Zgodnie z treścią art. 52 KRO z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej; § 2 stanowi, że rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia; w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, a w szczególności, jeśli małżonkowie żyli w rozłączeniu.
Sąd może ustanowić przymusową rozdzielność majątkową jedynie na żądanie małżonka i tylko wtedy, gdy występują ważne powody. Co do definicji tych ostatnich należy posłużyć się wypracowanym w doktrynie i orzecznictwie znaczeniem tego zwrotu. Należy wobec tego wskazać, że nie można ważnych powodów w rozumieniu art. 52 KRO utożsamiać z pojęciem trwałego rozkładu pożycia i wiązać z kwestią winy powstania tego rozkładu. Rozkład pożycia dotyczy jedynie stosunków osobistych małżonków, podczas gdy sprawy z art. 52 KRO są sprawami majątkowymi i dlatego wymienione w tym przepisie ważne powody także powinny mieć charakter majątkowy. Podkreśla się, że źródło konfliktu, którego konsekwencją jest żądanie jednego z małżonków, może leżeć w rozdźwiękach natury osobistej między małżonkami i to jest jedyny punkt styczny między rozkładem pożycia i ważnymi powodami ustanowienia przez Sąd rozdzielności przymusowej. Mając na uwadze powyższe, jako przykłady ważnych powodów podaje się takie sytuacje, w których dalsze utrzymywanie wspólności pociąga za sobą poważne zagrożenie lub naruszenie interesu majątkowego małżonka żądającego zniesienia wspólności. Można wskazać na trwonienie przez jednego małżonka wspólnego majątku (hulaszczy tryb życia, alkoholizm, rażąco niegospodarne postępowanie), zaciąganie długów, które mogą być egzekwowane z majątku wspólnego, nieprzyczynianie się do powiększenia majątku wspólnego przez uchylanie się od pracy itp., zatrzymanie majątku wspólnego dla siebie, niedopuszczanie drugiego współmałżonka do korzystania z niego, także separacja faktyczna, która uniemożliwia współdziałanie małżonków w zarządzie majątkiem wspólnym (patrz. J. St. Piątkowski, (w:) System prawa rodzinnego i opiekuńczego, Ossolineum 1985, s. 475; także np. w odniesieniu do separacji faktycznej wyrok SN z dnia 12 września 2000 r., III CKN 373/99, LEX nr 51561; także wyrok SN z dnia 20 czerwca 2000 r., III CKN 287/00, LEX nr 51884).
W konsekwencji wydania przez Sąd orzeczenia o ustanowieniu między małżonkami rozdzielności majątkowej ustrój ten obowiązuje między małżonkami od dnia, który został oznaczony w wyroku. Rozdzielność majątkową można ustanowić także z datą wcześniejszą niż dzień wyroku, ważne jest jednak to, że przy ustalaniu tej daty Sąd powinien brać pod uwagę nie tylko interesy majątkowe małżonków, ale także wierzycieli, gdyż zdarza się wykorzystywanie tej instytucji w celu ochrony przed egzekucją. W ustalonym stanie faktycznym interesy majątkowe wierzycieli nie są zagrożone, zobowiązania małżonków spłacane są na bieżąco. Jednocześnie sam ustawodawca jako jedną z przyczyn umożliwiającą ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną wskazuje pozostawanie przez małżonków w rozłączeniu, zwłaszcza jeżeli rozłączenie to trwa przez długi okres czasu.
Zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej z wcześniejszą datą, nawet poprzedzającą dzień wytoczenia powództwa, nie budzi zastrzeżeń właściwie tylko wtedy, gdy powodem zniesienia jest separacja faktyczna małżonków. Według utrwalonego, tak w piśmiennictwie, jak i orzecznictwie sądowym poglądu, ważnym powodem do zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej jest bowiem separacja faktyczna małżonków uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym (por.: wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 28.10.1997 r. w sprawie I CKN 238/97, z dnia 13.05.1997 r. w sprawie III CKN 51/97, z dnia 13.01.2000 r. w sprawie II CKN 1070/98, z dnia 29.03.2000 r. w sprawie I CKN 542/98, z dnia 20.06.2000 r. w sprawie III CKN 287/00, z dnia 12.09.2000 r. w sprawie III CKN 373/99, z dnia 7.12.2000 r. w sprawie II CKN 401/00, z dnia 8.05.2003 r. w sprawie II CKN 78/01, z dnia 4.06.2004 r. w sprawie III CK 126/03, z dnia 4.11.2004 r. w sprawie V CK 215/04, z dnia 11.12.2008 r. w sprawie II CSK 371/08).
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31.01.2003 r., IV CKN 1710/00, stwierdził, że dobro rodziny jest celem ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej, bowiem ten ustrój zapewnia jej ustabilizowaną bazę materialną i najpełniej realizuje zasadę równych praw obojga małżonków w dziedzinie stosunków majątkowych, stanowiących materialną podstawę funkcjonowania rodziny. Nie znaczy to jednak, że ze względu na dobro rodziny ustrój ten powinien być utrzymywany bez względu na stan aktualnie istniejącej sytuacji majątkowej pomiędzy małżonkami. Separacja małżonków uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym stwarza bowiem z reguły zagrożenie interesów majątkowych jednego lub nawet obojga małżonków. Podstawową zatem kwestią jest to, czy wiążąca strony wspólność majątkowa stanowi ustabilizowaną bazę materialną rodziny, a więc czy spełnia funkcję leżącą u podstaw jej powołania.
Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię
W pozwie wniesionym w dniu 3 września B. O. (1) domagała się ustanowienia rozdzielności majątkowej między nią a pozwanym R. O. z datą wsteczną, tj. od (…), ewentualnie w przypadku nie uwzględnienia żądania o ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem wniesienia niniejszego pozwu oraz zasądzenia od pozwanego na jej rzecz zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu swojego stanowiska powódka wskazała m.in., że strony w dniu (…) zawarły związek małżeński, pozostają w ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej. Co najmniej od (…) do (…) pozwany znęcał się psychicznie i fizycznie nad powódką. (…) powódka złożyła zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przez pozwanego ww. przestępstwa. Prokurator Prokuratury Rejonowej (…) w (…)postanowieniem z dnia (…)w sprawie o sygn. (…) wydał m.in. nakaz opuszczenia pozwanemu wspólnie zajmowanego z powódką miejsca zamieszkania na okres trzech miesięcy oraz zakazał kontaktowania się z nią bez obecności osób trzecich. Postanowieniem z dnia 18.07. w sprawie o sygn. (…) Sąd Rejonowy w (…) przedłużył stosowanie wspomnianego środka na kolejne trzy miesiące, tj. do 31.10. Pomimo ww. decyzji procesowych, m.in. 7 maja pozwany ponownie nachodził powódkę dopuszczając się kolejnych czynów względem niej. Zaczął również wynosić wspólny majątek stron. W dniu 08.08. strony zaciągnęły wspólnie w Banku (…) S.A. kredyt hipoteczny na rozbudowę oraz remont nieruchomości położonej przy ul. (…). Do spłaty z tego tytułu na dzień 06.02. pozostała kwota ok. 41 468 CHF. Od dnia opuszczenia ww. lokalu przez pozwanego wyłącznie powódka musi spłacać wspomniany kredyt. Powódka podkreśliła, że nie jest to przy tym jedyny kredyt, który zaciągnęła wspólnie z pozwanym i który to kredyt musi spłacać sama.
Sąd uznał, że ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego ani z dobrem rodziny, gdyż oboje małżonkowie chcą rozwiązania ich małżeństwa przez rozwód, pozwany jednoznacznie wskazał, że już nie ma między stronami żadnych więzi gospodarczych. Ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy stronami procesu nie ma wpływu na skład majątku wspólnego stron, jego ew. podział zależny będzie od przyszłych decyzji B. i R. O..
Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika bezsprzecznie, że od (…) powódka oraz pozwany nie zamieszkują razem. W dniu (…) powódka złożyła zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przez pozwanego przestępstwa znęcania się. Prokurator Prokuratury Rejonowej (…) w (…) postanowieniem z dnia 4 maja w sprawie o sygn. (…) wydał m.in. nakaz opuszczenia pozwanemu wspólnie zajmowanego z powódką miejsca zamieszkania na okres trzech miesięcy oraz zakazał kontaktowania się z nią bez obecności osób trzecich. Postanowieniem z dnia 18.07 w sprawie o sygn. (…) Sąd Rejonowy w (…) przedłużył stosowanie wspomnianego środka na kolejne trzy miesiące, tj. do 31.10. Od tego czasu ich wspólne przebywanie pod jednym dachem nie miało miejsca, pozostawali oni w separacji faktycznej. W dniu (…) pozwany wyprowadził się z domu zajmowanego przez powódkę. Od tej daty nie było już żadnego porozumienia i współdziałania pomiędzy małżonkami w zarządzie majątkiem wspólnym, dokonywanymi przez każdego z nich rozporządzeniami finansowymi.
Ustalone w toku postępowania sądowego i przytoczone okoliczności – faktyczna separacja małżonków, prowadzenie odrębnych gospodarstw domowych, wreszcie brak porozumienia i współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym istniejące co najmniej od (…) uzasadniały przyjęcie tej daty jako określającej moment, kiedy istniały ważne powody w rozumieniu przepisu art. 52 § 1 i § 2 KRO.
W ocenie Sądu, po dniu (…) między stronami nie istniało porozumienie co do zarządu majątkiem wspólnym. Zarówno powódka, jak i pozwany samodzielnie opłacają i naprawiają użytkowane przez siebie samochody. Strony komunikują się ze sobą tylko na drodze sądowej. Każde z nich ma własne konto bankowe. Od około (…) między stronami nie ma więzi gospodarczej. Obie strony w sposób zgodny wskazywały, że od (…) nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. W sposób zauważalny nastąpiła zmiana sposobu porozumiewania się stron, które z rzadka, wyłącznie na drodze sądowej kontaktują się ze sobą. Strony procesu od dnia (…) pozostają w separacji faktycznej powstałej w ustalonych okolicznościach faktycznych, która całkowicie uniemożliwia im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym. Powódka nie chce i nie życzy sobie, by biorąc pod uwagę okoliczności sprawy karnej toczącej się przeciwko oskarżonemu R. O., aby pozwany kontaktował się z nią w jakikolwiek sposób. Co najmniej od (…) – tj. od dnia w którym pozwany opuścił wspólnie zajmowany z powódką lokal nie jest możliwe i nie ma współdziałania stron w jakimkolwiek zakresie, w tym w zakresie zarządu majątkiem wspólnym. Żadna ze stron procesu nie jest informowana i nie ma wiedzy o rozporządzeniach finansowych i majątkowych drugiego z małżonków – stanowi to zagrożenie interesów majątkowych tak powódki, jak i R. O.. Mając powyższe na uwadze, Sąd w pkt I wyroku, na podstawie art. 52 § 2 KRO, ustanowił z dniem (…) rozdzielność majątkową między powódką B. O. (1) a pozwanym R. O. Wyrok Sądu Rejonowego – III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 21 czerwca 2021 r. III RC 745/20
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.