzyjazne lub wręcz przestępcze (vide przykładowo: teza z uzasadnienia wyroku SN z 7 maja 1997 r., sygn. akt I CKN 117/97; teza z uzasadnienia wyroku SN z 25 listopada 1999 r., sygn. akt II CKN 600/98; teza z uzasadnienia wyroku SN z 26 lipca 2000 r., sygn. akt I CKN 919/98).
Nie może być mowy o rażącej niewdzięczności, gdy obdarowany dopuszcza się wobec darczyńcy działań godzących w jego dobra, ale czyni to nieumyślnie, a nawet umyślnie, lecz działania te nie wykraczają poza ramy zwykłych konfliktów życiowych (rodzinnych) w określonym środowisku. Przy dokonywaniu oceny poza samym zdarzeniem, należy uwzględniać przyczyn konfliktu między stronami oraz zachowanie się obdarowanego po konkretnym zdarzeniu. Nie mogą być też uznane za rażącą niewdzięczność przykrości i krzywdy czynione impulsywnie, lecz mieszczące się w granicach zwykłych konfliktów życia codziennego. Spod pojęcia rażącej niewdzięczności wyłączone są krzywdy czy przykrości wyrządzone w sposób niezamierzony, popełnione w uniesieniu czy rozdrażnieniu, zwłaszcza wywołane zachowaniem się darczyńcy.
Ciężar udowodnienia rażącej niewdzięczności obdarowanego – zgodnie z ogólnymi regułami rozkładu ciężaru dowodu (por. art. 6 KC i art. 232 zd. I KPC) – obciąża powoda-darczyńcę, który odwołał darowiznę; to on bowiem z faktu rażącej niewdzięczności wywodzi skutek prawny w postaci wystąpienia przesłanki odwołania darowizny. Art. 6 KC, statuujący ciężar udowodnienia faktu, rozumieć należy nie tylko jako obarczenie strony procesu obowiązkiem przekonania sądu dowodami o słuszności swoich twierdzeń, ale przede wszystkim jako obowiązek obarczenia jej konsekwencjami poniechania realizacji tego obowiązku lub jego nieskuteczności; tą konsekwencją jest zazwyczaj niekorzystny dla strony wynik procesu (vide teza z uzasadnienia wyroku SN z 7 listopada 2007 r., sygn. akt II CSK 293/07).
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
