Twoja sprawa z zakresu prawa rodzinnego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Podział majątku dochodu, przychodu, wypłaty, zysku firmy, spółki czy przedsiębiorstwa z mężem czy żony

Zgodnie z art. 684 KPC w związku z art. 567 § 3 KPC skład i wartość majątku wspólnego, podlegającego podziałowi ustala sąd. Skład majątku ustala się według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej, a według cen z chwili orzekania. Przyjmuje się, że obowiązek ustalenia składu i wartości majątku oznacza, że sąd nie jest związany oświadczeniami i wnioskami małżonków w sprawie przynależności poszczególnych przedmiotów do majątku wspólnego, a w razie potrzeby powinien zwrócić uwagę małżonków na potrzebę wskazania całego majątku podlegającego podziałowi. Sąd nie jest natomiast zobowiązany ani upoważniony do prowadzenia z urzędu dochodzeń, czy poza wskazanymi przez uczestników składnikami majątku wspólnego istnieją jeszcze inne składniki majątkowe (zob. nadal aktualne postanowienie SN z 18 stycznia 1968 r., III CRN 97/67).

Z tego wynika, że nie ma przeszkód do poczynienia ustaleń w zakresie składników majątku wspólnego i ich wartości na podstawie zgodnych oświadczeń stron, jeżeli nie budzą one wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. Specyfika postępowania o podział majątku wspólnego nie wyłącza możliwości stosowania w nim art. 229 KPC, który stanowi, że fakty przyznane nie wymagają dowodu (pogląd utrwalony, zob. np. uzasadnienie postanowienia SN z 29 listopada 2001 r., V CKN 482/00).

W myśl art. 31 § 1 KRO, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;

4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963 z późn zm.).

W związku z powyższym należy wskazać, iż oszczędności pochodzące z wynagrodzenia za pracę jednego lub obojga małżonków stanowią majątek wspólny, a tym samym również składnik majątkowy nabyty w zamian za te oszczędności również wchodzi w skład majątku wspólnego.

Podział majątku dochodu, przychodu, wypłaty, zysku firmy, spółki czy przedsiębiorstwa z mężem czy żony Poznań Warszawa

Z art. 31 § 1 KRO wywieść można domniemanie, że majątek uzyskany w toku trwania wspólności majątkowej małżeńskiej stanowi majątek wspólny małżonków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1998 r., sygn. akt I CKN 830/97, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 06 lutego 2003 r., sygn. akt IV CKN 1721/00). W konsekwencji to ten, kto twierdzi, że składnik majątkowy nabyty w czasie trwania związku małżeńskiego nie wchodzi do majątku wspólnego, ma udowodnić, że dany składnik majątkowy wchodzi do majątku osobistego jednego z małżonków, a nie do majątku wspólnego.

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

W myśl art. 33 KRO do majątku osobistego każdego z małżonków należą m.in.: przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił (pkt 2) oraz przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej – tzw. surogacja (pkt 10). Surogacja polega na tym, że ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wchodzące pierwotnie w skład określonego majątku nabywane są inne przedmioty, które wchodzą niejako w ich miejsce. Nowo nabyte przedmioty są surogatami tych pierwszych. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 maja 2000 r. (sygn. V CKN 50/00) surogacja to zastąpienie jednego składnika majątku osobistego innym składnikiem. Dla przyjęcia, że ma miejsce surogacja konieczne jest spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze, to samo zdarzenie winno powodować z jednej strony wyjście określonego przedmiotu z majątku osobistego i zarazem powodować nabycie innego przedmiotu majątkowego i po drugie, ten nowy przedmiot musi być nabyty w sensie ekonomicznym kosztem majątku osobistego.

Ogólnie przyjmuje się, że surogacja może być wielokrotna, np. kolejnymi surogatami należącymi do majątku osobistego są: kwota pieniężna uzyskana za rzecz należącą do majątku osobistego, rzecz nabyta za tę kwotę, a w razie jej późniejszej zamiany – inna rzecz nabyta w ten sposób lub odszkodowanie za nią. Za kwotę uzyskaną ze sprzedaży rzeczy, do której ma zastosowanie zasada surogacji, małżonek nabywa inną rzecz również jako przedmiot jego majątku osobistego, przy czym do osiągnięcia takiego skutku nie jest konieczne jego oświadczenie w akcie nabycia, że następuje ono na zasadzie osobistości majątkowej, choć takie oświadczenie jest pożądane z punktu widzenia jasności stosunków prawnych. Nie ma przeszkód ku temu, aby wspomniany małżonek za tak uzyskaną kwotę nabył rzecz na zasadach wspólności ustawowej, jednakże powinno to wynikać ze złożonego przez niego oświadczenia woli, a nie z domniemania takiej woli. (zob. K. Pietrzykowski w Kodeks Rodzinny i opiekuńczy. Komentarz rok wyd. 2015 , wydawnictwo C.H. Beck wyd 4). Uchylenie skutku surogacji rzeczowej wolą jednego z małżonków nie oznacza jednak, że małżonek taki nie może żądać zwrotu środków wyłożonych z jego majątku osobistego. Małżonek ten uzyskuje bowiem jednocześnie w momencie uchylenia surogacji rzeczowej roszczenie o zwrot wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny (art. 45 KRO). Roszczenie to może być dochodzone po ustaniu wspólności majątkowej i to bez względu na to, czy małżonek zastrzegł sobie zwrot wyłożonych z majątku osobistego środków, czy też tego nie uczynił.

Nie budzi wątpliwości, że postanowienie o podziale majątku wspólnego powinno rozstrzygać nie tylko kwestie składu majątku wspólnego, ale i inne zagadnienia, związane immanentnie z podziałem tego majątku. W postępowaniu podziałowym stosuje się bowiem odpowiednio przepis art. 618 § 3 KPC, zgodnie z którym po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności uczestnik nie może dochodzić roszczeń przewidzianych w paragrafie pierwszym, chociażby nie były one zgłoszone w postępowaniu o zniesienie współwłasności. Owymi roszczeniami są zwłaszcza wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy (art. 618 § 1 KPC), w szczególności zaś roszczenie o rozliczenie wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub z majątku osobistego na rzecz majątku wspólnego (przewiduje to zresztą, expressis verbis, art. 567 § 1 in fine KPC).

Podział majątku dochodu, przychodu, wypłaty, zysku firmy, spółki czy przedsiębiorstwa z mężem czy żony Poznań Warszawa

W zakresie wydatków i nakładów, czynionych przez byłych małżonków na poczet ich majątku wspólnego, ustawodawca wprowadza dwoistą regulację prawną. Po pierwsze wskazać należy na regulację art. 45 KRO, który w aktualnym brzmieniu stanowi, iż każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Zastosowanie cytowanego przepisu wymaga zatem wykazania, że jeden z małżonków w trakcie trwania wspólności majątkowej poczynił nakłady z majątku odrębnego na majątek wspólny lub odwrotnie albo też dług jednego tylko z małżonków został spłacony z majątku wspólnego.

Z drugiej strony, w postępowaniu o podział majątku wspólnego, poza rozliczeniem nakładów i wydatków poczynionych z majątku odrębnego na majątek wspólny i z majątku wspólnego na majątek odrębny w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej następuje także rozliczenie nakładów i wydatków dokonanych przez każdego z byłych małżonków w okresie od ustania wspólności do chwili podziału majątku wspólnego. Sąd w postępowaniu działowym dokonuje więc m.in. rozliczeń z tytułu długów obciążających majątek wspólny i spłaconych w okresie między ustaniem wspólności a dokonaniem podziału majątku dorobkowego (postanowienie SN z dnia 9.09.1976 r., III CRN 83/76, OSPiKA 1977/9/157 i uchwała SN z dnia 19.12.1977 r. III CZP 85/77 OSNCP 1978/5/90).

Jednocześnie wskazać trzeba do żądań z okresu po ustaniu wspólności, nie ma już zastosowania art. 45 KRO, który reguluje zwrot nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny małżonków, a zatem zwrot nakładów czynionych w trakcie trwania wspólności majątkowej. Do rozliczeń między małżonkami z tytułu wydatków i nakładów dokonanych przez jedno z nich w czasie od chwili ustania wspólności do chwili podziału majątku wspólnego – zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 42 KRO – zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych, w tym przede wszystkim art. 207 zd. 2 KC Rozliczenie z tego tytułu następuje co prawda w postępowaniu o podział majątku wspólnego, jednakże procesową podstawę tego rozliczenia stanowią przepisy art. 686 KPC w zw. z art. 567 § 3 KPC, a nie art. 567 § 1 KPC

Zgodnie z art. 43 § 1 KRO oboje małżonkowi mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.

Ustaleniem zakresu pojęcia ważnych powodów zajmował się wielokrotnie Sąd Najwyższy. W orzeczeniu z dnia 5.10.1974 roku, III CRN 190/74, wyjaśnił, że przy ocenie istnienia „ważnych powodów” w rozumieniu art. 43 KRO należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli. Z kolei w orzeczeniu z dnia 26.11.1973 roku, III CRN 227/73, OSNC 1974/11/189 SN wskazał, że art. 43 § 2 KRO może mieć zastosowanie nie w każdym wypadku faktycznej nierówności przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego, lecz tylko w tych wypadkach, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczynia się do powstania dorobku stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych.

Ważne powody dotyczą zatem kwalifikacji zachowania drugiego małżonka oraz spowodowanych przez niego takich stanów rzeczy, które stanowią przyczynę niższej wartości majątku wspólnego niż ta, która wystąpiłaby, gdyby postępował właściwie. Chodzi tutaj przede wszystkim o nieprawidłowe, rażące lub uporczywe nieprzyczynianie się do zwiększania majątku wspólnego, pomimo posiadanych możliwości. Nieprawidłowe postępowanie polegać może na rażącym i odbiegającym od obiektywnych wzorców braku staranności o zachowanie istniejącej już substancji majątku wspólnego. Przyjmuje się natomiast, że nie stanowią ważnych powodów okoliczności niezależne od małżonka i przez niego niezawinione, w szczególności związane z nauką, chorobą czy bezrobociem. Ocena ważnych powodów musi być zatem kompleksowa, ponieważ częściowe tylko negatywne postępowanie może być skutecznie skompensowane inną, pozytywną formą aktywności, kształtującą majątek wspólny.

Sąd Najwyższy wskazał także, że w niejednakowym przyczynianiu się małżonków do powstania majątku wspólnego mieszczą się okoliczności natury majątkowej, zaś ważnymi powodami są względy natury etycznej, które sprawiają, że w danych okolicznościach równość udziałów małżonków w majątku wspólnym wyraźnie kolidowałaby z zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego wyrażonego w postanowieniu z dnia 30 listopada 1972 r., III CRN 235/72, OSNCP 1973, nr 10, poz. 174, że: „Jeżeli małżonek w sposób rażący lub uporczywie, pomimo posiadanych sił oraz możliwości zarobkowych, nie przyczynia się odpowiednio do tych możliwości do powstania majątku wspólnego, drugi małżonek może żądać, aby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z małżonków przyczynił się do powstania tego majątku”. Należy zatem wskazać, że okoliczność nieprzyczyniania się do powiększania majątku wspólnego nie jest nigdy sama w sobie wystarczająca, ponieważ konieczne jest ponadto wystąpienie skutku w postaci braku równego przyczynienia się do powstania majątku wspólnego. Rażące lub uporczywie nieprzyczynianie się stanowi w istocie „ważny powód”, czyli pierwszą przesłankę ustalenia nierównych udziałów.

Podział majątku dochodu, przychodu, wypłaty, zysku firmy, spółki czy przedsiębiorstwa z mężem czy żony Poznań Warszawa

Warto podkreślić, że art. 43 KRO stanowi podstawę do przyjęcia domniemania równego przyczynienia się obojga małżonków do powstania majątku wspólnego. W związku z tym na małżonku wnoszącym o ustalenie nierównych udziałów spoczywa ciężar dowodu, że stopień jego przyczynienia się był większy. Dowód dotyczący różnego stopnia przyczynienia się dotyczy przede wszystkim skutku postępowania małżonków i nie może ograniczać się do wykazania tylko zbyt niskiej staranności o powiększanie majątku. Ustalając nierówne udziały małżonków w majątku wspólnym sąd ma obowiązek brać pod uwagę także nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci oraz we wspólnym gospodarstwie domowym.

Zauważyć również trzeba, co podkreślono w doktrynie, że w przypadku badania wystąpienia przesłanek z art. 43 KRO należy stosować zasadę zawinienia, działającą na niekorzyść małżonka postępującego nagannie. Jeżeli nie przyczynił się on do powstania majątku wspólnego, jego udział będzie odpowiednio niższy.

Podział majątku zysku, przychodu, dochodu firmy czy spółki

Dochód, jaki przynosi przedsiębiorstwo, należy uznać za inny przychód w rozumieniu art. 207 KC. Można bowiem do niego zaliczyć nie stanowiące pożytków naturalnych przychody osiągane z gospodarki rzeczą prowadzonej przez współwłaścicieli, a także wszelkie inne „nadzwyczajne” dochody. Współwłaścicielom przypadają nie tylko pożytki naturalne i cywilne (art. 53 i 54 KC), jakie rzecz przynosi, ale także wszelkie inne przychody z rzeczy. Możliwość domagania się przez współwłaściciela przypadającej mu części przychodów jest niezależna od wykonywania przez niego prawa do współposiadania i współkorzystania z rzeczy wspólnej. Okoliczność, że współwłaściciel rzeczy nie posiada rzeczy wspólnej ani nie realizuje w drodze roszczenia swojego uprawnienia do współposiadania rzeczy lub posiadania wyodrębnionej części rzeczy, nie stanowi przeszkody do domagania się przez niego partycypowania w przychodach z rzeczy. Współwłaścicielom przypadają pożytki w stosunku do wielkości udziałów bez względu na jakiekolwiek dalsze okoliczności. Zatem przykładowo, nie ma tu znaczenia zróżnicowany nakład środków i własnej pracy poszczególnych współwłaścicieli. Odrębnemu bowiem rozliczeniu podlegają – również w proporcji do wielkości udziałów – nakłady na rzecz wspólną (art. 207 in fine). Ustawodawca przewiduje też wynagrodzenie właściciela wykonującego zarząd rzeczą wspólną. (E. Gniewek Komentarz do art. 207 Kodeksu cywilnego tezy od 2.2 do 2.7)

Art.207 KC ma zastosowanie wprost do rzeczy w rozumieniu art. 45 KC Należy go jednak odpowiednio stosować także do przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 KC Skoro przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego, a następnie, po ustaniu wspólności majątkowej, stanowi współwłasność ułamkową i przynosi określony dochód, to nie ma usprawiedliwionych racji, dla których dochód ten miałby przypadać jednemu uprawnionemu do niego współwłaścicielowi, a drugiemu nie. Dla samej zasady podziału dochodu nie ma znaczenia, który ze współwłaścicieli prowadzi przedsiębiorstwo oraz czy osobiście w nim pracuje. Może to mieć znaczenie dla ustalenia wielkości dochodu przypadającego drugiemu współwłaścicielowi. Dochód przypadający drugiemu współwłaścicielowi powinien być bowiem usprawiedliwiony w okolicznościach konkretnego przypadku. Zatem jego uzyskanie powinno uwzględniać nakład osobistej pracy współwłaściciela, mierzony najczęściej godziwym wynagrodzeniem, które powinno zostać odliczone od dochodu przypadającego do podziału.

Podział majątku dochodu, przychodu, wypłaty, zysku firmy, spółki czy przedsiębiorstwa z mężem czy żony Poznań Warszawa

Konkludując Sąd Najwyższy stwierdził, że przy rozliczaniu pożytków i innych przychodów ze wspólnego majątku na podstawie art. 618 § 1 KPC w zw. z art. 207 KC, sąd uwzględnia rzeczywistą, rynkową zdolność kreowania przez ten majątek pożytków naturalnych i cywilnych (art. 53 i 54 KC), którą wyznaczać będzie z reguły możliwy do uzyskania czynsz najmu lub dzierżawy tego majątku lub jego poszczególnych składników. Dochód uzyskiwany przez współwłaściciela przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 KC dzięki jego osobistej pracy nie jest równoznaczny z pożytkami i innymi przychodami z tego przedsiębiorstwa, podlegającymi rozliczeniu w postępowaniu działowym.

Przykładowo, w jednej sprawie, na uzasadnienie oddalenia żądania zasądzenia części dochodu z przedsiębiorstwa powołał się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2011 r. (V CSK 28/11 OSNC-ZD 2013/2/24). Po pierwsze w sprawie poddanej ocenie Sądu Najwyższego przedsiębiorstwo nie przynosiło dochodu (zysku) i było rynkowo niezbywalne z uwagi na wyeksploatowane pojazdy stanowiące jego istotne składniki. Jedyny dochód kreowała praca własna współwłaściciela w roli kierowcy, mechanika i kierownika przedsiębiorstwa. Wynosił on kwotę 1.788, 02 zł miesięcznie. SN stwierdził, że przedsiębiorstwo nie przynosiło w okresie relewantnym w sprawie żadnego zysku, co miało ten skutek, że jako zorganizowany zespół składników nie miało rynkowej wartości, mierzonej bądź to czynszem dzierżawnym, bądź czynszem leasingu. Cena sprzedaży natomiast mogła być odnoszona jedynie do wartości składników je tworzących, tj. pojazdów.

Po drugie, Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia odnosząc się do rozliczenia pożytków z przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 KC, powołał się na zobiektywizowaną kategorię dochodu przedsiębiorstwa, jakie ono przynosi w warunkach rynkowych. Odwołał się do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1969 r. (III CZP 12/69, OSNC 1970/3/39), dotyczącej rozliczenia pożytków i dochodów z gospodarstwa rolnego, że przy wzajemnych rozliczeniach z tytułu posiadania, pobrania pożytków i innych przychodów należy mieć na względzie, że normalny dochód, jaki przynosi gospodarstwo rolne, jest przede wszystkim wynikiem pracy i starań rolnika użytkującego to gospodarstwo. Toteż udział w takim dochodzie ze strony współspadkobierców, którzy nie przyczynili się swą pracą i staraniem do jego powstania, nie powinien przekraczać czynszu dzierżawnego, jaki w konkretnych okolicznościach byłby obiektywnie usprawiedliwiony. Sąd Najwyższy stanął więc na stanowisku, że chodzi o zobiektywizowaną wartość pożytków cywilnych, jaką dane przedsiębiorstwo jest w stanie przynosić w danych warunkach rynkowych, z wyłączeniem osobistej pracy współwłaściciela, co pozostaje w zgodzie z dyspozycją art. 53 § 2 i art. 54 KC Powołał się także na uzasadnienie postanowienia SN z dnia 15 kwietnia 2011 r., III CSK 191/10, i orzeczenia tam powołane). Konkludując Sąd Najwyższy stwierdził, że przy rozliczaniu pożytków i innych przychodów ze wspólnego majątku na podstawie art. 618 § 1 KPC w zw. z art. 207 KC, sąd uwzględnia rzeczywistą, rynkową zdolność kreowania przez ten majątek pożytków naturalnych i cywilnych (art. 53 i 54 KC), którą wyznaczać będzie z reguły możliwy do uzyskania czynsz najmu lub dzierżawy tego majątku lub jego poszczególnych składników. Dochód uzyskiwany przez współwłaściciela przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 KC dzięki jego osobistej pracy nie jest równoznaczny z pożytkami i innymi przychodami z tego przedsiębiorstwa, podlegającymi rozliczeniu w postępowaniu działowym.

W zmienionej sytuacji społeczno – gospodarczej nie sposób rozliczać dochodu, jakie przynosi wspólne przedsiębiorstwo, wyliczając go na podstawie hipotetycznego czynszu najmu bądź dzierżawy, jakie może przynieść wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo oddanie go w najem. Dochód uzyskany przez przedsiębiorstwo nie jest przecież tym samym, co pożytek cywilny (art. 53 § 2 KC), którym jest czynsz najmu bądź dzierżawy. Art.207 KC rozróżnia pożytki od innych przychodów. Pożytki cywilne, podobnie jak naturalne i pożytki prawa (art. 53 i 54 KC) to pożytki w rozumieniu art. 207 KC, a dochód, jaki uzyskuje przedsiębiorstwo, to „inny przychód” w rozumieniu tego przepisu. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 1969 r. zresztą także to odróżnia. Nie neguje prawa współwłaścicieli do udziału w tym dochodzie (a nie w czynszu najmu bądź dzierżawy), choćby nawet własną pracą i staraniami nie przyczynili się do jego powstania. Jedynie do obliczenia wysokości partycypacji w dochodzie tych innych współwłaścicieli odnosi się do czynszu możliwego do uzyskania i usprawiedliwionego w okolicznościach sprawy. Wskazuje też, że jest tak „z reguły”, akcentując, że należy wziąć pod uwagę okoliczności konkretnego przypadku. Zatem co do zasady rozliczeniu powinien podlegać dochód, jaki przynosi przedsiębiorstwo.

W sytuacji, gdyby wszyscy współwłaściciele przyczynili się swoją pracą i staraniami do jego uzyskania, nie ma żadnej wątpliwości, że powinni uczestniczyć w jego podziale. Wyliczanie czynszu najmu bądź dzierżawy, jaki przedsiębiorstwo mogło przynieść na podstawie stosunku prawnego, nie miałoby sensu. Podział dochodu powinien przy tym uwzględniać zakres osobistej pracy i starań współwłaścicieli, który może być wszak różny. Powinien mieć swoje odzwierciedlenie w postaci godziwego wynagrodzenia, odliczonego od dochodu przed podziałem. Taka sama sytuacja występuje, gdy tylko niektórzy ze współwłaścicieli przyczynili się do powstania dochodu, a inni nie pracowali w przedsiębiorstwie. Nie ma bowiem usprawiedliwionych racji dla różnicowania wskazanych sytuacji.

Współwłaściciel przedsiębiorstwa ma prawo do części dochodu z samego faktu, że jest jego współwłaścicielem. Jasno to widać np. w przypadku spółek prawa handlowego. Akcjonariusz spółki akcyjnej czy udziałowiec spółki z o.o. ma prawo do części dochodu uzyskanego przez spółkę, przy uwzględnieniu przepisów KSH i treści umowy spółki, bez względu na to, czy własnym staraniem i pracą przyczynił się do jego uzyskania. Praca zarządców i ich starania są wynagradzane osobno, choćby byli oni akcjonariuszami bądź udziałowcami spółki. Jeśli natomiast przedsiębiorstwo nie przyniesie dochodu, współwłaściciele go nie uzyskają. Będzie to obejmowało sytuację, gdy przedsiębiorstwo uzyska dochód równy jedynie godziwemu wynagrodzeniu współwłaściciela, który je prowadzi. Będzie tak także wtedy, gdy dochód nie pokryje nawet godziwego wynagrodzenia tego współwłaściciela. Prowadzenie przez niego takiego nierentownego przedsiębiorstwa to jednak jego decyzja, podejmowana na jego ryzyko gospodarcze.

Zauważyć należy, że wyliczanie części dochodu należnego współwłaścicielowi nie prowadzącemu przedsiębiorstwa w oparciu o czynsz najmu bądź dzierżawy jest oderwane od wyniku finansowego przedsiębiorstwa. Może się okazać, że tak sztucznie wyliczony udział w dochodzie będzie znacznie przewyższać udział w rzeczywistym dochodzie uzyskiwanym przez przedsiębiorstwo albo też będzie znikomo mały. Będzie to uzależnione od wielkości i kondycji przedsiębiorstwa. W realiach gospodarki rynkowej przedsiębiorstwo prowadzone przez osobę fizyczną wpisaną do stosownego rejestru działalności gospodarczej może mieć różny rozmiar. Od małego przedsiębiorstwa, jakim jest choćby apteka, po duże przedsiębiorstwa produkcyjne zatrudniające kilkadziesiąt czy kilkaset osób. Wyliczanie udziału współwłaściciela w zyskach, szczególnie w odniesieniu do dużego przedsiębiorstwa, w odniesieniu do czynszu najmu bądź dzierżawy, jaki można uzyskać na rynku za jego wydzierżawienie czy oddanie w najem, jest sztuczne i nie zupełnie odrywa się od przedmiotu jego działalności i uzyskiwanych wyników finansowych.

Podział majątku dochodu, przychodu, wypłaty, zysku firmy, spółki czy przedsiębiorstwa z mężem czy żony Poznań Warszawa

Podsumowując, w odniesieniu do przedsiębiorstwa, będącego przedmiotem podziału przy podziale zysków jakie uzyskuje przedsiębiorstwo prowadzone przez jednego ze właścicieli po ustaniu wspólności majątkowej należy uwzględnić czy i w jakiej części dochód ten został wypracowany wyłącznie dzięki staranności tego współwłaściciela który nadal go prowadzi. Chodzi o zobiektywizowaną wartość pożytków cywilnych jakie dane przedsiębiorstwo jest w stanie przynosić w danych warunkach rynkowych z wyłączeniem osobistej pracy współwłaściciela. Dochód uzyskiwany przez współwłaściciela nie jest równoznaczny z pożytkami i innymi przychodami z tego przedsiębiorstwa podlegającymi podziałowi w postepowaniu. W postanowieniu z 16 grudnia 2011 sygn V CSK 28/11 Sąd Najwyższy wskazał, że przy rozliczaniu pożytków i innych przychodów ze wspólnego majątku na podstawie art. 618 KPC w zw z art. 207 KC sąd uwzględnia rzeczywistą rynkową zdolność kreowania przez ten majątek pożytków naturalnych i cywilnych, którą wyznaczać będzie możliwy do uzyskania czynsz najmu lub dzierżawy tego majątku lub jego poszczególnych składników. Dochód uzyskiwany przez współwłaściciela przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 KC dzięki osobistej pracy nie jest równoważny z pożytkami i innymi przychodami podlegającymi rozliczeniu w postępowaniu o podział . Z kolei w postanowieniu z 5.03.2008 V CSK 406/07 wskazano, że metodologia ustalania należnych współwłaścicielowi pożytków musi uwzględniać okoliczności konkretnego stanu faktycznego i nie zawsze rozliczenie przy metodzie czynszu najmu czy dzierżawy będzie adekwatna. Ustalając wysokość dochodów należnych byłemu małżonkowi sąd musi mieć na uwadze, że wypracowane zostały dzięki staranności tego z byłych małżonków, który nadal przedsiębiorstwo prowadzi.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1

Wobec braku skutecznego zanegowania oceny dowodów przeprowadzonej przez Sąd Rejonowy dowolne okazały się twierdzenia uczestnika o tym, że do powstania majątku wspólnego małżonkowie przyczynili się w równym stopniu, bo wnioskodawczyni prowadziła aptekę, a on dowoził towar, prowadził księgowość, dbał o dom i zajmował się dzieckiem. Prawidłowe są ustalenia Sądu Rejonowego, że po towar trzeba było jeździć jedynie w początkowym okresie prowadzenia apteki, bo szybko zaczęły go dowozić hurtownie, że to wnioskodawczyni prowadziła dokumentację apteki i to ona głównie zajmowała się dzieckiem.

Sad Rejonowy nie naruszył art. 43 § 2 KPC. Bez wątpienia istniały ważne powody do ustalenia nierównych udziałów, polegające na rażąco nagannym zachowaniu uczestnika wobec wnioskodawczyni oraz zaniedbywaniu obowiązku współdziałania dla jej dobra. Rację ma Sąd Rejonowy, że o nierównym przyczynieniu się do powstania majątku wspólnego można mówić, skoro uczestnik koncentrował się na zaspokajaniu swoich potrzeb z dochodu wypracowywanego w dużej części przez wnioskodawczynię, nie podejmując zatrudnienia i na dodatek niewiele pomagając jej w domu i przy dziecku. Słusznie ustalił Sąd Rejonowy, że uczestnik lekką ręką wydawał pieniądze zarobione przez żonę, podczas gdy ona ciężko pracowała i oszczędzała każdą złotówkę na potrzeby rodziny. To przede wszystkim wnioskodawczyni własną pracą przyczyniła się do powstania wartościowego składnika majątku wspólnego, jakim było przedsiębiorstwo stanowiące aptekę (…). Istniało ono wszak na dzień ustania wspólności majątkowej i dobrze funkcjonowało, miało dobre widoki na przyszłość. To, że ostatecznie nie zostało podzielone, wynika tylko z tego, że nie istniało na dzień orzekania o podziale majątku, o czym niżej.

Nie można jednak nie zauważyć, że apteka generowała dochody także po ustaniu wspólności majątkowej, do których prawo, wbrew ocenie Sądu Rejonowego, przysługuje także uczestnikowi. Skoro jednak do powstania, a głównie utrzymania i rozwoju tego składnika majątku wspólnego przyczyniła się głównie wnioskodawczyni, przy niewielkiej pomocy męża oraz zaniedbywaniu przez niego obowiązków wynikających z art. 27 krio, nie może to pozostać bez wpływu na rozdział tych dochodów między byłych małżonków. Uznanie w okolicznościach sprawy praw uczestnika do całego majątku wspólnego oraz stanowiących logiczną konsekwencję dochodów z majątku w części, do którego powstania i rozwoju przyczynił się w znacznie mniejszym stopniu, godziłoby w zasady współżycia społecznego.

Reasumując, Sąd I instancji zasadnie ocenił, że z punktu widzenia zasad współżycia społecznego istnieją ważne powody do ustalenia nierównych udziałów stron w majątku wspólnym, a przyczynienie się uczestnika do powstania tego majątku było istotnie mniejsze, niż wnioskodawczyni. Sąd ten nie naruszył art. 43 § 2 KRO. Ocena dokonana przez Sąd Rejonowy jest prawidłowa i przyjęta za własną przez Sąd Okręgowy. Apelacja w zakresie zaskarżenia pkt I. postanowienia Sądu Rejonowego okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 KPC.

Podział majątku dochodu, przychodu, wypłaty, zysku firmy, spółki czy przedsiębiorstwa z mężem czy żony Poznań Warszawa

Co do wartości majątku wspólnego, to w apelacji uczestnika w części sporządzonej przez jego pełnomocnika brak konkretnych zarzutów, do których należałoby się odnieść. Negowanie wartości przedsiębiorstwa stwierdzeniem, że jest to przecież zaprowadzone przedsiębiorstwo, nie stanowi żadnego rzeczowego i konkretnego argumentu. Nie odnosi się do dowodów, na podstawie których Sąd Rejonowy określił wartość przedsiębiorstwa (…), w tym przede wszystkim opinii biegłego B.. Nie sposób także, jak chce pełnomocnik uczestnika, przyrównywać wartości apteki do nieruchomości czy innych dóbr konsumpcyjnych, zresztą niesprecyzowanych w apelacji. Określenie o generowaniu „niemałych przychodów” niczego w tym zakresie nie wyjaśnia. Zarzuty odnośnie niewłaściwej wyceny apteki zawarte w apelacji w części sporządzonej przez samego uczestnika są bardziej konkretne. Wszystkie te zarzuty pozostają jednak bez znaczenia wobec likwidacji apteki, a więc tego, że ten składnik majątkowy nie istniał na dzień orzekania i ostatecznie pominięcia go w podziale majątku.

Z kolei wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego według stanu i cen z dnia orzekania została wskazana przez wnioskodawczynię i uczestnika zgodnie na rozprawie odwoławczej. Natomiast wartość ruchomości została wskazana zgodnie w toku postępowania przed Sądem Rejonowym. Wartość ta odnosi się do stanu z dnia orzekania, co wynika z bardzo niskich wartości ruchomości, braku wskazania, że dotyczy ona stanu z dnia ustania wspólności. Nadto wnioskodawczyni i uczestnik zdecydowali o pominięciu podziału części ruchomości, które z biegiem czasu straciły jakąkolwiek wartość rynkową. Gdyby wartość tych ruchomości określili według stanu z dnia ustania wspólności powinni konsekwentnie wnosić o ich podział. To byłoby jednak nieuzasadnione.

W niniejszej sprawie zaprezentowany pogląd ma to znaczenia, że prowadzi do pominięcia w podziale majątku przedsiębiorstwa – apteki (…). Apteka istniała co prawda w dacie ustania wspólności, ale przestała istnieć przed dniem orzeczenia przez Sąd Okręgowy. Postanowienie Sądu Rejonowego zostało zaskarżone w zakresie podziału majątku, zatem należy mieć na uwadze stan rzeczy istniejący w dacie zamknięcia rozprawy przez Sąd odwoławczy (art. 316 § 1 w zw. z art. 13 § 2 KPC). Z wyjaśnień wnioskodawczyni na rozprawie odwoławczej popartej wyciągiem z CEIDG wynika, że apteka została zlikwidowana i nie pozostał po niej żaden majątek. Uczestnik obecny na rozprawie temu nie zaprzeczył, a Sąd Okręgowy uznał okoliczności te za ustalone na podstawie art. 230 w zw. z art. 13 § 2 KPC. Uczestnik nie formułował zarzutów wobec wnioskodawczyni o zniszczenie tego składnika majątku bądź bezprawne i zawinione doprowadzenie do jego likwidacji. Nie formułował więc zarzutów z art. 415 KC. Skoro tak, to brak podstaw do dokonywania jakichkolwiek rozliczeń, w szczególności brak podstaw do podziału tego składnika majątku bądź jego rozliczania według jego stanu (składu przedsiębiorstwa, wyglądu, stanu technicznego, zużycia) z dnia ustania wspólności. W szczególności zaliczenie tego składnika na udział wnioskodawczyni spowodowałoby bezzasadne zasądzenie na rzecz uczestnika kwoty pieniężnej przy braku przyznania wnioskodawczyni jakiegokolwiek majątku przedsiębiorstwa.

Wartość dzielonego majątku wynosi 148.815 zł. Wnioskodawczyni przyznany został majątek wart 1.550 zł, uczestnikowi 147.265 zł. Wnioskodawczyni winna otrzymać ¾ majątku, a więc majątek wart 111.611, 25 zł, uczestnik zaś ¼, a więc 37.203, 75 zł. Stąd dopłata od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni wyniosła 110.061, 25 zł. Nie było podstaw do zmiany terminu uiszczenia dopłaty. Sytuacja finansowa uczestnika jest co prawda trudna. Nie dysponuje on bieżącymi dochodami, pracuje nieregularnie i dorywczo, nie ma oszczędności ani wartościowego majątku. Jednak wobec zasądzenia na jego rzecz w postanowieniu kwot pieniężnych, w tym kwoty części dochodu, jaki przyniosła apteka do 2010 r., możliwe jest potrącenie zasądzonych kwot, co będzie miało ten skutek, że realna kwota do zapłaty na rzecz wnioskodawczyni wyniesienie około 20.000 zł. Taką kwotę uczestnik może zebrać przez okres jednego roku.

Sąd Rejonowy na uzasadnienie oddalenia żądania zasądzenia części dochodu z przedsiębiorstwa powołał się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2011 r. (V CSK 28/11 OSNC-ZD 2013/2/24). Po pierwsze w sprawie poddanej ocenie Sądu Najwyższego przedsiębiorstwo nie przynosiło dochodu (zysku) i było rynkowo niezbywalne z uwagi na wyeksploatowane pojazdy stanowiące jego istotne składniki. Jedyny dochód kreowała praca własna współwłaściciela w roli kierowcy, mechanika i kierownika przedsiębiorstwa. Wynosił on kwotę 1.788, 02 zł miesięcznie. SN stwierdził, że przedsiębiorstwo nie przynosiło w okresie relewantnym w sprawie żadnego zysku, co miało ten skutek, że jako zorganizowany zespół składników nie miało rynkowej wartości, mierzonej bądź to czynszem dzierżawnym, bądź czynszem leasingu. Cena sprzedaży natomiast mogła być odnoszona jedynie do wartości składników je tworzących, tj. pojazdów.

Inaczej jest w sprawie o podział majątku byłych małżonków M.. Apteka w dniu ustania wspólności majątkowej i do dnia likwidacji stanowiła zespól składników materialnych i niematerialnych służących do prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwo miało wartość rynkową, mierzoną ceną, za jaką można było je sprzedać na rynku. Przynosiło też dochód, oparty co prawda przede wszystkim na pracy własnej wnioskodawczyni, ale wynagrodzonej godziwym wynagrodzeniem w wysokości 2, 18 średniego wynagrodzenia miesięcznie, odliczonym do dochodu przed jego podziałem. Te okoliczności wynikają z obu opinii biegłego M. B.. Praca wnioskodawczyni miała swój ekwiwalent w godziwym wynagrodzeniu, a dochód pozostały po jego potrąceniu pozostawał do podziału pomiędzy współwłaścicieli. Zatem partycypowała w nim także wnioskodawczyni i to w udziale ¾. W praktyce więc dochód z apteki należy się w lwiej części wnioskodawczyni. Z dochodu pobierała ona wynagrodzenie, a z pozostałego dochodu jeszcze jego ¾.

Podział majątku dochodu, przychodu, wypłaty, zysku firmy, spółki czy przedsiębiorstwa z mężem czy żony Poznań Warszawa

Odnosząc te uwagi do niniejszej sprawy należy stwierdzić, że uczestnik postępowania ma prawo do partycypowania w dochodzie z przedsiębiorstwa stanowiącego aptekę (…) za okres od ustania wspólności ustawowej, z kilkoma wszakże ograniczeniami. Pierwsze dotyczy zakresu żądania uczestnika, bo żądanie rozliczenia dochodu następuje jedynie na wniosek i w jego granicach (art. 321 § 1 w zw. z art. 13 § 2 KPC). Ma to wpływ także ma datę, od której uczestnik ma prawo domagać się od wnioskodawczyni odsetek ustawowych. Po drugie ograniczone jest udziałem uczestnika w majątku wspólnym, czyli ¼. Po trzecie uwzględniać powinno zakres osobistej pracy i starań wnioskodawczyni w osiągnięciu dochodu. Po czwarte jest ograniczone do okresu, gdy apteka przyniosła dochód do podziału, po potrąceniu godziwego wynagrodzenia wnioskodawczyni.

Uczestnik w piśmie żądał zapłaty od wnioskodawczyni 500.000 zł do dnia zapłaty tytułem 50 % dochodu z apteki. Z drugiej opinii biegłego M. B. wynika, że dochód uzyskany z prowadzenia apteki, po potrąceniu wynagrodzenia kierownika apteki, wyniósł – 211.782, 75 zł.

Reasumując, na podstawie opinii uzupełniającej biegłego M. B. z 26.06.2012 r. w związku z pierwszą opinią Sąd Okręgowy ustalił, że kwota dochodu, jaki przyniosła apteka wyniosła 266.279, 33 zł (z uwzględnieniem dochodu kierownika apteki 2, 18 średniego wynagrodzenia i bez strat. Sąd Okręgowy podziela ocenę opinii biegłego B. zaprezentowaną przez Sąd I instancji i przyjmuje ją za własną. Ocena ta dotyczy tylko określenia wartości przedsiębiorstwa, jednak fachowość i rzetelność opinii należy rozciągnąć także na wyliczenie kwot dochodu, jaki został uzyskany z apteki. Biegły bazował na dokumentach źródłowych, z których wynikały przepływy pieniężne w przedsiębiorstwie i na ich podstawie ustalił dochód, jaki apteka faktycznie przyniosła. W drugiej opinii i w zeznaniach biegły wyczerpująco odniósł się do zarzutów do opinii, formułowanych przede wszystkim przez wnioskodawczynię, przede wszystkim o wielkości należnego jej wynagrodzenia za pracę w aptece. Sąd Okręgowy nie znalazł żadnych podstaw do kwestionowania opinii, a zarzuty o wyznaczeniu biegłego, który ma być kolegą pełnomocnika wnioskodawczyni, co miało mieć jakoby wpływ na treść opinii, nie zostały wykazane. Udział uczestnika w majątku wspólnym wynosi ¼, a więc udział w dochodzie z apteki wynosi 66.567, 58 zł (1/4 X 266.279, 33 zł), w zaokrągleniu 66.567 zł. Postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu – II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 4 listopada 2014 r. II Ca 712/14

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2

Niewątpliwie uczestniczka podniosła roszczenie związane z korzystaniem przez wnioskodawcę ze wspólnego przedsiębiorstwa po ustaniu wspólności ustawowej. Wbrew jednak zarzutom skarżącej Sąd Okręgowy ocenił ten zarzut, nie znajdując podstaw do rozliczenia pożytków. Zwrócił uwagę, że przedsiębiorstwo nie przynosiło dochodu (zysku) i było rynkowo niezbywalne, z uwagi na wyeksploatowane pojazdy stanowiące jego istotne składniki. Jedyny dochód kreowała praca własna wnioskodawcy w roli kierowcy, mechanika i kierownika przedsiębiorstwa. Wynosił on kwotę 1788,02 zł miesięcznie.

W stanie faktycznym sprawy, jak ustaliły Sady meriti, przedsiębiorstwo nie przynosiło w okresie relewantnym w sprawie żadnego zysku, co miało ten skutek, że jako zorganizowany zespół składników, nie miało rynkowej wartości, mierzonej bądź to czynszem dzierżawnym, bądź czynszem leasingu. Cena sprzedaży natomiast mogła być odnoszona jedynie do wartości składników je tworzących, tj. pojazdów. Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 grudnia 2011 r. V CSK 28/11

Podział majątku dochodu, przychodu, wypłaty, zysku firmy, spółki czy przedsiębiorstwa z mężem czy żony Poznań Warszawa

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3

Wnioskodawczyni zgłosiła wniosek o zasądzenie pożytków w kwocie 5100000 zł. Zgodnie z art. 207 KC pożytki i inne przychody z rzeczy przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości ich udziałów. Zgodnie z art. 53 KC pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalnej dochód z rzeczy oraz dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego.

Przedmiotowe przedsiębiorstwo miało charakter dynamiczny na przestrzeni jego funkcjonowania i diametralnie zwiększyło swój obrót co wynikało przede wszystkim z pracy uczestnika i jego zdolności kreatywnych. Przed rozwodem obie strony pracowały na uzyskiwany dochód. Natomiast później jedynie uczestnik pracował w tym przedsiębiorstwie. Pełnił on funkcje dyrektora, po rozwodzie pozyskiwał środki na jego funkcjonowanie tak że zaczęło ono przynosić wymierny dochód ale także zyskiwało na swojej wartości rynkowej. Niewątpliwe jest, że za swoją osobistą pracę uczestnik powinien otrzymać wynagrodzenie, które podlega odliczeniu od uzyskiwanego przez przedsiębiorstwo dochodu stąd słuszne było uwzględnienie wynagrodzenia dla sprawowania takiej funkcji w kosztach prowadzonej działalności. Nie jest to jedyny powód dla którego wnioskodawczyni nie powinna otrzymać połowy dochodu wypracowanego przez uczestnika. Działalność przedsiębiorstwa opierała się nie tylko na majątkowych prawach autorskich wniesionych do przedsiębiorstwa czy składzie personalnym aktorów z tamtego czasu czy wreszcie innych składnikach majątku wspólnego ale wskazać należy, że przedsiębiorstwo to bez udziału wnioskodawczyni po rozwodzie zwiększyło swój potencjał na każdym polu.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 4

Postanowieniem Sąd Rejonowy ustalił, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków A. i M. D. wchodzi nieruchomość zabudowana domem jednorodzinnym położonym w W. przy ul. O. 71 o wartości 550 000 zł, samochód osobowy Ford „Escort” o wartości 8900 zł oraz inne ruchomości, bliżej tam opisane, a także przedsiębiorstwo pod nazwą „Ś.” Biuro Usług Transportowych Andrzej D. o wartości 106 733,58 zł; przyznał na własność wnioskodawcy nieruchomość położoną przy ul. O. w W. oraz przedsiębiorstwo, o łącznej wartości 656 733,58 zł, a na własność uczestniczki pozostałe składniki majątku o wartości 18 995 zł; zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki tytułem wyrównania udziałów, uwzględniając także rozliczenie nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny oraz z majątku wspólnego na majątek odrębny, kwotę 126 975 zł płatną w terminie miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia z odsetkami ustawowymi w przypadku zwłoki; nakazał uczestniczce wydanie wnioskodawcy przyznanej mu nieruchomości w terminie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia i zniósł wzajemnie koszty postępowania pomiędzy nimi.

Niesporny był pomiędzy uczestnikami skład i wartość składników majątkowych, za wyjątkiem nieruchomości zabudowanej budynkiem jednorodzinnym oraz przedsiębiorstwa „Ś.”. Nieruchomość i przedsiębiorstwo wchodziły do majątku dorobkowego. Wartość nieruchomości Sąd ustalił na kwotę 550 000 zł, z tym, że objęcie nieruchomości przez uczestników nastąpiło na podstawie umowy darowizny zawartej pomiędzy wnioskodawcą, a jego matką w momencie, gdy dom znajdował się w stanie surowym zamkniętym, co stanowiło 49,8%  kosztów realizacji inwestycji. Był to nakład wnioskodawcy z majątku odrębnego na majątek wspólny. Ustaleń w zakresie wartości nieruchomości oraz wartości nakładu z majątku odrębnego na majątek wspólny Sąd Rejonowy dokonał przy wsparciu o opinię biegłego sądowego M. A. Nakład z majątku odrębnego uczestniczki wynosił kwotę 6 360 zł.

 Sąd pierwszej instancji ustalił także, że wartość samochodów wchodzących w skład przedsiębiorstwa „Ś.” wynosiła łącznie 106 733 zł, a wartość koncesji na prowadzenie działalności transportowej – 5 028,57 zł, zaś nakłady dokonane przez wnioskodawcę na spłatę zaciągniętych kredytów – 80 252,27 zł.

Podział majątku dochodu, przychodu, wypłaty, zysku firmy, spółki czy przedsiębiorstwa z mężem czy żony Poznań Warszawa

Sąd drugiej instancji uzupełnił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i ustalił, że aktualna wartość nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym, położonej w W. wynosi 660 000 zł. Ustalił też, m.in., że dochody Andrzeja D. z prowadzonej działalności gospodarczej w okresie po ustaniu wspólności ustawowej wynosiły średniomiesięcznie po 1788,02 zł. W przedsiębiorstwie „Ś.” nie było wyższej struktury kapitału, czyli zysku. Przedsiębiorstwo było niezbywalne, a sprzedaży mogły podlegać jedynie jego środki trwałe. Trzy samochody wchodzące w skład przedsiębiorstwa podlegały dużemu zużyciu i miały przebiegi znacznie przekraczające normatywne przebiegi.

Niewątpliwie uczestniczka podniosła roszczenie związane z korzystaniem przez wnioskodawcę ze wspólnego przedsiębiorstwa po ustaniu wspólności ustawowej. Wbrew jednak zarzutom skarżącej Sąd Okręgowy ocenił ten zarzut, nie znajdując podstaw do rozliczenia pożytków. Zwrócił uwagę, że przedsiębiorstwo nie przynosiło dochodu (zysku) i było rynkowo niezbywalne, z uwagi na wyeksploatowane pojazdy stanowiące jego istotne składniki. Jedyny dochód kreowała praca własna wnioskodawcy w roli kierowcy, mechanika i kierownika przedsiębiorstwa. Wynosił on kwotę 1788,02 zł miesięcznie.

W stanie faktycznym sprawy, jak ustaliły Sady, przedsiębiorstwo nie przynosiło w okresie relewantnym w sprawie żadnego zysku, co miało ten skutek, że jako zorganizowany zespół składników, nie miało rynkowej wartości, mierzonej bądź to czynszem dzierżawnym, bądź czynszem leasingu. Cena sprzedaży natomiast mogła być odnoszona jedynie do wartości składników je tworzących, tj. pojazdów. W tym kontekście, brak rozliczenia pożytków, nie stanowił naruszenia powołanych w skardze przepisów, lecz był wynikiem ustalenia, że przedsiębiorstwo to nie przynosiło pożytków w rozumieniu art. 207 KC w zw. z art. 53 i art. 54 KC. Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 grudnia 2011 r. V CSK 28/11

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 5

 

Wnioskodawczyni żądała również objęcia rozliczeniem działowym środków pieniężnych uzyskanych przez uczestnika postępowania z działalności gospodarczej w postaci spornej myjni samochodowej okresie od daty ustania wspólności ustawowej. Wnioskodawczyni podnosiła przy tym, że rozliczeniu winny podlegać rzeczywiste a nie zaniżone przez uczestnika postępowania dochody z tej dzielności, żądając ich ustalenia  w oparciu o podobne profile innych działalności podobnych przedmiotowo. W ocenie Sądu żądanie to w całości winno zostać pominięte. Działalność prowadzona pod firmą (…) nie stanowi bowiem przedsiębiorstwa, które będzie samoczynnie przynosić będzie korzyści i dochód, niezależnie od aktywności i starań stron jako jego właścicieli. Przeciwnie, działalność ta opierała się wyłącznie na osobistej pracy uczestnika postępowania. W realiach stanu faktycznego przedmiotowej sprawy, Sąd w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego zaprezentowane w postanowieniu z dnia 16 grudnia 2011 roku sygn. akt V CSK 28/11, że dochód uzyskiwany przez współwłaściciela przedsiębiorstwa dzięki jego osobistej pracy nie jest równoznaczny z pożytkami z tego przedsiębiorstwa i nie podlega rozliczeniu w postępowaniu działowym.

Mając na względzie powyższe, Sąd ustalił wartość majątku podlegającego podziałowi na łączną kwotę 521 457,38 zł (nieruchomość o wartości 513 898,38 zł + ruchomości w postaci wyposażenia myjni samochodowej o wartości 6455 zł, ruchomości rower, laptop, dysk zewnętrzny o wartości 1104 zł). Każda ze stron miała równy udział w majątku wspólnym, wobec czego na rzecz każdej z nich przypada kwota po 260 728,69 zł. W związku z tym, że wnioskodawczyni otrzymuje w naturze składniki majątkowe o wartości 1104 zł, zaś uczestnik postępowania składniki majątkowe o wartości 520 353,38 zł, z tytułu wyrównania udziału w majątku wspólnym wnioskodawczyni winna otrzymać dopłatę w wysokości 259 624,69 zł, o czym orzeczono w punkcie 5. postanowienia. Sąd określił jej płatność w trzech ratach, w tym pierwsza rata w terminie czterech miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia w wysokości 156057,53 zł, druga rata w terminie jednego roku od uprawomocnienia się postanowienia w wysokości 50000 zł, trzecia rata w terminie dwóch lat od uprawomocnienia się postanowienia w wysokości 53567,16 zł. W przypadku każdej rat zastrzeżone zostały odsetki ustawowe za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi ich płatności, w oparciu o odpowiednio tu stosowany art. 212 § 3 KC

Decydując o sposobie płatności, Sąd miał na względzie to, iż uczestnik postępowania ma możliwość dokonania spłaty na takim terminie i wysokości. Uczestnik pozostaje z działalnością gospodarczą w postaci myjni samochodowej, jednocześnie z konieczności dokonania dopłaty na rzecz wnioskodawczyni uczestnik postępowania musiał zdawać sobie sprawę już w trakcie trwania postępowania działowego. Jednocześnie uwzględnić tu należało, że uczestnik postępowania obciążony jest spłatą zabezpieczonego hipotecznie kredytu inwestycyjnego w wysokości przyszłych rat po około 4 000 zł miesięcznie, przez co nie jest możliwe obarczenie go obowiązkiem jednorazowej dopłaty ani jej ustalenie w krótkim okresie czasu. Stąd też zastrzeżenie jedynie pierwszej raty dopłaty w okresie czterech miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia. Rata ta została przy tym zastrzeżona w znacznej wysokości 156 057,53 zł, jednakże jej płatność została ściśle powiązana czasowo i kwotowo z obowiązkiem płatności należności wnioskodawczyni względem uczestnika postępowania określonej w punkcie 6. postanowienia, o czym w dalszej części uzasadnienia. Postanowienie Sądu Okręgowego – I Wydział Cywilny z dnia 25 września 2019 r. I Ca 324/19

Podział majątku dochodu, przychodu, wypłaty, zysku firmy, spółki czy przedsiębiorstwa z mężem czy żony Poznań Warszawa

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 6

(…) Ustalając skład majątku wspólnego byłych małżonków i zasadność zgłaszanych roszczeń zainteresowanych, Sąd Rejonowy uznał, iż pożytki osiągane przez M. S. ze wspólnej nieruchomości w R., a także z ruchomości stanowiących składniki przedsiębiorstwa (…) w R. nie stanowią składnika majątku wspólnego Brak jest zatem podstaw do zasądzania od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni jakichkolwiek kwot z tego tytułu. Sąd pierwszej instancji zauważył, że jak wskazuje się w orzecznictwie, dochód uzyskiwany przez współwłaściciela przedsiębiorstwa dzięki jego osobistej pracy nie jest równoznaczny z wartością pożytków i innych przychodów z tego przedsiębiorstwa, podlegających rozliczeniu w postępowaniu o podział majątku wspólnego. W okresie po ustaniu wspólności między małżonkami M. S. nie uzyskiwał żadnych pożytków cywilnych, wykorzystywał bowiem jedynie swoje prawo do posiadania nieruchomości przysługujące mu jako właścicielowi. D. S. nie żądała dopuszczenia jej do posiadania nieruchomości w R., do wydania nieruchomości, jak również znajdujących się na niej ruchomości wykorzystywanych w ramach prowadzonej przez byłego męża działalności gospodarczej. Tym samym, zdaniem Sądu, zrezygnowała dobrowolnie ze swojego prawa w tym zakresie. Z tej przyczyny, Sąd dokonał rozliczenia, objętego sprawą przedsiębiorstwa poprzez rozliczenie wartości wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa składników w postaci ruchomości i nieruchomości.

(…) Jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy nieruchomości i ruchomości będące w posiadaniu uczestnika postepowania nie przynosiły pożytków naturalnych lub cywilnych. Na bazie części z nich M. S. prowadził działalność gospodarczą. Sąd Okręgowy podziela natomiast pogląd Sądu pierwszej instancji, iż normalny dochód, jaki przynosi tego rodzaju przedsiębiorstwo jest przede wszystkim wynikiem pracy i starań osoby je prowadzącej. Z umowy wynika, że z tytułu tego, iż M. S. przejął do korzystania w ramach przedsiębiorstwa składniki stanowiące jego majątek trwały oraz aktywa i pasywa, strony nie mają wobec siebie żadnych roszczeń finansowych. Warto także zauważyć, że wnioskodawczyni nie ponosiła żadnych ciężarów związanych z majątkiem pozostającym w posiadaniu byłego męża, a ponadto przypadał jej w całości czynsz uiszczany przez lokatorów zamieszkujących na nieruchomości w G. Postanowienie Sądu Okręgowego – I Wydział Cywilny z dnia 20 grudnia 2017 r. I Ca 443/17

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i specjalista od prawa rodzinnego. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach rodzinnych. Gdy nie pisze artykułów na blogu, reprezentuje swoich klientów w sądzie, dążąc do osiągnięcia najlepszych dla nich rozwiązań.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Rodzinnego w Poznaniu